جوتیار رەشید

مانگی ئادار(نەورۆز) بۆ ئێمەی کورد لەباشوری کوردستان سەرەڕای یادی نەورۆز، یادی راپەڕینە مەزنەکەی بەهاری ساڵی 1991یشە، ئەو راپەڕینەی وەک بەرەنجامی دەیان ساڵەی تێکۆشان و قوربانیدان و هاوجوتبوونی لەگەڵ بەرژەوەندی زلهێزەکان لەناوچەکە هەلی سەدەی بۆ کورد بەگشتی و باشوری کوردستان بەتایبەت هێنایە ئاراوە، بەڵام بەداخەوە ناشایستەیی و کورتبینی دەسەڵاتدارانی باشورو رادەستبوونیان لە بەئاگایی بێ یان دەبەنگی بەپیلانە شاراوەکانی شەڕی تایبەتی هەردوو داگیرکەری کوردستان، تورکیاو ئێران ئەو هەڵەی سی و دوو ساڵ لەبازنەیەکی داخراوی بێ ئامانجدا خولداوە.

هەردوو داگیرکەری کوردستان تورکیاو ئێران کەهەریەکەیان خاوەن دەیان ناوەندی لێکۆڵینەوەو زانکۆی پێشکەوتوو و سەدان بیرمەندی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتین، گەیشتنە ئەو بڕوایەی ئەو رەوشە نوێیەی لەباشوری کوردستان هاتووەتە ئاراوە سەرەتای نەخشەیەکی نوێی ناوچەکەیە بۆ سەدەی داهاتوو و ئەوان ناتوانن بەهێزی رەق رووبەڕووی ببنەوە، بەتایبەتیش ئەو سەردەمە  دەوڵەتی عێراقی وەک داگیرکەری باشور ئەوەندە بێهێز بوو لەڕووی سەربازییەوە نەک هەر توانای داگیرکردنەوەی باشوری کوردستانی نەمابوو، بەڵکو رووخانی ببووە ئامانجی سەرەکی ئەمریکا،هەردوو دەوڵەتی تورکی و ئێرانی ئەو راستیانەیان باش خوێندبوەوە، بۆیە  نەیادەتوانی بەهێزی سەربازی راستەوخۆ یان پیلانی سەربازی هاوبەش دژی ئەو دەسکەوتەی کوردان بوەستنەوە لەبری ئەوە پیلانێکی هاوبەشی رانەگەیەندراویان لەفۆڕمی شەڕێکی شاراوە یان تایبەتدا داڕشت و قۆناغ بەقۆناغ دەستیان بەجێبەجێکردنی کرد، دەسەڵاتدارانی هەرێم خۆیان ئەوەندە هاوکاری جێبەجێکردنی قۆناغەکانی ئەو شەڕە تایبەتە بوون تەنانەت ئەمریکیەکانیش نەیانتوانیوە رێگای لێبگرن.

مەبەستی سەرەکی پیلانەکەیان ئەوەبوو ئەو بڕوا دەسکردەی خۆیان لەناخی تاکی کورددا چەسپاندویانە بەدرێژایی دەیان ساڵ بەجۆرەها شێوە کاریان بۆ کردووە لای کورد خۆیان و جیهانیش دووبارە نەک هەر بچەسپێننەوە بەڵکو تۆختری بکەنەوە، ئەویش ئەوەیە کەدەڵێ (کورد نەتەوەیەکن ناتوانن بەیەکەوە هەڵبکەن، نە دەشتوانن بەبێ هێزێکی دەرەکی خۆیان بەڕێوەبەرن)، لەلایەکی تریشەوە بەتێکدانی ئەو دەسکەوتەی باشور رێگری لەپەڕینەوەی تاکە دسکەوتی سەدەی کوردان بکەن بۆ پارچەکانی تری کوردستان کەخۆیان داگیریان کردووە، بۆ ئەو مەبەستەش پیلانەکەیان لەسەر سێ بنەمای سەرەکی داڕشت کە هەریەک لەو بنەمایانەش دەیان لق و چڵی لابەلای لێدەبێتەوە،:-

