سیروان حەمە رەشید

بێگومان بۆ ناسین و دروستبوونی ئۆپۆزسیۆن لەهەر وڵات و سیستمێکی سیاسیدا پێویسته سەرەتا سروشتی سیستمە سیاسیەکەو کایە کەلتوری و کۆمەڵایەتییەکانی بناسین و بزانین ژینگە سیاسیەکەی چییەو چۆن کاردەکات؟

بەپێی دەرهاویشت و لێکەوتەو شکست و کەوتنەکانی  سێ دەیەیەی ئەم هەرێمە.

سیستم و پڕۆسەی حوکمڕانی لەکوردستاندا  لەدۆخێکی زۆر ناسروشتی و دژواردایە، کۆی سێکتەرەکانی حکومەت پڕۆسەی دەوڵەتداری لەتەنگەژەو قەیرانی قوڵدایە.. لەنووسینی بابەتی ئەمجارەدا  بەخوێندنەوەیەکی رەخنەیی رۆڵ و پێگەی هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی هەرێمی کوردستان  تاوتوێ دەکەین .

 روونە یەکێک لەپایەو بنچینەکانی هەر سیستمێکی دیموکراسی و مەدەنی  و کراوەو  بوونی ئۆپۆزسیۆنکی حەقیقی و کارایە، بێ بوونی ئەو کۆڵەکەیە ناتوانرێت بڵێین  هێزی ئۆپۆزسیۆنی خاوەن بەرنامەو جیهانبینمان هەبێت و هاوکات پڕۆسەی سیاسی بەدۆخێکی سروشتی و ئاسایدا  ناڕوات، بەڵکو لەغیابی نەبوونی ئۆپۆزسیۆندا دەسەڵاتێکی ستەمکاری و ترسناک   دەسەڵاتدارییەتی وڵات دەکات. 

لێرەدا پێویستە کەمێک بوەستین و قسە لەسەر گروپە ئۆپۆزسیۆنەکانی هەرێمی کوردستان بکەین.

سەرەتا گرنگە پرسیارێک بکەین و بپرسین ئایا لەئێستادا هێزگەلێکمان هەیە بەفعلی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی  بێت و کاریگەرییان لەسەر باشکردنی  شێوازی بەڕێوەبردن و دەسەڵات هەبێت، یان توانیویانە ئەو هێزانەی خۆیان بەئۆپۆزسیۆن دەزانن نوێنەرایەتی دەنگی خەڵکە ناڕازییەکان و شەقام  بکەن؟  یاخود بەزۆر بەڕوونی دەتوانین بڵێین نەخێر تەنها ئەو گروپانە لەدەرەوی دەسەڵاتن و  رۆڵی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی نابینن، بەڵکو  هێزگەلی پۆپۆلیست و دروشمبازن.!؟ 

*چەمکی ئۆپۆزسیۆن:

ئۆپۆزسیۆنی مەدەنی لەزانستی سیاسیدا وەک  بابەتێکی زانست و چەمک گرنگی و بایەحی گەورە و کاریگەری هەیە، بۆیە  زیاد لەچەند پێناسەو شرۆڤەی هەبێت، کەئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بەرفراوانی  بەکارهێنانی چەمکی ئۆپۆزسیۆن،  کە» بەمانا گشتییەکەی بریتیە لەڕەتکردنەوەی دەسەڵاتی رەها، یان پێکهاتەی ئۆپۆزسیۆن  لەحزبێک یان کۆمەڵە کەسێکن کەڕۆڵی بەرهەڵهەستکاری حکومەت دەبینن بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندییە نیشتییمانییەکان و هاووڵاتیان و گەیشتنیان بەدەسەڵات .

«د. ساڵار باسیرە « لەکتێبی پێگەی حزب لەسیستمی سیاسیدا، ئاشنامان دەکات بەچەمکی ئۆپوزسیۆن.» دەڵێت: چەمکی ئۆپۆزسیون لەسیستمکەوە بۆ یەکێکی دی جیاوازە، هەروەک لەڕەهەندی زەمەنیشەوە ئەم تێگەیشتنە جیاوازی بەخۆیەوە دەبینێت». 

