.jpeg)
مه‌ریوان وریا قانیع، ئیسلامییه‌كان و كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی!
2 ساڵ لەمەوپێش
د. موئمین زه‌ڵمی
ماوه‌ی جارێك، قۆناغێكیتری به‌ریه‌ككه‌وتنی رۆشنبیران و چالاكوانانی هێزه ئیسلامییه‌كان له سۆشیاڵ میدیا ده‌بینین، یانی دۆخه‌كه له حاڵه‌ت ده‌رچووه و بووه‌ته دیارده، به‌ریه‌ككه‌وتنه‌كه به شێوه‌یه‌كه ته‌نانه‌ت ئه‌و هاوسۆزییه‌ش له رابردوودا له نێوان ئه‌م دوو ته‌وژمه‌دا هه‌بووه دادی نادات و تا دێت دۆخه‌كه ئاڵۆزتر ده‌بێت.
ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ین، له ده‌ره‌وه‌ی حوكمڕانی و گه‌نده‌ڵی و شكستی سیاسیه‌وه، كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی دابه‌شبوونه‌وه‌كه‌ی مه‌ترسیداره، به‌ره‌ی ناره‌زایی هه‌یه، هێزگه‌لی ئۆپۆزسیۆن ده‌ركه‌وتن و موماره‌سه‌ی كاری پێكه‌وه‌ییان كرد، لیستی هاوبه‌ش و ڕه‌وتی هاوبه‌ش و ته‌نانه‌ت هێزی هاوبه‌شیش دروستبوون، كه ئامانج لێی شكاندنی به‌سته‌ڵه‌كی جیاوازییه ئایدۆلۆجییه‌كان بوو، به‌ڵام سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون، هه‌ر ئه‌مه‌شه ئێستا و دواتریش زیاتر ره‌نگ ده‌داته‌وه، كاتێك له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ٢٠٠٥ دا به‌ختیار عه‌لی رۆمانننوسی كورد پشتیوانی له لیستی یه‌كگرتوو كرد، ئه‌م تێزه زیاتر تۆخ بوویه‌وه كه (ئایدۆلۆجیای جیاواز ده‌توانن پێكه‌وه به‌ره‌ی هاوبه‌شیان هه‌بێت).
دواتر له ٢٠٠٩ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هاته مه‌یدانه‌كه‌وه، گۆڕان ئایه‌تێكی قورئانی پیرۆزی كرده دروشم و ژماره‌یه‌ك گه‌نجی ئیسلامیی كاندید كرد و ناردنیه په‌رله‌مان و حكومه‌ته‌وه، هه‌مان كات لیستی خزموتگوزاری و چاكسازی، دواتر هاوپه‌یمانی بۆ دیموكراسی و دادپه‌روه‌ری و ئێستاش نه‌وه‌ی نوێ و به دڵنیاییه‌وه هێزیتریش دێنه پێشه‌وه، ئه‌مانه درێژكراوه‌ی ئه‌و تێزه‌ن كه پێشتر ئاماژه‌ی پێكرا.
ئه‌گه‌رچی ره‌نگه گه‌وره‌ترین قۆناغی پێكه‌وه‌یی ئایدۆلۆجیا جیاوازه‌كان، خۆپیشاندانه‌كانی ١٧ی شوبات و رۆژانی دوایی ساڵی ٢٠١١ بێت، كه نزیكه‌ی دوو مانگی خایاند و ژماره‌یه‌ك شه‌هید و برینداری لێكه‌وته‌وه، پێكه‌وه‌بوونه‌كه به شێوه‌یه‌ك بوو، رۆشنبیره سیكۆلاره‌كان هیوایان به گه‌نجانیی حه‌ماسیی ئیسلامیی هه‌ڵده‌چنی، حزبه ئیسلامییه‌كانیش میدیا و ره‌وته‌كه‌یان كردبوویه بڵندگۆی رۆشنبیره سیكۆلاره‌كان، به‌ڵام ئه‌مه هیچ ئیزافه‌یه‌كی نه‌خسته سه‌ر خه‌باتی پێكه‌وه‌یی و دوای ماوه‌یه‌ك هه‌ڵوه‌شایه‌وه.
هێزه ئیسلامییه‌كان ماوه‌یه‌كه له جاران زیاتر گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ كایه‌ی په‌روه‌رده‌یی و چالاكیی كۆمه‌ڵایه‌تی-رۆشنبیریی، ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری زۆری خستووته سه‌ر واقیعه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كه، له به‌رامبه‌ردا هێزه حومكرانه نه‌ته‌وه‌یی و سیكۆلاره‌كان زیاتر چاویان له‌سه‌ر دۆخه سیاسی و حكومه‌تدارییه‌كه‌یه، به‌ڵام رۆشنبیر و ره‌وت و رێكخراوه سیكۆلاره‌كان دۆخه‌كه‌یان له‌به‌رچاوگرتووه و به شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆیی میللی خه‌ریكی ره‌خنه‌كردنی چالاكیی هێزه ئایدۆلۆجییه‌كانن.
