زاگرۆس هیوا

“ئەم شەڕە تەنیا شەڕی کورد نییە، بەڵکۆ شەڕی هەرکەسێکە کە لە لایەن سیستەمەوە چەوسێنراوەتەوە، بە تایبەت شەڕی ژنانە. هەربۆیە لە پێناو بە دیهێنانی بڕوا و ئامانجماندا پێویستە هەموو چرکەکانی ژیانمان بۆ ئەم تێکۆشانە تەرخان بکەین. تا ئەو کاتەی هەموومان پێکەوە ئازاد نەبین، کەس ناتوانێت وەکو تاکە کەس ئازادی خۆی بەدەست بهێنێت". ئەمانە گوتەی کچێکی ئەڵمانە  بە ناوی Eva Maria کە لە شەڕی دژی داگیرکاری دەوڵەتی تورکیا لە باشوری کوردستان شەهید بووە.

 لە مانگی رابردوودا هێزەکانی پاراستنی گەل ناسنامەی دوو شەهیدی بە ڕەچەڵەک ئاڵمانی ئاشکرا کرد کە لە باشوری کوردستان لە ئەنجامی خۆڕاگری لە بەرامبەر سوپای داگیرکەری تورکیا گیانیان لە دەست دابوو. یەکەمیان ناوی"  Thomas Joham Spies”ە و نازناوی "ئازاد شەڕگەش"ی هەڵگرتووە کە لە ١٥ی حوزەیرانی ئەمساڵ لە خواکورک شەهید بوو . ئەوی تریشیان کچێکە بە ناوی"Eva Maria Steiger” کە نازناوی "ئەلەفتەریا هامبی" هەڵگرتووە و لە ٢٥ی گەڵارێزانی ساڵی ٢٠١٩ لە بادینان شەهید بووە. نازناوی ئەم گەریلا ئەڵمانیە ناوێکە بە زمانی یۆنانی. ئەم ناوەی وەکو وەفایەک بۆ ژنێکی یۆنانی هەڵگرتووە  بە ناوی "ElefteriaFortulaki" کە لە زستانی  ساڵی ٢٠٠٦  وەکو کاردانەوەیەک لە دژی پیلانگێڕی نێودەوڵەتی لە دژی رێبەر ئاپۆ ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا و گەیشتە کاروانی نەمران.

ئەلەفتەریا هامپی کێیە؟
ئەلەفتەریا هامپی لە ساڵی ١٩٨٨ لە شاری Memmingenی ئاڵمانیا هاتۆتە دونیا. لە بەشی فیزیا زانکۆی تەواو کردووە. لە زانکۆدا زمانەکانی ئینگلیزی، فەرانسی و ئیتالی بەباشی فێر دەبێت.  لە زانکۆدا ئاشنایی لە گەڵ بیر و فەلسەفەی رێبەر ئۆجەلان پەیدا دەکات و کتێبەکانی دەخوێنێتەوە. دەکەوێتە ژێر کاریگەری فەلسەفە و تێکۆشانی ئەو سەبارەت بە ئازادی ژن و ئازادی کۆمەڵگا.  لە گەڵ هەڵگرسانی شۆڕشی رۆژئاوای کوردستان و شەڕی مان و نەمان لە دژی داعش ژیانی ئەڵمانیا و زانکۆ بە جێ دەهێڵێ و دەچێتە رۆژئاوای کوردستان و لە بەرەکانی شەڕ لە دژی داعشدا دەجەنگێت. پاش هێرشی داگیرکاری تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان ئەو راستییەی بۆی روون دەبێتەوە کە  تورکیا هەمان داعشە و لە هەموو شوێنێک هێرش دەکاتە سەر کورد. هەربۆیە بڕیار دەدات بە بەرەنگاربوونەوەی هێرشی داگیرکاری تورکیا بۆ سەر خاکی باشوری کوردستان بەشداری گەریلا ببێت. دەچێتە بادینان و سەرەنجام لە پاییزی ٢٠١٩ شەهید دەبێت. واتە لە دوو بەشی کوردستاندا لە دژی داگیرکەران شەڕ و خۆڕاگری دەکات.

