عەبدوڵڵا کۆمەڵە

ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراقی

ئەنجوومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق، یەکێکە پارتە سیاسییە کاریگەرەکانی عێراق چ لەسەردەمی ئۆپۆزسیۆن بوونیدا، چ لەسەردەمی دەسەڵاتداریدا. ئەم پارتە لەساڵی 1982 لەئێران پێکهێنراوەو ئامانجی ئەوە بووە کەچوارچێوەیەک بێت بۆ هەموو ئەو گروپە شیعانەی کە لەگۆڕەپانی سیاسی عێراقدا کاردەکەن. ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لەتارانی پایتەختی ئێرانەوە دروستبوونی خۆی راگەیاندو بارەگای سەرکردایەتیشی هەر لەتاران بوو، ئەم پارتە سەرەتا بەناوی» ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق» خۆی پێناسەکردو حوجەتولئیسلام محەممەد باقر ئەلحەکیم سەرۆکایەتی دەکرد، کە لەساڵی ١٩٧٩وە عێراقی بەجێهێشتبوو لەئێران نیشتەجێبوو. زۆربەی ئەندامانی ئەنجوومەنەکە لەو نەیارە سەرسەختانەی رژێمی پێشوو بوون  کە لەترسی راوەدونان و گرتن و لەسێدارەدان لەدەست رژێمی سەدام هەڵاتبوون و لەئێران گیرسابوونەوە.

سەرەتا ئەم ئەنجومەنە وەکو هاوپەیمانێتیەک لەنێوان کۆمەڵێک گروپی جیاوازی شیعەکاندا کەنیشتەجێی وڵاتی ئێران بوون پێکهێنرا.

ئێران کۆبوونەوەیەکی بۆ چەند گروپێکی نەیاری حکومەتی عێراق رێکخست، کەبریتی بوون لە»ڕێکخراوی دەعوەی ئیسلامی بەسەرۆکایەتی عیزەدین سەلیم» و «حزبی دەعوەی ئیسلامی بەسەرۆکایەتی مەحمود هاشمی شەهرودی» و «رێکخراوی کاری ئیسلامی و بزوتنەوەی موجاهیدە عێراقییەکان»  لەوکاتەدا ئەنجومەنی باڵا لەلایەن ئایەتوڵا محمد باقر حەکیمەوە سەرکردایەتی دەکرا تاکاتی تیرۆرکردنی لەنەجەف.

دوای تیرۆرکردنی محمد باقر الحکیم سەرۆکایەتی ئەنجومەنەکە گواسترایەوە بۆ براکەی «عەبدولعەزیز ئەلحەکیم»، هاوکات فەیلەقی نۆی بەدر کەباڵی سەربازی ئەنجومەنەکە بوو، گۆڕدرا بۆ رێکخراوی بەدر بەسەرۆکایەتی هادی عامری، بەو پێیەی چیترئەنجومەن نەیتوانی نوێنەرایەتی هاوپەیمانی هێزە ئۆپۆزسیۆنەکان بکات کەپێشتر لەو پێناوەدا پێکهێنرابوو جگە لەوەش کوڕەکەی عەبدولعەزیز حەکیم، عەمار حەکیم رێکخراوی سێیەمی دامەزراند بەناوی دامەزراوەی شەهیدی میحراب، هەروەها ئەنجومەنەکە چەندین رێکخراوی سێبەری دروستکرد بەناوەکانی بزووتنەوەی حزبوڵڵا، بزووتنەوەی تۆڵەی خودا(حركە ثأر الله)، بزووتنەوەی سەیدولشوهەداو... چەندینی دیکە.

سیاسەتەکانی ئەم پارتە لەسەرەتادا هەتا رادەیەکی زۆر وابەستەی سیاسەتەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بوو، بۆ بڕیارە ستراتیژی و چارەنووسسازەکان دەگەڕایەوە بۆ وەرگرتنی رەزامەندی دەوڵەتی ئێران و ویلایەتی فەقیهه، بەو پێیەی بڕوایان بەوە هەبوو کەڕێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران مەرجەعی سەرەکی سەرجەم موسوڵمانانە.

باڵی سەربازی

یەکێک لەپێکهاتە گرنگەکانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی باڵێکی سەربازی بوو کە بەلیوای بەدر ناسرا بوو، سەرەتا بنکەکەی لەئێران بوو، کەهەزاران سەربازی لەخۆدەگرت کەزۆربەیان شیعەبوون و لەلایەن ئەفسەرانی سوننە مەشق و راهێنانیان پێدەکرا. ئەم لیوایە رۆڵێکی گرنگی هەبوو لەڕاپەڕینی شیعەکانی خواروی عێراق لەمانگی ئازاری ساڵی  ١٩٩١.

