بۆ یادی پیاوەکەی نیشتیمان، ئەوە چی بو رویدا؟!

عەبدوڵا مەلا نوری

(١) چەند پەڕەیەکی تر بۆ سەر یاداشتەکانی نەوشیروان مستەفا

ئەم بابەتە ئاشکراکردنی هەڵگەڕانەوەی گروپێکی ناو گۆڕانە، لە یەکێک لە پرنسیپە چەسپاوەکانی ڕێکخەری کۆچکردوی بزوتنەوەی گۆڕان، کە سەرەتا لە ناو یەکێتییدا خەباتێکی زۆری بۆ کردو پێی نەگەیشت، دواتر لە بەرنامەی سیاسیی بزوتنەوەی گۆڕاندا وەک بنەمایەکی ستراتیجی جێگیرکرا. ئەوەش سیستەمی پەرلەمانی "هاوشێوەی بەغدا"یە، کە جەوهەریترین هێڵ و دیدی جیاوازو، ماوەیەکی زۆر لە تێکۆشانی دیموکراسیخوازانە و، بەشێک لە یاداشتەکانی ئەو زاتە پێک دەهێنێت.

پیشاندانی یەکێک لەو "درۆ کحولکراو" انەیە، کە هەر ساڵێکو چەند مانگێک پاش مردنی، لە ژێر دروشمی درێژەدان بە "رێبازی کاک نەوشیروان"، خەڵکی کوردستان و گۆڕانخوازانی پێ چەواشە و فریو دەدرێت. (نیچە زاراوەی درۆی کحولکراوی بۆ درۆگەلێک بە کار هێناوە، کە بە شێوەیەکی هێندە رازاوە و بە تام دەرخواردی خەڵکی دەدەرێت، گێژو دڵخۆشییان دەکات، بەڵام نازانن فێڵیان لێکراوە).

لەم نووسینەدا (وەک پێویستییەکی ئەم قۆناغە) لە ئاست ئەو سەرکێشی و هەرزانفرۆشییەی بە باوەڕی گۆڕانەوە، لە باری شێوازی سیستمی حکومڕانی و، ڕەنجی ڕابردوی سەدان رۆشنبیرو دەیان هەزار گۆڕانخوازو بەشێکی گەورەی میللەتەکەمان، بە ناوی رێکەوتن لە گەڵ پارتی کرا؛ پوختەی گرنگترین یاداشتی کەمبینراوی خودی کاک نەوشیروان لە  بارەی "سەرۆکایەتی هەرێم" و، کۆمەڵێک رووداو و زانیاری تر، لەگەڵ دیوە شاراوەو دەرئەنجامە سیاسییە خراپ و مەترسیدارەکانی بۆ ئێستاو ئایندە دەخەمە روو. بە پشتبەستن بە بەڵگەو راشکاویی لە دەربڕین و ناوهێنانی کەسەکاندا، هەوڵمداوە ڕەچاوی شێوازی نەوشیروان مستەفا بکەم. 

هەمو بیرو پرۆژەیەکی سیاسی تا ئەو کاتەی بە سودی کۆمەڵگە بێت جێگای رێزە، بەڵام کاتێک حزبێک، باڵێک، نووسەرێک، پەرلەمانتارێک، کۆنە وەزیرێک، سیاسییەک، مەلایەک، مامۆستایەکی زانکۆ، هونەرمەندێک بانگەشە بۆ دونیابینی و پرۆژەیەکی جیاوز دەکات، وەلێ بە تێپەڕبونی کات لە نەفەسکورتی و بێئیرادەییدا، لە کەمی مەعریفەو خۆبەکەمزانیدا، لە چوارچێوەی ئەجێندا یان لە رق و لە ترسی ئەم هێزو ئەو هێزدا، لە ژێر کاریگەری پارەو پۆستدا سەرئەنجام لارەمل و سەرکز دەخزێت و، خۆی رادەستی واقعی خراپ و داسەپاو دەکات، ئەمە تا دوا رادە نیفاق و نا ئەخلاقیە.

کاک نەوشیروان لەو یاداشتەیدا، کە لە بارەی هەوڵەکانی خۆی بۆ چەسپاندنی سیستمی پەرلەمانی نوسیویەتی چەند جارێک جەخت لە سەر ئەوە دەکاتەوە، کە وتارو زانیاریەکانی بۆ "خوێنەوارانی" کوردە. بە هەمان شێوە ئەم نوسینەی بەردەستان بۆ ئەوانەیە کە وێڵی دوای راستیەکانن. بە تایبەت بۆ ئەو گۆڕانخوازانەیە کە بە وشیاریەوە، دور لە سۆزو کاریگەری کەس و گروپ و حیزب لە سیاسەت و بەرژەوەندی گشتی دەڕوانن.    

(٢) لە دایکبوونی سەرۆکایەتی هەرێم، وەک منداڵێکی سەرەخۆرە:
٢٠٠٤-٢٠٠٦ 
نەوشیروان مستەفا لە بەشێک لە یاداشتەکانیدا بە ناوی (پرۆسەی پێکهێنانی سەرۆکایەتی هەرێم) باسی کۆبوونەوەیەکی دوو قۆڵی نێوان جەلال تاڵەبانی و مەسعود بەرزانی دەکات، لە ١ی ١٢ی ٢٠٠٤ ، لە پیرمام. لەو بارەوە دەڵێت: "دوای كۆبوونەوەكە بۆ دەزگاكانی راگەیاندن دوان. لەبەردەم كامێرای تەلەفزیۆندا، دوو فایلیان گۆڕییەوە گوایا پێكهاتوون لەسەر ئەوەی سەرۆكایەتی بەغداد و كوردستان لەناو خۆیان دا دابەش بكەن". 

هەروەها دەڵێت: "تاڵەبانی دەقی رێككەوتنەكەی پیشانی هیچ كام لەهاوڕێكانی: كۆسرەت رەسول، عومەر سەید عەلی، مستەفا سەید قادر، كە لەو سەفەرەدا لەگەڵی بوون نەداوه. وەكو خۆیان وتیان: رەنگە لەناو ئەوانەدا تەنیا عەدنان موفتی و ئازاد بەرواری خوێندبێتیانەوه. رەنگە هەر ئەوانیش ئامادەیان كردبێ! " دەقی رێکكەوەتنەکە ماوەیەک بە شاراوەیی دەمێنێتەوە، تا سەرئەنجام کۆپیەکی دەست نەوشیروان مستەفا دەکەوێت."

لەم بەشەی یاداشتەکانیدا، لە (٦٠) پەڕەدا، بە درێژی و دیقەتەوە، دەگێڕێتەوە لە دوای روخانی رژێمی (سەددام) گرنگترین شتێک مام جەلال بیری لێ دەکردەوە، ئەوە بو پێگەی خۆی لە دەوڵەتی عێراقی نوێدا چی دەبێت؟ پارتیش بە تەواوی لەوە تێگەیشتبوون بۆ گەیشتن بەم ئامانجەی ئامادەی هەموو جۆرە سازشێکە. بۆیە زیرەکانە ئەم خواستەی تاڵەبانی دەقۆزنەوە و، قۆناغبەقۆناغ پلانەکەیان بە ئاڕاستەی بنیاتنانی سیستمی حکومڕانی بە گوێرەی حەزو ئاستی دەسەڵاتخوازی و بەرژەوندی و هاوسەنگی ناو بنەماڵە دەبەنە پێش. سەرئەنجام کاروانی ئەو مۆدێلە حکومڕانییەی پارتی لە ٢٠٠٤، لە سەر پشتی یەکێتیی خستییە ڕێ، لە ٢٠١٩دا، لە ژێر بەیداخە نیلیەکەی گۆڕاندا گەیەنرایە کەناری ئارامی، سیستمێک کە لە ژێر هیچ ستانداردێکدا جێگای نابێتەوە. کەچی بە ناوی دڵخوازی نەوشیروان مستەفاوە بە خەڵکی دەفرۆشنەوە.

ئەوەی سەرنجی راكێشام لە کاتی ئامادەکردنی ئەم نووسینەدا، گەڕامەوە سەر یاداشتەکانی نەوشیروان مستەفا لە سەر (ماڵپەڕی سبەی)، کە لە بەشێکدا بە ناوی (گەنجینەی نەوشیروان مستەفا) کتێب و یاداشتەکانی دانراوە، بەڵام ئەو بەشەی یاداشتەکەی کە پەیوەستە بە چۆنێتی پێکهێنانی سەرۆکیەتی هەرێم دانەنراوە، لە کاتێکدا پێشتر دانرابو. خۆشبەختانە هەم کۆپیەکی کاغەزی لای خۆم هەبوو، کاتی خۆی بە دەستی لە خۆیم وەرگرتبوو، هەم پاش گەڕانم لە گوگڵ لینکێکی (ماڵپەڕی کوردپیدیام دۆزییەوە، کە لە ٨ی ٧ی ٢٠١٣دا، دەقی یاداشتەکەی بە PDF بڵاو کردوەتەوە. 

وەک لە سەرەوە لە زاری نەوشیروان مستەفاوە باسمان کرد؛ رێکكەوتنی دوو قۆڵی تاڵەبانی-بارزانی ئەنجام دەدرێت، بە جۆرێک تاڵەبانی ببێت بە سەرۆککۆماری عێراق و بارزانیش بە سەرۆکی هەرێمی کوردستان. لە چوارچێوەی ئەو رێکكەوتنەدا بە پشتیوانی بارزانی لە ٦ی ٤ی ٢٠٠٥ تاڵەبانی وەک سەرۆککۆماری کاتی عێراق هەڵدەبژێردرێت. 

لە ١٨ی ٤ی ٢٠٠٥، واتە (١٢) رۆژ دوای بوونی تاڵەبانی بە سەرۆککۆمار، وەفدێکی پارتی لە دوکان، پرۆژە یاسایەک بەناوی (یاسای سەرۆکایەتی هەرێم-عێراق) دەخەنە بەردەم وەفدێکی مەکتەبی سیاسیی یەکێتی. وەفدەکەی یەکێتیش داوا دەکەن ماوەیان بدرێتی بۆ ئەوەی لە ناوەڕۆکەکەی بکۆڵنەوە. دوای لێکۆڵینەوە دەردەکەوێت بە جۆرێک داڕێژراوە سەرۆکی هەرێم دەسەڵاتێکی ئێجگار فراوانی دەبێت و لە ناو خەڵکیشەوە هەڵبژاردنی بۆ دەکرێت و، لێپرسینەوەو چاودێریشی ئەستەمە. 

نەوشیروان مستەفا لەو کاتەدا لە سەر ئەم پرسە زنجیرەیەک وتار دەنووسێت. بە گەڕانەوە بۆ مۆدێلەکانی سیستمی حکومڕانی بە وردی تایبەتمەندی سیستمی پەرلەمانی و جیاوازی نێوان دیدی پارتی و یەکێتیی روندەکاتەوە و، مەترسییەکانی خۆی لە بوونی سەرۆکێکی دەسەڵاتدار بۆ هەرێمی کوردستان ئاشکرا دەکات. لە بارەی ناوەڕۆکی پرۆژەکەی پارتییەوە دەڵێت: "پارتی پرۆژەکەیان بە باڵای کاک مەسعوددا بڕی بوو" باسی ئەوەش دەکات ناڕاستەوخۆ داوایان دەکرد بۆ ماوەی (١٢) ساڵ و چەند مانگێک سەرۆک بێت. 

(٣)  سەرەتای تەنگژەیەکی نەبڕاوە:

لە کۆبونەوەکانی دواتردا وەفدی یەکێتیی نیازپاکی خۆیان بۆ پارتی پیشان دەدەن، کە لاریان نییە لەوەی بارزانی سەرۆکی هەرێم بێ، بەڵام بە پێویستی دەزانن سیستمی سیاسیی هەرێمی کوردستان "هاوشێوەی بەغدا" بێ و، پۆستی سەرۆک رەمزی بێت، دەسەڵاتەکانی تەشریفاتی و لە ناو پەرلەمانەوە متمانەی پێ بدرێ. تا بتوانرێ چاودێری و لێپرسینەوەی لەگەڵ بکرێت. ئەمەش رێک پێچەوانەی مەبەست و ناوەڕۆکی پرۆژەکەی پارتی دەبێ، کە دەیانەوێ سەرۆک پێگەو دەسەڵاتێکی رەهای هەبێ. لێرەوە سەرەتای کێشەکانی یاسایی سەرۆکایەتی هەرێم لە نێوان مەکتەبی سیاسی پارتی و یەکێتیی سەرهەڵدەدات.

لە ٧ی ٥ی ٢٠٠٥، لە پیرمام، کۆبونەوەیەک لە نێوان مەکتەبی سیاسیی پارتی و یەکێتیی بە سەرۆکایەتی کۆسرەت رەسوڵ و نێچیرڤان بارزانی دەکرێت. پاش کۆبونەوەکە نێچیرڤان بارزانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانییدا وەک وڵامێک بۆ بیرو مەبەستی نەوشیروان مستەفا و مەکتەبی سیاسیی یەکێتی، دەڵێت: "ئێمە پێمان وایە نابێت سەرۆکی هەرێم شتێکی رەمزی بێت، دەبێ دەسەڵاتی هەبێ، پێویست ناکات هەمو شتێکی خۆمان بە بەغداوە ببەستینەوە، شتێک لە بەغدا هەبێ لێرەش هەبێ. سەرکردایەتی پارتی رازی نابێت بە لاساییکردنەوەی مۆدێلی بەغدا."

ئەم بابەتە لە نێوان پارتی و یەکێتیدا بەرەو کێشەیەکی ئاڵۆزو گەورە دەڕوات. وای لێدێ چەند مانگێک کۆبونەوەی پەرلەمانی کوردستان دوا دەخرێ، کە پاش شەڕی ناوخۆ بڕیارە سەرۆکایەتیەکی نوێی بۆ هەڵبژێردرێت. هەوڵەکانی یەکخستنەوەی ئیدارەی هەولێر_ سلێمانی پەک دەخرێ. پارتی لە ٨ی ٥ی ٢٠٠٥ دا، بە بروسکەیەک کۆبونەوە هاوبەشەکانی نێوان پارتی و یەکێتیی رادەگرێ. لە سنووری ئیدارەی پارتیدا لێرەولەوەێ‌ دەسدەکرێت بە لێدان و ئازاردانی لایەنگرانی یەکێتی. ئەم رووداوانە لە سەروبەندی نووسینەوەی دەستوری هەمیشەیی عێراقدایە. نەوشیروان مستەفا بەم جۆرە رای خۆی لە سەر تەنگژەی سەرۆکایەتی هەرێم لەو کاتدا دەردەبڕێ:"خەریکبو مافەکانی کورد لە گێژەڵوکەی سەرۆکی هەرێمدا بەبا بدرێت." 

لە ٢٦ی ٥ی ٢٠٠٥ ،  بارزانی بە ئازاد بەرواری و مەحمود محەمەددا نامەیەک بۆ تاڵەبانی لە دوکان دەنێرێت، تێیدا بە شێوەیەکی دبلۆماسی، تێکەڵەیەک لە هەڕەشەو منەتکردن، باسی سەرکەوتنی دانانی تاڵەبانی بە سەرککۆمار دەکات و، پاڵپشتی دووبارەی خۆی بۆ دەردەبڕێتەوە. هاوکات سەرسوڕمانی خۆی لەوە دەخاتە روو، کە چاوەڕێی نەکردوە هەندێک کەس لە مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی بە هۆی "گرێی دەرونییەوە" کێشە بۆ پرۆژە یاساکەی پارتی دروست بکەن!

بارزانی بۆ تاڵەبانی دەنووسێت: "بەڕاستی لەجەنابت ناشارمەوە من بەو تەسەوراتەی برایانی یەكێتیی زۆر ناڕەحەت و نائومێد بووم. دروست من دەمویست لەو گرێیانە دەرباز ببین، بەڵام دیارە هێشتا هەندێك ماون هەر لەناو ئەو گرێیانەدا دەژین و هێشتا نیەتەكان پاك نەبوونەتەوە. دیارە هێشتا هەلومەرج لەبار نییە بۆ ئەوەی كەس مەسەلەی سەرۆكی هەرێم نەكاته بەهانەو، كۆسپێكی وا بخاتەسەر ڕێگاكە زیان لە دۆزی گەلەكەمان بدات، برایانه بەجەنابت ڕادەگەیەنم من ئەسڵەن حەزم نەكردووە ببمە نە سەرۆك كۆمار لە بەغدا، نه سەرۆكی هەرێم، من ئامادە نیم سەرۆكایەتی هەرێم قبوڵ بكەم.  لە ئەنجامی سەفقەیەك لەنێوان پارتی و یەكێتبی، من وامزانی تەفاهوم كراوەو دوایی ئەم هێنان و بردنە چ تامی تێدا نەماوە، و با مەسەلەی سەرۆكی هەرێم دوابخرێت و نەبێتە كۆسپ. ئەگەر بە هەڵبژاردنی ڕاستەوخۆ بو باشە ئەگەر بەسفقە بو پێویست ناكات. با هەمو گەلی كوردستان ڕەئی خۆی بدات نەك تەنها دوو حزب."

(٤) بە تەنها بۆ پیرمام دەڕوات:

پاش نامەکەی بارزانی، بە دیاریکراوی لە ٢٨ی ٥ی ٢٠٠٥، مام جەلال خۆی بە تەنها و بێ ئەوەی هیچ کەسێکی مەکتەبی سیاسیی و سەرکردایەتی لە گەڵ بێ، بە پاسەوانی دوو ئۆتۆمبێلەوە دەچێت بۆ سەلاحەدین. لەوێ کۆبونەوەیەکی دوو قۆڵی لە گەڵ بارزانی دەکات و، بە هەموو داواکاریەکانیان رازی دەبێت. دواتر بارزانی قسەو باسی ناو گفتوگۆ دووقۆڵیەکەی نێوان خۆی و تاڵەبانی بۆ دکتۆر مەحمود عوسمان باس دەکات و، ئەویش بۆ نەوشیروان مستەفای دەگێڕێتەوە. 

نەوشیروان مستەفا لە لاپەڕە ٤٩-٥٠-٥١ی یاداشتەکەی دا، دەیگێڕێتەوە؛ دوای ئەوەی مام جەلال لە سەلاحەدین گەڕاوەتەوە، لە ٢٩ی ٥ی ٢٠٠٥دا، لە قەڵاچوالان کۆبونەوەیەکی مەکتەبی سیاسییان کردوە، تاڵەبانی، کۆسرەت رەسوڵ، عومەر فەتاح، عەدنان موفتی، ئەرسەلان بایز، عیماد ئەحمەد، محەمەد تۆفیق، عوسمانی حاجی مەحمود، مستەفای سەید قادر، جەلال جەوهەر، مەلا بەختیار، عومەری سەید عەلی، خۆی بەشدار دەبن. لەوێ دەردەکەوێت مام جەلال بە تەواوی داواکاریەکانی بارزانی و پارتی رازی بووە.