هه‌فته‌ی پێشوو چالاكییه‌كی رۆشنبیری له زانكۆی هه‌ڵه‌بجه هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه، به گوێره‌ی هه‌واڵی میدیاكان، گه‌نجانی هێزه ئیسلامییه‌كان له پشت هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئه‌و چالاكییه‌وه‌ن، حزبه سیكۆلاره‌كان بێده‌نگییان هه‌ڵبژارد، به‌ڵام ژماره‌یه‌ك له رۆشنبیران هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌كه‌یان به مه‌ترسی به‌رته‌سككردنه‌وه‌ی ئازادی ناساند.
مه‌ریوان وریا قانیع، رۆشنبیری ناسراوی كورد، یه‌كێك بوو له‌و رۆشنبیرانه‌ی هه‌ڵویستی خۆی له پۆستێكی سۆشیاڵ میدیاوه ده‌ربڕی، دواتر رووبه‌ڕووی ره‌خنه‌ی توندی ئیسلامییه‌كان به تایبه‌ت یه‌كگرتوو بوویه‌وه، بۆیه‌ش به بابه‌تێكی درێژتری نوسی و ڕای خۆی زیاتر خسته‌ڕوو، د. مه‌ریوان ئێستا له‌به‌ر نه‌شته‌ری زبرو هێرشیكی فراواندایه.
به‌ڵام هه‌ر دوێنێ له چالاكییه‌كیتری رێكخراوه‌كاندا ٣٣ هه‌زار كه‌س به‌شدارییان له تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی قورئانی پیرۆز كرد، ژماره‌یه‌ك په‌یج و ئه‌كاونتیش له‌گه‌ڵ بڵاوكردنه‌وه‌ی وێنه‌كانی ئه‌و تاقیكردنه‌وه سه‌رتاسه‌رییه پلاریان له رۆشنبیره سیكۆلاره‌كان ده‌گرت، كه ئه‌وه وه‌ڵامه بۆ ئه‌و نارازیبوونه‌ی رۆشنبیره سیكۆلاره‌كان له په‌روه‌رده و دۆخه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كه ده‌یگرن.
لێره‌دا ده‌مه‌وێ پرسیارێك و چه‌ند ورده سه‌رنجێكی تایبه‌تی بخه‌مه‌ڕوو: له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌زموونه ناسه‌ركه‌وتووه‌كانی پێكه‌وه‌هه‌ڵكردنی ئیسلامیی و سیكۆلار له كوردستان، به‌دیل بۆ به‌ره‌ی ناره‌زایی چیه؟ واته ئایا به‌ره‌ی ناره‌زایی به‌م په‌رتبوون و دابه‌شبوونه فیكرییه ده‌توانێت سه‌ركه‌وتوو بێت؟
* هێزه ئیسلامییه‌كانی كوردستان، ده‌بێ راستییه‌ك هه‌یه بیزانن، كه ئه‌وه‌ی ده‌وترێت كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی له‌سه‌دا ٩٠ی مسوڵمانه، وا نیه، بۆیه‌ش پێویسته چاوه‌ڕوانییه فراوانه‌كانیان له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه كه‌م بكه‌نه‌وه.
* كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی له ئێستادا كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی فره ئایین و فره كلتور و فره حزب و فره ره‌وت و فره دیدگایه، ئه‌مه‌ش راستییه‌كه ده‌بێ هه‌مووان دركی پێبكه‌ن.
* ئازادی بیركردنه‌وه و ده‌ربڕین ده‌بێ بۆ هه‌مووان وه‌ك یه‌ك سه‌یر بكرێت، یانی كاتێك رێكخراوێكی سیكۆلار ماف به خۆی ده‌دات په‌ره به بیركردنه‌وه و تێزه‌كانی خۆی بدات ده‌بێ به ره‌واشی بزانێت رێكخراوێكی ئایینی چالاكی بنوێنێت.
* رۆشنبیره كورده‌كان پێویسته وردتر بیر له چاره‌سه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی-سیاسیی بۆ ئیداره‌ی به‌ره‌ی ناره‌زاییه‌كان بكه‌نه‌وه، هیچ چاره‌سه‌رێكی سیاسی به ته‌نها ناتوانێت ئه‌نجامی هه‌بێت و هیچ چاره‌سه‌رێكی كۆمه‌ڵایه‌تیش به ته‌نها سه‌ركه‌وتوو نابێت، بۆیه گرنگه بیر له پنتێكی هاوبه‌ش بكرێته‌وه، چونكه ئه‌و خاڵه هاوبه‌شانه‌ی له ڕابردوودا خرانه‌ڕوو و ئه‌زموونكران، سه‌لماندیان كه به گشتی زۆر رووكه‌ش سه‌یری دۆخه‌كه‌مان كردووه.