پەیوەندی لەگەڵ ئێران

ئەنجوومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق هەوڵدەدات دووری خۆی لەئێران بپارێزێت و بۆ ئەوەی ئەو وێنەیە بەچاودێرانی  ببەخشێت کەڕێکخراوێکی شیعە نییە کەشوێن خولگەی تاران دەکەوێت، بەڵکو وەک خۆی دەیەوێت، تەنیا رێکخراوێکی سیاسی عێراقییە

کەسایەتییە دیارەکانی ئەنجومەنی باڵای عێراق

محمد باقر ئەلحەکیم (سەرۆکی حزب لەساڵی ١٩٨٢ تا ٢٠٠٣)، عەبدولعەزیز ئەلحەکیم (سەرۆکی پارت و سەرۆکی پێشووی هاوپەیمانی عێراقی یەکگرتوو)، عەمار ئەلحەکیم، سەرۆکی رەوتی حیکمە، شێخ هومام الحمودی، سەرۆکی ئێستای ئەنجومەن، عادل عەبدولمەهدی (جێگری سەرۆک کۆماری عێراق + سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی پێشوو).

مێژوو و ناسنامە

گومانی تێدا نییە، تیرۆرکردنی مەرجەعی ئایینی شیعەو سەرکردەی بزووتنەوەی مەیدانی شیعە دژ بەدیکتاتۆری دەسەڵات و حزبی بەعس، سەید محمد باقر ئەلسەدر لەنیسانی ١٩٨٠ی زایینی، بۆشایییەکی گەورەی لەسەرکردایەتی مەیدانی و بزووتنەوەی سیاسی گۆڕەپانی ئیسلامی عێراق بەجێهێشت.

لێرەوە پێویست بوو بەخێرایی هەنگاو بنرێت بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی کە بەهۆی تیرۆری بەردەوامی رەمزەکانی شیعەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی ئەوسای عێراقەوە پیادە دەکرا، لەوانەش زانایانی ئایینی و رۆشنبیران و موجاهیدینی ناسراوی شیعە، چڕبوونەوە ی هێرشە بەردەوامەکانی  رژێم بۆ تەسفیەکردنی کەسە کاریگەرەکانی ئۆپۆزسیۆن، کاردانەوە یەک لەدوای یەکەکانی دیکە، کە بووەهۆی گرژی لەدۆخی سیاسی، ناوخۆو ناوچەییدا، ئەمەش یەکێک بوو لەهۆکارەکانی هەڵگیرسانی شەڕی هەشت ساڵەی نێوان عێراق و ئێران.

لەم هەلومەرجە هەستیارەدا، رۆشنبیران و رەمزە کاریگەرەکانی شیعە، هەموو تواناکانیان یەکخست بۆ لەناوبردنی دەسەڵاتی حزبی بەعس و دروستکردنی سیستەمێکی نوێی دەسەڵات لەسەر مۆدیلی ویلایەتی فەقیهی کۆماری ئیسلامی ئێران، ئەمە دوای ئەوە هات کەئیتر شیعەکان بێئومێدبوون لەوەی  بتوانن لەناوەوە لەڕێگای بزوتنەوەی جەماوەری و راپەڕین و خۆپێشاندانەوە بگەنە ئەم ئامانجەو قورسایی ئەو هەموو فشارو چەوسانەوەو پشتگوێخستنە سیاسی و کارگێڕی و خزمەتگوزاریانە لەئەستۆی پێکهاتەکەیان داماڵن و بەمافەکانی خۆیان شاد ببنەوە، هەر بۆیە کۆماری ئیسلامیان کردە مەکۆی خەباتی سیاسی و سەربازی و دیبلۆماسیان و بۆ بتەوکردنی پێگەی خەباتەکەیان چەندین دەزگای سیاسی و سەربازی و ئایینی جۆربەجۆریان دروستکرد، لەوانەش: ئەنجومەنی زانایان بۆ شۆڕشی ئیسلامی، سوپای شۆڕشی ئیسلامی بۆ رزگاری عێراق، گروپی زانایانی موجاهدین لەعێراق، پاشان دروستکردنی ئۆفیسی شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق.