یەکەم/ رێگری کردن لەیەکگرتنەوەو رێکخستنەوەی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەفۆڕمی سوپایەکی مۆدێرنی نیشتیمانیدا، کە لەسەر بنەمای پەروەردەی نیشتیمانی و پڕچەککردنی بەتەکنۆلۆجیای سەربازی نوێ  ئامادەبکرێ بۆ پاراستنی هەرێمی کوردستان لەمەترسییە دەرەکییەکان، یان بەمانایەکی تر هیزی پێشمەرگە ببێتە هێزی گەلی کوردستان و قەوارەی هەرێم، چونکە مانەوەی هێزی پێشمەرگە بەهێزی چەکداری حزب و بنەماڵە ناڕاستەوخۆ هێشتنەوەیەتی لەخزمەت ئەو بنەمایەی پیلانەکەی تورکیاو ئێران.

دووەم/ سەرپێنەخستنەوەی ئابوری هەرێمی کوردستان، دانەمەزراندنەوەی بنکە ئابوریە بەهێزەکانی هەرێم، کەڕژێمی سەدام بەتێکدان و رووخانی زیاتر لە 2500 گوندو زۆرینەی شارۆچکەکان لەچارەگی کۆتایی سەدەی رابوردودا وەک بەشێک لەپیلانە سێ کوچککەی بەعسییەکان (راگواستن، بەعەرەبکردن، بەبەعسی کردن) هاوکات لەگەڵ پڕۆسە بەدناوەکانی ئەنفال ئەنجامی دابوو، کۆمەڵگەی کوردی گوندنشینی بەرهەمهێنی گۆڕیبوو بۆ کۆمەڵگەی شارنشین و ئۆردوگانشینی بەرخۆری موچەخۆرو چەکداری خۆفرۆش (چاش).

بەپێی داتاو زانیاریەکانی وەزارەتی پلاندانانی ئەوسای عێراقی هەتا ساڵی 1975 یش زیاتر لە 75٪ ی دانیشتوانی هەرێمی کوردستان لادێنشین بوون و کۆی ئەو دانیشتوانەش تاکی بەرهەمهێن و خۆتێر بوون و بەدەگمەن بەرهەمی هاوردەیان بەکارهێناوە.

لەدوای تێپەڕبوونی 33 ساڵ بەسەر راپەڕین و 32 ساڵ بەسەر یەکەم کابینەی حکومەتی هەرێمدا، هاوکێشەکە بەگۆشەی 180 پلە پێچەوانە بووەتەوەو زۆرینەی دانیشتوانی هەرێم گۆڕاون بۆ شارنشین، گوندو لادێ بەمانا راستەقینەکەی هەر بوونی نەماوە، چونکە هەم سیمای باڵەخانەسازی و شێوازی ژیان لەگوندەکان گۆڕاوە بەشێوەیەک جیاوازیەکی ئەوتۆیان لەگەڵ شارەکان نەماوە، لەڕاستیدا گوندەکان لەگوندی راستەقینەی بەرهەمهێنەوە گۆڕاون بۆ باخچەی پشتەوەی دەوڵەمەندەکانی شارو شوێنی گەشتیاری و پشوودان و کات بەسەربردن.

لەدوورترین گوندی سەر سنوری ئەم هەرێمە ماڵێک نادۆزیتەوە، پەنیرو ماستی تورکی و ئێرانی بۆ بەرچایی بەیانیان نەخۆن، تەنانەت هەنگوین و مرەبای ئێرانی و تورکیش!

