ئارام ڕەفعەت
رۆژی دووشەممە ١٦ی ژانیوەری، شاندێكی ئەمریكی بەسەرۆكایەتی برێت مەكگۆرك، رێكخەری كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەكۆشكی سپی، گەییشتە هەرێمی كوردستان و چاویكەوت بەسەرۆكی هەرێمی كوردستان و كەسی یەكەمی هەریەك لەیەكێتی و پارتی. سەردانەكەی مەكگۆرك دوای سەردانەكەی بەغدا هات كە لەگەڵ محەمەد شیاع سۆدانی، سەرەك وەزیرانی عێراقدا كۆبووەوە. لەم سەردانەیدا، خواست و پەیامەكانی مەكگۆرك و شاندەكەی بۆ بەرپرسە حكومی و حزبییەكانی هەرێم لەسەر سێ ئاست بوون: عێراقی، هەرێمی كوردستان، پەیوەندی یەكێتی و پارتی. ئەم خواست و پەیامانەش بەئاشكرا لەلێدوانی ئەو بەرپرسانەدا رەنگیاندایەوە كەچاویان بە مەكگۆرك كەوتووە. گەیشتن بەو پەیام و خواستانەو تێگەییشتنی پەیام و خواست و پەیامەكانی مەكگۆرك هاوكار دەبێت لەتێگەییشتن لەبارودۆخی داهاتووی هەرێم و هەل و ئاستەنگەكانی بەردەمی.
بەرلەوەی بێمە سەر پەیام و خواستەكانی مەكگۆرك، تیشك خستنەسەر سرووشتی پەیوەندییەكانی هەرێم و ئەمریكا هاوكار دەبێت لەتێگەییشتن لەو پەیام و خواستانەی. هەرێم بكەرێكی نادەوڵەتییەو ئەمریكاش وەك زلهێزێكی جیهانی پارێزەری نەزمی دەوڵەت-سەنتریكی ئەم سەردەمەیە. لەبنەڕەتدا بكەرە نادەوڵەتییەكانی وەك كورد هیچ جێگاو پێگەیەكیان لەم نەزمە دەوڵەت-سەرنتریكییەدا نییە كەئەمریكا وەك گەورەترین زلهێز بووەتە پاسەوانی. ئەمەش بوارێك بۆ ئەوە ناهێڵێتەوە كەئەمریكا پەیوەندی لەگەڵ بكەرە نادەوڵەتییەكان، لەوانەش هەرێمی كوردستاندا ببەستێت و ببێتە پارێزەریان (پاتڕۆنیان). بەڵام ئەم پەیوەندییە هەیەو فەزلی مانەوەی هەرێمی كوردستان چ لەحاڵەتە دیفاكتۆكەیدا (١٩٩١-٢٠٠٣)و چ لەحاڵەتە یاساییەكەیدا (دیژورییەكەیدا) (٢٠٠٣- ئێستا) بەگشتی دەگەڕێتەوە بۆ ئەمریكا. بەڵام، بوونی كورد لەدەرەوەی سیستەمی دەوڵەتی وێستفیلیایی سرووشتی ئەم پەیوەندییە ئەمریكی كوردییە، جا لەسەر هەر ئاستێك بێت، دەكاتە پەیوەندییەكی ناهاوسەنگ و ناجۆر.
