دكتۆر سەباح غالب

من وا مام هێمنی شاعیرم دەناسی كە بەگیانی ئینسانی و خۆشەویستی ئەوی دی، دەنگێكی بەرزی كوردپەروەریی و ئەوینداری مڕۆڤایەتییە. بۆنی بست بەبستی خاكی چوار وەرزەی ساڵی زێدو مەفتەنە، زایەڵەی بوونی سەرەتایە، شنەی شەماڵی گەرمیانی بەرەو كوێستانە، زەنگۆڵەی شیرینی چوارگۆشەی خەڵك و نیشتمانە، دێوانەی هەناسەی خۆڕاگری و ئازادییە، شەیدای هەموو جوانی مرۆڤــ و سروشت و بەردەوامی سەر تا پێی سۆز و رازە، لەو سەرچاوانەوە لەناخەوە دەسووتا، كڵپەی ئاگری دەروونی كوردستانی تەنی بوو. ئەو لەئازاری تەنیاییدا، تەنیایی خۆی، تەنیایی نەتەوەكەی، هەر ئەوەی پێدەكرا كە بەئەسپایی گوێ‌ لەترپە ترپی دڵی خۆی بگرێ‌، ئەوجا هەست و دەنگی لایە لایەی منداڵی، تێكەڵ بەناڵە ناڵی كامڵی و تاقیكردنەوەكانی رەوی رۆژگاران بكا.

بریا مام هێمنم نەناسیایە، كە بیناسی چۆن بۆ ئەو گەورە پیاوو مەزنە شاعیرە سوێت نابێتەوە، چۆن دەفری حەسرەتت سەرناكاو لێی ناڕژێ‌! یا چۆن چاوت بەرایی بەدیمەن و رواڵەتی تەمەنی ناو وڵاتیدا نایەتەوە كە نامۆو لاتەریك كراوبێ‌! كەم كەس هەیە غەریبی نەچێژتبێ‌، جاری وا هەیە یەكێك بەقسەیەكی خۆش بۆت جوبران دەكاتەوە، بەڵام كەدەوروبەرو هاوەڵانی دوێنێت لێی زیادبكەن، ئەوا ژیان سەختتر دەبێ‌!

ئـاگـری ســینەم بڵێســەی دێ‌ و وڵات رۆشـن دەكـا

ئەو دەمەی خۆم وەك دڵۆپێك دەچمە ناو دەریای عەدەم

من تێی ناگەم بۆ مام هێمن لەو بەیتەدا بوون و عەدەمی وا تێكەڵ كردوون كە جوێ‌ ناكرێنەوە، باوەڕم بەخۆم نییە كە ئەو وەك من تێگەیشتبێ‌، نا نا وا نییە. مام هێمن زۆر بەهۆشیارییەوە مامەڵەی لەگەڵ بوون و عەدەمدا كردووە، بەجۆرێك لەعەقڵ و زانینەوە چاكەی عەدەمی بەسەر بووندا داوە، بۆ ئەوەی بگاتە عەدەمێكی تایبەت، عەدەمێك لەپێناوی نەتەوەو نیشتمانەكەیدا، لەوەدا لەیادی خەڵكدا دەمێنێتەوە. مام هێمن گەردو سووتووی خۆی لەبیر خۆی دەباتەوە. كە لەژیانی ئەو شاعیرە وردەبیتەوە، چاك دەزانی كە لەسەرتای ژیانییەوە ئەو هەست و بۆچوونەی هەبووە. ئەو لەشیلاناوێ‌، پێش ئەوەی عەدەم بێ‌، لەسایەی حزب و هەڤاڵانی دوێنێی كە بەشاعیری نەتەوە ناویان دەبرد، لەعەدەمدا دەژیا.

بەهەر حاڵ، دوای ماوەیەك لەمەهاباد دەركەوتین، كاكی شۆفێر لێی پرسیم: بۆ شیلاناوێ‌ بۆ كوێ‌ دەچی؟

وتم: بۆ ماڵێك بەرزترین پەڵە چناری تێدایە.

وتی: قەت چویت؟

وتم: نەخێر.

وتی: ئەی چۆن دەزانی؟

وتم: بۆیان هەڵداوم.