بەڵام هەموو ئەو پێکهاتانه لەبەرده م چه ندین گرفتدا بوون، گرنگترینیان ئەوەبوو که لەئاستی گۆڕەپانی سیاسی و رووداوەکانی ئەوکاتەدا نەبوون، هەر بۆیه پێویست بوو چوارچێوەیەکی سیاسی کاریگەرتر پێکبهێنرێت و جڵەوی سیاسەتی ئۆپۆزسیۆنی شیعە بگرێتە دەست.

دوای چەندین لێکۆڵینەوەو وتووێژی بەردەوامی نێوان هەموو لایەنە شیعەکانی سەر گۆڕەپانی سیاسی عێراق، دواجار پێکهێنانی ئەنجوومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق راگەیەنراو لە (17ی تشرینی دووەمی 1982) ئایەتوڵڵا سەید محەمەد باقر ئەلحەکیم لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی فراواندا پێکهێنانی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق راگەیاند، بۆ ئەوەی ببێتە قەوارەیەکی سەرکردایەتی بۆ بەڕێوەبردنی شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق.

واتە لەسەرەتادا ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق وەکو حزبێکی سیاسی دروست نەبوو، بەڵکو وەکو چەترێک یان بەرەیەک دروستکرا تاکو سەرجەم حزبە شیعە مەزهەبەکانی نزیک لەئێران لەخۆی بگرێت و ببێتە مەرجەعی سیاسی سەرجەم شیعەکانی عێراق.

ئەنجوومەنی باڵا لەسەرەتای دامەزراندنیەوە درێژەپێدەری رێبازی یەکخستن و یەکڕیزی ماڵی شیعە بووەو بەپێکهێنانی رێکخراوێکی سەربازیش بەناوی فەیلەقی بەدر کەئامانجی رووخاندنی دەسەڵاتی رژێمی بەعس بوو، زیاتر لەچوارچێوە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیەکاندا ناسراو لەڕووی پەیوەندی سیاسی و دیبلۆماسیشەوە دەستکەوتی گەورەی بەدەستهێناو بووە کەسایەتییەکی جەوهەری لەگۆڕەپانی سیاسی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی، فەیلەقی بەدریش دوای پرۆسەی رزگاری عێراق و رووخاندنی دەسەڵاتی سەدام، کۆتایی بەکاری سەربازی هێناو وەکو رێکخراوێکی مەدەنی درێژەی بەکاری خۆیدا.

سیاسەتەکانی شیعە لەعێراق: ڕۆڵی ئەنجوومەنی باڵا

بەدڵنیاییەوە ئەنجوومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق یەکێکە لەلایەنە شیعە بەهێزەکانی ئەم وڵاتە، تایبەتمەندییە جیاوازەکانی بریتین لەڕێکخستنێکی بەهێز، کەسەرکردایەتییەکەی لەبنەماڵەی ناسراوی ئەلحەکیم لەنەجەفەوە سەرچاوە دەگرێت، کەسەرکردایەتیەکی کارای پراگماتیزمی سیاسییە جگە لەمەیلێکی قوڵی تائیفی بەڵام بوێرانە چوەتە ناو هاوپەیمانێتیەکی دوانەوە، کەئەویش لەیەک کاتدا هاوپەیمانی بەستنە لەگەڵ هەردوو رکابەرە گەورەکەی ناوچەکە (ئێران و ئەمریکا)، ئەم بزووتنەوەیە رێبازە سیاسییەکەی لەمیلیشیایەکی بەوەکالەتی ئێرانەوە گەیاندووەتە ئاستی پارتێکی دەسەڵاتداری عێراقی و لەکۆبوونەوەو ئامادەکاریەکانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی بۆ رووخاندنی رژێمی بەعس بەسەرکردایەتی ئەمریکا رۆڵی بەرچاوی هەبووەو خاوەنی تێڕوانینێکی میانڕەوانە بووە بەتایبەتی سەبارەت بەپرسی کوردو کەرکوک و سیستەمی فیدراڵی بۆ عێراق، هەربۆیە ئەمریکیەکانیش گرنگیان بەسیاسەت و بۆچونەکانی ئەنجومەنی باڵا داوەو ویستویانە لەخۆیانیان نزیک بکەنەوەو لەکۆشکی سپی پێشوازیان لەسەرۆکەکەی (عەبدولعەزیز حەکیم ) کردووە.