چەند شەهیدی ئەڵمانی لە ناو پەکەکەدا هەن؟
نەک تەنیا لە ئەڵمانیاوە، لە هەموو وڵاتانی ئەوروپا و تەنانەت ئەمەریکاش  زۆر گەنجی ئازادیخوازی گەڕیدەی راستی بە تێپەڕاندنی هەموو ئاستەنگییەکان خۆیان دەگەیەننە کوردستان تا بتوانن ببن بە بەشێک لەو تێکۆشانەی کە لە کاتی شەڕی داعشدا سەلماندی کە چەندە بۆ هەموو مرۆڤایەتی پێویستە. بێگومان لە نێو گەنجانی  ئازادیخوازی ئەڵمانیادا ئەم لێگەڕینە بەهێزترە، لە بەر ئەو هۆکارانەی کە لە درێژایی بابەتەکەدا باسی دەکەین. یەکەم شەهیدی ئەلمانی لە ناو پەکەکەدا ژنێکی شۆڕشگێڕە بە ناوی ئاندریا وۆلف (Andrea Wolf) کە نازناوی رۆناهی هەڵگرتووە و لە ساڵی ١٩٩٨ لە حەکاری شەهید بووە. پاشان چەند شۆڕشگێڕی دی بە ڕەچەڵەک ئەڵمان لە شوێن و کاتی جیاجیادا شەهید دەبن کە ناوی هەندێکیان بەم شێوەیەیە.  نودەم ( UtaSchneiderbanger - ٢٠٠٥- قەندیل )، شیار (Jacob Riemer – ٢٠١٨- حەکاری)،  سارا (Sarah Handelmann  –  ٢٠١٩- بادینان)، باگەر (Michael Panser- ٢٠١٨- حەکاری). زۆر شۆڕشگێڕی دیش هەن کە لە رۆژئاوای کوردستان شەهید بوون. بەشداربوون و گیانفیدایی گەنجی ئەڵمانی لەناو بزووتنەوەی ئازادیخوازی کوردستان شتێکی رێکەوت نییە. هۆکاری مێژوویی، سیاسی و سۆسیۆلۆجی هەیە.  سیاسەتی ئەڵمانیا وەکو دەوڵەت کاریگەرییەکی زۆری هەیە لە سەر بەهێزبوونی دیکتاتۆریەت و  فاشیزم لە رۆژهەڵاتی ناوین، بە تایبەت لە وڵاتانی وەک تورکیا و ئێران، کە ئەمەش بۆتە هۆی چارەسەرنەکردنی کێشەی کورد بە شێوەیەکی دیمۆکراتی. ئەم سیاسەتەی ئەڵمانیا گوزارشت لە هەڵوێستی گەلی ئەڵمانیا ناکات. هەربۆیە چەندە چینی سەردەستی ئەڵمانیا پشتیوانی لە دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا دەکات، گەلی ئەڵمانیا و ئازادیخوازانی ئەو وڵاتەش وێڕای هەموو زەخت و گوشارەکانی دەوڵەت پشتیوانی لە تێکۆشانی ئازادیخوازی کوردستان دەکەن. با لە نزیکەوە لە رۆڵی دەوڵەتی ئەڵمانیا لە هاوکێشەی ژیۆپۆلیتیکی کوردستان بکۆڵینەوە.