سێیەم/ خاوکردنەوەی ئەو تەوژمە بەهێزەی گیانی یەکگرتوویەی راپەڕین و سەرکەوتنی راپەڕین لەناخی تاکی گەلی کوردستان لەباشور چاندبووی، بەجۆرێک نەهێڵن ئەو هێزە مەعنەویە بگۆڕدرێ بۆ هێزی بنیاتنانەوی تاکی کورد لەباشور، سەربکێشێ بۆ پەروەردەکردن و ئامادەکردنەوەی تاکی کوردی زاناو پەروەردەکراو لەهەموو بوارەکانی ژیاندا بەتەکنۆلۆجیای سەربازیشەوەو بخرێتە خزمەت خۆ بەڕێوەبەریەکی نموونەیی لەعێراق و ناوچەکە، لەداهاتووشدا ببێتە نموونەیەکی جوانی کوردان لەناوچەکەو جیهان، لەکۆتایشدا گرێکوێرەی بەختی کوردان بکاتەوە لەهەر چوار پارچەکەی کوردستان.

هەر چاودێرێکی سیاسی، ئابوری یان کۆمەڵایەتی بەپانۆڕامای رووداوەکانی هەرێمی کوردستاندا بچیتەوەو هەموو ئەمانەی خوارەوە بهێنێتەوە بەرچاو تێدەگا (کەر لەکوێ کەوتووەو کوندە لەکوێ دڕاوە):-

لەیەکەم هەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان لەساڵی 1992ەوە، چۆن لەپێناو بەدەستهێنانی کورسیەک زیاتر بۆ حزبەکانیان پڕۆسەی هەڵبژاردنەکەیان لەپڕۆسەیەکی دیموکراتی نۆبەرەی کوردانەوە گۆڕی بۆ پڕۆسەیەکی حزبی پڕ تەزویری ناشارستانی؟

دواتریش سەری کێشا بۆ دووبارە سەرهەڵدانەوەی شەڕی ناوخۆی چەندین ساڵەو لەتبوونی حکومەتی هەرێم بۆ دوو ئیدارەیی.

تاڵانکردنی بەنداوی بێخمەو پڕۆژە ستراتیجیەکانی تری هەرێم و کەلوپەل و پێداویستییە خزمەتگوزاریەکانی فەرمانگە خمەتگوزارەکانی وەک ئاو، کارەبا، تەندروستی و ئاودویکردنیان بۆ ئێران، فرۆشتنیان بەنرخی تۆڵەکە بەئێرانییەکان، سەریکێشا بۆ دزین و تاڵانکردنی زەوی و سامانی سەرزەوی و ژێرزەوی هەرێم.

چۆن بەردەوامی شەڕی ناوخۆو دواتریش هێشتنەوەی هێزی پێشمەرگە وەک دوو هێزی چەکداری حزبی وایان لەو هێزە کردوە بەرگەی هێرشی چەند سەد چەکدارێکی داعشیان نەگرت لەشنگال و هەزاران براو خوشکانی کوردی ئێزیدیان جێهێشت و بوونە قوربانی دەستی دڕندەکانی ئەو رێکخراوە توندڕەوە تیرۆرستە؟

چۆن بەرگەی میلیشیا چەکدارەکانی عێراقی نەگرت و بەبێ بەرەنگاریەکی ئەوتۆ نیوەی خاکی هەرێمیان بۆ سوپاو میلیشیا عێراقییەکان جێهێشت لەڕووداوەکانی 16 ئۆکتۆبەردا؟

دووبارە پەنا بردنەوەی هەردوو لایەنی چەکداری هەرێم لەکاتی شەڕی ناوخۆدا بۆ هەریەکە لەسەدام و تورکیاو ئێران، بەدەستی خۆیان دەستی داگیرکەرانی هەرێمیان هێنایەوە بۆ سەر خاکی هەرێم، هەر ئەو پەلکێشکردنەوەیە بوو بووەوە سەرەتای گەڕانەوەی داگیرکەران بەڵام ئەم جارە بەداوەتنامەی رەسمی، ئێستا گەیووەتە ئەو رادەیەی تورکیا نیوەی ناوچەی بادینانی داگیرکردووەو دەیان بنکەی سەربازی و هەزاران سەربازی تێدا قایمکردووەو هەڕەشەی داگیرکردنی سلێمانیش دەکا.