لەئێستادا لەگەڵ  یەکەمین نەیاری سەرسەختی  شیعە کەڕەوتی سەدرە لەکێبڕکێیەکی قورسدایە. کێبڕکێیەک کەئەگەری تەواو هەیە داهاتووی عێراق بەرەو چارەنووسێکی نەخوازراو بەرێت. ئەمریکیەکان لەهەوڵی ئەوەدان کەئەنجومەنی باڵا بەرەو ئاراستەی پیادەکردنی سیاسەتێکی میانڕەوانەتر هەنگاو هەڵبگرێت لەو بارەیەوە ئومێدی زۆریان بەو هەنگاو هەڵگرتنەی ئەنجومەن هەیە، کە ئەمەش وادەکات بەریەککەوتنەکانیان لەگەڵ سەدریەکاندا قورسترو سەختتربێت.

چ ئەنجومەنی باڵاو چ پارتە شیعیەکانی تری سەر گۆڕەپانی سیاسی لەعێراقدا کەوتونەتە نێوان سێ بەرداشەوە کەئەوانیش: «ئەمریکا» جێگای بڕواو متمانەی هچ لایەکیان نیە کەبتوانن هەموو هێلکەکانیان بخەنە سەبەتەی ئەو وڵاتەوەو خۆیان لەژێر فشارەکانی ئێران راپسکێنن و سەربەخۆییەکی زیاتر لەسیاسەتەکانیاندا پیادە بکەن لەوەی کەئێستا هەیەو بەهۆیەوە تووشی بێمتمانەیی بوون لەئاستی جەماوەرەکەیاندا. ئێران هەم مەرجەعی مەزهەبیانەو هەم دروستبوون و گەشەکردن و مەشق و پاراستنیان لەو وڵاتەدا بووە، ئەمە جگە لەسنورێکی هاوبەشی فراوان لەنێوانیاندا، هەروەها لەڕووی ئەخلاقیشەوە نەگونجاوە دەست لەدۆستایەتی ئێرانییەکان هەڵگرن و ئاو بەجێ بێڵی ئەواندا نەکەن، ئەمە جگە لەڕەهەندە سیاسی و ئابوری و ئەمنیەکانی ئەو بابەتە. لایەنی سێیەم جەماوەری ئەم حزبە شیعانەیە کەهەتاسەر ئەم سیاسەتە دووفاقیە لەحزبەکانیان قبوڵ ناکەن و سیاسەتێکی سەربەخۆیان لەم حزبانە گەرەکە کەبپەرژێتە سەر پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری باشترو دەرچوون لەم هەموو گێژاوی گەندەڵیەی کەهەموو جومگەکانی دەسەڵاتی گرتووەتەوە.

بۆیە لەم نێوەندەدا ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لەهەموو حزبە شیعیەکانی عێراق زیاتر بەئاراستەی دۆزینەوەی ناسنامەی عێراقیبوونی خۆیدا وێڵەو هەوڵیداوە خۆی لەدەمارگیری تائیفی دوورخاتەوەو باڵانسێک لەنێوان هەموو نەتەوەو ئایین و مەزهەبە جیاوازەکانی عێراقدا راگرێت، هەر ئەم سیاسەتەش وایکردوە کەئەنجومەنی باڵا هەم لای کوردو هەم لای سونەکانیش لەهەموو حزبە سیاسیەکانی شیعە زیاتر جێی متمانە بێت.

ئەنجوومەنەکە لەساڵی ٢٠٠٧دا وشەی “شۆڕش”ی لەناوەکەی سڕیەوەو بوو بە “ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی عێراق”، بەشێوەیەک کە وا دەردەخات کەڕۆژانی چالاکیی چەکداری کۆتایی هاتووە. هەروەها ئاماژەی بەوازهێنان لەپابەندبوونی خۆی بەدەسەڵاتی رۆحانیی بەشێوازی ئێران و گواستنەوەی بەیعەتەکەی لە ئایەتوڵڵا عەلی خامنەیی رێبەری شۆڕشی ئێران لەتاران بۆ ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی گەورە لەنەجەف. هەروەها دەستبەرداربوونی فەیلەقی بەدر لەکاری سەربازی و کارکردنی وەکو رێکخراوێکی مەدەنی

ناسنامەو پێکهاتەی حزب/

لەپەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی عێراقدا بەم شێوەیە خۆی پێناسە کردووە:

 “ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی لەعێراق: قەوارەیەکی سیاسی ئیسلامی عێراقی سەربەخۆیە کەخۆی وەک چوارچێوەیەکی کراوە بەڕووی هەموو لایەن و رێکخراوو توێژە عێراقیەکان (بەتایبەت ئیسلامی) دادەنێت و لەژێرسایەی مەرجەعی ئایینی سیاسیدا کاردەکات لەپێناوی بەدیهێنانی ئامانجە کاتی و هەمیشەییەکان».

