دڵشاد تاڵەبانی
بە درێژایی مێژو پێشێێلكرنی مافی تاكەكان لە لایەن بەهیز و دەسەڵاتەكانەوە بەردەوامبوە و پەرەی سەندەوە، خەڵكیش بەرامبەر بەوانە بە جۆرو شێوازی جیاواز ناڕەزایی دەربڕێوە، بە تكا، ووتە و قسە، گردبوونەوە و نمایش و ناڕەزایی دەربڕینی ئاشكرا، تا بگاتە هەوڵی بەرگری و روبەربونەوەی چەكداری، زۆرجاریش ئەوانەی سەركردایەتی ناڕەزاییانكردوە گەر ناڕەزاییەكان سەركەوتووبێت، شوێنی ئەوانەی پێشویان گرتوەتەوە، هەمان كرداری ئەوانیان دووپاتكردوەتەوە یان خراپتر بوون، هەمیشە خەڵكان و كۆمەڵێكیش پەیدابوون ویستویانە ئەو ناڕەزاییە بۆ مەرام و بەرژەوەندی خۆیان بەكاربهێنن و جولانەوەكەیان بە لاڕێدابردووە، پاش گەیشتن بە مەرامی خۆیان بوون بە سەركوتكەر.
ئەمە لە مێژوودا بەردەوامبووە و لە ژێر پەردەی هۆزگەری، پاشان ئاینیی ، پاشتر نەتەوایەتی و بە ناوی چینایەتیشەوە ، هەمووشی دوو مەبەستی لە پشتەوە بوە ، بژێوی و گوزەرانی ئابوری و دەسەڵات.
لە سەردەمی نوێ كە بیر و هۆشی مرۆڤ گەشەی كردوە، پێداویستیەكانیشی زیادیكردوە ، ئیمكانیات و سەرمایە و رهەنەدەكانی دەسەڵاتیش فرەلایەن بووە ، ململانێ و ناكۆكییەكان كەوتونەتە قۆناغی ترەوە.
لە سەدەی ١٩ ەوە ناڕەزایی بەدووجۆر خۆی نواندوە، یەكەمیان بە ناڕەزایی راستەوخۆی خەڵك بە شێوە و شیوازی ئاشتیانە لە نوسین، گردبونەوە، خۆپیشاندان، مانگرتن، تا یاخیبوونی مەدەنی ( عصیان مدنی) ، دەسەڵاتیش بە جۆر و شێوازی جیا روبەڕوی بوەتەوە، دانوستاندن ، گفت و قەناعەتپێكردن، كڕینی بەشێك و كەرتكردنی خەڵكەكە، چەواشە و بە لاریدابردن و تا بەكارهێنانی زەبری راستەوخۆ و كوشتن و بڕینیش، وەك دوا ئامراز ، یان سەركوتكردن هەر لە سەرەتاوە، ئەو شێوەو شێوازانە جۆری دەسەڵات و حوكمڕانی و بەهیزی ناڕەزایی و ئۆپۆزسیۆن دەستنیشانی دەكات.
جۆری دووەمیش بە زەبر و روبەروبونەوەی چەكداری، كە ماركسی و لەم سەردەمەش ئیسلامی سیاسی بڕوای پێیەو بەكاریانهێناوە، تا وڵاتەكەش سیستەمی سیاسی و بەڕێوەبردن تێیدا دیموكراسی تر بێت و ئازادی بیرو بۆچوون زیاتر بێت، ئامرازەكان نەرمتر دەبن، خەڵكی ناڕازییش بە شێوەی شارستیانیانە دەجولێنەوە. بە پێچەوانەشەوە تا دەسەڵات گەندەڵ و ستەمكارتربێت، بە توندترو دڕندانەتر رووبەڕوی ناڕەزایی دەبێتەوە ، هەوڵیش دەدات ناڕەزایی ئاشتیانە راكێشێت بۆ توندوتیژی  بۆ پاساوی بەكارهێنانی زەبر، تەنانەت گەر خەڵكی خۆشی ناردوەتە ناویان بۆ ئەو مەبەستە، تا زیاتریش ترسی لەوە هەبێت بە وەحشیگەرتر هەڵوێست دەنوێنێت، لایەنە توندڕەوەكانیش بە هەلی دەزانن بۆ راكێشانی خەڵك بۆ توندوتیژی زیاتر.  