هەر ئەو ئەقڵی قۆرغکردنی سەروەت و سامانەی هەرێم و دنەدانی تورکیا بوو وای لەدەسەڵاتدارو بڕیاربەدەستانی هەرێم کرد لەژێر ناوی ئابوری سەربەخۆدا سەروەت و سامانی هەرێم لەدەست خەڵکی هەرێم و دەوڵەتی لاوازی عێراق کە بەدەستور زامنی مافەکانی هەرێمی تێدا کراوە  دەربهێنن و رادەستی دەوڵەتی بەهێزی تورکیای بکەن کەبچووکترین دەسکەوتی کوردان بەمەترسی لەسەر خۆی دەزانێ و تەنانەت دان بەزمانی کوردیشدا نانێ!؟

ریفراندۆمە شکستخواردوەکەش کەتاکە پاڵنەری خۆ بەپاڵەوانکردنی بارزانی بوو لەسەر حیسابی سەرکردەو حزبەکانی تری کوردستان، بووە هۆی لەدەستدانی نزیکەی 51٪ ی خاکی هەرێمی کوردستان و هەتا ئێستاش لێکەوتەکانی بەردەوامن و هەرێمیان خستووەتە بەر رەحمەتی بڕیارە یەک لەدوای یەکەکانی دادگای فیدراڵی و دادگا جیهانیەکان، ئەگەر ئەمریکییەکان لەبەر بەرژەوەندی خۆیان رێ لەداڕمانی هەرێم نەگرن داهاتوویەکی تاریک چاوەڕێمان دەکات.

لەدوای 32 ساڵ دەسەڵاتداری خۆماڵی، بەفیڕۆدانی سەدان ملیار دۆلار، بازاڕەکانی هەرێم بوونەتە بازاڕی بێ سانسۆری ساغکردنەوەی کاڵا کوالێتی نزم و نەخۆشخەرەکانی تورکیاو ئێران، بەدەگمەن بەرهەمی ناوخۆ لەبازاڕەکانمان دەبینرێ،

سەرەڕای ئەوەی هەرێمی کوردستان خاکەکەی لە بەپیتترین خاکەکانی دونیاو ناوچەکەیە، لەهەرە ناوچە دەوڵەمەندەکانی ناوچەکەیە بەئاوی ژێرزەوی و سەرزەوی، بەرزی کوالێتی باشی ئاوەکەی، لەباررترین رەوشی کەشوهەوای هەیە بۆ کشتوکال، ئاژەڵداری و هەنگداری، لەقەشەنگترین ناوچەکانە بۆ گەشتیاری هاوینەو زستانە، لەدەوڵەمندترین ناوچەکانە بەگوڵ و گیای سروشتی، کانزاو مەعدەنەکان، غازی سروشتی و نەوت، کەچی رۆڵەکانی بەکۆمەڵ سەرهەڵدەگرن و کۆچ دەکەن، یان لەبەحری ئیجەدا قرش دەیانخوا یان لەوڵاتانی ئەوروپا پەراگەندەبوون و خزمەتکاری ئەوروپیەکانن.

کۆی ئەوانەو دەیان و سەدان دەرهاویشتەی تری فۆڕمی دەسەڵاتداری خراپی دەسەڵاتدارانی هەرێم لە 32 ساڵی رابوردوودا وایان لەخەڵکی هەرێم کرد ئەوەندە دڕدۆنگ و بێزار ببن لەو دەسەڵاتە پەنا بۆ بەغدا بباتەوە بۆ موچە، ئەوەش یەکێک لەئاماجە سەرەکییەکانی ئەو شەڕە تایبەتە بوو کە لەسەرەتاوە باسمان کرد.