* كاتێك بیركردنه‌وه و هه‌ڵوێستی ئیسلامییه‌كان و سیكۆلاره‌كان به‌رامبه‌ر پێناسه‌ی (گه‌نده‌ڵی و فه‌ساد، پاشاگه‌ردانیی میدیایی، عه‌داله‌تی كۆمه‌ڵایه‌تی، ئازادی راده‌ربڕین، حوكمڕانی ره‌شید و … تاد) هه‌ر له بنه‌ڕه‌ته‌وه جیاوازه، چۆن ده‌توانین ئه‌و بوارانه بكه‌ینه خاڵی هاوبه‌ش و پێكه‌وه كار بۆ باشكردنیان بكه‌ین و دژی گه‌نده‌ڵی بوه‌ستینه‌وه.
* هه‌ندێك له سه‌ركرده ئیسلامییه‌كان، زۆر هه‌وڵی ئه‌وه ده‌ده‌ن له چوارچێوه‌ی میانڕه‌ویدا، خاڵی هاوبه‌ش بۆ پێكه‌وه‌بوونی ئیسلامیی و سیكۆلاره‌كان بدۆزنه‌وه، به‌ڵام نه‌ك هه‌ر سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون، به‌ڵكو جارێكتر بێ هیواییان زیاتر په‌ره‌پێداوه، ئه‌و پشتیوانی و پشتگیرییه‌ی گه‌نجانی ئیسلامیی (به قسه‌ی هه‌ندێك سه‌ركرده) له ژماره‌یه‌ك رۆشنبیری سیكۆلاریان كردووه و ده‌كه‌ن، كه‌ڤه‌ری راستییه‌كانه و دووباره شكست ده‌هێنێت و رێك وه‌ك ئه‌وه‌ی پێشتر به شانوباڵی د. مه‌ریوان قانیع دا هه‌ڵیانده‌دا و ئێستاش دژایه‌تی ده‌كه‌ن.
* هێزه ئیسلامییه‌كان پێویسته، نه‌هێڵن چیتر گه‌نجانی ئیسلامیی بكه‌ونه ژێر كاریگه‌ری شه‌پۆلی سۆشیاڵ میدیاوه و ده‌بێ ئه‌وه تۆخ بكه‌نه‌وه كه جنێودان و سوكایه‌تی و ته‌شهیر له ژێر هه‌ر پاساوێكدا بێت ناشه‌رعییه، نائه‌خلاقییه و كاری مرۆڤی په‌یامدار نیه، به‌رامبه‌ر هه‌ر كه‌سێك بكرێت. هاورێیه‌كی به‌رێزم، به نیگه‌رانییه‌وه بۆی باس كردم، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پۆستێكی ره‌خنه‌یی له‌سه‌ر چالاكییه‌كی هێزه ئیسلامییه‌كان نوسیوه، چۆن جنێوبارانیان كردووه و ته‌نانه‌ت رۆحی دایكه ئیمانداره‌كه‌شی كه ئێستا كۆچی دوایی كردووه (خوا لێی خۆش بێت) زۆر خراپ داشۆراوه، ئه‌و ده‌یوت دایكم نوێژخوێن و باوه‌ردار و چاكه‌خواز بووه، به‌ڵام گه‌نجه ئیسلامییه‌كان جنێوی زۆر خراپیان پێداوه.
له كۆتاییدا، زۆر پێویسته، هه‌موو ئه‌وانه‌ی پێیان وایه حوكمڕانی كوردستان ناسه‌ركه‌وتووه، گه‌نده‌ڵی هه‌یه، سته‌م و زوڵم هه‌یه و كۆمه‌ڵگه‌ی ته‌نیوه، بیر له چاره‌سه‌رێكی ریشه‌یی بۆ ئه‌م دۆخه بكه‌نه‌وه، به‌ڵێ به‌ره‌ی ناره‌زایی پێویسته و ده‌كرێ ئومێدی له‌سه‌ر هه‌ڵچنرێت، به‌ڵام نابێ له‌سه‌ر بنه‌مای باتڵ دابمه‌زرێت. ده‌بێ هه‌موو بیر بكه‌نه‌وه و تێزێكی نوێ بهێننه كایه‌وه كه هه‌مووان له‌سه‌ری كۆببنه‌وه ببێته به‌ردی بناغه‌ی به‌ره‌ی نارازی، ئه‌و تێزه چی ده‌بێت، ده‌بێ رۆشنبیران و رۆشنفیكران وه‌ڵام بده‌نه‌وه.