لەو کۆبونەوەدا ئەوە بیری مام جەلال دەخرێتەوە، کە یەکێتیی داوای کردووە ئەگەر سەرۆکی هەرێم بۆ چوار ساڵ بە بارزانی بدرێت، لە بەرامبەردا دەبێ سەرۆکی حکومەت، کە لەو کاتەدا نێچیرڤان بارزانی بووە، ئەو پۆستەی لێ وەربگیرێتەوەو بدرێت بە یەکێتی. لە وڵامی ئەمەدا مام جەلال دەڵێت:"بارزانی وتی ئەوە کێشە دەخاتە ناو خێزانەکەمانەوە من ئامادە نیم لە سەر لاشەی نێچیروان ببمە سەرۆکی هەرێم!"

نەوشیرون مستەفا ئاماژە بەوەش دەکات: لەو کاتەدا دەرفەت نابێت هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم لە ناو خەڵکەوە بکرێت، بۆیە خودی پارتی داوا دەکەن لە چوار ساڵی یەکەمدا بارزانی لە ناو پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت، لە خولەکانی دواتردا لە ناو خەڵکەوە بێ. هەر واش کرا. 

پاش هەوڵێکی زۆر بەڵام بێ ئاکام، بۆ ئەوەی هەرێم ببێتە خاوەن سیستمێکی حكومڕانی پەرلەمانی راستەقینە، لە ١٢ی ٦ی ٢٠٠٥، بەو شێوەی بەرژەوەندی پارتی و دەسەڵاتخوازی و هاوسەنگی ماڵبات دەیخواست، مەسعود بارزانی لە پەرلەماندا وەک سەرۆکی هەرێم هەڵبژێردرا. سەرئەنجام ١٢ ساڵ و چوار مانگ و ٢٦ رۆژ سەرۆکی هەرێم بوو!

نەوشیروان مستەفا دەڵێت:"ئەو شێوە رفتارەی پارتی لە گفتوگۆی لە گەڵ یەکێتیی بە کاری هێنا بۆ سەپاندنی مەرجەکانی خۆی و داڕشتنی رێکكەوتنێکی لاسەنگ، بە عەرەبی  پێی دەڵێن: ئیبتیزازی سیاسی." (واتە ناچارکردنی کەسێک بۆ ئەنجامدانی کارێک لە ژێر گوشارو هەڕەشەی ئاشکراو نهێنیدا.) 
(٥) دار سنەوبەرکانی گردەکە:

٢٠٠٦-٢٠١٧
لە رۆژەکانی کۆتایی ساڵی ٢٠٠٦دا، لە رۆژێکی سارددا، بۆ یەکەمجار لە دوای وازهێنانی لە یەکێتیی چەند خوێندکارێکی زانکۆ لە گردەکە سەردانی نەوشیروان مستەفامان کرد، لە ژورەکەی ئێستای عومەری سەید عەلی دادەنیشت. لەو سەردانەدا زۆر شتی بۆ باسکردین، کە وای لێکردووە لە ریزەکانی یەکێتیی دەستلەکاربکێشێتەوە. سەرەکیترینیان پرسی سەرۆکایەتی هەرێم و تەسلیمبوون و سازشی زۆری یەکێتیی بۆ پارتی بوو، لەو رۆژەوە بڕیاڕماندا لە هەنگاوە میدیایی و سیاسییەکانی داهاتویدا هاوکاروانی ببین. 

لە بەرنامەی سیاسیی بزوتنەوەی گۆڕاندا، کە لە ماڵپەڕی فەرمی بزوتنەوەکە دانراوە لە بارەی شێوازی سیستەمی حکومڕانییەوە. لەو بەشەی پەیوەندی بە بەدیهێنانی ئامانجە دیموکراسییەکانەوە هەیە دەڵێت: پەرەدان بە دیموکراسی، رێزگرتن لە سەربەخۆیی دەسەڵاتەكانی یاسادانان‌ و جێبەجێكردن ‌و دادوەریی...
لە خاڵێکی تردا هاتووە: گه‌ڕاندنه‌وه‌ و هه‌موارکردنه‌وه‌ی پرۆژەی دەستوری هەرێمی كوردستان بەشێوازێك كە سیستەمی سیاسیی هەرێم پەرلەمانی بێت. هەر لەو بەشەدا هاتووە: کارکردن به‌و بنەما یاساییەی كە دەڵێت: «لە هەر شوێنێك بەرپرسیارێتی هەبوو لێپرسینەوەش هەیە.» واتە: تا پلەی بەرپرسیارێتی بەرزتربێتەوە، باری لێپرسینەوەی پەرلەمانیش لەسەر كەسی بەرپرس قورستر دەبێت. 

هەروەها لە خاڵێکی تردا دەڵێت: لێپێچینه‌وه‌ و پرسیاركاریی پەرلەمانی لە هەموو بەرپرسەكان، لە سەرۆكی هەرێم ‌و سەرۆكی حكومەتەوە تا وەزیر ‌و هەموو پلەدارەكانی بەرپرسیارێتی، سزادان‌ و سەندنەوەی متمانە لێیان لەكاتی سەرپێچیی دەستوریی ‌و یاساییدا.

(٦) سەرۆک و کودەتای٣٠ی حوزەیران:
٢٠٠٩-٢٠١٣

 
لە خولی سێی پەرلەمانی کوردستاندا، جیا لە خواستی خۆپیشاندەران، پاشتر بە ڕاوێژو ئاگاداری نەوشیروان مستەفا لە دوو وێستگەی تریشدا کارمان بۆ گێڕانەوەی پرۆژەی دەستورو گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی کرد. لێرە بە کورتی باسیان دەکەم:-

یەک: لە سەروبەندی خۆپیشاندانەکانی ١٧ی شوباتی ٢٠١١، لیژنەیەکی پەرلەمانی کوردستان سەردانی نوێنەرانی خۆپیشاندەرانی سەرای ئازادیان کرد، داواکاری خۆپیشاندەرانیان هێنایەوە بۆ پەرلەمان. لە ١٧ی ٣ی ٢٠١١ پەرلەمان بە زۆرینەی دەنگ داواکاری خۆپیشاندەرانی وەک بڕیاری ژمارە (٢)ی ساڵی ٢٠١١ پەسەند کرد. لە یەکێک لە خاڵەکانی بڕیارەکەدا هاتووە: پرۆژەی دەستوری هەرێم دەگەڕێتەوە بۆ هەموار کردنەوە و، سیستەمی حکومڕانی دەکرێت بە پەرلەمانی. دەقی ئەم بڕیارە لە لایەن دکتۆر کەمال کەرکوکی ئەندامی مەکتەبی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان و سەرۆکی ئەو کاتەی پەرلەمانەوە لە هەنگاوێکی زۆر نایاسایی و نابەرپرسانەدا کە پێشینەی نەبووە شاردرایەوە و، لە رۆژنامەی وقایعی کوردستان بڵاو نەکرایەوە! پاش (٩) مانگ و، دوای ئەوەی ڤیدیۆی رۆژی دانیشتنەکەی پەرلەمانم دەستکەوت دەقی بڕیارەکم داڕشتەوە و، لە رۆژنامەی هاوڵاتی ژمارە (٧٩٢)ی رۆژی یەکشەممە ١٨ی ١٢ی ٢٠١١ بڵاوم کردەوە، بۆ ئەوەی ئەو بڕیارە گرنگە کە تاکە دەسکەوتی خۆپیشاندەران بوو، لانی کەم وەک دۆکۆمێنتێکی میژویی بمێنێتەوە.

دوو: بە مەبەستی گێڕانەوەی پرۆژەی دەستوری هەرێم بۆ دەسکاریکردنی ناوەڕۆکەکەی بۆ سیستمی پەرلەمانی، لە ١٨ی ١ی ٢٠١٢ پڕۆژە یاسای هەمواری سێهەمی یاسای پەسەندکردنی پرۆژەی دەستوری ژمارە (١٦)ی ساڵی ٢٠٠٨ مان پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان کرد. (٦٠) پەرلەمانتاری زۆربەی فراکسیۆنەکان بە پێکهاتەکانی تورکمان و کلدو ئاشورییەوە، واژۆیان لە سەر کرد، جگە لە پەرلەمانتارانی پارتی و سۆسیالیست نەبێت. دیسان کەمال کەرکوکی بەربەستی لە بەردەم ئەم هەنگاوەش دروست کردو رێگەی نەدا پرۆژەکە بخرێتە بەرنامەی کاری دانیشتنی پەرلەمانەوە، هەر بەوەوە نەوەستا گوشارێکی توندی لە سەر نوێنەری پێکهاتەکانی تورکمان و کلدو ئاشوریی و، تاکە نوێنەرەکەی حزبی شوعی دروست کرد، ناچاری کردن واژۆکانییان لە سەر پرۆژکە بکێشنەوە، بەمەش هەوڵەکەمان بێ ئاکام بوو. (کۆپیەکی پرۆژەکەو واژۆکان لای خۆمە)

سێ: لە هەوڵێکی تردا لە ١٨ی ١٢ی ٢٠١٢ پرۆژە یاسایەکی ترمان بە ناوی (پرۆژە یاسای سەرۆکایەتی هەرێم) پێشکەش کرد، ئەم پرۆژە یاسایە بە تەواوی رەنگدانەوەی سیستەمی پەرلەمانی هاوشێوەی بەغدا بوو،  (٥٢) پەرلەمانتاری زۆربەی فراکسیۆنەکان واژۆیان لە سەر کرد. دیسان پەرلەمانتارەکانی پارتی و سۆسیالست ئەمەشیان واژۆ نەکرد. سەبارەت بە پێكهاتەکانیش تەنها یەک پەرلەمانتاری تورکمان بە ناوی (یاوز خورشید) کە پیاوێکی ئازاو رۆشنبیر بوو واژۆی خستەسەر، ئیدی ئەوانی تر نەیانویست جارێکی تر خۆیان توشی گوشارو کێشەی جارەکەی پێشو بکەن.

 شەوی ١٧/١٨ی ١٢ی ٢٠١٢ مام جەلال لە بەغدا گیرۆدەی نەخۆشییەکەی بوو. رێکكەوت وابو بەیانی رۆژی ١٨ی ١٢، واتە هەر (١٠) کاتژمێرێک دوای نەخۆشکەوتنی تاڵەبانی پرۆژەکەمان پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد. لێرشدا بە جۆرێکی تر مێژوو دووبارە دەبێتەوە.

لە مانگی ١ی ٢٠١٣، لە ژێر گوشاری پارتیدا، کۆسرەت رەسول فراکسیۆنی یەکێتیی لە بارەگای مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی لە هەولێر کۆدەکاتەوەو، داوایان لێدەکات واژۆکانییان لە سەر پرۆژەکە بکێشنەوە. لەوێدا سێ پەرلەمانتاریان رازی نابن، چەند دانەشیان لە کۆبونەوەکە ئامادە نابن، ئیدی ئەوانی تر پاشگەز دەکرێنەوە. 

رۆژانێک دواتر هەواڵی ئەو پاشگەزکردنەوەیە لە (رۆژنامەی هاوڵاتی) بڵاو بوییەوە، کاتێک پرسیارم لە پەرلەمانتارەکانی یەکێتیی کرد هەواڵەکەیان سەلماند. ئەم پرۆژەیەش لە ژێر گوشاری پارتیی و بە هۆی بێئیرادەیی یەکێتیی و سەرۆکایەتی پەرلەمان، کە لەو کاتەدا گۆڕابو بە دکتۆر ئەرسەلان بایز  لە باربرا.

لە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٣ هەردوو مەکتەبی سیاسیی پارتی و یەکێتی لە سەر درێژکرنەوەی ویلایەتی مەسعود بارزانی پێکهاتن. رۆژی ٣٠ی حوزەیرانی ٢٠١٣ دوو پرۆژە یاسایان هێنایە پەرلەمان بە مەبەستی درێژکردنەوەی ویلایەتی پەرلەمان بۆ ماوەی دوو مانگ و دە رۆژ، هەروەها درێژكردنەوەی ویلایەتی بارزانی بۆ دوو ساڵ. سەرلەبەیانی هەمان رۆژ پەرلەمانیان کۆکردەوە بۆ ئەوەی خوێندنەوەی یەکەم بۆ پرۆژەکانی خۆیان بکات.(ئەمە لە کاتێکدا ئێمە ساڵێک زیاتر بو دوو پرۆژەمان بۆ پرسەکانی گێڕانەوەی پرۆژەی دەستورو، پەسەندکردنی یاسایەکی نوێ بۆ سەرۆکایەتی هەرێم پێشکەشکردبوو، بەڵام دکتۆر کەمال و دکتۆر ئەرسەلان رێگەیان نەدەدا بخرێنە بەرنامەی کاری دانیشتنەکانی پەرلەمان) ئێوارەی هەمان رۆژ جارێکی تر پەرلەمانیان کۆکردەوە و لە هەنگاوێکی زۆر نا یاسایی و شەرمهێنەردا، هەردوو پرۆژەکەی پارتی و یەکێتی تێپەڕێنرا.

سەرلەبەیانی و سەرلەئێوارەی ئەو رۆژ فراکسیۆنەکانی ئۆپۆزسیۆن هەوڵی زۆرماندا رێگری بکەین، سەرئەنجام خولی سێی پەرلەمان بە کودەتاکەی ٣٠ حوزەیرانی ٢٠١٣ی درێژکردنەوەی ویلایەتی بارزانی کۆتایی هات. ئەو رووداوە وەک رۆژێکی رەش لە مێژووی حکومڕانی کوردییدا تۆمارە، لە پای ئەوەی پەرلەمانی کوردستان لە پرۆسەیەکی نا دیموکراسی نا یاساییدا لە لایەن دوو حزبەوە بە کار هێنرا بۆ دەسکاری یاسا بە پێی خواستی کەس و حزبێکی دیاریکراو.
(لێرەدا بە پێویستی دەزانم سەرنجێک بخەمەڕو: هەندێک جار دەوترێت ئەو نهێنیانەی لە نێو حیزبدا رویداوە دەبێت بپارێزرێت، لەم روەوە پەنجە بۆ کاک نەوشیروان وەک نمونەیەکی جوان و پڕ ئەخلاق درێژ دەکرێت، بێگومان ئەمە راستە، بەڵام حەقیقەتەکە ئەوەیە کاک نەواشیرون لە ژیانی خۆیدا تەنها ئەو نهێنیانەی دەپاراست کە پەیوەندی بە ژیانی کەسیەوە هەبو، لە بەرامبەردا هەمو ئەو روداو و زانیاریە نهێنیانەی کە پەیوەندی بە ژیان و چارەنوسی خەڵکەوە هەبوایە لە وێستگەو بۆنەی جیاجیادا یان باسی دەکردن یان وەک کتێب و وتار بڵاوی. خوێنەرانی کتێبەکانی کاک نەوشیروان باش دەزانن بەشێکی گەورەی نوسینەکانی گێڕانەوی ئەو مێژوە سیاسیەیە کە خۆی تێیدا بەشدار بوەو لە گێڕانەوەکانیشیدا باسی کارو هەڵوێستی هاوڕێکانی کردوە. هەر بە تەنها ئەم یاداشتەی کە من کردومەتە بناغەی ئەم نوسینەی بەردەستان گەواهیدەری ئەو راستیەیە کە کاک نەوشیروان بڵاو کردنەوەی زانیاریە نهێنیە پەیوەندیدارەکان بە ژیانی خەڵکی بە ئەرکی خۆی زانیوە) 

(٧) سەرۆک و داخستنی پەرلەمان:
٢٠١٣-٢٠١٨
لە ٩ی ٤ی ٢٠١٥، کاک نەوشیروان بە رویەکی شادو بە چاکەت و چاویلکەیەکی رەشەوە لە دوای کۆبونەوەی لە گەڵ وەفدی سەرۆکایەتی پەرلەمان، لە بەردەم کامێراو مایکی رۆژنامەنوساندا، لە (٢٠) چرکەدا دیدی بزوتنەوەی گۆڕانی لە سەر سیستەمی حکومڕانی رون کردەوەو، وتی:"گونجاوترین سیستەمی سیاسیی بۆ کوردستانی عێراق سیستەمێکی پەرلەمانییە، هاوشێوەی بەغدا."

بۆ خستنەروی بیروباوەڕی نەوشیروان مستەفا لە سەر سیستەمی پەرلەمانی، لە ناو یەکێتییدا لە سەروبەندی گفتوگۆکانی دروستکردنی سەرۆکایەتی هەرێم، کە هاوکات لەو سەروبەندەدا ئەندامی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوری هەمیشەیی عێراق بو، دواتریش لە ناو گۆڕاندا، هەروەها بۆ دەستنیشانکردنی تایبەتمەندی ئەو جۆرە سیستەمەو، پێدانی بەرچاوڕونی زیاتر بە خوێنەر، دەگەڕێمەوە بۆ ئەو وتارانەی لە ٢٠٠٤ و ٢٠٠٥ دا نووسیونی و، دواتر دەبن بە بەشێک لە یاداشتەکەی. دەشێت پوختەی تێگەیشتنی لە سێ خاڵدا بخەینە روو:-

یەکەم: پێی وایە بۆ هێنانە کایەی سەقامگیری و رووبەرێکی فراوانتر لە ئازادیی و دیموکراسی دەبێت سیستەمی حکومڕانی پەرلەمانی بێت، بە جۆرێک سەرۆکی هەرێم پۆستێکی رەمزی بێت، دەسەڵاتەکانی تەشریفاتی بێ، نابێت سەرۆکی هەرێم سەرۆکی باڵای دەسەڵاتی جێبەجێکردن بێ. نابێت سەرۆکی هێزی چەکدار بێت، نابێت دەزگاکانی هەوڵگری و ئاسایش بە سەرۆکی هەرێمەوە ببەسترێتەوە. نابێت مەلەفی پەیوەندی و ئابووری لای سەرۆک بێت. نابێت سەرۆک دەستێوەردان بۆ کاروباری دەسەڵاتەکانی دادگاو پەرلەمان بکات. داوای جێگیرکردنی مەبدەئی فەسڵی سوڵتات لە نێوان دەسەڵاتەکانی پەرلەمان و حکومەت و دادوەری دەکات. بوونی دەسەڵاتی فعلی لای سەرۆکی وڵات بە مەترسی جدی دەزانێت، لەم رووەوە ئاماژە بۆ مۆدێلی میسرو ئێران وەک دوو مۆدێلی خراپ دەکات.

دووەم: بە پێویستی دەزانێ سەرۆکی هەرێم لە ناو پەرلەمانەوە هەڵبژاردنی بۆ بکرێت و، رێوشوێنی لێپرسینەوەو متمانە لێوەرگرتنەوەی روون بێت. ماوەی ویلایەت و خولەکانی مافی خۆهەڵبژاردنەوەی دیاریکراوبێت.  