ناکرێت ئۆپۆزسیۆنی سیاسی  لەگەڵ حکومەتدا لەدۆخی شەڕێکی بەردەوامدا بێت، بەڵام دواجار نابێت ئەوەشمان بیر بچێت کەئۆپۆزسیۆنێکی کاراو پۆزەتیڤ پێویستی بەحکومەت و دەسەڵاتێکی دیموکراسی و کارا هەیە، کەوەک دوژمنی هەمیشەیی سەیری ئۆپۆزسیۆن نەکات، وەک چۆن ئەوەی لەوڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست باوە،!   دەتوانین بڵێین کێشەی بنەڕەتی  شێوازی حوکمڕانی لەبۆشایی نەبوونی حکومەت و سیستمێکی دیموکراسیداین و لەگەڵ ئەوەشدا لەدایکبوونی ئۆپۆزسیۆن دەرهاویشتەی ئەو فۆڕم و مۆدێلە ناشیرینەی هەرێمی کوردستانە.

نوسەرو توێژەرانی  سیاسی لەسەر چەمک و جۆرەکانی ئۆپۆزسیۆن چەندین پێناسەو تیۆری جۆراجۆریان خستووەتەڕوو.» بەختیار عەلی» لەکتێبی  ئۆپۆزسیۆن و پۆتۆرێتەکاندا لەسەر ئەم چەمکه «دەڵێت:   چەندان بزاوتی مەدەنی و سیاسی تێدا  کاران و دەیانەوێت رۆڵی ئۆپۆزسیۆن ببینن، هەوڵێکی جددی نەبێت بۆ پێناسەکردنی چەمکی ئۆپۆزسیۆن، ونبوونی ئەم چەمکەو دیاری نەکردنی ماناکانی سنووری چۆنیەتی ئیشکردنی جێگەی گومان و سەرسوڕمانە، بێدەنگبوون لەمانای ئەم چەمکە وەک بێدەنکبوون وایە لەمانای چەمکگەلی وەک

(( ریفۆرم، ئازادی، ماف، گەندەڵی... هتد)) «

 بەپێی  هەڵسەنگاندن و تێگەیشتن و ووردبوونەوە لەچەمک و مانای دروستی هێزو گروپگەلی ئۆپۆزسیۆن لەهەرێمی کوردستاندا. تابزانین  ئایا لەم دۆخەدا کوردستان هێزگەلێک   کەخاوەن شوناسی ئۆپۆزسیۆنی بێت و بەرنامەو پڕۆژەی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی فرەلایەن  هەبێت و  توانای هەڵگرتنی گۆڕانکاری و ئەرێنی دۆخی حوکمڕانی بێت،   بەپڕەنسیپ و پێودانگەکانی ئۆپۆزسیۆنی راستەقینە کاربکات .

«مەریوان عەلی لە» گۆڤاری رۆشنگەریدا لەسەر هێزو جۆری ئۆپۆزسیۆن کاراو بوێرو خاوەن نەهجی گۆڕانکاری ئەرێنی.

«دەڵێت: ئۆپۆزسیۆنی ئەکتیف لەنێو کایەی سیاسیدا بەوە پێوانە ناکرێت لەهەڵبژردانەکاندا چەند کورسی بەدەستهێناوە، هەروەک رۆڵی ئۆپۆزسیۆن لەگۆڕینی هاوکێشە سیاسییەکاندا بەوە ناخەمڵێندرێت، ئایا قەبارەکەی بچوکبووەتەوە یان نا..!! بەڵکو ئۆپۆسیۆنی کارا ئەو جۆرەیە لەئۆپۆزسیۆن خاوەنی ئەلتەرناتیفی ئەقڵانییە، بەردەوام لەهەوڵی رووناککردنەوەی نهێنیەکانی نێو دەسەڵاته، هەروەک جۆرێکە لەئۆپۆزسیۆن کە ئاسانی ناکەوێتە نێو گەمەکانی دەسەڵاتداران». 