درووستبوونی ئەم پەیوەندییە ناجۆرە لەسەر دوو پایە بووە. یەكەمییان لەسەرەتای درووستبوونی هەرێمی كوردستانەوە دەستپێدەكات كە راستەوخۆ پەیوەستە بەسرووشتی دەوڵەتی عێراقییەوە وەك دەوڵەتێكی دەسكرد كە بەردەوام بەدوو شێوە ناجۆر بووە لەگەڵ سیستەمی دەوڵەت-سەنتریكیدا. لانی كەم لە ١٩٥٨ بەدواوە، لەسیستەمی نێودەوڵەتیدا عێراق بەردەوام یان وەك دەوڵەتێكی شكستخواردوو (فاشیل) یان وەك دەوڵەتێكی سەركێش بووەتە هۆی شێواندنی ئەم نەزمە جیهانییە. شەڕی عێراق ئێران و داگیركردنی كوەیت و هەردوو شەڕی هاوپەیمانان (١٩٩٠و ٢٠٠٣) دیوە سەركێشییەكەی ئەم دەوڵەتەن. كیمیاباران و وێرانكردنی كوردستان و ناچاركردنی كورد بەكۆڕەو لەلایەك و قەتڵ و عامی شیعەكان لە ١٩٩١داو وێرانكردنی زۆنگاوەكان لەنەوەدەكاندا و پاكتاوی رەگەزی شیعەو سوننەكان  لەدوای ٢٠٠٣و هەرەسی سوپای عێراقی لە ٢٠٠٣و ٢٠١٤و پرۆكسێتی عێراق لە ١٩٥٨ەوە تائێستا بۆ زلهێزێكی هەرێمی یان جیهانی دیوە شكستخواردووەكەی ئەم دەوڵەتەن.
ئەم خەسڵەتە سەركێشی و سشكستخواردوویەی دەوڵەتی عێراقی زەمینەی ئەوەی رەخساندووە كەئەمریكا، هەڵبەت لەچوارچێوەی پرۆسەی پاراستنی نەزمی جیهانی و پاراستنی بەرژەوەندییەكانی لەعێراق و هەرێمەكەدا، بەناچاری مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا، وەك دیفاكتۆیەك و كاراكتەرێكی نادەوڵەتی، بكات. پاشكۆیەتی عێراق و بەتایبەتیش پرۆكسییەتی هێزە شیعەكان بۆ ئێران، هۆكاری بەردەوامبوونی ئەو پەیوەندییەی هەرێم و ئەمریكان و تائەو پاشكۆیەتی و پرۆكسێتییەی عێڕاقییەكان بۆ ئێران بەردەوام بێت، پاراستنی كیانی هەرێم وەك بەشێك لەسیاسەتی گشتی ئەمریكا لەناوچەكە رەنگە بەردەوام بێت.
پایەی دووەمی پەیوەندییەكانی هەرێم-ئەمریكا پیەوەستە بەدەركەوتنی داعش وەك كاراكتەرێكی نادەوڵەتی و لەهەمان كاتیشدا وەك هەڕەشەیەك بۆ سەر نەزمی دەوڵەت-سەنتریكی جیهانی و ئاساییشی ناوچەكە. داعش وەك یەكەیەكی جەنگاوەری نادەوڵەتی توانای ئەوەی هەبوو كە هەرەس بەدامودەزگا دەوڵەتییەكانی عێراق و سوریا بهێنێت، هەروەك چۆن لە ٢٠١٤دا هەرەسی بەسوپای عێراق هێنا. بوونی داعش ئەم هەلەی بۆ ئەمریكا رەخساند، بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو كاراكتەرە نادەوڵەتییە دەبوایە مامەڵەو هاوپەیمانێتی لەگەڵ كاراكتەرێكی تری نادەوڵەتی كەكوردو هێزی پێشمەرگەكەیەتی، بكات و لەو پێناوەشدا كار بۆ پاراستنی كیانی هەرێم بكات.
بە لەبەرچاو گرتنی ئەو دوو پایەی سەرەوە، هاتنی مەكگۆرك بۆ هەرێم و دیدارو خواست و پەیامەكانی رۆشنترو ئاسانتر دێنە بەرچاو. هەر خودی هاتنەكەی بۆ هەرێم، كە ئەمە دووەم سەردانی لەو جۆرەیەتی لەماوەی ساڵێكدا (دوا سەردانی مەكگورك لە ١٣ی ١٢ی ٢٠٢١دا بوو)، پەیامێكی ئەمریكایە كە مامەڵەكردن لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا و پاراستنی كیانەكەی هێشتا بەشێكە لەسیاسەتی گشتی ئەمریكا لەناوچەكەدا.