لەبەرزاییەكەوە چوینە خوارێ‌، تۆزی رێگاو بان، چاوی دەرهێنابووین، چاڵ و چۆڵ هەڵیتەكاندبووین، بەیانی لەلاوێتی نەكەوتبوو، گەرما سەرەتاتكێی دەكرد. چووینە بەردەمی ماڵە پەڵە چنارە بەرزەكە، لەبانیژەی دامێنەوە، پۆلە كێژو ژنێك سەریان نابوو بەیەكەوە، یا دەبوایە سڵاویان لێبكەم یا دەبوایە خۆم نەبان كەم، خۆ من بۆ ئەو ماڵە دەچم، چارم ناچار بوو، یەكەمیانم هەڵبژاردو لەبەرزە خەیاڵم كردن، خوشكینە سڵاوتان لێ‌ بێ‌، كەسێكی باربردەڵەم و بۆ ماڵی مام هێمن هاتووم، ئایا ئێرەیە؟ چەند دەنگێكی ناسك لەدڵان، پێكەوە وتیان بەڵێ‌ خۆیەتی.

 دەكرێ‌ عەرزی بكەن میوانی هاتووەو با بەپیرییەوە بێ‌، دیاربوو لایان سەیربوو كەكوڕە لاوێكی بەژن بڵندو لاواز، نەدیوو نەناسیاو، چۆن هێند بەخۆیدا رادەپەرموێ‌ ئەو قسە زلانە بكا!

وتیان: جەنابت؟

وتم: دەمناسێ‌، با تەشریف بێنێ‌، ئەوجا ئێوەش دەزانن كێم و لەكوێوە هاتووم.

 نەیسا، فەرمویان لێ‌ كردم، چوون ئاگاداری بكەن، منیش بۆ حورمەتی ئەوان بزووتم، هەر هێندەی كە مام هێمن ئاگادار بكەن، لووتم بوو بەلووتی مێروویەكی ناو حەسارەكەوە، وەك دەمێك بێ‌ یەكترمان ناسیبێ‌، سكاڵامان بۆ یەكدی كرد، زانیم ئەویش مام هێمن دەناسێ‌ و لەناحەزان ئێشكی لێ‌ دەگرێ‌. عەرزی پیرە مێروولەم كرد: ئەتۆ چۆن دەتوانی ئەو ئەركە بەجێبێنی؟ لەوەڵامدا وتی: ئەو كارە بەئیرادە و بەعیشق دەكرێ‌، منیش ئەو دوانەم هەیە، پێویستم بە لەشكرێك چەكدارو خەزێنە نییە، یەكێكیش هەیە بەرپرسیارم بەرامبەری، بۆیە بەیناو بەین، هەواڵی ئەم دەڤەرە بۆ حەزرەتی سڵێمان دەبەم.

 زۆری نەخایاند، مام هێمن دەركەوت و منیش نزیك دەبوومەوە، نە ئەو قسە و نە من قسە، دەستمان لەئەستۆی یەكدی كرد، پێكەوە لەسەر شانی یەكدی دەگریاین، وەك ئەوەی داركاریان كردبێتین، بەڵێ‌ هەروا بوو، گریانێك، هەڵقوڵانێك، فرمێسك رشتنێك بۆنی هەناسەو ناخی هەردووكمانی لێ‌ دەهات، بەو شێوە، بەلارە لارە بەرەو دیوەخان بووینەوە. ئەوجا یەكجار بەشەوقەوە بەخێرهاتنی لێ‌ كردم و پێكەوە چاك و خۆشیمان كرد.

 من بۆ خۆم كەسێك نیم سەرنجم وردو چاوی تێبینیم بەهێز بن، بەڵام ئەوەندەم لێ‌ هەڵكڕان مام هێمنی دوێنی و مام هێمنی ئەمڕۆ بەراورد بكەم. من مام هێمنم بەبەرگی ئەفەندیانەوە بینیوە، زۆریشم بەڕانك و جۆغەی مەرەزی خورماییەوە دیوە، ئارزووی بوزووی شینكیشی دەكرد، جاری واش هەبوو مرادخانی موكریانی لەبەر دەكرد، مێزەری چیتی دەبەست و زۆری لێ‌ دەهات، كەیفی بەخاوێنی بوو، ئارەزووی بۆنی خۆش و پێكەنینێكی نەرمی هەبوو، جگەرەكێشێكی كەم نەفەس بوو، ئەگەرچی جگەرەی بەجگەرە پێدەكرد، بەڵام لەدوای مژی یەكەم، ئەو كاری بەجگەرەوە نەدەما، تائەوەی گەرمایی ئاوری جگەرەكە لەپەنجەكانی نزیك دەبۆوە، ئیدی جگەرەیەكی دیكەی بە جگەرەكەی نێوان پەنچەكانی دادەگیرساندەوەو نەفەسێكی لێ‌ دەدا ... ئەوە دووبارەو زۆر بارە دەبۆوە.