سێیەم: لە درێژەی نووسینەکانیدا تایبەتمەندی دووانەیی دەسەڵاتی جێبەجێکردن لە سیستمی پەرلەمانییدا رووندەکاتەوە. لەم سیستەمەدا دەسەڵاتی فعلی لای سەرۆکی حکومەتە و، لە ژێر چاودێریەکی توندی پەرلەماندایە. 

ئەو بنەما دەستوریانەی کە بۆ سیستەمی پەرلەمانی پێویستن، لە مادەکانی (٤٨ تا١٠١) دەستوری ٢٠٠٥ی عێراقی فیدراڵدا بە وردەکاری زۆرەوە جێگیر کراوە.
وتارو گفتوگۆکانی سەردەمی یەکێتیی و، بەشداری لە نووسینەوەی دەستوری عێراق و، بەرنامەی سیاسیی بزوتنەوەی گۆڕان، گەواهیدەری ئەو راستیەن کە دیدی نەوشیروان مستەفا بۆ سیستەمی پەرلەمانی "هاوشێوەی بەغدا" پێش ئەوەی دیدێکی دەستوری و یاسایی بێت دیدێکی سیاسیی قوڵ و دراسەکراوە، نەک وەک ئەوەی هەندێک کەس رواڵەتیانە، بۆ مەرامی تایبەت بانگەشەی لە پاڵدا دەکەن. 

لە خولی چواری پەرلەماندا جارێکی تر هەوڵەکانی گۆڕان بۆ راستکرنەوەی هەڵەکانی رابردوی یەکێتیی و گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی دەستیپێکرد. لەو چوارچێوەیەدا لە ١٠ی ٦ی ٢٠١٥ فراکسیۆنی گۆڕان پرۆژە یاسای هەمواری (یاسای سەرۆکایەتی هەرێم ژمارە ١ی ساڵی ٢٠٠٥ی هەموارکراو)ی پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد. ئەو پرۆژەیە هەمان پرۆژەکەی خولی سێی پەرلەمان بو، کە لە ١٨ی ١٢ی ٢٠١٥، پێشکەشی سەرۆکایەتی پەرلەمانمان بە سەرۆکایەتی دکتۆر ئەرسەلان بایز کردبوو. لە چەند کۆبونەوەیەکدا لە گردەکە دەستکاریەکی کەممان کرد. دواتر هەریەک لە یەکێتی و یەکگرتو و کۆمەڵ پرۆژەیان پێشکەش کرد، لە هەنگاوەکانی پاشتردا پرۆژەیەکی هاوبەش لە نێوان (گۆڕان، یەکێتی، یەکگرتو، کۆمەڵ، بزوتنەوەی ئیسلامی) ئامادەکراو، پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرا، لەم قۆناغەدا بەرەو پێشچوونی باش هەبوو.

شانبەشانی هەوڵ و کۆبونەوە ئاشکراکان، لەو قۆناغەدا بە ئاگاداری هێرۆخان هەردوو پەرلەمانتار (بێگەرد تاڵەبانی سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتیی و گۆران ئازاد ئەندامی هەمان فراکسیۆن) بە بێ ئاگاداری فراکسیۆنەکەی خۆیان وەک هەماهەنگییەکی دوو لایەنەی تایبەت، چەند جارێک سەردانی کاک نەوشیروانیان لە ماڵەکەی خۆی لە گردەکە کرد، لەو کۆبونەوانەدا کە منیش بەشدار دەبوم بە دیاریکراوی باس لە سیستەمی پەرلەمانی و قۆناغەکانی هەمواری یاسای سەرۆکایەتی هەرێم و هەماهەنگی وردی نێوان گۆڕان و یەکێتیی و کۆسپەکانی سەر رێگە دەکرا. (دیارە لە سەر پرسی سیستمی حکومڕانی و سەرۆکایەتی هەرێم پەیوەندی تایبەت لە نێوان کاک نەوشیروان و هێرۆخان هەبو، بەڵام من ئاگاداری ئاستی پەیوەندیەکان نەبوم.)

لەو سەروبەندەدا (عەلی حەمە ساڵح) پەرلەمانتاری گۆڕان بە کۆبونەوە نهێنیەکان دەزانێت و، بۆ چەند پەرلەمانتارێکی تری یەکێتیی دەگێڕێتەوە، ئەمەش پەرلەمانتارانی ئەو حیزبە توڕە دەکات لە سەر ئەوەی کە لە پشتی ئەوانەوە سەرۆکی فراکسیۆنەکەیان کۆبونەوە لە گەڵ گۆڕان دەکات. بەمەش کۆتایی بەو هەماهەنگییە هات. کاک نەوشیروان ئەم هەواڵەی زانی بو، رۆژێک لە ماڵەکەی خۆیدا، کە کاک رێبین هەردیشی لێ بوو بە چەند قسەیەک نیگەرانی خۆی لە ئاشکراکردنی ئەو هەماهەنگی و هەوڵە نهێنیە دربڕی. 

گۆڕان لەم قۆناغەدا بە رابەرایەتی نەوشیروان مستەفا وەک جەمسەرێکی بەهێز لە گەڵ هاوپەیمانەکانیدا چ لە ناو پەرلەمان و چ لە گفتوگۆ و دەسپێشخەریەکاندا هەنگاوێکی ئازایانەی نا و رۆڵی سەرەکی بە مەبەستی گۆڕینی سیستمی حکومڕانی گێڕا، سەرئەنجام بە دەرکردنی سەرۆکی پەرلەمان و وەزیرەکانی گۆڕان کۆتایی هات، هەڵوێستی لایەنەکانی تر لە ئاست ئەو هەنگاوەی پارتی لە ئاستی پێویستدا نەبوو!  (لەم قۆناغەدا وردەکاری زۆر هەن هەوڵ ئەدەم لە دەرفەتێکی تردا بە تێروتەسەلی باسی بکەم)

(٨) ریفراندۆم و کۆتایی بارزانی:
٢٠١٧-٢٠١٨  
بە پێی یاسا بەرکارەکان دەبوو لە مانگی ١١ی ٢٠١٧ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان و سەرۆکی هەرێم پێکەوە ئەنجام بدرێت. پێشوەخت و، لە ٢٤ی ١٠ی ٢٠١٧ پەرلەمان تەمەنی خۆی بۆ ساڵێک درێژ کردەوە، واتە تا مانگی ٦ی ٢٠١٨، لە کاتێکدا لە ٦ی ١١ی ٢٠١٧ کۆتایی پێدەهات. لە هۆکارەکانی دەرچواندنی یاسای درێژکرنەوەی پەرلەماندا دوو پاساو هاتبوو. یەکەم: لە بەر ئەوەی ناوچە دابڕاوەکان ناتوانن بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمان بکەن، لە کاتێکدا بەشداری ریفراندۆمیان کردووە. دووەم: پاککردنەوەی تۆماری دەنگدەران لە لایەن کۆمسیۆنەوە. هەردوو پاساوەکە بۆ شەرعیەتدان بوو بە دواخستنی هەڵبژاردنەکان، کە پارتی لەو کاتەدا زۆر پێویستی بەم دواخستنە هەبوو. (لە ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ کە هەڵبژاردنی پەرلەمان کرا، نە ناوچە دابڕاوەکان بەشداریان کرد، نە تۆماری دەنگدەران بە باشی پاککرایەوە!)    

پاش ریفراندۆم و رووداوەکانی ١٦ ئۆکتۆبەری ٢٠١٧، لە ژێر گوشاری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییدا مەسعود بارزانی لە ٢٩ی ١٠ی ٢٠١٧، لە نامەیەکدا کە ئاڕاستەی پەرلەمانی کوردستانی کرد، دەستی لە پۆستەکەی بەردا. هەمان رۆژ پەرلەمان بە خواستی پارتی (یاسای ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠١٧، یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم)ی پەسەند کردوو، بۆ یەکەمجار دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمی هەڵپەساردو، دەسەڵاتەکانی سەرۆکیشی بە سەر حکومەت و پەرلەمان و ئەنجومەنی دادوەریدا دابەش کرد. 

لێرەدا سەرنج بدەن؛ نەوشیروان مستەفا لەو بەشەی یاداشتەکانییدا باسی ئەوە دەکات هەر لە سەرەتاوە پرۆژە یاسای سەرۆکایەتی هەرێم بە باڵای بارزانیدا بڕابوو، وەک درێژکراوەی ئەو رابردووە کاتێک لە ٢٠١٧ دەستبەرداری پۆستەکەی دەبێت، لە بری ئەوەی کەسێکی نوێ بۆ شوێنەکەی هەڵبژێردرێ، ئەمە ناکرێت، بەڵکو سەرۆکایەتی هەرێم وەک دامەزراوە "هەڵدەگیرێ". هەڵگرتن وەک ئەمانەتێکی ماڵباتی بارزانی تا لە دەرفەتێکی گونجاودا توانای وەرگرتنەوەیان دەبێت.

بە پێی مادەی (١)ی یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم، هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی بەردەوام دەبێت، تا ئەو کاتەی هەڵبژاردنی پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم پێکەوە دەکرێت. ئەو کاتەش "هەمان ئەو ساڵەیە کە پەرلەمان تەمەنی خۆی درێژ کردوەتەوە".

(٩) مەرسومێک بە خواستی پارتی:
نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی حکومەت، لە سەر ئەو بنەمایەی لە یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێمدا دەسەڵاتی دەرکردنی مەرسومی پێ درابوو، لە ٨ی ٥ی ٢٠١٨ بە مەرسومی ژمارە (١)، رۆژی ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاری کرد. تێیدا داوا لە کۆمسێون دەکات ئامادەسازییەکانی بۆ "هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان" لە رۆژی دیاریکراودا دەستپێبکات. 

لێرەدا سەرنج بدەن؛ لە کاتێکدا بە پێی یاسا بەرکارەکان (یاسای هەڵبژاردن و یاسای سەرۆکایەتی هەرێم) دەبوو هەڵبژاردنی پەرلەمان و سەرۆکی هەرێم لە یەک رۆژدا بکرێت، بەڵام مەرسومەکەی نێچیرڤان بارزانی تەنها بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بو، واتە بێدەنگی لە هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم کردبو. 
ئەمەش بەڵگەی ئەوەبوو پاش درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان بۆ ساڵێک و، هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی بۆ هەمان ماوە، جارێکی تر پارتی نایەوێت هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی هەرێم لە گەڵ پەرلەمان بکرێ، بەڵکو دەیەوێت لە یەکیان جیا بکاتەوە. هەڵبژاردنی پەرلەمان بکرێت، بەڵام بۆ جاری دووەم ماوەی هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆک درێژ بکرێتەوە، تا کاتێکی نا دیار.  
سەرنجێکی تریش ئەوەیە، لە نێوان رۆژی دەرکردنی مەرسومەکەی نێچیرڤان بارزانی کە ٨ی ٥ی ٢٠١٨ بو، بۆ رۆژی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ی دیاری کردبوو، تەنها چوار مانگ و بیست رۆژ دەرفەت لە بەردەم پارتیدا مابوو، بۆ ئەوەی یان لە سەر چارەنووسی سەرۆکایەتی هەرێم لە گەڵ لایەنەکان بگاتە رێکكەوتن، یان دەبێت جارێکی تریش تەمەنی پەرلەمان درێژ بکرێتەوەو هەڵبژاردن دوابخرێت، تا ئەو کاتەی رێكکەوتن لە سەر چارەنووسی ئەو دامەزراوە هەڵپەسێردراوە دەکرێت.

(١٠) گرێکانی پارتی:

 
پاش شكستی ریفراندۆم و دورکەوتنەوەی بارزانی "هەڵگرتن" یان "هەڵپەساردن"ی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و، دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی و دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، لەو ماوەیەدا پارتی لە ژێر گوشاری کاتدا، لە نێو تەنگەژەیەکدا کە راستەوخۆ پەیوەندی بە ماڵباتەوە هەبوو گیریان خواردبوو. ئەم تەنگژەیە وەک سێ گرێکوێرەی پێکەوەگرێدراو لە سێ لاوە گەمارۆی دابون:

گرێی یەکەم: بە پێی یاسا لە پاش ساڵێک جارێکی تر دۆسیەی هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم دەهاتە پێش، کە دەبوو لەو ماوەیەدا پەرلەمان یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم هەڵوەشێنێتەوەو بە پێی یاسا کۆنەکە، واتە یاسای ژمارە ١ی ساڵی ٢٠٠٥، لە گەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، هەڵبژاردن بۆ سەرۆکی هەرێمیش بکرێت. 

گرێی دووەم: ئەگەر هەڵبژاردن بۆ سەرۆکی هەرێم بکرێت، بارزانی بۆی نەبوو خۆی هەڵبژێرێتەوەو، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش رازی نەدەبوون. 
گرێی سێیەم: وەک ئەوەی بارزانی مافی خۆ‌هەڵبژاردنەوەی نەبوو، لە هەمان کاتدا بۆ پارتی و ماڵبات پێشهاتێکی نامۆ بوو، کەسێکی تر بە هەڵبژاردنی راستەوخۆ لە ناو خەڵکەوە بەو دەسەڵاتە زۆرەوە بچێتە شوێنەکەی. بە تایبەت پاش بێ ئاکام بوونی ریفراندۆم و بەڵێنەکانی؛ ئەم جۆرە دورکەوتنەوەیە وەک شکست و بچوککرنەوەی هەیبەتی بارزانی دەبینرا.

بە دەر لەو گرێیانەش پارتی دەیزانی پاش کۆتایی مەسعود بارزانی، هەر کاندیدێک دیاری بکات بۆ هەڵبژاردنی لە ناو خەڵکەوە ئەگەری دەرچونی زۆر کەم بو، چونکە پاش ریفراندۆم و ١٦ی ئۆکتۆبەر لە لایەک خەڵکی بە تەواوی لە دەسەڵات توڕە بون، لە لایەک ترەوە ئاڵۆزی وخراپی پەیوەندی نێوان پارتی و یەکێتی گەیشتبووە ئاستێک، دەرفەتی تێدا نەمابوو وەک جاران لە سەر کاندیدێکی هاوبەش رێک بکەون.

(١١) بژاردەکانی دەربازبوون:

 
لەو قۆناغەدا دەبوو پارتی دەرچەی دەربازبوون لەو تەنگەژەیە بدۆزنەوە. بە جۆرێک هەم هەیبەتی بارزانی پارێزراوبێت، هەم دامەزراوی سەرۆکایەتی هەرێمیان بە "هەڵگیراوی" بۆ بمێنێتەوە، تا ئەو کاتەی دەرفەتی وەرگرتنەوەیان دەبێ. بۆ ئەمەش پێویستیان بە ڕێكکەوتن و سازش بۆ لایەنەکانی ترە. 

گوشاری کات و تەنگژەی هەمەلایەنەی سەرۆکایەتی هەرێم وەک چۆن لەو ماوەیەدا بۆ پارتی خاڵی هەرە لاواز بوو، لە بەرامبەردا بۆ هێزەکانی دەرەوەی دەسەڵات دەرفەتێکی زێڕین بوو، بۆ ئەوەی بتوانن لەسەر بنەمای سازانی نێوان هەموو لایەنەکان چارەسەری ریشەیی کێشەکە بکرێت.  

لەم قۆناغەدا لانی کەم چوار بژاردە لە بەردەم لایەنەکاندا هەبوو، بۆ ئەوەی رێکكەوتن لە سەر یەکێکیان بکرێت. رێکكەوتن لە سەر هەر یەکەیان بە جۆرێکی جیاواز لەسێ بژاردەکەی تر، کاریگەری لە سەر چارەنووسی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و سیستەمی حکومڕانی و بەرژەوەندی پارتی و هاوسەنگ ناو ماڵباتی بارزانی دادەنا: 

بژاردەی یەکەم: کاراکردنەوەی یاسا کۆنەکە (یاسای سەرۆکایەتی هەرێم ٢٠٠٥): دەکرا پەرلەمانی کوردستان جارێکی تر یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆک، کە لە ٢٩ی ١٠ی ٢٠١٧ دا پەسەندی کردبوو، هەڵوەشینێتەوەو لە بەرامبەردا یاسا کۆنەکە کارا بکاتەوەو، نێچیرڤان بارزانی ناچار بکرێت مەرسومی هەڵبژاردن بۆ سەرۆکی هەرێمیش دەرباکات، ئەو کات هەردوو هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و سەرۆکی هەرێم لە ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ یان لە هەر وادەیەکی تردا بکرێت، بە مەرجێک ئەو وادەیە لەو ساڵە درێژکراوەی پەرلەمان تێپەڕ نەکات. 

ئەوکات دەتوانرا بەشێک لە لایەنەکان کاندیدێکی هاوبەشیان هەبێت، دەنگی پێویستیشی لە ناو خەڵکدا بۆ کۆبکەنەوە. وەک چۆن پێش درێژکرنەوەی تەمەنی پەرلەمان و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم محەمەد تۆفیق رەحیم وەک کاندیدی گۆڕان خۆی بەربژێر کرد، لەم گریمانەیەی تریشدا دەکرا کەسێکی گونجاوتر بەربژێر بکرێت.

بژاردەی دووەم: سیستەمی هاوشێوەی بەغدا: دەکرا پەرلەمانی کوردستان بە سازانی نێوان زۆرینە یان هەموو لایەنەکان یاسا کۆنەکە (یاساکەی ٢٠٠٥) بە شێوەیەکی ریشەیی هەموار بکاتەوە یان بە تەواوی هەڵیوەشێنێتەوەو پرۆژەیەکی نوێ یان ئەو پرۆژەیەی کە پێش داخستنی پەرلەمان لە لایەن پێنج لایەنەکەوە پێشکەش کرا، لە پەرلەماندا گفتوگۆو پەسەند بکرێ و، سیستەم هاوشێوەی بەغدا لێبکرێت. دواتر هەڵبژاردنی پەرلەمان ئەنجام بدرێ و، پەرلەمانی نوێش سەرۆکی رەمزی هەرێمی هەڵبژێرێت.

لەم بژاردەیاندا ئەو ئەگەرە گەورە بوو پارتی بە تەواوی لە سەرۆکایەتی هەرێم دور بکەوێتەوەو، ئامادە نەبێت جارێکی تر کەسێکی ناو ماڵباتی بۆ کاندید بکەن. چون ئەوان باوەڕیان بە سەرۆکێکی بێ دەسەڵاتی رەمزی نەبوەو نییە. وەک چۆن بۆ بەغدا دکتۆر فوئاد حوسێن یان بۆ سەرککۆماری عێراق بەربژێر کرد، نەک کەسێکی ناو ماڵبات.