مەكگۆرك لەسەردانەكەیدا، هەم لەبەغدا و هەم لەهەولێر، پێداگری لەسەر بەردەوامبوون لەشەڕی داعش كردو ئاماژەی بەمەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش كرد. ئەم پەیامەی مەكگۆرك چوارچێوەیەكە بۆ شەرعیدان بەمامەڵەو پشتیوانیی ئەمەریكا بۆ هەرێمی كوردستان. بەڵام ئەوەی لەپەیام و خواستەكانی مەكگۆرك دەردەكەوێت، نیگەرانی ئەمریكایە لەشێوازو ئەدای حوكمڕانی لەهەرێمی كوردستاندا. هەڵبەت ئەو پەیام و خواستانەی مەكگۆرك بەناڕاستەوخۆو لەمیانەی ئەو كەسانەی مەكگۆرك چاوی پێكەوتوون پەی پێ ببرێت و بەتایبەتیش پەیامی بەرپرسەكانی هەرێمی دوای چاوپێكەوتنەكە.
مەكگۆرك چاوی بەچوار كەسی یەكەمی هەردوو حزبە حاكمەكەی كوردستان كەوت. مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی لەپارتی و بافڵ تاڵەبانی و قوباد تاڵەبانیش لەیەكێتی. نێچیرڤان وەك سەرۆكی هەرێم و هەریەك لە مەسعود بارزانی و بافڵ تاڵەبانی وەك سەرۆكی حزبەكانیان چاویان بە مەكگۆرك كەوتووە. بەو دەلیلەی كە مەكگۆرك چاوی بە مەسرور نەكەوتووە، پێدەچێت دیداری قوبادیش زیاتر وەك پێگە حزبییەكەی بووبێت نەك حكومییەكەی. یەكەم سەرنج لەسەر ئەو دیدارانە ئەوەیە كەحزب و گروپەكانی تر، چ لەحكومەت و چ لەئۆپۆزسیۆن، لەدەرەوەی كارنامەی ئەم شاندەدا بوون و دەكرێت بگوترێت كە لەم قۆناغەدا ئەوەی پەیوەستە بەسیستەمی حوكمڕانی هەرێم، ئەمریكا هێندەی بایەخ بەسەقامگیری حكومەتی هەرێم و هەندێك چاكسازی لەبوارەكانی كاڵكردنەوەی دوو ئیدارەیی و بەنیشتیمانیكردنی هێزی پێشمەرگە دەدات، هێندە بایەخ بەپرسی دیموكراسی و بەهێزكردنی ئۆپۆزسیۆن نادات.
لێدوانی بەرپرسەكانی یەكێتی و پارتی، لەدوای دیدارەكانیان لەگەڵ مەكگۆركدا، هەندێك پەیام و خواستی تری مەكگۆركمان بۆ ئاشكرا دەكات. بۆ نموونە نێچیرڤان بارزانی، ئاماژەی بەدوو پرسی گرنگ كرد، یەكەمیان نادیاری ئاییندەی هەرێمی كوردستان و ئەویتریشیان رێككەوتن لەگەڵ بەغدا لەسەر پرسی وزەو چارەسەری كێشەكان لەسەر بنەمای فیدرالیزم. هەرچەندە مەسعود بارزانی باسی لەوە كرد كە دیدارەكەیان تەركیزی لەسەر شەڕی داعش و پەیوەندییەكانی هەرێم بووە لەگەڵ عێراقدا، بم پەیامەكەی شتێكی ترمان پێ دەڵێت. بارزانی لە پەیامێكی دوای دیدارەكەدا تەكەسی لەسەر هەڵبژاردنێكی پاك لەوادەی خۆیدا كرد. بافڵ تاڵەبانیش لەدوای دیدارەكەدا لەبەیاننامەیەكدا پێداگری لەسەر یەكڕیزی ناوماڵی كوردی كردەوە. بەڵام قوباد لە بەیاننامەكەیدا، جگە لە ئاماژەدان بە پەیوەندییەكانی نێوان هەرێم و بەغدا و پێگەی هەرێمی كوردستان، باس لەوەش دەكات كەكێشە ناوخۆییەكانیش لەگەڵ مەكگۆركدا تاووتوێ كراون. هەرچی پەیامی كۆنسوڵی ئەمریكاشە لەهەولێر، كە لەهەژماری تایبەتی كۆنسوڵ لە تویتەر بڵاوكراوەتەوە، باس لەپێداگری شاندی ئەمریكا دەكات لەسەر بایەخی یەكێتی كوردی.