 لەتەماشاكردنی مام هێمندا چاوەكانم ئۆقرەیان لەبەر نەمابوو، سەرنجەكانم هەڵبەزو دابەزیان دەكرد، بەشوێنێكییەوە، بەكاڵاو پێتاوییەوە، بەسەرو هەیئەتییەوە، پەپولەی تەماشام لەم لاوە بۆ ئەولا دەفڕی، وای لێ‌ هاتبوو بەخۆشەویستی نەبوایە نەدەناسرایەوە. یەكێك مام هێمن نەناسێ‌ لەسیمایدا گەمەی بەسەرەتای ژیان دەخوێندەوە، یا پێی وابوو كەكانیاوی هەست و سۆزی ئەو ئینسانە شاعیرە وشك بووە، ئەگەرچی بەتێپەڕبوونی ماوەیەكی كەم لەتەمەن، هێندەی دەسكە شەنێكی مابۆوە، بەڵام لەدڵی ئەودا ژیان كۆتایی نایە، ئەمڕۆ یا سبەینێ‌ تروسكەكان دەبنە گرشەو ورشە، ئەستێرەی وشە لەسەری ئەودا تریسكەیان دەهاویشت، دواڕۆژ بەڕەنگی پەلكەزێرینەوە سەمای بۆ ژیان دەكرد.

 بەدەنگێكی لەرزۆك تێكەڵ بەپێكەنینێكی گاڵتەئامێز، خۆی دەیگێڕایەوە كە لەخزمەت قازیی پێشەوادا، لەبەراوردی خۆی و هەژاردا ئەم كەچەڵَەكە بوو، ئەو تاڵانەی قژی كە بەسەریەوە مابوون، پێیانەوە دیاربوو كە دەمێك بوو شانەیان نەدیبوو، هەر یەكەی بەلایەكدا. جوتێك كالە ئەوانەی ژێرەكەی لاستیك و سەرەكەی پەڕۆ، بەسەرپێوە كێشابوو، نەدەناسرایەوە بەتازەیی رەنگەكەی چۆن بووە، رەنگ بێ‌ سپی بووبێ‌، چاكەتێكی لەوانەی خەڵكی كەركوك و گەرمیانی لای خۆمان لەبەری دەكەن، بەسەر شەڕواڵێكی پێدەچوو قاوەیی بووبێ‌ لەبەردابوو، پەنجەكانی دەستی راستی كە جگەرەكەیان دەگرت بەردەوام لەسەر ئەژنۆی راستی بوو، جگەرە بێ‌ باكانە دایساو سووتووی دەكرد، جار جارە لەخامۆشی مام هێمن زەفەری دەبینی و كونێكی لەشەڕواڵەكەی دەكرد، نە یەك و نە دووان، جێ‌ كونەكان وەك نایلۆنی سوتاو بەشەڕواڵەكەیەوە دیار بوون.

 نەیانهێشت، قومە ئاوێك، چۆڕە دۆیەك بخۆمەوە، یا تۆزێكی دی پێكەوە بدوێین، هەر بەپێوە بووین، دوو پێشمەرگە وەژوور كەوتن، روویان لە مام هێمن كرد، مامۆستا دەبێ‌ میوانەكەت بێت بۆ مەقەڕی حزب، ئەویش وتی: هێندە نییە گەیشتووە، ئەوەتا هەر لەخزمەت ئێوەدا راوەستاوین، با بحەسێتەوەو ماندوێتی دەرچێ‌، دوایی پێكەوە دێینە خزمەتتان.

 مامۆستا: دەبێ‌ لەگەڵ خۆمانی بەرین! چەند جار تكای مام هێمن و تكای ئایشێ‌ خانی هاوسەری كەڵكیان نەبوو، من هەر ئەوەندەم وت: مام هێمن پێموایە ئەوانە بەئێمە حاڵی نابن، لەگەڵیاندا دەچم. ئایشێ‌ خان دەستی هەڵبڕی و روویكردە ئاسمان چەند قسەیەكی كرد ... ئەوجا مام هێمن بەوپەڕی بزڕگاوی و دەنگێكی بەرزەوە وتی: دەبێ‌ منیش بەرن، لێی بدەن دەبێ‌ لەمنیش بدەن، چی پێ‌ دەڵێن دەبێ‌ بەمنیشی بڵێن، لەزیندانیكەن، دەبێ‌ منیش زیندان بكەن ... زۆرم كرد مام هێمن نەیەت، كەڵكی نەبوو، دوای دوو پێشمەرگەكە كەوتین، لەحەسار تووشی صەڵاح بووین، مام هێمن وتی: صەڵاح رۆڵە ئەوە صەباحە دەستی ماچكە. دەستمانكردە ئەستۆی یەكدی، وتم: بەوەندە سوێندو قوڕئانە، مام هێمن جەنابت دەگەڕێیتەوە، با كاك صەڵاح تا مەقەڕ بێت.