ئاڵمانیا لە هاوکێشەی ژیۆپۆلیتیکی کوردستاندا
لە سەردەمی عوسمانییەوە تا رۆژگاری ئەمڕۆ، دەوڵەتە یەک لە دوای یەکەکانی ئاڵمانیا تەماحیان لە دەوڵەمەندی ژێرزەوی و سەرزەوی کوردستان و رۆژهەڵاتی ناوین بووە. لەم بوارەدا لە گەڵ فەرەنسا و رۆسیا و بەریتانیا لە کێبڕکێدا بوون و شەڕی جیهانی یەکەم و دووەم دەرەنجامی ئەم کێبڕکێیەیە. لەم هاوکێشەیەدا دەوڵەتی ئەڵمانیا وای پێ باش بووە لە لاوازی ئیمپراتۆری عوسمانی سود وەربگرێت و بە هاوپەیمانی لەگەڵ ئەم ئیمپراتۆرییە بتوانێت سەرچاوەکانی ژێرزەوی و سەرزەوی کوردستان و ئاناتۆلیا تاڵان بکات و بۆ بەهێزکردنی سوپا و ئابووری خۆی بەکاری بهێنێت. ئەڵمانیا پارە و بازاری سەرمایەی دەویست، پیاوە نەخۆشەکەش هاوپەیمانێکی دەویست کە بتوانێت لەبواری سەربازیدا بیپارێزێت. پرۆژەی هێڵی شەمەندەفەری بەغداد-بەرلین ئەنجامی ئەم هاوپەیمانییەیە.  میراتی ئەم پەیوەندییە هێشتاش هەر بەردەوامە.  هەربۆیە لە هەموو ناکۆکی نێوان میرنشین و حزبە کوردییەکان لەگەڵ دەوڵەتە یەک لە دوای یەکەکانی عوسمانی و تورکیادا، ئاڵمانیا هەمیشە پشتیوانی لە چینی سەردەستی تورک کردووە و بەشداربووە لە کۆمەڵکوژی و جینۆسایدی کورد. ئەڵمانیا، نەک وەک گەل، بەڵکۆ وەکو دەوڵەت، خاوەنی زیهنییەتی جینۆسایدە. رەنگە ئێستا هیتلەر وەکو کەس کەوتۆتە زبڵدانی مێژووەوە، بەڵام زیهنییەتی هیتلەر بە شێوەی شاراوە لە دەماری دەوڵەتی ئەڵمانیادا رەوانە. هەم ئەڵمانیا و هەم تورکیا واژۆیان لە ژێر دوو کۆمەڵکۆژی و جینوسایدی سەدەی بیستەمدا هەیە. کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان و کۆمەڵکۆژی جوولەکەکان. کاتێک کە هیتلەر بڕیاری هۆلۆکۆست دەدات، کەسانی دەوروبەری دەیانەوێت پاشگەزی بکەنەوە. ئەویش لە وەڵامیاندا دەڵێت:” مەگەر تورکیا ٢ ملیۆن ئەرمەنی نەکوشت؟ کەس توانی حیسابی لێ بپرسێ؟" کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکانیش لە بەرژەوەندی ئەڵمانیادا بووە، جۆنکە توانی دەست بە سەر سەرمایەی ئەرمەنی ئەو کاتەدا بگرێت کە لە سەردەمی خۆیدا وەک سەرمایەی عەرەبی خەلیجیی ئێستا وابوو. لە رێگەی کۆمەڵکوژی جوولەکەکانیشەوە هەوڵیدا دەست بە سەر سەرمایەی جوولەکەدا بگرێت. "کۆمەڵەی اتحاد و ترقی" کە پلاندارێژەری بنەڕەتی کۆمەڵکوژی کورد و ئەرمەن و جوولەکەیە لە تورکیا، لە ژێر کاریگەری قووڵی دەوڵەتی ئەڵمانیا بوو و زۆربەی کۆبوونەوەکانی لە ئەڵمانیا ئەنجام دەدا.

پاش پەیوەست بوونی تورکیا بە هاوپەیمانی ناتۆ، ئەڵمانیا بوو بە بەرپرسیاری دۆسیەی تورکیا لە ناتۆدا و هەژموونی خۆی زیاتر و زیاتر بەسەر سیاسەت، پەروەردە و ئابووری تورکیادا سەپاند. وای لێهاتووە کە  تورکیا بۆوەتە پارێزگای ١٧مینی دەوڵەتی فیدراڵی ئەڵمان. هەموو سیاسەتە بنەڕەتییەکانی دەوڵەتی تورکیا لە لایەن ماسەی تورکیا لە ناتۆ کە ناوەندەکەی لە ئەڵمانیایە دادەڕێژرێت. بارەگای سەرەکی کە کۆدەتاکەی ١٢ی سێپتەمبەری ١٩٨٠ی لە تورکیا بەڕێوەبرد لە ئەنکارا نەبوو، بەڵکو لە ئەڵمانیا بوو. یەکەم ئامادەکارییەکان بو رووبەرووبوونەوەی پەکەکە لە ئەڵمانیا ئەنجام دران، نەک لە تورکیا.