بژاردەی سێیەم: هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم: دەکرا پەرلەمانی کوردستان بە یەکجاری دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم هەڵوەشێنێتەوەو، دەسەڵاتەکانی سەرۆکیش، بە شێوەیەک دابەش بکات کە رۆڵ و پێگەی پەرلەمان و دەسەڵاتی دادوەری بەهێز ببێت. ئەم بژاردەیەش شانسی سەرکەوتنی گەورە دەبوو، چونکە لە لایەک گۆڕان ئەمەی پێ باشبوو، هەروەها یەکگرتوش بە رەسمی داوای هەڵوەشاندنەوەیان کردبوو، کۆمەڵیش لاری نەبوو، یەکێتیش بە هەڵوەشاندنەوی سەرۆکایەتی هەرێم هیچ زەرەرێکیان نەدەکرد. "دەسپێشخەرییەکی لەم جۆرەشیان هەبوو"، بەو پێیەی لە بەغدا پۆستی سەرۆککۆمار (دکتۆر فوئاد مەعسوم) یان لابوو، بە هەڵوەشاندنەوی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم کە پێشتر هەڵپەسێردرابوو هیچیان لە دەست نەدەدا. 

بژاردەی چوارەم: هەڵپەسارنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم: ئەمەیان درێژەدان بوو بە هەمان ئەو بژاردەیەی کە پارتی لە دوای دەستلەکارکێشانەوەی بارزانی، لە ٢٩ی ١٠ی ٢٠١٧ پەنای بۆ برد. لەمەدا دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم وەک خۆی "هەڵدەگیرێ" و دەسەڵاتەکانی سەرۆکیش هەر بە دابەشکراوی دەمێنێتەوە.

(١٢) رێویەک بە لۆگۆی گۆڕانەوە: 

 
لە کاتێکدا ئەو دەرفەت و بژاردانەی سەرەوە رەخسا بوون، بۆ ئەوەی بە هەماهەنگی لە گەڵ لایەنەکانی تر زیرەکانە کار لە سەر باشترینیان بکرێت و، هەوڵ بدرێت پاش شکستی سیستەمی سەرۆکایەتی هەرێم و ریفراندۆم و، رووداوەکانی ١٦ی ئۆکتۆبەر و، پاش دورکەوتنەوەی بارزانی، پارتی بهێنرێتە ژێر بار بۆ رێکكەوتن و کۆتایهێنان بە کێشەی سیستەمی حکومڕانی و سەرۆکایەتی هەرێم و، راستکردنەوەی ئەوهەڵەیەی کە لە ٢٠٠٤، مام جەلال تێیدا بەشدار بوو. 
کەچی وەک ئەوەی رێوی بە پیری پارتیوە چوبێ، لە هەنگاوێکی کوتوپڕو چاوەڕواننەکراودا، بە بێ بڕیارو ئاگاداری جڤات و ئۆرگانەکانی گۆڕان لە ٩ی ٧ی ٢٠١٨، لە لایەن چەند پەرلەمانتارێکی گۆڕانەوە پرۆژە یاسایەک بە ناوی (یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم) پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرا. بۆ هەمان مەبەست فراکسیۆنی پارتیش چەند رۆژێک پێشتر پرۆژەیەکیان ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان کردبوو. 

لە پارتی هەر ئەوە چاوەڕوان دەکرا بە پێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان پرۆژەکەیان داڕشتبێ. بەڵام ئەوەی مایەی شۆک بوو پڕۆژەی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان خزمەتێکی گەورەی بێبەرامبەر بو بە پارتی و، بە ئاشکرا لەو قۆناغەدا لە تەنگژەیەکی گەورە رزگاری دەکردن و، پێشەکی (موقەبیلات) ێکی رازاوە بوو، بۆ ئەوەی دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان جارێکی تر لە سەر سینیەکی زێر سەرۆکایەتی هەرێم پێشکەش بە پارتی و ماڵباتی بارزانی بکرێتەوە.
پرۆژەی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان لە (٦) مادە پێکهاتبوو، لە مادەی یەکەمیدا هاتووە: هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم هاوکات لە گەڵ هەڵبژاردنی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان، ئەنجام نادرێت.

مادەی دووم: بڕگەی یەکەم دەڵێت: کارکردن بە یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتی هەرێم بە سەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم، ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠١٧ بەردەوام دەبێت. لە بڕگەی دووەمی هەمان مادەدا باسی ئەوە دەکات: دیوانی سەرۆکایەتی هەرێم لە سەر کارەکانی بەردەوام دەبێت و لە ژێر سەرپەرشتی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران کارەکانی ئەنجام دەدات.

هەروەها لە مادەی سێیەمدا هاتووە: پێویستە خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان لە ماوەی دوو وەرزی گرێدانی ساڵی یەکەمیدا لە ژێر رۆشنایی پێوەرە گشتیە دەستوریەکاندا بڕیار لە سەر چارەنووسی دامەزراوەی هەرێم بدات.

ئامادەکردن و پێشکەشکردنی ئەم پرۆژەیە چاونوقاندن بوو لە سێ بژاردەی باش و باشترو باشترین، لە بەرامبەردا دەستبردن بوو بۆ خراپترین بژاردە، لە بەرژەوەندی پارتی کە "بژاردەی چوارەم" بوو.
بە پێی ئەم پرۆژەیە دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم وەک خۆی تا دوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان جارێکی تر بە سڕکراوی و دەستلێنەدراوی بۆ پارتی هەڵدەگیرێتەوە، بەڵام ئەمجارەیان لە سەر دەستی گروپێکی گۆڕان. 

لە لایەن سەرۆکایەتی پەرلەمانەوە (کە لە دوای دورخستنەوەی دکتۆر یوسف محەمەد، جەعفەر ئیمنیکی ئەندامی مەکتەبی سیاسیی پارتی سەرۆکی پەرلەمان بوو)، پرۆژکەی چەند پەرلەمانتارەکەی گۆڕان بە خێرایی خرایە بەرنامەی کارەوە. لە ١٠ی ٧ی ٢٠١٨ لە هۆڵی پەرلەماندا خوێندنەوەی یەکەمی بۆ کرا، لە ١١ی ٧ی ٢٠١٨ پەسەند کرا. واتە لە ماوەی (٤٨) کاتژمێردا پەرلەمان پرۆژەکەی پەرلەمانتارەکانی گۆڕانی پەسەند کرد. (لە ٨ ساڵی بەشداری بزوتنەوەی گۆڕان لە پەرلەمان، ئەوە یەکەم جاربوو پرۆژەیەک "بە ناوی گۆڕانەوە" بێ دەستکاری و وەک خۆی و بەو خێراییە پەسەند بکرێت)

رەنگە لای خوێنەر ئەو پرسیارە دروست بێت ئایا لەو سەروبەندەدا هیچ هەوڵ و پێسنیازێکی تر هەبو؟ بۆ وڵامی ئەم پرسیارە دەمەوێ ئەوە بڵێم لە ٢٩ی ٥ی ٢٠١٨ لە سەر پرسی سەرۆکایەتی هەرێم و ئامادەباشی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ چۆنێتی هەڵسوکەوت لە گەڵ ئەو پرسە، نووسراوێکم دا بە خانەی راپەڕاندن و، بە ڤایبەرو وەتسئەپیش بۆم ناردن، ئەگەر نەیانسڕیبێتەوە ئێستاش لە مۆبایلەکانییاندا ماوەو، بە زارەکیش چ لە گەڵ رێکخەری گشتیی و چ لە گەڵ بەشێک لە ئەندامانی خانەی راپەڕاندن قسەمان کرد، بەڵام پرۆژەی پەرلەمانتارەکانی بە سەردا هات.

(١٣) گردەکە بێ ئاگایە:

 
لە کاتێکدا پێشتر لە نێوان "گروپێک"ی گۆڕان و پارتی دا رێکكەوتنێکی نهێنی دەکرێت، لە سەر ئەو بنەمایە پرۆژە یاسایەک بە ناوی گۆڕانەوە پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان دەکرێ و، خوێندنەوەی یەکەمی بۆ دەکرێ، پاشان لیژنەی یاسایی پەرلەمان کۆبونەوەی لە سەر دەکەن، ئەم بابەتە دەبێتە جێگای باسی میدیاکان و، رەخنەی بەشێک لە فراکسیۆن و پەرلەمانتاران و چاودێران، لەو سەروبەندەدا گفتوگۆیەکی تەلەفۆنی لە نێوان کاک عومەری سەید عەلی رێکخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان و دکتۆر شێرکۆ حەمە ئەمین پەرلەمانتاری گۆڕان دەبێت؛ سەید عومەر بە رون و راشکاوی ئاماژە بەوە دەدات کە ئاگای لە ئامادەکردن و پێشکەش کردنی پرۆژەی چەند پەرلەمانتارەکەی گۆڕان نەبوە. دکتۆر شێرکۆ ئەم سەربوردەیەی لە بەردەم بەشێکی زۆر لە ئەندامانی جڤاتی گشتی گێڕایەوە.
کاتێک بەشێک لە پەرلەمانتارەکانی تری گۆڕان بۆیان رووندەبێتەوە کە پرۆژەکە بە شێوەیەکی نهێنی و بێ ئاگاداری رێكخەرو، خانەی راپەڕاندن و، جڤاتی نیشتیمانی و جڤاتی گشتی و، بێ ئاگاداری ژوری یاسایی و، ژوری پەرلەمان وحکومەت و، ژوری توێژینەوەی سیاسیی ئامادەکراوە، هەڵوەستە دەکەن. لەم کاتەدا مامۆستا جەلال جەوهەر کە ئەندامی خانەی راپەڕاندن و سکرتێری فراکسیۆنەکانە، لە گروپی ڤایبەری فراکسیۆنی گۆڕان کە ئەمیشی تێدا دەبێت، بۆ هێورکردنەوەی پەرلەمانتارەکان روونکردنەوەیەک دەنووسێت و دەڵێت: "پرۆژەکە هی گۆڕانە".

ئەم "بەماڵکردنەی" پرۆژەی چەند پەرلەمانتارەکە لە سەر بزوتنەوەی گۆڕان لە لایەن جلال جەوهەرەوە  کە تەواو "ناڕاست بوو" ئەشێ بۆ ئەوە بوبێت توشی هەمان ئیحراجی رێکخەری گشتی نەبێت، بە هۆی بێئاگابوونی لە ئامادەکردن و پێشکەشکردنی. خۆ ئەگەر بە ئاگاداری ئەویش کرابێت ئەوە هەر خراپتر، چونکە بە هیچ جۆرێک نە ئەو و، نە رێکخەر و، نە خانەی ڕاپەڕاندنیش ماف و دەسەڵاتی ئەوەیان نەبوو رێکكەوتنێکی نهێی لە گەڵ حزبێکی تردا لە سەر پرسێکی هەستیاری وەک سەرۆکایەتی هەرێم بکەن، چونکە بە پێی مادەی (١) لە بەشی (٩)ی دەستوری بزوتنەوەی گۆڕان جڤاتی نیستیمانی ئۆرگانی باڵای بڕیاردانەو، لە دوای دەسەڵاتی کۆنگەرە تەنها چڤاتی نیشتمانی دەیتوانی بڕیارێکی وەها وەرگرێت. 

پاش زەقبوونەوی گومانەکان، لەو سەروبەندەدا بە رونی تێبینی کرا جگە لە برزۆ مەجید سەرۆکی فراکسیۆن و، عەلی حەمە ساڵح و، بەهار مەحمود، ئیدی هیچ پەرلەمانتارێکی تری گۆڕان بەوانەشەوە کە پێیان وترابوو هی گۆڕانەو بەو هۆیەوە واژۆیان لە سەر کردبوو، نە لە هۆڵی پەرلەماندا، نە لە میدیاکانیشدا بەرگریان لە پرۆژەکە نەکردو، تەنانەت هەندێکیان پاشگەزبونەوەو لە کاتی پەسندکردنیدا دەنگیشیان پێ نەدا.

هەمان ئەو رۆژەی پرۆژەکە لە پەرلەمان پەسەند کرا، دکتۆر یوسف محەمەد لە وتارێکدا بە ناونیشانی (یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم)، کە لە میدیاکانی گۆڕان و هەندێک میدیای تردا بۆی بڵاو کرایەوە، پاساو بۆ پێشکەشکردن و پەسەندکردنی یاساکە دەهێنێتەوەو، وەک بژاردەیەکی باش وەسفی دەکات.

لە بارەی شێوازی ئامادەکردن و پێشکەشکردن و مەترسی ناوەڕۆکی پرۆژەکە، عومەر عینایەت پەرلەمانتاری ئەو کاتەی فراکسیۆنی گۆڕان، کە خۆی لە ناو بەشێک لە رووداوەکەدا بووە، لە وتارێکیدا بە ناونیشانی (کێن ئەوانەی گۆڕانیان بەرەو هەڵوەرین برد؟!)، کە لە ٥ی ١٠ی ٢٠١٨ لە ماڵپەری (سپی میدیا) بڵاو کراوەتەوە، لە چەند خاڵێکدا باسی هۆکارەکانی شکست و هەڵوەرینی گۆڕان دەکات. لە بەشێکی نووسینەکەیدا ئاماژە بەوە دەکات لە مانگی ٧ی ٢٠١٨ دا چەند پەرلەمانتارێکی فراکسیۆنی گۆڕان بە بێ ئاگاداری ئۆرگانە فەرمیەکانی گۆڕان پرۆژە یاسایەکیان لە بەرژەوەندی پارتی پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد. 
لەو بارەوە دەڵێت:"چەند ئەندامێک لە فراکسیۆنەکەی خۆمان پرۆژە یاسایەکیان هێنایە ناو فراکسیۆن بە ناوی پرۆژەی هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم، لە رێگەی سەرۆکی فراکسیۆنەوە داوای واژۆکردنیان لە ئەندامان کرد، کاتێک گەیشتە لای بەندە سەرنجمدا چەند کەسێکی کۆمەڵی ئیسلامی واژۆیان کردوەو کوژاندویانەتەوە، من واژۆم نەکرد." 

عومەر عینایەت باسی ئەوەش دەکات "جارێکی دیکە سەرۆکی فراکسیۆن پرۆژەکەی بۆ هێنامەوە، پێم وت: ئەمە پرۆژەی پارتییە یان خۆمان؟ وتی: هی خۆمانە لە گردەکەوە بۆم هاتووە، پێموت: ئەمە لە خزمەت پارتییدایەو لە پرۆژەکەی ئەوان بە سود ترە بۆ خۆیان من واژۆی ناکەم و دژی دەبم و هەرواشم کردو، هانی هاوڕێیانیشمدا کە واژۆی نەکەن."

پەرلەمانتارکەی پێشوی گۆڕان دەڵێت:"...چۆن پرۆژەکە ئامادە کرا! چۆن واژۆی بۆ کۆکرایەوە! تەنانەت رێکخەری گشتی و ژوری سیاسیی و یاسایی بزوتنەوەی گۆڕان و لە سەروی هەموویانەوە چڤاتی نیشتمانی بێئاگا بوون."

رۆژی پەسەندکردنی پرۆژەکەو دواتریش بە شێوەی جیاجیا پارتی دەستخۆشی و سوپاسی ئەو گروپەی گۆڕانیان کرد، کە پرۆژەکەیان پێشکەش کردبوو. لە ١٢ی ٧ی ٢٠١٨، واتە رۆژێک دوای پەسەندکردنی پرۆژەکەی چەند پەرلەمانتارەکەی گۆڕان لە پەرلەماندا، جەعفەر ئیمنیکی لە گفتوگۆیەکیدا لە گەڵ بەشی کوردی رادیۆی دەنگی ئەمریکا دەڵێت:" هەڵپەسارنی سەرۆکایەتی هەرێم پرۆژەی فراکسیۆنی پارتی و گۆڕان بوو" هەروەها دەڵێت:"ئەو یاسایەی دوینێ پێویست بوو، گرفتێکی چارەسەر کرد، بە راستی دەستخۆشی بۆ ئەوانەی پشتیوانیان کرد، هەرچەندە وەک سەرۆکایەتی دەبێت بێ لایەن بین، بەڵام خۆشم دەنگم پێدا!"

عومەر عینایەت لە وتارەکەیدا، لە بارەی هەڵوێستی هەردوو فراکسیۆنەکەی دەسەڵاتەوە لەو کاتەدا، ئەوە ئاشکرا دەکات، فراکسیۆنی پارتی بە گەرمی پێشوازیان لە پرۆژەی چەند پەرلەمانتارەکەی گۆڕان کرد. لە بەرامبەردا هەندێک لە پەرلەمانتارانی یەکێتیی "پێیان دەوتین بەم پرۆژەیەتان ٣٠ی حوزەیرانی ٢٠١٣ی ئێمەتان سڕییەوە."

(١٤) دیزە بەدرخۆنە کردن:

 
پاش بە دواداچوون بۆ وردەکاری و دیوە شاراوەکانی چۆنێتی ئامادەکردن و پێشکەشکردنی پرۆژە یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم، دەرکەوت ئەوانەی راستەخۆ لە فراکسیۆنی گۆڕان دەستیان لە ئامادەکردن و پێشکەشکردنی هەبووە، هەریەکە لە برزۆ مەجید سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان، دکتۆرە بەهار مەحمود ئەندامی لیژنەی یاسایی، عەلی حەمە ساڵح کە لینکی پەیوەندییەکان بو لە گەڵ پارتی و لە پەرلەماندا لە گەڵ دکتۆر فرسەت سۆفی پەرلەمانتاری پارتی، لە سەر ئاستی گردەکەش بە پلەی یەکەم دکتۆر یوسف محەمەد بە تەواوی بەشدارو ئاگادار بوو. 

یەکەم کەس کە هەڵوێستی لە ئاست ئەو بابەتە وەرگرت دکتۆر بایەزید حەسەن بەرپرسی بەشی پەرلەمان بوو، لە ژوری حکومەت و پەرلەمانی بزوتنەوەی گۆڕان، کە وەک دەربڕینی ناڕەزایی لە ئاست ئامادەکردن و پێشکەشکردنی ئەو پرۆژە یاسایە لە لایەن چەند کەسێکەوە، بە بێ دراسەو بەبێ بڕیارو ئاگاداری ئۆرگانەکانی گۆڕان، یەکسەر هەڵوێستی وەرگرت و رۆیشتە ماڵەوە.