دروشمی ئەنجومەنی باڵا ئازادی و سەربەخۆیی و دادپەروەریە بۆ عێراق» بەم پێناسەیە ئەنجومەنی باڵا هاوپەیمانی یان دۆخێکی بەرەیی یان بەدیل نییە بۆ هێزە ئیسلامییەکان.

پێکهاتەی ئەنجومەنی باڵا لەم بەشانە پێکدێت:

دەستەی گشتی

دەستەی گشتی لە 200-300 ئەندام پێکدێت کەنوێنەرایەتی چین و تووێژە ئیسلامیە شیعەکانی عێراق دەکەن، بەپێی ئەو مەرجانەی بۆیان دانراوە، ئەرکەکانی بریتین لەپەسەندکردنی سیاسەت و هێڵە گشتیەکانی کاری ئەنجومەن، هەڵبژاردنی ئەندامانی شورای ناوەندی و  چاودێریکردنی چالاکی و نوسینگەکانی ئەم شورایە، ئەنجامدانی کۆبوونەوەی دەوری لەهەر شەش مانگ جارێکدا، دەستەی گشت پێکدێت لەسەرۆکێک و دوو جێگرو دوو بڕیاردەر .

شورای ناوەندی

شورای ناوەندی نوێنەرایەتی دەستەی سەرکردایەتی و ناوەندی بڕیار دەکات و لە ١٥-٢٠ ئەندام پێکدێت کە لەڕێگەی دەستەی گشتیەوە هەڵدەبژێردرێن، بڕیارەکانی تێدا بەگشتی بەزۆرینەی رەها دەدرێن... لەگرنگترین کارەکانی بریتین لە: پێشنیارکردنی هێڵە گشتیەکانی کارکردن لەبوارە جیاوازەکانداو پێشکەشکردنیان بۆ ئەنجومەنی گشتی بۆ پەسەندکردنی. پەرەپێدانی پلان و بەرنامەی ورد بۆ جێبەجێکردنی هێڵەکانی کاری گشتی کە لەلایەن دەسەڵاتی گشتی پەسەندکراون. ئەرکەکانی بریتین لەپەسەندکردنی رێسا ناوخۆییەکانی پێکهاتەکانی ئەنجومەن و رێسا ناوخۆییەکانی دەسەڵاتی گشتی، هەروەها پەسەندکردن و ناردنی شاندەکان بەنوێنەرایەتی ئەنجومەنی باڵا بۆ دەرەوەی وڵات. شورای ناوەندی کۆبوونەوە خولیی و نائاسایی خۆی بە سەرۆکایەتی سەرۆکی ئەنجومەن ئەنجامدەدات. ئەنجوومەنی شورای ناوەندی لەهەموو ئەو رووداوو پێشهاتانەی کەپەیوەندییان بەدۆخی عێراقەوە هەیە، ئامادەیی کاریگەرانەی دەبێت، هەروەها لێکۆڵینەوە و شیکردنەوەی لەسەر چەندین بابەتی جۆراوجۆر ئامادە کردووە کە پەیوەندییان بەدۆزی عێراق و گەلی عێراق و داهاتووی عێراقەوە هەبووە لەدوای رووخانی سەدام و دوای گەڕانەوەی بۆ عێراق بەردەوام بوو لەکۆبوونەوەکانی. دوای تیرۆرکردنی ئایەتوڵڵا سەید محمد باقر ئەلحەکیم، شورای ناوەندی بە کۆی دەنگ رەزامەندی دەربڕی لەسەر سەید عەبدولعەزیز ئەلحەکیم، وەک سەرۆکی ئەنجومەن و شورای ناوەندی.

مەکتەبەکان

دەسەڵاتی جێبەجێکردن لەناو ئەنجومەنی باڵای عێراقدا بەچەندین قۆناغدا تێپەڕیوەو لەهەر قۆناغێکیشدا بەپێی پێویستی و هەلومەرجی قۆناغەکە کارەکانی گونجاندوەو دەسەڵاتەکانی رێکخستۆتەوەو لەخولی هەشتەمینی ئەنجومەنەکەدا مەکتەبەکانی خۆی بەم شێوەیە رێکخستووەتەوە.

١-مەکتەبی تەنفیزی.

٢-مەکتەبی سیاسی.

٣- مەکتەبی روناکبیری و راگەیاندن.