ئەو کۆمەڵکوژی و گەلەکۆمانەی دژی کورد کە ئەڵمانیا تیایدا بەشدار بووە
١.کۆمەڵکوژی دێرسیم. لەم کۆمەڵکوژییەدا ئەڵمانیا بە شێوەیەکی شاراوە چەکی کیمیایی بۆ سوپای تورکیا دابین دەکرد و بەدەیان هەزار کەس لە ئەشکەوتەکاندا بە چەکی کیمیایی قانگ دران و خنکان.

٢. کوشتنی ئۆلۆف پاڵمە.  دەزگای ئیستخباراتی ئەڵمانیا بە هاوکاری  دەزگای گلادیۆی ناتۆ بۆ ئەوەی کە بیانۆیەک بدۆزنەوە بۆ خستنی پەکەکە بۆ ناو لیستی تیرۆر، ئۆلۆف پالمەیان کوشت و یەکسەر پەکەکەیان بەو کارە تیرۆریستیە تۆمەتبار کرد. کادێر و لایەنگرانی پەکەکەیان لە ئەڵمانیا و لە سوید زیندانی کرد. دوران کاڵکان و عەلی حەیدەر قایتانیان بۆ ماوەی شەش ساڵ زیندانی کرد و لە دادگای دۆسۆلدۆرفدا دادگاییان کردن.  پاش ٣٥ ساڵ ئەوە سەلمێنرا کە پەکەکە و دوران کالکان هیچ پەیوەندییەکییان بەو تیرۆرەوە نەبووە. بەڵام ئێدی کار لە کار ترازابوو.

٣. قەدەخە و هێرشی سەر پەکەکە.  لە ساڵی ١٩٩٣ ئەلمانیا یەکەم وڵات بوو لە دونیا کە پەکەکەی خستە ناو لیستی تیرۆرەوە و هەموو چالاکییەکانی قەدەخە کرد. هەرچی گێرەشێوێن و خائین و تەسفیەکار لەناو پەکەکە هەڵهاتبێت، ئەڵمانیا باوەشی بۆ کردۆتەوە و هەموو ئیمکانیاتی خستۆتە بەردەستیان کە لە دژی پەکەکە کار بکەن. بۆ نموونە ئەحمەد زەکی ئۆکچۆئۆغلۆ و سەلیم چرۆککایا بە هاوکاری ئەڵمانیا و پەدەکە، لە باشوری کوردستاندا سمینار و کۆڕ لە دژی پەکەکە بەڕێوەدەبەن.  ئەڵمانیا ناوەندی پلاندانانە بۆ هێرشکردنی هەمەلایەن بۆ سەر پەکەکە لە هەموو ئەوروپادا.  

٤. پیلانگێڕی نێودەوڵەتی لە دژی رێبەر ئاپۆ.   داواکاری گشتی ئەڵمانیا لە ساڵی ١٩٨٥ەوە بڕیاری گرتنیان بۆ رێبەر ئاپۆ دەرکردبوو. کاتێک کە رێبەر ئاپۆ لە ئەوروپا لە شوێنێک دەگەڕا کە لێ بمێنێتەوە و رادەستی تورکیا نەکرێت، بڕیاریدا بچێت بۆ ئەڵمانیا. چۆنکە ئەگەر لە ئەڵمانیا گیرابا و دادگاییان بکردایە، دەرفەتی ئەوەی دەبوو کە لەبواری یاسایی و سیاسیەوە پارێزگاری لە خۆی بکات و ئەمە بکاتە دەرفەتێک بۆ بە ڕۆژەڤ کردن و چارەسەری پرسی کورد. بەڵام دەوڵەتی ئەڵمانیا و دادگای بە پەلەپەل و لە نیەوشەودا بڕیارەکەی خۆیانیان هەڵوەشاندەوە بۆ ئەوەی رێبەر ئاپۆ پێ نەنێتە خاکی ئەڵمانیا و شوێنێکی مانەوەی نەبێت. رێبەر ئاپۆ دەڵێت: کاتێک CIAمنی رادەستی تیمە تایبەتەکانی تورکیا کرد و لە کینیاوە بە فڕۆکە بەرەو تورکیایان دەهێنامەوە، لەو کاتەدا ئەو فڕۆکەیەم چواندە ئەو شەمەندەفەرانەی کە جوولەکەکانیان بەرەو کامپی  Auschwitzدەبرد و هەمان هەستم هەبوو. لە کەسایەتی مندا گەلێک جینۆساید دەکرا.