بەكورتی پەیامەكانی مەكگۆرك بۆ هەرێمی كوردستان بەگشتی لەچوارچێوەی سیاسەتی گشتی ئەمریكا لەمانەوەو سەقامگیری و گەشەكردنی هەرێمی كوردستاندان. بەڵام ئەم سیاسەتی پشتگیری و پشتیوانییە بۆ هەرێم مەرجدارن و لەبەرامبەردا ئەمریكا كۆمەڵێك خواستی لەسەرانی هەردوو حزبە حوكمڕانییەكە هەیە. گرنگترینی بەلاوەنانی ناكۆكییە حزبی و بنەماڵەییەكانی نێوانی یەكێتی و پارتی؛ كۆتاییهێنان بەدوو ئیدارەیی لەهەرێم؛ رێكخستنەوەی هێزی پێشمەرگەو دەربازكردنی لەهەژموونی حزبی و كردنی بەهێزێكی نیشتیمانی؛ نەبوون بەبەشێك لە پرۆژەی هەژموونگەرایی دەوڵەتە هەرێمییەكان، بەتایبەتیش ئێران؛ گەڕانەوە بۆ شەرعییەتی پەرلەمانی و سازدانی هەڵبژاردنێكی دوور لەكێشە لەوادەی خۆیدا. ئەگەر جووت حزبەكە، بەدەم ئەم خواستانەی ئەمریكاوە بچێت، ئەمریكا لەسێ بواردا هاوكاری هەرێم دەبێت. یەكەم بەردەوامبوونی پشتیوانی ئەمریكا. دووەمیش، هاوكاریكردن لەدەرچوونی یاسای وزەو سامانە سروشتییەكانی عێراق كە لانی كەمی مافەكانی هەرێم تێیدا پارێزراو بێت، سێییەمیش هاریكاری لەهەناردەكردنی غازی هەرێم بۆ ئەوروپاو بەمجۆرە مەحكەم كردنی جێ پێی هەرێم لەسەر نەخشەی وزەی جیهانی.
پێویستە بڕیاربەدەستەكانی هەردوو حزبی دەسەڵات لەم وەهمە رزگاریان بێت كەئەمریكا پشتیوانی و حامی هەمیشەیی و بێ قەیدو شەرتی هەرێم و دەسەڵاتی جووت حزبەكە نییە. ئەگەر جووت حزبەكە بەردەوامبن لەسەر پشتگوێخستنی ئەم خواستانەی ئەمریكا، كەزۆربەیان پەیوەستن بەبەرژەوەندییە باڵاكانی  گەلی كوردەوە، ئەوا هەروەك لەئەفغانستان روویدا، ئەمریكا دەسبەرداری هەرێمیش دەبێت. هەقیقەتێكی تاڵتریش هەیە كەدەبێت هەردوو حزبە دەسەڵاتدارەکە بیزانن، بەنەمانی ئەمریكا هەمان ئەو دەوڵەتە دراوسێیانەی كە جووت حزبەكە رۆڵی پرۆكسییان بۆ دەگێڕن لەسەر حیسابی بەرژەوەندییە نیشتیمانییەكانی هەرێم، لەوانەش ئێران و توركیا، لەماوەیەكی كەمدا ئەم كیانە هەڵدەوەشێننەوە.