*تایپەکانی ئۆپۆزسیۆن

دەبینین زیاد لەچەند هێزو گرووپگەلێک  هەن بەشێوازی ئۆپۆزسیۆنی کاردەکەن، بەڵام  ئەو چەشنە لەئۆپۆزسیۆن لەبەردەم رەخنەگەلی رای گشتی و نوسەران و لێکۆڵەرەواندایە.. چونکە لەکاتێکدا دەسەڵاتی سیاسی و حوکمڕانی لەگەورەترین کێشەو قەیرانی سیاسی و ئابووریدایەو لەگەڵ ئەوەشدا چەندان پێشێلکاری  دژ بەمافی مرۆڤ و ئازادییە سیاسییەکانی و  ناعەدالەتی گەورەو بەرچاو لەلایەن دەسەڵاتەوە دەکرێت، کەدەکرا ئۆپۆزسیۆن   زۆر جددیانەترو بەمەیدانی و کردار  رۆڵی کاراو گرنگ و دیاری هەبوایە. کەچی بەپێچەوانەوە رۆڵی ئێجگار پچووک و لاوکی دەبینن وەک رێکخراوی خێرخوازو نامەدەنی کاردەکەن، لەم بارەیەوە «مەریوان عەلی» لەبابەتێکدا» دەڵێت: ئۆپۆزسیۆنی چالاک بەردەوام لەهەوڵی دروستکردنی ئومێدە بۆ گۆڕانی  بنەڕەتی، رۆڵێکی مەزەنیش دەبینێت  لەزیندوو هێشتنەوەی ماتەوزەی هێزە کۆمەڵایەتییەکان،  ئەمەش  مانای ئەوەیە ئۆپۆزسیۆن دەستەوەستان نامێنێتەوە لەبەردەم هەر جۆرە پلانێکی دەسەڵات بۆ فەرامۆشکردنی هێزە کۆمەڵایەتییەکان هەرکات دەسەڵات توانی هەرچی دەخوازێت ئەنجامیبدات، ئەوا ئۆپۆزسیۆن دەکەوێته دەرەوەی رووداوەکان» وەک ئەم  تایپە لەئۆپۆزسیۆن پاسیڤ و لاوازە!!

لێرەدا ئەرگۆمێنتی» بەختیار عەلی» لەسەر پێگەو روڵی ئۆپۆزسیۆن دەخەینەڕوو « دەڵێت : ئۆپۆزسیۆن شکاندنی ئەو هاوکێشەیەیە، گەڕانەوەیە بۆ بنەمای هاودەردی مرۆڤ لەگەڵ مرۆڤدا گەر دەسەڵات بەوە باڵادەست دەبێت مرۆڤەکان بکاتە دوژمنی یەکتری، وایان لێبکات لەشکاندن و بچوککردنەوەی یەکدا بەشداربن، ئەوا ئۆپۆزسیۆن بەپێچەوانەوە تەنها کاتێک مانای هەیە کەمرۆڤ بکاتە بوونەوەرێکی بەرگریکار لەمافی خۆی و لەمافی ئەوانی دی، دەسەڵات چاندنی شەڕەنگێزیی و گومانە لەنێوان گروپ و گروپ  و مرۆڤ و مرۆڤدا»  بەپێ ئەو دیدگایەی بەختیار عەلی  بێت ئەم مۆدێلە لەئۆپۆزسیۆن کە لەکوردستاندا هەیە، ئامانجی گۆڕانی  ئەو شێوازە پڕ لەشکستەی حوکمڕانی نییە، بەڵکو زیاتر بۆ بەرژەوەندی و دەستکەوتی چەند کەسێک  و تاقمێک جۆڵە  دەکەن، رۆڵێکی شەرمن و لاواز دەگێڕن و بەپشتبەسەن بەپەیڕەوی سیاسەتی پۆپۆلیستی .  

بۆیه  بونی ئۆپۆزسیۆنێکی کارا و خاوەن ئامانجی باڵای نیشتیمانی پەیوەسته بەبوونی و حکومەت و دەسەڵاتێکی دیموکراسی و مەدەنییەوە.

٭ ئۆپۆزسیۆن و دیموکراسی

لەغیابی سیستمی دیموکراسی و لیبراڵ نە دەسەڵات و حکومەتێکی رەشید هەیەو ناڕەوایەتی  دەسەڵات و نادەستووری، هەر لەبەرئەوەشە   تایپێک لەئۆپۆزسیۆنمان نییە کەنوێنەرایەتی دەنگی ناڕازی و شەقام بکات..