٥. رۆڵی دەوڵەتی ئەڵمانیا لە سیاسەتی کۆمەڵکوژی و تواندنەوە لە دژی کوردانی ئێزیدی.  کۆدی سەرەکی سیاسەتی دەوڵەتی ئەڵمانیا سەبارەت بە کورد ئەمەیە: "کوردباشە، پەکەکە تیرۆریستە. کورد و ئێزیدی دوو گەلی جیاوازن. با ئەم کۆدە بشکێنین بزانین چی تیایە. بەرلە هەموو شتێک ئەم کۆدە سیاسەتی پەرتکە و زاڵبەیە و گوزارشت لە سیاسەتی هۆلۆکاوستی دەوڵەتی تورکیا دەکات بەرامبەر بە کورد. بێگومان هۆکاری بە تیرۆریست ناوزەد کردنی پەکەکە ئەوەیە کە پەکەکە پارێزگاری لە هەبوونی کورد دەکات، ئەو هەبوونەی کە ئەڵمانیا و عوسمانی و تورکیا ٢٠٠ ساڵە دەیانەوێت لەناوی بەرن. واتە، کورد هەموو تیرۆریستن و پێویستە لەناو ببرێن، بە شێوازی جیا جیا و لە شوێنی جیاجیا.
کوردی ئێزیدی گوزارشت لە رەسەنایەتی کورد دەکەن، بەڵام لە سیاسەتی دەوڵەتی ئەڵمانیادا ئەمانە لە یەک جیاوازن و ئێزیدی لە کورد جیا دەکرێنەوە. ئەمە لەت لەت کردنی کوردە و رەوایەتیدانە بە کۆمەڵکوژی کوردە ئێزیدییەکان و پێشی‌گرتن لەوەی کە زۆربەی کورد لە ئێزیدی بەخاوەن دەرنەکەوێت. ئەمە تەواوکەری هەمان ئەو گوتارەیە کە ئاوخواردنەوە لە دەستی کوردی ئێزیدی لە کوردی دی حەرام دەکات.

هەبوونی ئێزیدی لە کوردستاندا هەم وەکو ئایین و هەم وەکو جوگرافی و هەم وەکو جەماوەر هەموو ئەو گوتار و گێڕانەوە مێژووییانەی کە دەیانەوێت رەوایەتی بە رەوتی فکری ئایین‌پەرستی یان رەگەزپەرستی بدەن و مێژوویەک و کۆمەڵگایەک پێچەوانەی راستییەکان دروست بکەن پووچەڵ دەکاتەوە.  بەگوێرەی پلانی تورکیا و ئەڵمانیا پێویستە ئێزیدی لە کوردستاندا نەمێنێت.  ئەوەی کوژرا کوژرا، ئەوەش کە مایەوە، پێویستە پەنابەری ئەڵمانیا بێت و لە ناو کەلتووری ئەڵمانیادا بتوێتەوە. ئەوەی لە شەنگال و عەفرین( دوو ناوەندی هەرە گرنگی ئێزیدییەکان)قەوما هەمان شتە. پێشتر ئەم سیاسەتە لە سەر کوردی ئێزیدی باکووری کوردستان پەیڕەو کراوە و لە سەدا هەشتای ئێزیدی باکووری کوردستان براونەتە و  لە ژێر کاریگەری ئەم سیاسەتەی دەوڵەتی ئەڵمانیا، خۆیان بە کورد نازانن.