هەتا ئێرە تەنها پێشەکی و روونکردنەوە بوو بۆ مەبەستی سەرەکی بابەتەکەم، ئەویش ئەوەیە، ئەو رەوشە خراپەی پیلانگێڕی و شەڕی تایبەتی داگیرکەران و تێوەگلانی دەسەڵاتدارانی ئەقڵ بچووکی هەرێم بەسەر هەرێمی کوردستانیان هێناوە ئەوەندە مەترسیدارو پڕ گرێ و گۆڵە بەگژداچوونەوەی بەئەقڵی بچووکی گروپ و دەستەگەری مەحاڵە.

یان بەواتایەکی روونتر بڵێم ئەو گروپ و دەستانەی لەبازنەیەکی تەسکدا جا ئەو بازنەیە چ ئایدیۆلۆژی بێ یان خەونی تاکەکەسی و حزبی بێ، خەیاڵپڵاوی گۆڕینی سیستم دەکەن، دووبارە راکێشانەوەی خەڵکی هەرێمە بۆ بازنەیەکی تری داخراو کە خنکێنەرترو بەرتەسکترە لەو بازنەیەی سێ دەیەیە دەسەڵاتدارانی هەرێم بەسەر هەرێمیاندا هێناوە.

ئەویش لەبەر هۆیەکی زۆر سادە کە تێنەگەیشتن و نەخوێندنەوەی رەوشی هەرێمە وەک ئەوەی لەسەرەوە باسمکرد، کێشەی خەڵکی هەرێم کێشەی دەسەڵاتداری خراپ و خزمەتگوزاری و مووچە نیە، بەڵکو کێشەی شەڕی نەتەوەییە لەگەڵ ئەو شەڕە تایبەتەی لەسەری بەڕێوە دەبرێ، دەسەڵاتداری هەرێم و هەموو دەرەنجامە خراپەکانی لێکەوتەی ئەو شەڕە شاراوەیەن نەک هۆکارە سەرەکییەکە.

بۆیە هەر کەس و لایەن و گروپێک لەبنەمادا بەهەڵە خوێندنەوەی بۆ دەردەکە کردبێ، لەدەستنیشانکردنی هۆکارەکاندا نەیپێکابێ ناشتوانێ پلانی بەگژداچوونەوە و پڕۆژەی چارەسەرو میکانیزمەکانی دابڕێژێ، هەر ئەوەشە ئەو دەستەو گروپ و کەسانەی سەرقاڵ و خۆشخەیاڵی دروستکردنی گروپ و لیستی نوێی هەڵبژاردن کردووەو هەریەکەیان پێی وایە دەرمانی دەردمان ها بەلای ئەوەوە، دکتۆری شارەزای بێ رکابەر خۆیەتی و بەس!

هەر بۆیەشە کۆی ئەو هەوڵ و تەقلایانەی لەلایەن کەسایەتی و دەستە دڵسۆزو سەربەخۆکانەوە دەدرێن بۆ کۆکردنەوەی هیز و حزب و گروپەکانی دەرەوەی دەسەڵات هەر لەسەرەتاوە شکست دێنن، من بۆ خۆم گەواهیدەری چەندین هەوڵی لەو جۆرەم، کەگەرموگوڕی ئەو جۆرە هەوڵانە زۆر بەخوێن ساردی لەلایەن بەشێک لەو لایەنانە هەر لەقۆناغی گفتوگۆی سەرەتاییەوە شکست پێدەهێنرێن بەبیانوی نالۆژیک کە لەو دیدە کورتبینیانەوە سەرچاوە دەگرێ کە لەسەرەتاوە باسمکرد.