لە عێراقی سەردەمی بەعس بە كوشتن و بڕینی  راستەوخۆ وەڵامی هەموو ناڕەزاییەك دەدرایەوە، پاش روخانی بەعس ئەمریكا رێگای بەرەڵلای دا، زۆربوونی ئیمكانیات ، فراوانبونی مەودای تاڵانی و گەندەڵی، دروستبوونی چەندین حیزبی بە ناو مەزهەبی و ناوی تریشەوە، لە كوردستانیش ململانێكانی زیاتركرد بۆ دەستكەوتی سیاسی و ئابوری و سەربازیش.
تاڵانكردنی هەموو ئیمكانیەتەكان ، بینا ، كەرەسەكانی رژیمی كۆن ، ویستی سەپاندنی زیاتر كرد، ناكۆكیەكان بە شێوەو شێوازی جیا جیا تەقینەوە، لە ناوراست و باشور چەندینجار تەقیەوە. داعش بارێكی نوی هێنایە كایەوە ملیشیاكانی بەهێزتر كرد، وایلێهات هەر حیزب و لایەنێك هێزی چەكداری خۆی هەبێت.
لە كوردستانیش لە سەرەتای ساڵی ٢٠١١ ناڕەزایی خەڵك گەیشتە لوتكە، لە هەولێرو دهۆك هەر لە سەرەتاوە رێكاری توند گیرایەبەر بۆیە خۆپیشاندان روینەدا، بەڵام لە ناوچەكانی سلێمانی خەڵك هاتە سەر شەقام، سەرەتا ئاشتیانە بوو، پاشان كۆمەڵێك، ئیتر ئۆپۆزسیۆن بوبێتن یان سەر بە دەسەڵات خۆپیشاندانەكانیان بۆ توندو تیژی راكێشا ، پاشان بە زەبر بڵاوەی پێكرا ، پاش ئەوەی چەند قوربانی لێكەوەتەوە. گۆڕان ویستی بۆ مەكسەبی سیاسی خۆی بەكاری بهێنێت، پاشان خۆی لە مەبەستەكان كشاندەوە و چوە دەسەڵاتیشەوە، لە ٢٠١٢ بەولاوە باری ئابوری و بژێوی خەڵك زۆر خرابتر بوو، نارەزایی زۆر زیادی كرد.
لەو كاتەوە چەندینجار ناڕازایی بەرپابوە ، بەڵام زۆرجار لە رێڕەوی خۆی دەركراوەو لایەنەكانیش ویستویانە بەكاری بهێنن بۆ پروپاگەندە و مەكسەبی سیاسی و ەرژەوەنی خۆیان، وەك ئامرازێكی فشار لەسەر لایەنی تر ، نەوەك بۆ داكۆكی لە خەڵك.
ئایا ئێستا ناەزایی نیە ، یان ترسی ئەوە هەیە لە سەر حساب و خوێنی ئەوان لایەنی سیاسی بەكاری بهێنێت بۆ مەكسەبی سیاسی خۆی ؟ بێ گومان ناڕەزایی لە لوتكەدایە، تەنانەت لای زۆربەی ئەندامانی حیزبەكانیش كە زۆربەیان لە دەسەڵاتن، لە سەر: قۆرخكردنی هەموو جومكەكانی دەسەڵات و ژیان ، گەندەڵی و تاڵانی سامانی گشتی و بەهەدردانی ، نەمانی ئازادیەكان ، نەبونی خزمەتگوزاریەكان ،  مووچە، بێكاری ، گرانی، خرابی كوالتی ، سەقەتی حوكمڕانی.

بەڵام ئامادە نین بێنە سەر شەقام و خەڵكی تر بەكاری بهێنێت و خۆی بكاتە خاوەنی، وەك چەندینجار رویداوە، بۆیە ناڕەزاییەكان كۆدەبێتەوە و كەڵەكە دەكات و لە ژێرەوە پەنگدەخواتەوە، دەسەڵاتی حوكمڕانیش دەبێت ئەوە بزانێت كە كەڵەكەبوونی ناڕەزایی و چارەسەرنەكردنی كێشە بنەڕەتیەكان پەنگخواردنەوەی ، ئەگەر هەیە رۆژێك لە پڕ بتەقێتەوە و تەڕ و وشك بسوتێنێت، بۆیە هەر بۆ سودی خۆشی بێت با بەخۆدا بچێتەوە بە جددی، كە تەقیەوە كار لە كار دەترازێت،و  سەرو خواریشمان بە دوژمن تەنراوەتەوە.