٦. هاوکاری ئەڵمانیا بۆ داگیرکردنی رۆژئاوای کوردستان. لە شەڕی عەفریندا، ئەگەر هاوکاری سیاسی و ماڵی و سەربازی ئەڵمانیا نەبووایە، تورکیا و چەتەکانی نەیاندەتوانی عەفرین و پاشانیش سەرێکانی و گرێ سپی ئاوا بە ئاسانی داگیربکەن. یەکەم، ئەڵمانیا  لەژێر گوتاری سیاسی " تورکیا مافدارە کە سنوورەکانی لە تیرۆر بپارێزێت" رەوایەتی دا بە تورکیا. هەر ئەڵمانیاش بوو  یەکێتی ئەوروپا و روسیای رازی کرد کە تورکیا بۆی هەیە سنوور ببەزێنیت و خاکی وڵاتێکی تر داگیر بکات. دووەم،  یەکێتی ئەوروپای لەبەر لێشاوی پەنابەران سوری لەرزی لێی نیشتبوو. ئەڵمانیا و مێرکێل وڵاتانی یەكێتی ئەوروپای رازی کرد  ملیاران دۆلار پارە بدەن بە تورکیا کە گوایا لە عەفرین و سەرێکانی  ناوچەی ئارام بۆ پەنابەران دروست بکات. تورکیا ئەم پارەیە بۆ شەڕ بە کار هێنا.  سێیەم، لە شاڵاوی داگیرکردنی عەفریندا، تورکیا رووبەرووی خۆڕاگرییەکی توند بووەوە و ئێدی نەیدەتوانی پێشڕەوی بکات. ئەو تانکانەی کە لە دەستی تورکیا بوون یەک بە یەک بە سارۆخی شەرڤانان دەتەقێنرانەوە. هەر بۆیە، ئەڵمانیا تانکی لیۆپاردی(Leopard) دژە سارۆخی بۆ عەفرین نارد و چەتەکانی داعش و نوسرە و ئەلقاعیدە بە تانکی ئەڵمانیەوە کەوتنە شاری عەفرین.  ئانگێلا مێرکێل بۆ ئەم مەبەستە چەند جار سەردانی تورکیای کرد.

کاتێک کە لە کۆنتێکستێکی سیاسی ئایدیۆلۆژی وەهادا  سەیری رووداوەکان بکەین، ئەو کاتە تەنیا وەکو رووداو نامێننەوە و پاش ماوەیەک لەبیرمان بچنەوە، بەڵکۆ واتای مێژویی، کەلتووری و فەلسەفی پەیدا دەکەن و دەبنە بەشێک لە کەسایەتی ئێمە.  ئەو کاتە دەتوانین واتا بدەین کە بۆ ئەلەفتەریای ئەڵمان دێت و لە کوردستان شەهید دەبێت، پەکەکە بۆ بە تیرۆریست لە قەڵەم دەدەرێت،  دەریای ئیجە بۆ  بووە بە دەریای مەرگ بۆ گەنجی باشوری کوردستان، لەبەر چ هۆکارێک دەسەڵاتدارانی پەدەکە مێوانی تایبەتی ئەنکارا و کۆنفرانسی میۆنشنی ئەڵمانیان.

شەهید ئەلەفتەریا لە دیمانەیەکدا دەڵێت: ‍” لە کاتێکدا کە دەوڵەتی ئەڵمانیا چەک و تەقەمەنی بۆ تورکیا دابین دەکات و رێگە بە تورکیا دەدات کە هەرچی بیەوێت بیکات، لێرەدا زۆر گرنگە کە گەلی ئەڵمانیاش بێنە ئێرە (کوردستان) و بڵێن 'ئەو شتەی ئێوە دەیکەن مایەی قبووڵ کردن نییە. ئێمە بە هاتن بۆ  ئێرە وڵامی ئێوە دەدەینەوە، شان بە شان لە گەڵ خەڵکی ئێرە بەشداری شەڕ دەبین و ئەم شوڕشە بونیاد دەنێین’".