هەڵە گەورەکەی کۆی ئەو دەستە و گروپ و حزبانەی دەرەوەی دەسەڵات ئەوەیە کە پێیان وایە لەچوارچێوەی هەرێمداو لەپڕۆسەیەکی دیموکراتیدا کەهەڵبژاردنە دەتوانن سیستمی بەڕێوەبردنی هەرێم بگۆڕن، هەر بۆیەشە لەگرنگی بەرەیەکی نیشتیمانی کە کۆکەرەوەی بەشی هەرەزۆری وزەکانی هەرێم بێ تێناگەن و لەهەمان بازنەی داخراوی رابوردودا پێشبڕکێیەکی ئەنجام دیار لەگەڵ دەسەڵات و لەناو خۆشیاندا ئەنجام دەدەن، ئەوەش بەجۆرێک لەجۆرەکان هەم لەخزمەت دەسەڵاتدایە، هەمیش هۆکارێکی لاوەکیە بۆ بەردەوامی شەڕە شاراوەکەی داگیرکەران.

تێکڕای ئەو حزب و دەستەو گروپانەی دەرەوەی دەسەڵات پێیان وایە هەڵبژاردنی  ئەم جارەی پارلەمانی کوردستان لەڕەوشێکی جیاوازتر لەهەڵبژاردنەکانی رابوردوو ئەنجامدەدرێت، وەک هەلێکیش دەیبینن بۆ لاوازکردنی هێزە دەسەڵاتدارەکان، هەتا ئێرە بۆچوونەکەیان راستە، بەڵام لەوەدا تووشی هەڵە ستراتیجیەکە دەبنەوە کەوەک لەسەرەوە باسمان کرد میکانیزمە گونجاوەکە ناگرنە بەر کەکۆدەنگی لایەنەکانی دەرەوەی دەسەڵاتە، لەلایەکی تریشەوە لەهێزە راستەقینەکەی پشت ئەم شێوازە خراپەی دەسەڵات تێنەگەیشتوون!

خۆشیان بۆ ئەگەرێکی مەترسیدار ئامادە نەکردووە، ئەویش ئەوەیە ئەی ئەگەر هەر هەڵبژاردن ئەنجام نەدرا؟

ئەو ئەگەرە ئەگەرێکی کراوەی بەهێزە، چونکە وەک چەندین جار دووبارەم کردەوە، هێزی راستەقینەی بڕیاردەر لەدەسەڵاتی هەرێمدا هێزی شەڕی تایبەتە نەک دەسەڵاتی رووکەش.

مێژووی حزبی دەسەڵاتداری هەرێم (پ.د.ک) پێمان دەڵێ هەرکات ئەم هێزە گۆشەگیرکرابێ و گەیشتبێتە ئەو رادەیەی بەرامبەرەکانی بۆڕبۆڕێنی سیاسی یان سەربازی لێببنەوە، دەستی بۆ هێزی دەرەکی و کودەتا بردووە، دیارترین نموونەش لەمێژووی تازەی حکومەتی هەرێمدا،هێنانەوەی سوپای سەدام بۆ سەر هەولێر لە 31 ئابی 1996، داخستنی دەرگای پەرلەمان و رێگری لەسەرۆکی پارلەمان، دەرکردنی وەزیرەکانی بزووتنەوەی گۆڕان ساڵی 2016.

لەدوای بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی و دادگا نێودەوڵەتییەکان، لەدوای دابەزینی ژمارەی کورسیەکانیان لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی موسڵ و کەرکوک، دەسەڵاتدارانی ئەو حزبە پێیان وایە خراونەتە گۆشەکەوە، لەهەڵبژاردنی ئەم جارەی پەرلەمانی کوردستاندا ناتوانن پارێزگاری لەزۆرینەی کورسیەکان بکەن وەک پێشوو، ئەوەش بۆ ئەوان دۆڕانە بەتایبەتیش ترسی ئەوەیان هەیە لەپەرلەمانی داهاتوودا (ی.ن.ک) لەگەڵ هێزەکانی دەرەوەی (پ.د.ک) جۆرێک لەهەماهەنگی بکات و (پ.د.ک) ناچاری شێوازێکی نوێی پێکهێنانی کابینەی داهاتوو بکەن کە باڵادەستی ئەوان کۆتایی پێبهێنێ.