هەر لەو سەروبەندەدا چەندین ئەندامانی جڤاتی نیشتیمانی و جڤاتی گشتی و هەڵسوڕاو بە شێوەو رێگای جیاجیا داوای لێکۆڵینەوەیان لەو بابەتە کرد. یەکێک لەو هەوڵانە داواکاری ژمارەیەک هەڵسوڕاوی گۆڕان بوو کە پێكهاتبوون لە (دکتۆر چیا عەباس، دکتۆر شێرکۆ حەمە ئەمین، دکتۆر ئیسماعیل نامیق، رەوەز هەڵکەوت، دکتۆر غالب محەمەد، کاوە محەمەد، دکتۆر ئەمین بەکر، دکتۆر ئومێد حمە عەلی، عەبدوڵای مەلا نوری) لە پرۆژەیەکدا کە بە مەبەستی چارەسەری کێشەکانی گۆڕان، لە مانگی ٨ی ٢٠١٨ ئاڕاستەی رێکخەری گشتی و جڤاتی نیشتمانی و جڤاتی گشتیان کرد، لە یەکێک لە خاڵەکانی داواکاریەکەیاندا بەم شێوەیە داوای پێکهێنانی لیژنەی لێکۆڵینەوە دەکەن: "پێکهێنانی لیژنەیەکی لێکۆڵینەوە لە بارەی چۆنێتی ئامادەکردن و دەنگدان بە یاساکانی تیرۆر و هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم، کە لە لایەک جڤاتی گشتی و چڤاتی نیشتمانی و، رێکخەری ژورەکان و تەنانەنەت ئەندامانی خانەی راپەڕاندنیش ئاگاداری نەبوون. نەک هەر ئەوە دەبوایە هێزە سیاسییە هاوپەیمانەکانیش لەم پرسە ئاگادار بوونایە. لە لایەکی ترەوە لادانێکی مەترسیدارە لە پرنسیپە بنچینەییەکانی بزوتنەوەی گۆڕان، کە لە رووی سیاسیی و جەماوەریەوە ئەو بابەتە لە سەر گۆڕان کەوتووە." 

لە ئەنجامی ئەو هەوڵانە لە جڤاتی گشتی لیژنەیەک بۆ لێکۆڵینەوە دروستکرا. دواتر بە پاساوی ئەوەی ئیحراجی زیاتر بۆ بەرپرسان و ئۆرگانەکانی گۆڕان دروست نەبێت، کە بە بێ پرسی ئەوان دەست بۆ شتێکی وا هەستیار براوە، هەروەها لە بەر ئەوەی لەو کاتدا رۆژ لە دوای رۆژ لە هەڵبژاردنەکانی ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ نزیک دەبوینەوە، ئەگەر بە فەرمی بەدواداچوون بۆ ئەو رێكکەوتنە بکرایەو دەرئەنجامی بەدواداچوونەکە بۆ رای گشتی ئاشکرا بکرایە، دەنگدەرانی گۆڕانی توڕە دەکردو زیانی گەورەتر بەر گۆڕان دەکەوت، بۆیە بابەتەکە پەردەپۆش کراو هەوڵەکانیش راگیران.

مامۆستا ساڵح ژاژڵەیی جێگری سەرۆکی جڤاتی گشتی بزوتنەوەی گۆڕان ئەوەی بۆی گێڕامەوە، کە ئەوانیش ئاگایان لە رێکكەوتنی یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم نەبووە. لەو بارەوە وتی:"هەر پرسیشمان پێ نەکرا، بە دزییەوە کرابوو، رای ئێمە وەر نەگیرا، کاتێک پێمان زانی تێپەڕێنرابوو!" لە درێژەی قسەکانیدا باسی ئەوەی کرد"دەبوو جڤاتی نیشتمانی و هەموو ئۆرگانە بەرپرسەکان بڕیار لە سەر ئەم بابەتە بدەن، نەک چەند کەسێک." هەروەها وتیشی:" لە سەر ئەو پرسە لیژنەی لێکۆڵینەوەمان پێکهێنا، بەڵام هەندێک لەوانەی کە لە پشتی بابەتەکەوە بوون خۆیان بە دەستەوە نەدەدا."

 (١٥) مەنجەڵ لە کورە گەرمتر بوو:

 
لێرەدا بۆ رونکردنەوەی زیاتر ناچارم تایتڵی هەندێک روداو دوبارە بکەمەوە. وەک لە سەرەوە وتمان لە ٢٩ی ١٠ی ٢٠١٧ کاتێک بارزانی دەستبەرداری پۆستەکەی بوو، بۆ یەکەم جار پەرلەمان دەسەڵاتەکانی سەرۆکی بە یاسای ژمارە (٢) ساڵی ٢٠١٧ دابەش کرد، ئەو دابەش کردنە بۆ ساڵێک بوو، واتە بۆ ئەو ساڵە بوو کە پەرلەمان تەمەنی خۆی درێژ کردبوییەوە. بەم جۆرە لە مادەی (١)ی یاساکەدا هاتووە:"دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتی هەرێم تا هەڵبژاردنەکانی سەرۆکی هەرێم و خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەسەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم دابەش دەکرێن..."

لە مانگی ٧ی ٢٠١٨، بە چەند رۆژێک پێش پرۆژەی چەند پەرلەمانتارەکەی گۆڕان، بۆ جاری دووەم فراکسیۆنی پارتی بە مەبەستی ئەنجام نەدانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی هەرێم لە گەڵ هەڵبژاردنی پەرلەمان و، درێژەدان بە دۆخی دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆک تا کاتێکی نادیار پرۆژەیەکیان پێشکەش بە سەرۆکایەتی پەرلەمان کرد، پرۆژەکەی پارتی بە ناوی (پرۆژە یاسای هەمواری یەکەمی یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتی هەرێم بە سەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم ژمارە ٢ ی ساڵی ٢٠١٧)، کە لە یەک مادەی سەرەکی پێک هاتبوو، دەڵێت:"ئەرک و دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم تا پەسەندکردنی دەستوری هەمیشەیی هەرێمی کوردستان-عێراق بە سەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم بەردەوام دابەش دەکرێن."

لە ١٠ی ٧ی ٢٠١٨ لە وڵامی کچە رۆژنامەنووسێکی NRT یدا، کە دەپرسێت ئایا پرۆژەکەی گۆڕان و پارتی لە یەک دەچن؟ عەلی حەمە ساڵح دەڵێت:"...بە عەکسەوە زۆر جیاوازن، ئەوەی پارتی دەڵێت ئیستمراریەتی دابەشکردنی دەسەڵاتەکان، ئێمە دەڵێین هەڵپەساردنی دامەزراوەکە لە ئێستادا، ئەوان دەڵین ئەم دابەشکردنی دەسەڵاتە بەردەوامبێت تا نووسینەوەی دەستور، ئێمە دەڵێین نەخێر لە خولی ئایندەی پەرلەمانەوە لە سەرەتای خولەکە ئایندی دامەزراوەکە یەکلایی بێتەوە، چارەنووسی دامەزراوەکە لای ئێمە هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەکەیە لە خولی ئایندە تا ئەو مەرحەلەیە دەڕۆین." 

لێرەدا با بزانین جیاوزی نێوان پرۆژەکەی پارتی و گۆڕان بە چ ئەنجامێکی گەیاندین؟ 

خودی پارتی کە جارێک لە ٢٠١٧ دا و جارێکیش لە ٢٠١٨ دا، کار بۆ هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆک دەکات، لە یەکەمیاندا تا ئەو کاتەی کە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و سەرۆکایەتی هەرێم پێکەوە دەکرێن، بەڵام لە دووەمیاندا دەیانەوێت هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم و دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم درێژ بکەنەوە، تا نووسینەوەو پەسەندکردنی دەستوری هەمیشەیی، کە ئەو کاتەش نا دیارە. 

بەمەش ئەگەر پڕۆژەکەی خودی پارتی، کە چەند رۆژێک پێش ئەوەی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان پێشکەشیان کردبوو، کە لە یەک مادە پێک هاتبوو، لە پەرلەماندا پەسەند بکرایە، ئەوا دوای هەڵبژاردنی ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ی پەرلەمانی کوردستان، شتێک نەدەبوو بە ناوی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم، تا پارتی نێچیرڤان بارزانی بۆ کاندید بکات. چونکە بە پێی پرۆژەکەی خۆیان دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم تا نووسینەوەو پەسەندکردنی دەستوری هەمیشەیی بە هەڵپەسێردراوی دەمایەوە. ئەو کات پارتی تەنها پۆستی سەرۆکی حکومەتی لە بەردەست دەبوو، ئیدی لە نێوان نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانیدا کامیانی بۆ کاندید دەکرد و، چۆن چارەسەری کێشەو هاوسەنگی ناو ماڵباتیان دەکرد ئەوە خۆیان دەیانزانی.

بەڵام پرۆژەی پەرلەمانتارەکانی گۆڕان رێک و جوان ئەو دەرفەتەی بۆ پارتی رەخساند هەر دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بتوانێت لە یەک رۆژدا کاندید بۆ دو باڵاترین و بە دەسەڵاتترین پۆستی هەرێمی کوردستان، کە سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکومەتە بێ هیچ سەر ئێشەیەک دیاری بکات. تێبینی بکەن؛ ئەگەر لە ئێستادا پارتی لە حەقی (٤٥) کورسی پەرلەماندا پۆستی سەرۆکی حکومەتی وەک بەرکەوتەی هەڵبژاردن بەرکەوتبێت، ئەوا پۆستی سەرۆکی هەرێمی بە پلەی یەک لە مامەڵەیەکی نهێنی هەرزاندا لە گەڵ گروپێکی گۆڕان بە قازانجی خۆی یەکلاییکردەوە.    

لە پاداشتی ئەو خزمەتە گەورەیە فازڵ میرانی سکرتێری مەکتەبی سیاسی، لە ٢٨ی ٨ی ٢٠١٨، بۆ دەنگی ئەمریکا ئاماژە بەوە دەکات: لە سەر ئەو پرۆژەیە کاتی خۆی سوپاسی برادەرانی گۆڕانیان کردوە. هەروەها دەڵێت:" بۆ مێژوو دەیڵێم پرۆژەکەی گۆڕان زۆر لە پرۆژەکەی پارتی بە سەروبەرترو رێکخراوتر بوو..."
(١٦)٣٠ی ٩ی ٢٠١٨، هەڵبژاردنی کەوتن:

لە کاتێکدا لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان نزیک دەبویینەوە، رۆژ لە دوای رۆژ دۆخی جەماوەری گۆڕان بەرەو خراپتر دەڕۆیشت، لەو کاتەدا یەکێتیی و پارتی بە ناوی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان دەستپێشخەری ئەوەیان کرد سەردانی گردەکە بکەن، کە لە دوای هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقەوە زیاتر تێکچوبوو. لەو سەروەختەدا گۆڕان هەوڵی دا یەکگرتو و کۆمەڵ رازی بکات پێکەوە داوای دواخستنی هەڵبژاردن بکەن، بەڵام ئەو دو لایەنە رازی نەبون، دواتر دەستڕۆیشتوانی گۆڕان بە هیوای ئەوەی هەڵبژاردنی ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨یان بۆ دوا بخەن، بڕیاریان دا پێشوازی لە وەفدی پارتی و یەکێتی بکەن.
پێشوەخت بە نووسین و بە زارەکیش قیادەی گۆڕانمان لەوە ئاگادار کردەوە هەڵە دەکەن پێشوازی لە پارتیی و یەکێتیی بکەن، چونکە ئەگەر بەڵێنی دواخستنی هەڵبژاردنیشتان پێبدەن راستان لە گەڵ ناکەن، تەنها غافڵگیرتان دەکەن، بەمەش هەم دەنگدەرانی گٶڕان لەوە توڕەیە کە دوای تەزویرێکی زۆری پارتیی و یەکێتیی و هاتنە سەر گردەکە پێشێوازیان لێ بکرێت، هەم ئەوەش دەبێتە پەڵەیەکی رەش لە سەر گۆڕان کە داوای دواخستنی هەڵبژاردنی کردوە. ئەم کورتە نووسینەم پێدان: 

سڵاو هاوڕێیانی خانەی راپەڕاندن. بیستومە وەفدێکی یەکێتیی سەردانی گۆڕی کاک نەوشیروان دەکات و، دواتر لە گەڵ خانەدا کۆ دەبێتەوە.  پێموایە ئێوە بە هیوای دواخستنی هەڵبژاردن لە گەڵیان کۆ دەبنەوە! من وای بۆ دەچم کۆبونەوەکەتان لە گەڵ دەکەن و بەڵێنی دواخستنی هەڵبژادنیشتان پێدەدەن و، لە گەڵتان دێن تا ئەو کاتەی سودی یەکێتیی تیدا بێت، بەڵام بەمە لە لایەک گۆڕان عەیبدار دەکەن لە لایەکی ترەوە غافڵگیرتان دەکەن. لە کۆتاییدا لە گەڵ پارتی بۆ هەڵبژاردن دەڕۆن، بەمەش گۆڕان لە قەل و لە کۆتریش دەکەن. یەکێتی فێڵ دەکات، دڵنیام لەم پلانەشیاندا پارتی ئاگادارە. هیوادارم من هەڵەبم. من کۆبونەوەکە بە هەڵە دەزانم. 

هەوڵەکان سودی نەبوو؛ لە ٢٧ی ٨ی ٢٠١٨ وەفدێکی یەکێتیی سەردانی گردەکەیان کرد، لە سەر گۆڕی کاک نەوشیروان پێشوازی کران، ئەمە گۆڕانخوازانی نیگەران کرد. ئەو وەفدەی یەکێتیی بەڵێنێکی زارەکیان بە وەفدی گۆڕان دابوو، کە بۆ دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان هاوکار دەبن.
حەوت رۆژ دواتر، واتە لە ٤ی ٩ی ٢٠١٨ هەر لە گردەکە پێشوازیان لە وەفدێکی پارتیش کرد، ئەمانیش هاوشێوەی یەکێتیی بەڵێنێکی سەرپێیان بۆ دواخستنی هەڵبژاردن دابوو. پاش کۆبونەوەکە لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسی هاوبەشدا لە گەڵ مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی، دکتۆر شۆڕش حاجی ئەندامی خانەی راپەڕاندنی گۆڕان رایگەیاند: "لە ئێستادا کەشوهەوای کۆمەڵایەتی و سیاسیی لە بار نییەو تۆمارێکی دەنگدەرانی پاک نییە بۆئەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەڕێوە بچێت...هتد"

بەم جۆرە بزوتنەوەی گۆڕان کە لە رابردوودا لە پێناو سەرپێخستنی دیموکراسی، بە هەموو جۆرێک دژی نەریتی خراپی دواخستنی هەڵبژاردنەکان بوو لە لایەن پارتیی و یەکێتییەوە، وەلێ ئەمجارەیان پاش بەڵێنێکی بۆشی حیزبەکانی دەسەڵات لە زاری شۆڕش حاجیەوە جاڕی دەستبەرداربوونی لەو پرنسیپەشدا، ئەمەش دیسان بەشێکی تر لە گۆڕانخوازانی نیگەران کرد، چونکە خاڵێکی تری جیاوازیمان لە گەڵ دەسەڵات بە بەلاش لەدەستدا. 

پاش ئەوەی بە پلان هەردوو حزبی دەسەڵات دەستڕۆیشتوانی گۆڕانیان دەستخەڕۆکرد، لە ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانیان کرد. بە درێژایی رۆژ تا درەنگانی شەو چ لە گردەکەوە، چ لە نزیک بنەکەکانی هەڵبژاردن، چ بە تەلەفۆن لە گەڵ هەڵسوڕاوانی شارو شارۆچکەکان، لە پەیوەندیدا بووین، بۆ زانینی رێژەی بەشداری و ئەنجامی سەرەتایی. دەرکەوەت دیسان پارتیی و یەکێتیی تەزویریان کردووە، لە پاڵ ئەوەشدا بە هۆی بێهیوابوونی دەنگدەری هێزە ئۆپۆزسیۆنەکان، بە تایبەت گۆڕانخوازان بە کەمی بەشداری هەڵبژاردنیان کردبوو.

دیقەت بدەن؛ لەو سەردانەی وەفدی پارتیی و یەکێتیی بۆ گردەکە، لە بەرژەوەندی خۆیان سێ گۆڵیان لە بڕیاربەدەستانی گۆڕان کرد:
گۆڵی یەکەم: پاش تەزویرەکەی ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ و، تەقەکردن لە گردەکە، هەردوو حیزبی دەسەڵات لە سەروبەندی کەمپینی هەڵبژاردنی کوردستان هاتنە گردەکە و سەر گۆڕی کاک نەوشیروان و لە لایەن بەشێک لە خانەی راپەڕاندنەوە پێشوازی کران، ئەمە بەشێک لە جەماوەری گۆڕانی دڵشکاو کرد.
گۆڵی دووەم: هەردوو حیزب بەڵێنی ناڕاستیان بە گۆڕاندا هەڵبژاردن دوابخەن، گۆڕانیش بە هەوای ئەم بەڵێنە ناڕاستانە لە میدیاکاندا خواستی خۆی بۆ دواخستنی هەڵبژاردن راگەیاند، ئەمەشیان پاشەکشەو گورزێکی تربوو بەر گۆڕان کەوت.

گۆڵی سێیەم: ئەمەیان وەک گۆڵی ئاخر دەقەو گۆڵی سەرکەوتن وابوو، لە کاتێکدا "چەند پەرلەمانتارو هەڵسوڕاوێک" بە ناوی گۆڕانەوە، بە پێشکەشکردنی یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم پارتیان لە گەورەترین تەنگژەی ناوخۆیی و ماڵباتی رزگار کردوو، دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمیشیان بۆ "هەڵگرتن"، کەچی پارتی ئامادە نەبوو تەنانەت چەند رۆژێک هەڵبژارنی پەرلەمانی کوردسان بە خاتری گۆڕان دوا بخات.

لە ئەنجامی هەڵبژاردنی ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ی پەرلەمانی کوردستان، پارتی بوو بە ٤٥ کورسی، یەکێتی ٢١ کورسی، کورسییەکانی گۆڕانیش لە ٢٤ وە هاتەخوار بۆ ١٢.
(١٧) بەهێزبوونی لۆبی پارتی لە گردەکە:

دوای ئەوەی بە دەنگدان بە یاسای تیرۆر و هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم خزمەتێکی کەم وێنەیان بە ئەجێندای دەسەڵات و پارتی کرد و، بە پاساوی نادروست دۆسیەکەیان دیزەبەدەرخۆنە کرا. ئەو گروپە بە هاوکاری چەند کەسێکی تر لە بەرپرسان و تێکۆشەرە دێرینەکان و هەڵسوڕاوان، وەک رەوتێک لە گردەکەدا، لۆبیەکی نهێنی رێکخراویان بە ئاڕاستەی نزیکبوونەوەی زیاتر لە پارتی دەستپێکرد. 

ئەمانە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکەیان وەک چۆن لە ئاستێکدا لە یاساکانی تیرۆرو هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێمدا سازشیان لە سەر جەوهەریترین خواست و بنەمای سیاسیی و ئەخلاقی گۆڕان کرد، لە ئاستێکی تریشدا لە هەرچی کاری خراپی پارتییە (لە سوتاندنی بارەگای گۆڕان، سکاڵای تیرۆر لە سەر نەوشیروان مستەفا، داخستنی پەرلەمان و دەرکردنی وەزیرەکان، تەزویری گەورە و دەیان ساڵ شکستی حکومڕانی...هتد) چاوپۆشیان کرد. لە بەرامبەردا هێرش و تەقەکانی شەوی ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ی یەکێتییان بۆ سەر گردەکە بە قازانجی پلانەکەی خۆیان قۆستەوە، بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە زەمینەی نزیکبوونەوەی زیاتر لە پارتی خۆشتر بکەن. 