یەكێک لەو هۆکارانەی کە ئەلمانیا پەکەکە بە تیرۆریست دەزانێت ئەوەیە کە پەکەکە بەرەنگاری ئەم سیاسەتانەی دەوڵەتی ئەڵمانیا بۆوەتەوە و ئیشەکەی لێی تێک داون. لە ئەنجامی تێکۆشانی پەکەکەدا کوردی ئێزیدی لەگەڵ ناسنامەی راستەقینەی خۆی یەکانگیر بۆتەوە. لە ئەنجامی ئەم تێکۆشانەدایە کە کەسایەتی وەک مام زەکی شەنگالی (İsmail Özden) کە بۆ خۆی کوردێکی ئێزیدی خەڵکی باتمانی باکووری کوردستانە لەگەڵ کوڕەکەی(هەڤاڵ سیپان) لە ئەڵمانیەوە  دەگەڕێنەوە کوردستان و بە گژ سیاسەتی تورکیا و ئەڵمانیادا دەچێتەوە.و باوک لە شەنگال و کوڕەکەشی لە حەکاری شەهید دەبێت. بەڵام لە ئەنجامی تێکۆشانی ئەواندا کوردی ئێزیدی لە کۆمەڵکوژی رزگاری دەبێت و داعشی دەستپەروەردەی ئەردۆغان و مێرکێل شکست دەهێنێت.

پاش شکستی داعش لە سەر دەستی شەرڤانان، بە سەدان  چەتەی داعش لە رێگەی تورکیاوە گەڕاونەتەوە ئەلمانیا، کەس لە گوڵ کالتریان پێ ناڵێت، بەڵام ئەو ئازادیخوازانەی بە ڕەچەڵەک ئەڵمانی کە هاتوونەتە کوردستان لە ریزەکانی یەپەگە و پەکەکەدا لە دژی داعش شەڕیان کردووە، لێپێجینەوەی یاساییان لێ دەکرێت، قەدەخەی دەرکەوتنە دەرەوی ئەڵمانیایان بەسەردا دەسەپێنن، تەنانەت دەیانخەنە زیندانەوە.  ژنیکی ئێزیدی کە ئاوارەی ئەڵمانیا بووە، لەوێ کەسێک دەناسێتەوە کە تیرۆریستی داعشی بووە و لە عێراق مرۆڤی سەر بڕیوە، ئەو کجەی کڕیوە  و دەستدرێژی کردۆتە سەری. لە لای پۆلیس و دادگای سکاڵا  تۆمار دەکات، ئێستاشی لەگەڵدا بێت، چاوەڕوانی وەڵامە. کابراش بۆ خۆی سەربەست لە ئەڵمانیا دەگەڕێت

سیاسەتی ئەڵمانیا لە باشوری کوردستان
ئەڵمانیا سیاسەتە دژ-کورد و دژ-ئێزیدی خۆی لە باشوری کوردستاندا بە دەست پەدەکە بەڕێوەدەبات. هەربۆیە هەموو ئاسانکارییەکی سیاسی دیپلۆماتیک و هەموو هاوکارییەکی سەربازی و ئیستخباراتی پێشکەش دەکات. پەدەکە هاندەدات کە زیاتر و زیاتر هاوکاری تورکیا بێت لە شەڕی دژی پەکەکە.  پەدەکە لە هەموو ئەم سیاسەتانەدا هاوبەشی دەوڵەتی تورکیا و ئەڵمانیایە. لە بە تیرۆریست ناوزەدکردنی پەکەکە، لە کۆمەڵکوژی ئێزیدییەکان، لە رەوایەتیدان بە داگیرکاری عەفرین و سەرێکانی، لە رەوایەتیدان بە گەلەکۆمەی نێودەوڵەتی و گۆشەگیری ئیمرالی، لە رەواتیدان بە داگیرکردنی باشوری کوردستان، لە رووخاندنی ئابووری هەزاران ساڵەی کوردستان لە ژێر ناوی بیزنس و ئابووری لیبەراڵ،  تاڵانکردنی سەرچاوەکانی کوردستان و برسی هێشتنەوەی خەڵک.  بێ هۆکار نییە کە نوێنەری پەدەکە هەموو ساڵێک بەشداری کۆنفرانسی ئاسایش لە میونشنی ئەڵمانیا دەبێت. هەر پەدەکە بوو کە تۆڕی سیخۆڕی بۆ زەکی شەنگالی دانا و فڕۆکەی تورکیای بردە سەری کە شەهیدی بکات. ئەلەفتەریاش لە بادینان شەهید دەبێت، ئەویش هەر لە ئەنجامی کاری سیخۆڕی پەدەکە جێگاکەی ئاشکرا دەبێت و لە ئەنجامی هێرشی هەواییدا شەهید دەبێت. لێرەدا ئەوە دەبینین کە سیاسەتی پەدەکە و ئەڵمانیا تەواوکەری یەکدین لە کۆمەڵکوژی ئێزیدییەکاندا و تیرۆر کردنی شۆڕشگێڕانی ئێزیدیدا.

