.jpeg)
مێژوو پێمان دەڵێ
یەک ساڵ لەمەوپێش
دكتۆر سەباح غالب
كاتێك باسی مێژوو دەكەین، باسی كردارە تێكەڵاوەكانی ڕووداوەكان و كۆمەڵایەتییەكان و كاریگەرییان بۆ سەر دۆخی سیاسەت دەكەین. گومانی تێدا نییە كە ئەوە مێژوونووسە دیوی ڕووداوەكان بە ئاراستەی ڕاستی و ناڕاستیدا دەبا، ڕوانگەی مێژوونووسەكە یا بەلای ڕاستگۆییدا شۆڕدەبێتەوە یا بەلای بەرژەوەندی دەسەڵاتدا، یەكەمیان، شەرەفی مێژوونووسی بیر پاك، خاوەن ویژدان، زانا و نەترسی هەیە، دووەمیان، ناشەریفی مێژوونووسی بیر پۆخڵ، بێ ویژدان، نەزان و ترسنۆكە، هەڵبەت دەسەڵاتیش دوو دیوی هەیە، دیوی زۆرداری و بەرژەوەندی خۆی، دیوی فەرمانڕەوایەتی دادپەروەرانە و پاراستنی بەرژەوەندی گشتی. بۆیە كاتێك دەنووسم مێژوو پێمان دەڵێ، مانای تاقیكردنەوەكانی ژیان بە شیرینی و بە تاڵییەوە، بە ڕووناكی و بە تاریكییەوە، بە ڕاستی و بە ناڕاستییەوە، بە دادپەروەری و بە زۆردارییەوە پێمان دەڵێ، فێرمان دەكا، تێماندەگەیەنێ، چاومان دەكاتەوە، بە ئاگامان دێنێتەوە، بە ژیان و دەوروبەر، ئەمەش بۆ ئەوانەیە هۆشیان هەیە، ڕایاندەوەشێنێ، بیردەكەنەوە و بۆ گەشەكردن و پێشكەوتن كەڵك لە تاقیكردنەوەكان دەبینن، لە ژیان و لە دوای مردنیشیان بە تەنگ ناوی پاكی خۆیانەوەن.
هەڵبەت لەوەتەی مرۆڤایەتی هەیە، بە شێوەیەك لە شێوەكان، مێژوو نووسراوەتەوە، هەر لەو كاتەشەوە، مێژوونووسی ڕاستگۆ و خاوەن باوەڕی خاوێن هەیە، هاوكات مێژوونووسی ناشەریف و درۆزانیش هەیە. زانستی مێژوو باس لە دیاردەكانی قۆناغەكانی مێژوو دەكا، بە دوای هاوبەشەكانی سەردەمەكە و دیاریكردنی سیما و شێوە سەرەكییەكاندا دەگەڕێ. دیاریكردنی قۆناغی مێژوو پەیوەندی بە جۆری دەستەی بیرمەندانی مێژووناسان و ڕووداوەكانەوە هەیە، بۆ ئەوەی قۆناغێكی مێژوو لە قۆناغێكی دیكە جیابكاتەوە.
لەقۆناغی مێژووی نیوەی دووەمی چەرخی بیستەمدا، دیاردەیەكی مێژوویی ترسناك و خۆشی هەیە، ترسناكەكە هی ئەوەیە كە هەرەسی زۆردارە گەورەكانی زۆرێك لە فەرمانڕەوا و فەرمانڕەوایەتی وڵاتانی دیكتاتۆر و تاكڕەو و چەوسێنەرەكانی كۆمەڵێك وڵات هەرەسیان هێنا، كە لەوەبەر ئەو هەرەسانە خەیاڵ بوون، خۆشییەكەش ئەوەیە كە ئەو دیاردانە لە هەر شوێن و لە هەر سەردەمێكدا ڕوو بدەن، لە دواییدا دەڕزن و دەتەپن. جەمال عەبدولناصر ـ میسر، عێدی ئەمین ـ گانا، ، شای ئێران ـ ئێران، چاوسیسكۆ ـ ڕۆمانیا، صەددام حوسێن ـ عێڕاق، بین عەلی ـ تونس، موعەممەر قەززافی ـ لیبیا، حوسنی موبارەك ـ میسر، دواتر عومەر ئەلبەشیر ـ سودان. یەكێك لە گەورەترین خەسڵەتی هاوبەشی هەموو ئەو زۆردارانە، ئەوە بوو، كە زۆرترین ڕاوێژكاری بوودەڵەیان لە دەوروبەریان، لە خزم و كەسوكاری خۆیان و هەلپەرستی بنەماڵەیی و حیزبەكانی خۆیان كۆكردبۆوە، هاوكات خاوەنی زۆرترین دەزگای تۆقێنەری خەڵكی خۆیان بوون.