تووندکردنەوەی هەڕەشەکانی تورکیا بۆ هێرشی بەرفراوانی زەمینی بەقووڵایی 45 کم، بە پانایی سنورەکانی تورکیا-هەرێمی کوردستان کەنزیکەی 380 کم دەبێت، بەوەش تورکیا هەڕەشەی داگیرکردنی زیاتر لە 15،000 کم چوارگۆشە لەڕووبەری هەرێم دەکات، ئەوەش دەکاتە زیاتر لەسێیەکی رووبەری ئێستای هەرێم، بێگومان ئەو هەڕەشانەی تورکیاو بانگەشەکانی تورکیا بەوەی دەوڵەتی عێراق هاوکاری هەواڵگریان دەکات و دەسەڵاتی هەرێمیش هاوکاریانە، دەوڵەتی ئێرانیش بێگومان بەشدارە چونکە دەسەڵاتی راستەقینە لەدەوڵەتی عێراقی ئەمڕۆدا لەژێر هەژموونی ئێراندایە، کەواتە هەڕەشەکانی تورکیاو تێکدانی هەڵبژاردن دوو ئەڵقەن لەزنجیرەی ئەو شەڕە تایبەتەی 32 ساڵە لەسەر هەرێم پیادەدەکرێت و ئەگەری ئەنجامنەدانی هەڵبژاردن ئەگەرێکی بەهێزە.

پرسیارە گەورەکە ئەوەیە، ئایا ئەو دەستە و گروپ و حزبە پەرتەوازانەی دەرەوەی دەسەڵات کەهەریەکەو خۆیان بۆ بەدەستهێنانی چەند کورسییەک ئامادەکردووە، ئەگەر هەڵبژاردن نەکرا چی دەکەن؟

پیلانیان چیە بۆ ئەو ئەگەرە؟

لەلایەکی تریشەوە هەڵەی تاکی ئاسایی (دەنگدەر) لەهەرێمی کوردستان ئەوەیە پێی وایە ئەوانەی خۆیان ناوناوە سەرۆک و سەرکردەو فیگەرچ ئەوانەی لەدەسەڵاتدان،چ ئەوانەی لەدەرەوەی دەسەڵاتن، لەهەرە ئاقڵمەندەکانی ئەم کۆمەڵگەیەن و شایانی ئەوەن سەرکردایەتی ئەم هەرێمە بکەن، هەریەکەو لەسایەی بیانویەکدا ئەو بڕوایەی بۆخۆ ی دروستکردووە، هەندێک بەبیانوی بنەماڵەی دەسەڵاتدارو خەباتی شاخ، هەندێ بەبیانوی ئایدیۆلۆژی، هەندێ بەبیانوی ئایینی، هەندێ بە نەڕەنەڕەڕی سەرشاشەو سۆشیال میدیاو خۆ بەپاڵەوانکردنی درۆزنینە، هەندێ کەوتوونەتە تەڵەی پۆپۆلیزمی سەردەم. بەواتایەکی تریش دەنگدەریش بەهەمان شێوە تووشی هەمان هەڵە تێگەیشتن بووە، ئەو رەوشە رێک ئەو بازنە داخراوەیە کە شەڕی تایبەت، هەرێمی کوردستان، خەڵکی هەرێم، دەسەڵاتدارانی هەرێم، حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان، بەشێک لەگروپ و دەستە ناڕازییەکان تێیدا گیریان خواردووە، هەتا ئەو بازنە داخراوەش نەشکێندرێت دەرگای گۆڕانکاری راستەقینە لەهەرێم ناکرێتەوە.

تاکە کلیلی شکاندنی ئەو بازنە داخراوەش کۆبونەوەی زۆرینەی خەڵک و حزب و گروپە ناڕازیەکانە لەدەوری پڕۆژەیەکی نیشتیمانی بەلایەنی کەمەوە بۆ قۆناغێکی راگوزەر.