بە هۆی لاوازی و بێڕوئیایی رێکخەری گشتی و خانەی راپەڕاندن و جڤاتی نیشتیمانی و، لەقبوونی بیروباوڕیان لە ئاست بەرنامەی سیاسیی گۆڕان و، ماندوبوون و لاوازبوونی قودرەتی ململانێی دەسەڵات لای کەسانێک و، چاوبڕینە پارەو کێکی دەسەڵات، ئەمانەش ژینگەی گەشەکردنیان بۆ لۆبی پارتی لە گردەکە لەبارتر کرد. لە پاڵ ئەوانەشدا پشتیوانی کوڕە بچوکەکەی کاک نەوشیروان (چیا) وەک خاوەنی گردەکە و میدیاو خاوەن کۆمپانیاو سەرچاوەکانی داهاتی گۆڕان لەو رەوتە، هەموو ئەمانە وایان کرد لە ماوەیەکی کەمدا لۆبی ئەو گروپە بە ئاڕاستەی پارتیدا لە ناو بڕیاربەدەستانی گۆڕان بە رۆحیەتێکی نەرجسیانەوە قبوڵ بکرێت. 

لێرەدا بۆ بەرچاوڕوونی خوێنەر نمونەیەکی زیندوو بە زانیارییەوە دەگێڕمەوە، کە هەمووان ئاشنان پێی:
پاش ئەوەی لە هەڵبژاردنی ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ پارتیی و یەکێتیی تەزویرێکی رێکخراوی بێشوماریان کرد، لە ٢٦ی ٥ی ٢٠١٨ جڤاتی نیشتمانی بزوتنەوەی گۆڕان کۆبوییەوەو بڕیاری دا سەرلەبەری ئەنجامی هەڵبژاردنەکان رەد بکاتەوە، لە سەر ئەو بنەمایە نوێنەرە دەرچوەکانی نەنارد بۆ بەغدا.

پاش پەسەندکردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان لە لایەن کۆمسیۆن و دادگای فیدراڵی عێراقەوە، لە ٣ی ٩ی ٢٠١٨ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق یەکەم دانیشتنی خۆی ئەنجامداو، ئەندامانی ئەنجومەن سوێندی یاساییان خوارد. نوێنەرە دەرچوەکانی گۆڕان لە سەر بنەمای بڕیارەکەی جڤاتی نیشتمانی نەچوونە بەغداد و بەشداریان نەکرد. هەمان رۆژ شۆڕش حاجی لە وڵامی پرسیارێکی تەلەفزیۆنی KNN دا، لە بارەی هۆکاری نەچوونی نوێنەرەکانیان بۆ دانیشتنی رۆژی سوێندخواردن، دەڵێت: "تا ئەو کاتەی جڤاتی نیشتمانی کۆنەبێتەوە و بڕیار نەدات نوێنەرەکانمان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەشداری هیچ دانیشتنێک ناکەن، چونکە ئێمە تا ئێستا لە ناوخۆی خۆماندا ئەنجامەکانمان پەسەند نەکردوە." چوار مانگ و ١٨ رۆژ دوای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، واتە لە ٣٠ی  ٩ی ٢٠١٨ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کرا، دیسان هەردوو حزبی دەسەڵاتدار تەزویری خۆیان کردەوە.

سەرنج بدەن؛ بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێنج ئەندامی سەرکەوتن، بە بڕیاری جڤات نەڕۆشتن بۆ سوێندخواردن و دانیشتنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران، تا ئەو رۆژەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کرا. رێک رۆژێک دواتر، واتە لە ١ی ١٠ی ٢٠١٨ لە گردەکە، دوای نیوەڕۆکەی رێکخەری گشتی و خانەی راپەڕاندن و کاندیدە دەرچوکانی گۆڕان (دکتۆر یوسف محەمەد، دکتۆرە بەهار مەحمود، کاوە محەمەد، دکتۆر غالب محەمەد) لە گردەکە کۆ دەبنەوە. (هوشیار عەبدوڵا لەوێ نابێت)

خانەی راپەڕاندن داوایان لێدەکەن ئێوارەی هەمان رۆژ بڕۆنە بەغداد و، لەوێ کاتژمێر (٨)ی شەو کۆبونەوەی فراکسیۆنە کوردستانیەکان هەیە، بۆ دیاریکردنی کەسێک وەک کاندیدی سەرۆککۆمار. پێیان رادەگەیەنن لە نێوان دکتۆر فوئاد حسێن کاندیدی پارتی و، دکتۆر بەرهەم ساڵح کاندیدی یەکێتی، دەنگ بە کاندیدەکەی پارتی بدەن. لەو کۆبونەوەیەدا دکتۆر یوسف محەمەد و دکتۆرە بەهار مەحمود لاریان نابێت؛ کاوە محەمەد لە گەڵی نابێت و داوا دەکات لە کۆنوسی کۆبونەوەکەدا تەحەفوزی بۆ بنوسرێت بەڵام پابەد دەبێت بە بڕیارەکەی خانەوە؛ دکتۆر غالب لە گەڵی نابێت و بڕیار دەدات هەر نەڕوات بۆ بەغدا. مستەفای سەید قادر کە ئەندامی خانەی راپەڕاندن نییە و لەو کۆبونەوەدا بەشدارە دەڵێت: "رای هوشیار عەبدوڵا لای منەو ئەو پابەندە بە داواکەی خانەی راپەڕاندنەوە." کاتێک باسی ئەوە دەکرێت بەم ئێوارەیە چۆن تکت و فڕۆکە پەیدا بکرێت؟ لە وڵامدا مستەفای سەید قادر دەڵێت: "فڕۆکەی تایبەت ئامادە کراوە!" لە فڕۆکەخانەی سلێمانی چاوەڕێی نوێنەرە دەرچوەکانی گۆڕانی دەکرد.  دواتر دەرکەوت فڕۆکەکە لە لایەن نێچیرڤان بارزانییەوە ئامادە کرابوو. (کاوە محەمەد بۆی گێڕامەوە لە بەغدا لە شوقەکەی ئەو کۆبونەوەیەک دەکەن، لەوێ بڕیار دەدەن دەنگ بە ‌هیچکام لە کاندیدەکان نەدەن.)

لێرەدا سەرنج لە چەند خاڵێکی تری فریودانی هاووڵاتیان بە گشتی و گۆڕانخوازان بە تایبەت بدەن:

یەک: بڕیاری ناردنی کاندیدە سەرکەوتوەکانی گۆڕان بۆ بەغداد و، بۆ دەنگدان بە دکتۆر فوئاد حسێن لە کاتێکدایە هێشتا جڤاتی نیشتمانی گۆڕان ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی قبوڵ نەکردوە! هێشتا جڤات کۆنەبوەتەوە بۆ ئەوەی بڕیارێک لە سەر بڕیارەکەی پێشوی خۆی بدات، ئایا پێویستە کاندیدە سەرکەوتوەکان بڕۆنە بەغداد، یاخود پێویست نییە؟! ئەی چارەنووسی دەنگە دزراوەکان؟ ئەی ئەو هەموو بەیاننامەو بەڵێنانەی بەخەڵکماندا کە ئەنجام قبوڵ ناکەین و دەنگەکانیان بۆ دەگێڕینەوە چی؟!

دوو: بڕیاری ناردنی نوێنەرەکان لە کاتێکدایە، هێشتا (١٨) کاتژمێر بە سەر هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستادا تێپەڕیوە، جارێکی تر پارتیی و یەکێتیی تەزویریان کردوەتەوە. واتە لە ماوەی کەمتر لە (٥) مانگدا ئەوە دووەم جارە هەردوو حیزبەکەی دەسەڵات تەزویری گەورە دەکەن، کەچی دەڕۆن دەنگ بە کاندیدی یەکێک لەو دوو لایەنە تەزویرچیە دەدەن! 

سێ: ئایا رێی تێدەچێت لە ماوەی (١٨) کاتژمێری دوای دەنگدان، کە (١٢) کاتژمێریشی شەو بووە، واتە لە (٦) کاتژمێردا رێكکەوتنێکی هێندە خێرا لە نێوان پارتی و گۆڕاندا کرابێت، ئەوەندە موغری بێت وا لە گۆڕان بکات سازش لە سەر دووجار دزینی دەنگەکانی خەڵکی کوردستان بکات و، نوێنەرەکانی هان بدات پشت لەو بەڵێنانە بکەن کە بە دەنگدەرانی گۆڕان درابوو، وە بە سەر بڕیاری چڤاتدا باز بدەن و بچنە بەغداد بۆ ئەوەی دەنگ بە کاندیدی پارتی بدەن؟ یان نەخێر پێشتر قوڕەکەی بۆ شێلدراوە؟! 

وڵامەکە روونە، دوای دەنگدان بە یاسای تیرۆرو پێشکەشکردنی یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم لە مانگی ٧ی ٢٠١٨، کارەکانی لۆبی پارتی لە گردکە زۆر گەشەی کرد. لەو رۆژانەی گەنجان و گۆڕانخوازان بە ئاڵای نیلیەوە لە شەقامەکاندا خەریکی کەمپین بون بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، لەو کاتەی میدیای گۆڕان لە رواڵەتدا خەریکی هەڵدانەوەی مەلەفەکانی خیانەت و گەندەڵی پارتیی و یەکێتیی بوو، ئا لەو کاتەداو ماوەیەک پێشتریش، لە ژێرەوە بێ ئاگاداری ئۆرگانە فەرمیەکان رۆژ لە دوای رۆژ ئاستی پەیوەندیەکانی پارتی و گروپێکی گۆڕان بەرەو پێش دەبرا، بە داخەوە درەنگ بەم کەین و بەینەمان زانی. 

بە دیاری کراوی لە دوای ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ تا رۆژەکانی پێش ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ چەندین سەردان و دانیشتن و کۆبونەوەیەکی ژێربەژێر بە بی ئاگاداری ئۆرگانە فەرمیەکانی گۆڕان لە گردەکەو لە هەولێریش ئەنجام درا بوون، چەند جارێک دکتۆر فرسەت سۆفی و دڵشاد شەهاب سەردانی کوڕەکانی کاک نەوشیروانیان کردبو، لە ماڵی ئەوەندا بە ئامادەبونی چەند هەڵسوڕاوێکی تر باسی ئاسایی کردنەوەی پەیوەندیەکانی نێوان پارتی و گۆڕان و، بەشداری گۆڕان لە حکومەتی داهاتو کرابو (ئەم کۆبونەوانە هەندێک گۆڕانکاری لە ناو بزوتنەوەی گۆڕاندا بە سودی گەورەی پارتی لێکەوتەوە، لە دەرفەتێکی تردا باسی دەکەم). تا ئەوەی لە بڕیاری دەنگدان بە فوئاد حسین دەرکەوت چ قسەکردنی پێشتر لە سەر تەزویری پارتی و، نەناردنی پەرلەمانتارەکان بۆ بەغداد و، قسەکردن لە سەر رێزگرتن لە بڕیاری پێشتری جڤات هەموو ئەمانە تەنها بۆ فریودانی دەنگدەران بووە. 

ماوەیەک پاش کۆچی دوایی کاک نەوشیروان، هۆشیار زێباری ئەندامی مەکتەبی سیاسیی پارتی، کە بڕوانامەی ماجستێری لە کۆمەڵناسی هەیە وەک ئەوەی بۆنی شتێکی کردبێت، لە چاوپێکەوتنێکیدا لە گەڵ تەلەفزیۆنی RUDAW دەڵێت:"پاش مردنی نەوشیروان دۆخی بزوتنەوی گۆڕان وەک خۆی نامێنێت، بە دڵنیاییەوە عە‌قڵانیەت زیاتر دەبێت." ئەم قسەیەی هوشیار زێباری ئاماژەیەکی رونە کە لای ئەوان پێوەری عەقڵانی بوون تەنها دیدو دونیابینی پارتییە، بەمەش هەر پرۆژەو تێکۆشانێک لە گەڵ دونیابینی خۆیاندا نەیەتەوە بە ناعەقڵانی ناوزەدی دەکەن. 

لە سایەی بیرکردنەوەیەکی فاشییانەدا کاتێک نەوشیروان مستەفا وەک سیاسییەکی خاوەن پرنیسپ و عەنید ئامادە نییە لە ژێر هیچ گوشارێکدا خۆی رادەستی واقعێکی ئەزمونکراوی شکستخواردوی داسەپاو بکات، بەڵکو هەوڵ و تیکۆشانی بۆ هەڵتەکاندن و گۆڕینیەتی. لە وەها دۆخێکدا چاوەڕوان کراوە پاش مردنیشی وەک سەرچاوەی ناسەقامگیری و ئاشوب یادی خەڵک بخرێتەوە، بە تایبەت کاتێک هاوەڵ و کوڕەکانی و دارودەستەکانیان لە پێناو بەرژەوەندی تایبەت و لە ترسی قوتدانیان لە لایەن دەسەڵاتەوە قبوڵی ئەمری واقیع و عەقڵانیەتی پارتی دەکەن و، پاساوی فریودەرانەو زەلیلانە بۆ خۆبەدەستەوەدانیان دەهێننەوە. 

(١٨) جاڕی چیان بە گوێی خەڵکا ئەدا؟

 
ئەوانەی بەشداربوون لە ئەنجامدانی رێکكەوتنی نهێنی دەنگدان بە یاسای تیرۆرو هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و دەربازکردنی پارتی لەو تەنگژەیە، لەو کاتەدا کۆمەڵێک پاساویان بۆ کارەکەیان هێنایەوە. لێرەدا پوختەی بەڵێن و قسەکانی ئەو کاتەیان و، پاشان بەرهەم و دەرئەنجامی کارەکەیان باس دەکەین. با بزانین چیان وت و چیان کرد؟

لێدوانی یەکەم: برزۆ مەجید سەرۆکی فراکسیۆنی گۆڕان لە ١٠ی ٧ی ٢٠١٨، دوای پێشکەشکردنی پرۆژە یاساکەیان بە سەرۆکایەتی پەرلەمان، لە لێدوانێکیدا کە تەلەفزیۆنی KNN راستەوخۆ پەخشی دەکرد، باسی بەشێک لە هەوڵەکانی رابردوی گۆڕان بۆ گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی و پاشەکشێی یەکێتی و کاردانەوەی خراپی پارتی لە ئاست هەوڵەکانی گۆڕان دەکرد. لەوێدا دەڵێت:"بابەتی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، ئەم خولەی پەرلەمان ئێمە زۆر هەوڵماندا چارەسەری بکات، بەڵام چارەسەری نەکردووە، بۆیە ئێمە پرۆژە یاسایەکمان پێشکەش کردوە بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی هەرێم هەڵپەسێردرێ. خولی یەکەمی گرێدانی خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان کار بکات لە سەر ساغکردنەوەی چارەنووسی دامەزراوەکە، تا دەگاتە ئاستی هەڵوەشاندنەوە، چونکە ئێمە لەگەڵ ئەوە نەبووین سەرۆک لە ناو خەڵكەوە هەڵبژێردرێت."

لە درێژەی لێدوانەکەیدا برزۆ دەڵێت:"تاکو دەرفەت مابوبێ و دەرفەتێک هەبێ ئێمە لەگەڵ بە پەرلەمانیکردنی سیستەمەکەین، کە هیچ دەرفەتێک نەما ئێمە دەبێت چارەنووسی ئەم دامەزراوەیە ساغ بکرێتەوە، هەمو هەوڵێک دەدین تاوەکو ئاستی هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەکە."

لێدوانی دووەم: لە ١٠ی ٧ی ٢٠١٨، واتە رۆژی پێشکەشکردنی پرۆژەکەیان بە سەرۆکایەتی پەرلەمان، عەلی حەمە ساڵح پەرلەمانتاری گۆڕان لە لێدونێکیدا بۆ NRT دەڵێت:" ئێمە لە سترتیژدا پێشوتریش باوەڕمان بە هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم لە ناو خەڵکەوە نەبووە، جا هەر کەسێک بێت، سەڵاحیەتی کولی هەبێت، کەس بۆی نییە لێپرسینەوەی لێبکات، دەسەڵاتێکی ئێجگار زۆریشی هەیە." هەروەها ئەڵێت:"لەم مەرحەلەدا موئەسەسەکە هەڵئەپسێرین، لە مەرحەلەی دووەمدا ئێمە دیاریشمان کردوە لە پرۆژەکەماندا لە سەرەتای خولی ئایندەی پەرلەماندا چارەنووسی دامەزراوەکە یەکلایی بێتەوە نەک سیستەم، چارەنووسی دامەزراوەکە ئەوەیە ئێمە تا ئەوە ئەڕۆین دامەزراوەکە بە تەواوەتی هەڵوەشێنینەوە."

لێدوانی سێیەم: لە ١١ی ٧ی ٢٠١٨ لە کاتی گفتوگۆی پرۆژەکەی گۆڕاندا لە هۆڵی پەرلەماندا دیسان عەلی حەمە ساڵح دەڵێت:"ئێمە نەتیجەی فکری نەوشیروان مستەفاین" هەروەها ئەڵێت:"وەکو قەناعەت و مەبادئی سیاسیی خۆشمان هەرگیز قەناعەتمان بە هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم نەبووە لە ناو خەڵکدا، ئەو دەسەڵاتانەی کە هەیەتی، لە ژێر لێپێجینەوەو لێپرسینەوەدا نەبووە."

لە دریژەی قسەکانیدا لە پەرلەماندا دەڵێت:"ئەگەر لەم مەرحەلەیەدا پێمان بکرێت کارمان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەکردو ئێستەش ئەگەر دەنگدان و پرۆژە هەبێت ئەیکەین، بەڵام ئەگەر نەشکرێت ئەمە ستراتیج و سیاسەت و بەرنامەی ئێمەیە هەتا هەڵوەشاندنەوەی." هەروەها دەڵێت:"...سیستمەکە ئەگەر جاران سەرۆکێک هەبوو هەندێک لە دەسەڵاتی هەبوو موناقەشەمان لە سەر دەکرد، ئێستا سەرۆکی هەرێمێشمان نییە، دەسەڵاتەکانیشی دابەش کراوە، ئەمە بە شێوەیەک لە شێوەکان لە رووی سیاسییەوە، ناڵێم لە روی قانوینییەوە، ئەمە سیستەمێکی سەدلەسەدی پەرلەمانییە کە ئیمە تەمەنامان ئەکرد."