ئەو گەورە دەسەڵاتدارنەی لە سەرەوە هێمام بۆ كردوون، هەر یەكە لە دەمی سەرەتا و لە كاتی هاتنە سەر كاریان، بەڵێنی گەش و مژدەی خۆشی ژیان و ئاسوودەییان بۆ خەڵكی وڵاتەكانیان پێ بوو، بڕاریاری ڕزگاری و تەبایی و بەرزتر و بەرزتریان بە ناو خەڵكدا دەبەشییەوە، خەڵكی تامەزرۆی ڕزگاربوون لە ژێر دەستەیی و لە داگیركردن و چەوساندنەوە، چییان لە توانادا بوو لە سنووری خۆیاندا پشتیووانییان لێ دەكردن، بە سادە و ساكاری پێیان وابوو كە ئەوانە ڕاستگۆ و دڵسۆزن، دروشمەكانیان بەڕاستە و كار بۆجێبەجێكردنیان دەكەن، زۆری پێ نەچوو، كەوتنە بوارەوە، دەركەوت كە لەگەڵ جیاوازییاندا، هیچ یەكێكیان ڕاستگۆ نەبوو، دروشمەكانیان فریودان بوو، ئەوەی ئامانجیان بوو دەسەڵات و خۆ دەوڵەمەندتر و زۆرتر پەیدا كردن و كۆكردنەوەی سامان بوو، بێ ئاگا بوون لە خەڵك و لە نیشتمان، بۆ ئەو مەبەستە، لە ڕێگای دوو ئامرازەوە درێژەیان بە تەمەنی فەرمانڕەوایەتی خۆیان دەدا، كە ئەوانیش دامەزران و پارە و فەرمان بەشینەوە و ڕازیكردنی ئەم و ئەو بوو، بە ناحەق و دوور لە پەیڕەوی قانوون، سەدان كەسی نزیك و بنەماڵەی خۆیان كردبوو بە ڕاوێژكار و وەزیفەداری بە دەسەڵات كە سەرجەمیان بێ شكۆییان بە جەماوەر و بە خاك دەكرد. دووەمیان لە ڕێگای داو و دەزگای تۆقێنەر و چەوسێنەری هەواڵگری و ئاساییش كە كاریان بە دوژمنان نەبوو بەڵكو ئیشیان سەركوتكردنی هەموو دەنگە ئازادەكانی ناوخۆ بوو، وەختێكیش كە ڕووخان هیچ یەكێك لەو ئامرازانە، نە لەشكرێك لە ڕاوێژكار و نە دەیان سوپای هەواڵگری و ئاساییش، دادی نەدان و بوونە پەندی زەمانە. ئەمە ئەو ڕووداوانە بوون كە ئێمە بە بیرمان دێن و لەسەردەمی ئێمەدا بوونەتە گاڵتەجاڕی خەڵك و ناحەزانی مێژوو. هەموو ئەو سەرۆك و دەسەڵاتدارانە، خۆیان چاڵیان بۆ خۆیان هەڵكەندبوو، چونكە هەر خۆیان بەرپرسیاری كردەوەكانی خۆیان بوون بە دانانی ڕاوێژكاری ترستۆك و بودەڵە و دروستكردنی دەیان دەزگای تۆقێنەر.
لەمێژووی كوردیشدا، تاقیكردنەوەیەكی تاڵ و لێنەزانینی حوكمداری، لە 17ی تشرینی دووەمی 1918 تا 22ی حوزەیرانی هەمان ساڵدا لە نموونەی ئەوانەی سەرەوە ڕوویدا، لەو بارەیەوە ڕەفیق حیلمی، لە یادداشتەكانیدا بۆمان دەگێڕێتەوە كە لەو كاتەدا، حوكمدار دیوارێكی ئەستووری لە خەڵكی نەزان و هەلپەرست و بەرژەوەندیخواز لە نێوان خۆی و میللەتدا دروست كردبوو كە ببوونە مایەی فریودان و بێ ئاگایی حوكمدار لە بەرژەوەندی و كەڵكی خەڵك و پێشكەوتنی فەرمانڕەوایەتی و گەشەكردن، كاتێكیش خۆی ڕووخاند، نزیكترین پیاوەكانی بۆ یەك چركە بەرگری لێ نەكرد.
هەر عەقڵە لە خەسارێك. كەم نەتەوە بە قەدەر ئێمەی كورد خەسار و نسكۆ و ژێركەوتنمان بینیوە، بەڵام هیچیان لێ فێر نەبووین، عەقڵ زۆرە بەڵام لەبەر زاڵی شتیی دیكە، نەبۆتە هۆكاری دەرەقەت هاتنی عەقڵی دوژمنانەی دۆزەكەمان و ئاشتیی كۆمەڵایەتی و ئاشتیی سیاسیی ناوماڵی كورد. با دەسەڵاتدارانی كورد لە باشوور و لە بەشە داگیركراوەكانی دیكەی كوردستاندا، ئاگاداربن، كە مێژوو نە چاك و نە خراپ پەردەپۆش ناكا و لە دوا جاردا مێژوو هەموو شتێكمان پێ
.png)