لێرەدا جیاوازی نێوان پەکەکە و پەدەکە باشتر دەردەکەوێت. دەسەڵاتی پەدەکە کەسایەتی کوردی وا لێ کردووە کە لە خۆی و لەوڵاتی خۆی هەڵێت. گەنجی کورد ئێدی خۆی بە خاوەنی ئەم وڵاتە نازانێت.  ئەم وڵاتەی لێی دزراوە و  فرۆشراوە بە تورکیا و بە ئەڵمانیا. زیاتر لە ٧٠٠ کۆمپانیای ئاڵمانی لە ژێر ناوی جیاوازدا لە باشوری کوردستان کار دەکەن. بێگومان ئەمانە عاشقی چاوی رەشی کورد نین، ئەمانە دەوڵەمەندی مرۆڤی و ئابووری ئەم وڵاتە تاڵان دەکەن و دەیبەن بۆ ئەڵمانیا. گەنجی باشوری کوردستان لە تاو بێ هیوایی، هەژاری و بێکاری هەمووک مەترسییەک بە گیان و بەدڵ قەبووڵ دەکەن و خۆی لە دەریای ئیجە  یان سەرما و سەقەمی روسیا دەدات بۆ ئەوەی خۆی بگەیەننە ئەڵمانیا و ئەورپا.

بەڵام تێکۆشانی ئازادیخوازی پەکەکە رێک بە پێچەوانەی ئەم کۆچەی گەنجی کورد دۆخێکی دیکەی هێناوەتە ئاراوە. ئێستا ئێدی گەنجی ئەڵمان بۆ کوردستان دێن، نەک بۆ سەیران و سەفەر، بەڵکۆ بۆ تێکۆشان و شەڕ، شەڕ لە دژی داگیرکەر. فەلسەفەی رێبەر ئاپۆ رۆشنگەرییەکی وەها لەناو گەنجی ئەڵمانیا دروست دەکات کە بە دەیان گەنجی وەک ئەلەفتەریا لە پێناو پارێزگاری کردن لە کورد و لە گەلی ئێزیدی چانتای سەفەر بکەنە شان، ژیانی و گوزەرانی ئەڵمانیا بەجێ بهێڵن و  گیانی خۆیان لە پێناو کورددا بەخت بکەن. ئەمە رووداو نییە، بەڵکۆ دیاردەیەکی خاوەن رەهەندی مێژوویی و فەلسەفییە.راستە کە زیهنییەتی دەسەڵاتخوازی دەوڵەتی ئەڵمانیا زۆر بەهێزە و واژۆی لە ژێر چەند هۆلۆکۆست هەیە و بۆتە کەعبەی هەرچی دیکتاتۆری ئەم دونیایە. بەڵام گەلی ئەڵمانیا وەها نیین. حیسابی ئەوان لە دەوڵەت جیاوازە. گەلی ئەڵمانیا گەلی فەلسەفەیە. گەلی هێگل و مارکس و نیچەیە. گەلێکی ئازادیخوازە، ژنی وەک کلارا زتکین و رۆزا لۆکسەمبۆرگی لێ کەوتۆتەوە. هەربۆیە لە هەر کوێک فەلسەفەی ئازادیخوازی ببینێت، روو لەوێ دەکات. نیچە رووی لە زەردەشت کرد، ئەلەفتەریاش رووی لە فەلسەفەی ئۆجەلان کرد.