لێدوانی چوارەم: لە ١١ی ٧ی ٢٠١٨ پرۆژەکە پەسەند دەکرێت، کاتژمێرێک دوای پەسەندکردنی یاساکە دیسان عەلی حەمە ساڵح لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنووسیدا دەڵێت: "تەئکیدمان کردوەتەوە ئێمە لە گەڵ هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم نین لە ناو خەڵکدا" زیاتر دەڕوات و دەڵێت: "ئێستاش پێمان نەکرێت بەرنامەی سیاسیی ئێمە ئەوەیە لە خولی داهاتووی پەرلەمان تا هەڵوەشاندنەوەی ئەم دامەزراوەیە دەڕۆین"

ئەوەش باس دەکات:"ئەوەی بە لای ئێمە گرنگ بوو لە وەرزی یەکەمدا ئەم بابەتە یەکلایی بکەرێتەوە، بەڵام بە دەنگدان فکرەی ئێمە کرا بە وەرزی دووەم، واتە لە ماوەی ساڵێکی خولی ئایندەی پەرلەماندا چارەنووسی دامەزراوی سەرۆکایەتی هەرێم یەکلا دەکرێتەوە، لای ئێمە چارەنووسی دامەزراوەکە رۆشتنە هەتا هەڵوەشاندنەوەی سەرۆکایەتی هەرێم."

هەروەک دەڵێت: "ناکرێت یەکێ بە تەما بوبیێت ئیتیفاق و تەوافوق بکات لە سەر پۆستی سەرۆکی هەرێم بۆ ئەوەی سەرۆککۆمار یا پۆستی تری لێوەربگرێت، ئیستا ئەگەر ئەم تەوفوقی لێکتوچوە پیی وایە ئەمە نەخێر..." جارێکی تر لە قسەکانیدا دەڵێت:"...ئێمە هەتا هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم ئەڕۆین، ئەمە پرۆژەمانە..."

لێدوانی پێنجەم: هەمان ئەو رۆژەی کە پەرلەمان پرۆژەکەی چەند پەرلەمانتارکەی گۆڕانی پەسەند کرد، دکتۆر یوسف محەمەد لە وتارێکیدا بە ناونیشانی (یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکی هەرێم)، کە میدیاکانی گۆڕان بۆی بڵاویان کردەوە، پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ پەسەندکردنی پرۆژەکە دەربری و لە وتارەکەیدا، جەخت لە سەر قسەکانی عەلی دەکاتەوە.

یوسف محەمەد وەک ئاماژەیەک بۆ بەشێک لە یادەشتەکانی کاک نەوشیروان ئاماژە بەوە دەدات"هەر لە سەرەتای تێپەڕاندی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم، دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم، وەک سەفقەیەک بەرامبەر بە سەرۆکایەتی کۆماری عێراق دروست کرا، نەک پێویستی هەرێمی کوردستان و سیستمی حکومڕانیەکەی بە بوونی دامەزراوەیەکی لەم شێوەیە"

لە درێژەی وتارەکەیدا ئەڵێ: "ئێمە لە گەڵ سیستەمی پەرلەمانین هاوشێوەی بەغداد بەو مانەیەی:- یەک: سەرۆک لە ناو پەرلەمانەوە هەڵبژێردێت، نەک لە ناو خەڵک. دوو: دەسەڵاتەکانی شکلی بن. سێ: لە ژێر چاودێری پەرلەمان بێت."

هەروەها دەنووسێت:"...باشترە تا کاتی گۆڕینی سیستمی حکومڕانی بۆ پەرلەمانی تەواو لە رێی هەمواری یاسای سەرۆکایەتی هەریم یان پەسەندکردنی پرۆژەی دەستورێکی نوێ لە پەرلەمانی کوردستانەوە، کارکردن بەو یاسایەی کێشەی بۆ هێنانە کایەی سیستمێکی پەرلەمانیی تەواو لە کوردستان دروست کردووە رابگیرێت" جەخت لە سەر گرنگی یاساکە دەکاتەوەو دەڵێت:"ئەم یاسایەی لە پەرلەماندا پەسەند کرا هەنگاوێکی گرنگە بۆ وەستاندنی هەڵەیەکی دیکەی رابردوو، رێکكەوتن لەسەر سیستمی پەرلەمانی تەواو لە خولی داهاتووی پەرلەمان". 

لێرەدا سەرنج بدەن لە لێدوان و قسە و وتارەکانی ئەو کاتەیاندا جەخت لە سەر چەند خاڵێک کراوەتەوە:
یەک: لە گەڵ هەڵبژاردنی سەرۆک نین، لە ناو خەڵکەوە.
دوو: لە گەڵ ئەوە نین، سەرۆک دەسەڵاتی هەبێت. دەیانەوێت پۆستێکی رەمزی و دەسەڵاتەکانی تەشریفاتی بێت.
سێ: لە گەڵ ئەوە نین سەرۆک لە سەروی چاودێریەوە بێت.
چوار: دکتۆر یوسف دەڵێت: سیستمی پەرلەمانی هاوشێوەی بەغدا. 
پێنج:عەلی حەمە ساڵح و برزۆ مەجید زیاتر لە سیستمی هاوشێوەی بەغدا دەڕۆن و، دەڵێن: "لای ئێمە چارەنووسی دامەزراوەکە رۆشتنە تا هەڵوەشاندنەوەی" لە ماوەی ساڵی یەکەمدا. هەروەها عەلی جەخت لە سەر ئەوە دەکاتەوە نەبونی سەرۆکی هەرێم سەد لە سەد پەرلەمانیە.
شەشەم: کۆتایی هێنان بە سەفقەی نێوان پارتیی و یەکێتیی.
لە خوارەوە قۆناغ بەقۆناغ بەرئەنجامی بەڵێن و رێکكەوتنە نهێنی و ئاشکراکانیان لە گەڵ پارتی دەخەینە روو، با بزانین چ گوڵێکیان بۆ گۆڕان چنیەوە؟
(١٩) هەڵوەشاندنەوەی بانگەشەی هەڵوەشاندنەوە: 
لە ٣ی ١٢ی ٢٠١٨، ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە راگەیاندراوێکدا ئاشکرایان کرد؛ بڕیاریان داوە نێچیرڤان بارزانی وەک کاندیدی سەرۆکی هەرێم و، مەسرور بارزانی وەک کاندیدی سەرۆکی حکومەت دیاری بکەن. ئەو بڕیارەی پارتی لە کاتێکدابوو پاش هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان هێشتا هیچ دانوستان و گفتوگۆیەکی "فەرمی" لە سەر پرسی چارەنووسی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم لە نێوان لایەنەکاندا رووی نەدابوو. 
سەرنج بدەن؛ پاش هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان و بڕیاری ئەنجومەنی سەرکردایەتی پارتی بە کاندیدکردنی نێچیرڤان بارزانی هەر لە رێگەوە کۆتایی‌ بە حیکایەتی "تا هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم دەڕۆین" هێنا، چونکە دیاریکردنی کاندید بۆ ئەو دامەزراوەیە پێش هەر گفتوگۆیەکی نێوان لایەنەکان بە مانای ئەوە هات هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم لای پارتی بابەتی دانوستان و جێگای باس نییە، پێشتریش هەرچی لە بارەی هەڵوەشاندنەوەی ئەو دامەزراوەیەوە وتراوە و هەر کەس وتویەتی قسەی بەتاڵن. 

(٢٠) رێكکەوتنی پارتی-گۆڕان و، تاوانبارکردنی خەڵک:

لە رێکكەوتنی پارتی-گۆڕان، کە لە ١٧ی شوباتی ٢٠١٩، واتە لە هەشتەمین ساڵیادی خۆپیشاندانەکانی ١٧ی شوباتی ٢٠١١ دا، لە چڤاتی نیشتمانی پەسەند کراو، لە ١٨ی شوبات لە پیرمام، واژۆی دکتۆر رۆژ نوری شاوەیس و مامۆستا جەلال جەوهەری بە نوێنەرایەتی هەردوو لایەن خرایە سەر، لەو خاڵەی پەیوەندی بە پەرلەمانی کوردستانەوە هەیە لە بڕگەی ئەلیفدا هاتووە:"هەموو ئەو یاسایانەی رەهەندی نیشتمانیان هەیە بە سازانی هەردوولا هەموار دەکرێن و دەردەچوێنرێن لە ناو پەرلەمان (وەک دەستور، یاسای سەرۆکایەتی هەرێم، یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمان...". لەو خاڵەشیاندا کە پەیوەندی بە چارەنووسی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمەوە هەیە هاتووە:" کاراکردنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم و هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم لە لایەن پەرلەمانی کوردستان، تا نووسینەوەی دەستوری هەرێم و پێداچوونەوە بە دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێمدا."

خاڵوبەندەکانی ئەم رێکكەوتنە زیاتر لە دروشم دەچێت نەک رێکكەوتنێکی کۆنکریتی، کە لە گەڵ خۆیدا چارەسەری ریشەیی بەشێک لە كێشەکانی کردبێت. بۆ نمونە پرسی سیستەمی حکومڕانی کە کرۆک و سەرچاوەی بەشێکی گەورەی ناسەقامگیری رابردوی نێوان لایەنەکان بووە، بە هەڵپەسێردراوی هێشتویەتیەوە بۆ کاتێک کە دەستور دەنووسرێتەوە، گوایە لەوێ بە سازان یەکلایی بکرێتەوە. 

بێ هیچ گرێ و گۆڵێک و، بە خێرایی رێکەوتن لە گەڵ پارتی و قبوڵکردنی کاندیدەکەیان و، مانەوەی هەمو دەسەڵاتەکانی سەرۆک بەبێ چاودێری پەرلەمان و، داتاشینی پێشنیازێکی یاسایی لە لایەن پارتی-گۆڕانەوە بە باڵای نێچیرڤان بارزانیدا بێ هیچ چەندوچونێک؛ ئەمانەش بەڵگەگەلێکی ترن لە سەر ئەوەی کە پێش هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان، لە دانیشتنە نهێنیەکانی سلێمانی و هەولێردا نەخشەی بنەڕەتی بەشداری گۆڕان لە حکومەت دانرا بو. بۆیە ئەگەر ژمارەی کورسیەکانی گۆڕان شتێک زیاتریش بوایە لە پرسی گۆڕینی سیستمدا هەر ئەمەیان دەکرد کە کردیان. مەگەر بەو کورسیە زیادانە چەند پۆستێکی تریان وەربگرتایە. کۆی ئەو دۆکۆمێنت و لێدوانە فریودەرانە گەواهیدەری ئەو راستیەن کە هەر لەو کاتەوە بڕیاری بەشداری حكومەتیان دا، ئیدی پرسی گۆڕینی سیستم بە لاوە نرا. 

لە پاڵ ئەوەدا خەڵک حەقی خۆیانە ئەوە بیری هەمومان (بە خۆشمەوە) بخەنەوەو بڵێن: ئەرێ هەر ئێوە نەبون دەتانوت خەڵک دەنگی بە گۆڕان داوە بەڵام دەسەڵات دەنگەکانی دزیوین؟ کەواتە یان ئەو کات تۆمەتمان بۆ دەسەڵات کرد یان ئێستا ئێوە تۆمەت بۆ خەڵک دەکەن! دڵنیام ئەمەی ئێستاتان ناڕاستی و سپڵەییە بەحەقی خەڵک. 

لەم سۆنگەیەوە دو رویی بێ شەرمیە بەخەڵک بوترێت هۆکاری بێ ئیرادەیی و بە پاشکۆکردنی گۆڕان بۆ پارتی ئەوەیە دەنگدەران (٤٥) کورسیان بە پارتی و (١٢) یان بە گۆڕان داوە. چونکە ئەوە گۆڕان بو نەیتوانی بە ئامانجی گێڕانەوەی دەنگە دزراوەکانی هەڵبژاردنەکانی ١٢ی ٥ی ٢٠١٨ی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و، ٣٠ی ٩ی ٢٠١٨ ی پەرلەمانی کوردستان یان دوبارەکردنەوەی هەڵبژاردنەکان شەقام بجوڵێنێت.

پاش ئەوەی دەرکەوت پارتی و یەکێتی لە ١٢ی ٥ی ٢٠١٩ تەزویرێکی رێکخراوی گەورەیان کردبو، هاوکات لە ناوچەکانی ناوەڕاست و خواروی عێراقیش بەشێک لە هێزە دەسەڵاتدارەکان تەزویریان کردبو، بە زارەکی و بە نوسین داوام لە خانەی راپەڕاندن و چەند ئەندامێکی لیژنەی باڵای هەڵبژاردن و تەنانەت دکتۆر یوسف محەمەدیش کە ئەو کاتە سەرۆکی لیست بو کرد، بۆ گێڕانەوەی دەنگەکانمان پەنا بۆ گوشاری جەماوەری ببەین، لەو بارەوە لە ١٤ی ٥ی ٢٠١٨ لە رێگەی وەتس ئەپەوە ئەم نامەیەم بۆ ناردن:-

"سڵاو؛ بە رای من پێش راگەیاندنی ئەنجامەکانی هەڵبژاردن، وا باشە گۆڕان و هاوپەیمانەکانی گوشاری جەماوەری بەرفراوان دەسپێ بکەن. پێشخستنی گوشارە جەماوەریەکان، لە لایەک گوشارە بۆ سەر کۆمسیۆن بۆ ئەوەی شەرعیەت بەو ئەنجامانە نەدات کە نەخشەی بۆ کێشراوە، هاوکات جۆرێک لە ئازایەتی دەدات بە هەر لایەنێکی تری عێراقی بۆ ئەوەی ئەوانیش دەست بە گوشاری جەماوەری بکەن. ئەگەر گوشارەکان دوا بخەین کاتێک کۆمسیۆن نەتیجەی راگەیاند لە روی سایکۆلۆجیەوە حەماس لای دەنگدەری دەسەڵات دروست دەبێت، لە بەرامبەرادا دەنگدەرانی گۆڕان دەڕوخێن. گوشاری جەماوەری پێشوەخت لە زۆر روەوە کاریگەری دەبێت. دواخستنی زیانی هەیە." (ئەگەر نامەکەیان نەسڕیبێتەوە ئێستاش لە مۆبایلەکانیاندایە.) 

بە داخەوە ئەمانە لە بەر ئەوەی لە لایەک باوەڕیان بە خۆیان نەبو لە بەرامبەر زوڵمی دەسەڵات بوەستنەوە، لە لایەکی تریشەوە بە گومان بون خەڵک دوایان بکەوێت، کەڵکیان لە گوشاری جەماوەری وەرنەگرت؟ ئەمە نیشانەی ئەو پەڕی بێ ئیرادەیی بو، لە سایەی قیادەیەکی وەهادا با خەڵک بایی ٦٠ کورسی پەرلەمانیش دەنگت پێ بدات کە نەتوانی بیپارێزی ئیدی گوناهی خەڵک چیە؟

(٢١) یاساکەی پارتی-گۆڕان، بۆ نێچیرڤان:

 
لە سەر بنەمای ئەو رێکكەوتنەی سەرەوە، لە ٢٨ی ٣ی ٢٠١٩ پێشنیازێکی یاسایی هاوبەشی پارتی-گۆڕان بە ناوی (پێشنیازی یاسای کاراکردنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان-عێراق و هەمواری شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆک تا پەسەندکردنی دەستور) بە واژۆی (٦٨) پەرلەمانتار ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان کرا. ناوەڕۆکی ئەو پرۆژەیە لە تابلۆیەک دەچێت، کە رووداوەکانی (١٥) ساڵی رابردووی پەیوەست بە پرسی سەرۆکایەتی هەرێم و، سیاسەتی خۆسەپاندنی پارتی و خۆبەدەستەوەدانی لایەنەکانی ترمان دێنێتەوە پێش چاو. ئاماژەیەکی روونیشە بۆ ئەوەی لە غیابی نەبوونی هێزێکی تۆکمەی خاوەن مۆراڵ و پرنسیپ (هەرچی پارتی ویستی هەر ئەوە دەکرێت.)   

پوختەی پێشنیازە یاساییە هاوبەشەکەی پارتی-گۆڕان:
یەکەم: یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتی هەرێم بەسەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم ژمارە (٢)ی ساڵی ٢٠١٧ و، یاسای هەڵپەساردنی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان-عێراق ژمارە (١٠)ی ساڵی ٢٠١٨ هەڵدەوەشێنەوە.

دووەم: سەرۆکایەتی هەرێم، کە بە پێی یاسای ژمارە (١)ی ساڵی ٢٠٠٥ی هەموار کراو دامەزراوە، کارا دەکرێتەوە.  
سێیەم: تەنها گۆڕانکاریەک کە دەکرێت لە یاساکەی ساڵی ٢٠٠٥دا، ئەوەیە مادەی یەکەمی یاساکە وەک ساڵی ٢٠٠٥ی پێدەکرێتەوەو سەرۆک لە ناو پەرلەماندا هەڵدەبژێردرێت. (لێرەدا  پێویستە ئەوە بیری خوێنەر بخەمەوە، کە جاری یەکەمیش لە ٢٠٠٥دا، بارزانی هەر لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرا، لە خولی دواتردا لە ناو خەڵکەوە بوو.)

چوارەم: سەرجەم دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم چ ئەوەی لە یاسای ژمارە (١)ی ساڵی ٢٠٠٥ و چ ئەو دەسەڵاتانەی لە یاساکانی تری وەک یاسای ئەنجومەنی ئاسایش و هەر یاسایەکی تردا هەیەتی وەک خۆی ماوەتەوە.
پێنجەم: لە روی چاودێری پەرلەمانیەوە هیچ هەموارێک لە یاساکەدا نەکرا، واتە وەک جاران ئەستەمە پەرلەمان بتوانێت لێپرسینەوە لە سەرۆکی هەرێم بکات.
شەشەم: خاڵێکی تری پرۆژەکەی پارتی-گۆڕان کە پێشینەو پاشەکشەیەکی هەرە مەترسیدارە ئەوەیە سەرۆک لە ناو پەرلەماندا بە "دەنگدانی ئاشکرا" هەڵدەبژێردرێ.   

(٢٢) گۆڕانیش بە هەوەس:  
لە کاتێکدا کۆمەڵی ئیسلامی و نەوەی نوێش پرۆژەیان پێشکەش کردبوو، کەچی  سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردسان تەنها پرۆژەکەی پارتی-گۆڕانی خستە کارنامەی دانیشتنەکانی پەرلەمانەوە و، سەرلەئێوارەی ٢٩ی ٣ی ٢٠١٩ خوێندنەوەی یەکەمی بۆ کرا. 

لێرەدا تێبینی دووبارەبوونەوەی مێژوویەکی ناشرین بکەن؛ وەک چۆن لە سەردەمی ئۆپۆزسیۆنبووندا پرۆژەکانی ئێمە بۆ گێڕانەوەی پرۆژەی دەستورو گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی بۆ پەرلەمانی "هاوشێوەی بەغداد" لە لایەن کەمال کەرکوکی و ئەرسەلان بایزەوە هەر بە هەوەس نەخرانە بەرنامەی کارەوە، لە ٢٠١٩ شدا، لە سایەی حاکمیەتی پارتی و پاشکۆیەتی گۆڕانەوە رێگە نەدرا پرۆژەی ئەو دوو لایەنەی تر بخرێتە بەرنامەی کاری دانیشتنی پەرلەمانەوە. 