«شنیار ئەنوەر «لەوتارێکدا سەبارەت بەحزبی خاوەن روئیا و ئامانجدار «دەڵێت: حزبی خاوەن روئیا کار لەسەر پرۆژەی ستراتیژی دەکات کەخەڵک بەئاسانی بەتەنگییەوە نایەن و کاتی دەوێت، بەڵام ئەم جۆرە لەحزب خەڵک رادەھێنێت بۆ پرۆژەکانی خۆی نەک ئەو شوێن خەڵک بکەوێت. کاری ئەم جۆرە حزبە ئەوە نییە هەموو بڕیارە ستراتیژییەکان بداتە دەست  رای گشتی، بەڵکو رای گشتی لەسەر پرسە ستراتیژییەکان رادەهێنێت و دواتر بژاردە دەخاتە بەردەستیان».

کەواتە لەکوردستاندا هێزی ئۆپۆزسیۆنی هەیە لەسەر خۆراک و بەکتریای  پۆپولیزمی دەژیت،    نەک لەسەر بنەماو متمانەو مصداقیەتی سیاسی  کاری ئۆپۆزسیۆنی  خۆی.

لەو روانگەوە» بەختیار عەلی» لەکتێبی ئۆپۆزسیۆن و پۆرتۆرێتەکانیدا « دەڵێت: گەر دەسەڵاتی ئەمڕۆی کوردستان رۆڵی ئاغا کۆنەکەی خێڵ ببینێت ئەوا ئۆپۆزسیۆنەکان دەوری دروێش بۆ مەلاو خێڵ دەبینن» گەر لەو دیدەوە خوێندنەوە بۆ هێزه ئۆپۆزسیۆنەکانی کوردستان بکەین رێک ئەو دیدە بەسەر ئۆپۆزسیۆنی ئەمرۆدا  جێبەجێ دەبێت، چونکە لەبنەڕەتی  بەرەی  ئۆپۆزسیۆن تائێستا لەکۆمەڵێک دروشم و خەیاڵپڵاوی و وەهم و سیاسیەتی پۆپۆلیستی هیچ جۆرە کردەو  جوڵەو ڕاچڵەکینێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی نەهێناوەتە ئاراوە .

ئەنجام:

 بەپێی شرۆڤەو روانگەی نوسەرو ئەکادیمیست و روناکبیران لەسەر رۆڵ و دەوری، رۆڵ و پێگەی هێزو حزبە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئەمڕۆی هەرێمی کوردستان گەیشتنە ئەوەی  کەهێشتا ئۆپۆزسیۆن بێ ستراتیژی  نیشتیمانی و نەبونی جیهانبینی و ئایندەبینی  بۆ چۆنییەتی گۆڕین و شێوازێکی نوێی دەوڵەتداری، بەجۆرێک چۆن چۆنی سێ دەیەیە دەسەڵاتی کوردی نەیتوانیوە سیستم و دەسەڵات و پڕۆسەی حوکمداری لەسەر بنەماکانی فەلسەفەی سیاسی و سیستماتیک بونیاد بنێن، دواجار دەتوانین بڵێین ئا بەو چەشنە لەئێستای هەرێمی کوردستاندا هێزو گروپگەلی ئۆپۆزسیۆنی حەقیقی و کارا لەدایکنەبووە..

سەرچاوەکان:

 1-  پێگەی حزب لەسیستەمی سیاسیدا. دسالار باسیرە

2- ئۆپۆزسیۆن پۆرتۆرێتەکانی. بەختیار عەلی

3-    ئۆپۆزسیۆن دەتوانێت مێژووی نوێ بنوسێتەوە گۆڤاری رۆشنگەری ژمارە 28 وتارێکی  مەریوان عەلی

4- جیاوازی حزبی خاوەن روئیا و پۆپۆلیست چییە؟  شنیار ئەنوەر وێستگە نیوز

 5- ئۆپۆزسیۆنی سیاسی .. یاسین ساڵح.