 لەوێ‌ بەپرسیاری زۆر نابەجێ‌ و وەڵامی كەمێك مەعقولی من لێپرسینەوەیان لەگەڵ كردم، كاغەزیان پێچایەوەو دایانە دوو پێشمەرگەو پێش خۆیاندام، نەمهێشت صەڵاحیش بێ‌، رۆیشتین، دیارە نەمدەزانی بۆ كوێ‌ و بۆ چەند دوور دەمبەن، لەڕێیە لەگەڵیان قسەم دامەزراند، وتیان قسەمان لەگەڵ مەكە، لام سەیر بوو، نەمدەتوانی لەمرۆڤبوونی خۆم نكوڵی بكەم، ئیدی چۆن نەتوانم قسان بكەم، خۆ نە تاوانێكم لێ‌ دەركەوتووە نە تاوانباریان كردووم، نە فەرمانی زیندانیم بۆ دەرچووە، بۆ دەبێ‌ نەتوانم لەگەڵ ئەو دوو كوڕە گەنجە بدوێم!؟ وا دیار بوو وا حزبایەتی فێركرابوون، بەهەر حاڵ، زۆر رۆیشتین. گەیشتینە شوێنێك بەناوی شار وێران، لەبەردەم خانوویەكی گەورەدا كەپێدەچوو بارەگای حزب بێ‌، راوەستاین، كۆمەڵێك پێشمەرگەی لێ‌ بوو، كۆمەڵێكی دیكەش لەهات و چۆدا بوون. منیان تەسلیم پێشمەرگەكان كرد، خۆشیان چوونە مەقەڕەكە، دوای بەینێك هاتنەوە، بەڕوویەكی گەشەوە وتیان: مامۆستا فەرموو! لام سەیر بوو، وتم: نە وا سوێرو نە وا بێ‌ خوێ‌، بەحورمەتەوە پێش خۆیاندام، حەسارێكی دوورو درێژ، بینیم دوو كوڕی جوان و خاوێن و پۆشتەو پەرداخ دێنە پێشەوە، یەكی دەمانچەیەكیان بەكەمەرەوە بوو، دەم بەزەردەو بەزمانێكی شیرین خۆشهاتنیان لێكردم، منیش لەتەوقەكردندا وتم: صەباح. ئەوان هیچیان نەوت تا چووینە ژوورەوە، دیسان چاكی و چۆنی، وتم جەنابتان كێن، یەكێكیان وتی: من حەسەنی شەرەفی ئەمەش كاك صەڵاحی گادانییە، ئەوجا وتیان لەو خەتایەی پێشمەرگە كە جەنابتیان هێناوە، زۆر ناڕەحەت بووین بەڵام بۆ ئێمە رێكەوتێكی خۆشە، كتێبی (ئافرەت لەچیرۆكی كوردیدا) دیارییەكی بەنرخ بوو بۆ برادەرانی حزب، داویانە بەئێمەش، خوێندوومانەتەوە، ئیدی تۆزێكیان بەكتێبەكەمدا هەڵدا. بەڕاستی كەیفم بەوە هات كەئەو كتێبەم هێندە دەنگی دابۆوە، لەو دەرفەتە تەنگانەشدا بووە مایەی شەفاعەت و ناسینم.

 كەوتینە قسە بەزۆران، ئەوكاتە بڕواو نەیەتەوە، حزبی دیموكرات لەگەڵ پارتی دیموكرات و حزبی سۆشیالیست لەناكۆكیدا بوون، ئەو باسە هاتە نێوانمانەوە، لەشەڕی نێوان براكاندا، لەهەر دیوێكی كوردستان بووبێ‌، من هەرگیزاو هەرگیز پشتگیری لایەنێكم نەكردووە ... دواتر زۆریان لێكردم كە میوانی حزب بم، وتم میوانی مام هێمنم و دەمەوێ‌ بچمەوە بۆ لای ئەو، بەڵێنیان لێوەرگرتم كە لەڕۆژانی دواتر بەتایبەت بچمەوە بۆ سەردانی ئەوان، بەڵێنی خۆشم بردەسەر. ترومبیلیان بۆ پەیدا كردم، هەر ئەو دوو پێشمەرگەیەی بەكێشان كردبووم، لەخزمەتمدا هاتنەوە بۆ شیلاناوێ‌، مام هێمن یەكجار گەشایەوەو پیرو مورید پێكگەیشتینەوە.