رەنگە ئەمە نمونەیەکی هەرە سادەبێت بۆ تێگەیشتن لەو لادان و پاشەکشە سیاسیی و ئەخلاقیە مەترسیدارەی کە وەک ڤایرۆسێکی کوشندە لە هێزەکانی دەسەڵاتەوە بۆ بڕیاردەرانی گۆڕان گوازرایەوە. ئەمە تەنها بەرگری نییە لەو دوو لایەنە، کە دەبوو پرۆژەکەیان وەک ئەوەی پارتی-گۆڕان لە کارنامەی دانیشتنی پەرلەماندا دابنرایە، هێندەی بەرگریە لە کۆمەڵێک بەهاو پرنسیپی یاسایی و دیموکراسیانە کە پێشێلکردنیان واتە ژێرپێخستنی رۆڵ و خەباتی پەرلەمانی، ئەمەش سڕینەوەی هێڵێکی پان و تۆخی تری جیاوازی نێوان بزوتنەوەی گۆڕان و هێزەکانی دەسەڵات بوو.    

لە ٣١ی ٣ی ٢٠١٩، لیژنەی یاسایی پەرلەمان گفتوگۆی پرۆژە هاوبەشەکەی پارتی-گۆڕان ی کرد، لەوێ چەند ئەندامێکی لیژنەکە هەوڵیان دابوو لانی کەم هەندێک گۆڕانکاری لە دەسەڵاتەکانی سەرۆک و، ئەو خاڵەشدا بکرێت کە دەڵێت سەرۆک "بە دەنگدانی ئاشکرا" هەڵدەبژێردرێ. کێشەی سەرەکی نوێنەرەکانی یەکێتیش تەنها زیادکردنی جێگرێکی تر بو بۆ سەرۆکی هەرێم، نەک خەمی گۆڕینی سیستم، بەڵام تاکە نوێنەرەکەی گۆڕان و ئەوانەی پارتی هیچ پێشنیازێکی لایەنەکانی تریان قبوڵ نەکردبوو. هەمان رۆژ دەقی پرۆژەکە وەک خۆی و بە بێ دەسکاریکردنی یەک وشەش بە واژۆی نوێنەرەکەی گۆڕان و ئەوانەی پارتی لە لیژنەی یاسایی بۆ خوێندنەوەی دووەم و پەسەندکردنی ئاڕاستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان کرا.

دوای ماویەک لە دواکەوتنی دانیشتنەکانی پەرلەمان سەرئەنجام پارتی و یەکێتی و گۆڕان گەیشتنە دوا قۆناغی دابەشکردنی کێکی دەسەڵات و، پێش نیوەڕۆی ٨ی ٥ی ٢٠١٨ بە دەنگی (٨٩) پەرلەمانتار یاسای کاراکردنەوەی دامەزراوی سەرۆکایەتی هەرێمی پەسەند کرا.

(٢٣) ئاوێنەیەک بۆ پێشاندانی وێنە راستەکە:

 
ناوەڕۆکی یاسا هاوبەشەکەی پارتی-گۆڕان و دوای ئەوەی جێگرێکیان بۆ داتاشرا بو بە هی یەکێتیش، دەشێت وەک ئاوێنەیەک تەماشا بکرێت کە تێیدا دیوی راستەقینەی لادان و سەرپێچیەکی گەورەمان دەرحەق بە بەرنامەی سیاسیی گۆڕان و، زنجیرەیەک لە فریودان بۆ شاردنەوەی راستیەکان پیشان دەدات:-
یەکەم: هەڵبژاردنی سەرۆک لە ناو پەرلەمان: بەڵێ هەڵبژاردنی سەرۆک لە ناو خەڵکەوە گۆڕا بۆ ناو پەرلەمان، بەڵام دەپرسین ئەمە کێ کردی و لە بەر چی کرا؟ وڵامەکە روونە، پارتی کردی و لە بەر ئەوەش کرا لە لایەک مەسعود بارزانی وەک کاریزمای یەکەمی پارتی دەستبەرداری پۆستەکەی بوو. دوای ئەویش نێچێرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی هاتنە پێش، بۆ راگرتنی هاوسەنگی ناو بنەماڵە لەم قۆناغەدا وا پێویست بوو هەردووکیان پۆستی باڵایان هەبێت و هەردووکیشیان بە هاوسەنگی لە پەرلەمانەوە شەرعیەت وەربگرن.

لە لایەکی ترەوە پارتی بە باشی درکیان بەو راستیە کردبوو، بەراورد بە ٢٠٠٩ نە هاوپەیمانێتیەکی هێندە بە هێزیان لە گەڵ یەکێتی ماوە تا لە ئەگەری هەڵبژاردنی سەرۆک لە ناو خەڵکەوە بانگەشە بۆ کاندیدی پارتی بکەن، نە بە تەنهاش ئەو پێگە بەهێزە جەماوەریەیان هەیە تا بتوانن بە دەنگی زۆرینەی خەڵک ئەو پۆستە بە قازانجی خۆیان یەکلایی بکەنەوە. 

لەم روەوە دکتۆر بورهان یاسین سەرۆکی بۆردی راوێژکاری خولی چواری پەرلەمان، لە وتارێکدا بە ناونیشانی (٣٠ حوزیرانێکی دیکە بەڕێوەیە!) کە لە ١٥ی ٣ی ٢٠١٩ لە ماڵپەڕی (سپی میدیا) بڵاو کراوتەوە باسی کێشەکانی سیستەمی حکومڕانی و سەرۆکایەتی هەرێم و، شێوازی مامەڵەی پارتی لە قۆناغە جیاوازەکاندا لە گەڵ ئەو دامەزراوەیە دەکات و دەڵێت: "پارتی یارییەکەی بردۆتە ناو پەرلەمان، چونکە لەوێ بەدەستهێنانی ٥٠+١ مسۆگەرترە لەوەی لە دەرەوەی پەرلەمان. پێشتر لە چەند نووسراوێکی پێشووترم ئەوەم جەخت کردۆتەوە کە پارتی لە گەمەی دیمۆکراسییدا لە کەمایەتی بوون رادەکات، وە هەرگیز ناچێتە ناو هیچ جۆرە گەمەیەکەوە بەبێ مسۆگەرکردنی زۆرینە: کاتێ دوای هەڵبژاردنەکانی ٣٠ی سیپتەمبەری پار ئەو زۆرینەیەی لە ناو پەرلەماندا، بە یارمەتی کۆتاکان، مسۆگەرکرد ئەوا بە باوەڕ بەخۆ بوونی زیاترەوە یاریەکە دەباتە ناو پەرلەمان. ئەمەش تەواو بە پێچەوانەی خولی پێشتر بە تایبەتی لە ٢٣ی حوزەیرانی ٢٠١٥دا کە تا بۆی کرا یارییەکەی بردە دەرەوەی پەرلەمان، چونکە لە پەرلەماندا کەمینە بوو."

دوابەدوای پێشکەشکردنی پێشنیازە یاسا هاوبەشەکەی پارتی-گۆڕان، بە سەرۆکایەتی پەرلەمان، بۆ کاراکردنەوەی دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم، لە ٢٨ی ٣ی ٢٠١٩، ئومید خۆشناو سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا کە لە بەردەم دەرگای چوونە ژورەوەی بینای پەرلەمان کردی، بە روون و راشکاوی رایگەیاند:"لەم قۆناغەدا تا دەبینە خاوەنی دەستور بۆ ئەم خولە بە گوێرەی ئەو پرۆژە یاسایە کە پێشکەشمان کردوە سەرۆکی هەرێم لە نێو پەرلەمان هەڵدەبژێرین، دوای ئەوە کە سەرۆک هەڵبژێردرا ئینجا جۆرو شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆک لە دەستوری هەریمی کوردستان جێگیر دەکرێت". 

هەروەها دکتۆر فرسەت سۆفی لە ٩ی ٥ی ٢٠١٩، واتە رۆژێک دوای پەسەندکردنی پێشنیازە یاساییە هاوبەشەکەی پارتی-گۆڕان و، کۆتایی هاتنی بێنەوە بەردەی جێگرەکان و روانەوەی دڵەڕاوکێی پارتی، لە چاوپێکەوتنێکی لە گەڵ تەلەفزیۆنی کوردستانی حیزبەکەی دەڵێت"وەکو پارتی دیموکراتی کوردستان لە گەڵ ئەوەین سەرۆکی هەرێم لە ناو خەڵکەوە هەڵبژێردرێ و کە دەستوریشمان نوسیوە پێداگری لە سەر ئەوە دەکەین و کاری بۆ دەکەین بۆ ئەوەی لایەنە سیاسیەکانی تریش قەناعەت بەوە بێنن کە سەرۆک لە ناو خەڵکەوە هەڵبژێردێت." لێدوانەکانی ئەو دو بەرپرسەی پارتی و ناوەڕۆکی ئەو یاسایەی پەرلەمان پەسەندی کرد، ئاماژەی رونن کە هەڵبژاردنی سەرۆک لە پەرلەمانەوە کاتیەو، گریمانەی گەورە ئەوەیە لە داهاتوودا پارتی بیباتەوە بۆ ناو خەڵک، مەگەر رێگریەکی رەوای جەماوەری بکرێت یان ململانێ و دۆخی ناوخۆی ئەو حیزبە لێیان تێک بدات. (پێشبینی دەکرێت ئەگەر لە ئایندەیەکی نزیکدا پارتی بە خواستی خۆی دەستور تێپەڕێنێت، دوای ئەوە بە پێی دەستوەرکە هەڵبژاردنی پێشوەخت بۆ سەرۆکایەتی هەرێم و پەرلەمانیش بکات.) 

دووەم: دەسەڵاتەکانی سەرۆک: هەموو دەسەڵاتەکانی مەسعود بارزانی وەک چۆن لە یاسای ژمارە (١)ی سەرۆکایەتی هەرێمی ساڵی ٢٠٠٥ی هەموار کراودا هاتبوو، وەک خۆی و بێ دەسکاری بۆ نێچیرڤان بارزانی گواستراوەتەوە، کە گرنگترینیان ئەمانەن: سەرۆکی هەرێم سەرۆکی باڵای دەسەڵاتی جێبەجێکردنە، واتە لە سەروی حكومەتەوەیە. فەرماندەی گشتی هێزەکانی پێشمەرگەیە. سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی کوردستانە کە هەموو دامەزراوە ئەمنی و هەواڵگریەکان لە خۆ دەگرێت. لە هەندێک حاڵەتدا دەتوانێ بڕیارگەلێک دەربکات کە هێزی یاسایان هەیە و، جاڕدانی باری نا ئاسایی بە پێی یاسایەکی تایبەت. دامەزراندنی دادوەران و سەرۆک و ئەندامانی داواکاری گشتی. لە سەر ئاستی ناوخۆو دەرەوەش نوێنەرایەتی خەڵکی کوردستان دەبێ و، هەماهەنگی نێوان دەسەڵاتەکانی حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان دەکات و چەند دەسەڵاتی تریش. کێشەکە هەر ئەوە نییە سەرۆک دەسەڵاتی زۆرە بەڵکو تێکەڵی و دەستێوەردانێکی ئاشکراشی بۆ دەسەڵاتەکانی پەرلەمان و ئەنجومەنی دادوەریش هەیە.

لە بارەی ئەمەوە دکتۆر بورهان کە یەکێک بووە لە هاوڕێکانی نەوشیروان مستەفا ئاماژە بەوە دەکات: ئێستا لێرەو لەوێ، لە ئاستی جیاجایدا دەبیستین کە سەرکردەکانی بزوتنەوەی گۆڕان دڵیان بەوە خۆشە کە سەرۆکی هەرێم لە پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێ، تەنانەت ئەمە بە دەستکەوتی خۆشیان دەزانن. وەک بە ئاگاهێنانەوەیەک بۆ ئەو دڵخۆشییە بێ بنەمایەی گۆڕان، روونی دەکاتەوە کە هەڵبژاردنی سەرۆکی هەرێم لە ناو پەرلەمانەوە بایەخی زۆری نییە، لەو بارەوە دەڵێت: "...زۆر گرنگ نییە سەرۆکی هەرێم لە پەرلەمانەوە یان راستەوخۆ لە لایەن خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێ، بەڵکو شتی هەرە گرنگ ئەوەیە: یەک: ئەم پێگەیە چەند دەسەڵاتی تیا کۆبوەتەوە؟ دوو: ئەم پێگەیە بە دەستی کێ یان چ کەسێکەوەیە؟"


لە ٨ی ٥ی ٢٠١٩ لە هۆڵی پەرلەماندا ئەو دو بژاردەیە خرایە دەنگدانەوە کە ئایا سەرۆک وەک جاران دەسەڵاتی زۆری هەبێت یان دەسەڵاتەکانی هاوشێوەی بەغدا تەشریفاتی بێت؟ (٨٨) ئەندامی پەرلەمان بەوانەی گۆڕانیشەوە دەنگیان بەوەدا دەسەڵاتە زۆرکەی سەرۆک وەک خۆی بمێنێتەوە.
سێیەم: چاودێری و لێپرسینەوەی سەرۆک: وەک لە خاڵی دووەم باسمان کرد سەرۆک دەسەڵاتی ئێجگار زۆرە؛ لە سەرەتای ئەم نووسینەشەوە باسی ئەوەمان کرد لە بەرنامەی سیاسی گۆڕاندا هاتووە: "لە هەر شوێنێك بەرپرسیارێتی هەبوو لێپرسینەوەش هەیە، تا پلەی بەرپرسیارێتی بەرزتربێتەوە، باری لێپرسینەوەی پەرلەمانیش لەسەر كەسی بەرپرس قورستر دەبێت."

 لە یاساکەی پارتی-گۆڕاندا هیچ هەموارێک بە مەبەستی ئاسانکاری چاودێریکردنی سەرۆکی هەرێم لە لایەن پەرلەمانەوە نەکراو، وەک خۆی مایەوە. ئەوە درۆیەکی گەورەیە کە دەوترێت مادام سەرۆک لە ناو پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت، ئیدی پەرلەمان دەتوانێ لێپرسیەوەی لێ بکات. لێپرسینەوەی پەرلەمانی رێوشوێنی یاسایی پێویستە، هەندێک جار لێپرسینەوە پەل دەکێشێت بۆ متمانە لێسەندنەوە. کەواتە ئەگەر بە دەقی یاسایی و بە شێوەیەکی شایستە هەلومەرجی لێپرسینەوەو دەرفەتی متمانە لێسەندنەوە نەڕەخسابێت (ئەگەر لە کەیسێکی دیاریکراودا پێویست بوو) ئەوە لێپرسینەوە نییە، بەڵکو قسەی پوچە لە هەوادا. 

لێرەدا سەرنج بدەن؛ بە پێی ئەو یاسا هاوبەشەی پارتی-گۆڕان (دواتر یاساکە بۆ بە هی یەکێتیش چونکە وەک پیشەی هەمیشەییان لە بەرامبەر وەرگرتنی جێگرێکی کارتۆنی سەرۆک پاشکۆیەتیان هەڵبژاردەوە) کاندیدی سەرۆک تەنها پێویستی بە دەنگی (٥٦) پەرلەمانتارە بۆ ئەوەی ببێت بە سەرۆک، بەڵام ئەگەر رۆژێک لە رۆژان، گریمان "لە هەزاردا یەک" هەر خودی پەرلەمان لە بەر هەر هۆکارێک، گەندەڵییەک، تاوانێک، خراپ بەکارهێنانی دەسەڵاتەکانی بیەوێت متمانە لە نێچیرڤان بارزانی وەربگرێتەوە ئەوا ئەم رێکاریە دەبێ بە پێی بڕگەی (٣) لە مادەی (١٦) لە یاسای ژمارە (١)ی ساڵی ٢٠٠٥ی یاسای سەرۆکایەتی هەرێم بکرێت، کە پێویستی بە دەنگی "سێ لە سەر چوار"ی پەرلەمانتارانە، واتە (٨٣) پەرلەمانتار. تێبینی بکەن پەرلەمان بە دەنگی (٥٦) پەرلەمانتار کەسێک دەکات بە سەرۆک، بەڵام بۆ ئەوەی هەمان پەرلەمان، هەمان کەس لە سەر تاوانێک لە سەرۆکی بخات پێویستی بە دەنگی (٨٣) پەرلەمانتارە! 
دەبێت ئەوە بزانین یاسا لە سەر بنەمای متمانە داناڕێژرێت، ژیانی خەڵک نادرێتە دەست قەدەری کوڕی باش و بنەماڵەی باش و حزبی باش، ئەم قسانە هی دیوەخانە. لە داڕشتنی یاسادا لە کاری دامەزراوەیدا هەموو ئەگەر و گریمانەیەک لە بەرچاو دەگیرێت. 

با نمونەیەک بێنینەوە، گریمان نێچیرڤان بارزانی لە رابردوودا زۆر پاکو چالاک بووە (کە وا نەبووە) بەڵام لە پۆستی سەرۆکایەتیدا گەندەڵییەکی لە دەست دەقەومێ، ئەو کات ئەگەر هەموو پەرلەمانتارەکانی یەکێتی، گۆڕان، کۆمەڵ، نەوەی نوێ، یەکگرتوو، تورکمان، کلدو ئاشوری، سۆسیالیست هەموو کۆ ببنەوە ناتوانن متمانەی لێ وەربگرنەوە، چونکە پارتی کە (٤٥) کورسی پەرلەمانی هەیە لە (١١١) کورسی پەرلەمانی دەربهێنە (٦٦) ی دەمێنێتەوە. ئەی لە سەرەوە وتمان متمانە وەرگرتنەوە پێویستی بە (٨٣) دەنگ هەیە. کەواتە مەگەر پەرجوییەك رووبدات (١٧) پەرلەمانتاری پارتی گۆڕانكاری بەسەر عەقڵیاندابێت ئەوكات دەتوانرێت ئەو كردەیە ئەنجامبدرێت. هەر کەسێک ئەمە بە میکانیزمی لێپرسینەوە بزانێت، یان خەڵک فریودەدات، یان لە کەمی مەعریفەو خۆشخەیاڵییەوەیە.

چوارەم: هەڵبژاردنی سەرۆک بە ئاشکرا: لە یاساکەی پارتی-گۆڕاندا-یەکێتیدا سەرۆک بە دەنگدانی "ئاشکرا" هەڵدەبژێردرێ. ئەم دەقە پێچەوانەی بەڵێننامەی تایبەت بە مافە مەدەنی و سیاسیەکانی ساڵی ١٩٧٦ی نەتەوە یەکگرتوەکانە کە عێراق واژۆی کردوە و دەبێت هەرێمیش پابەندی بێت، کە جەخت لە سەر نهێنیبونی دەنگدان دەکاتەوە وەک بنەمایەکی سەرەکی لە پێناو رەخساندنی هەڵبژاردنێکی ئازاد و پاک و بێگەردو دور لە گوشار. 

بە چەسپاندنی دەنگدانی ئاشکرا لە یاساکەدا پەرلەمانتاران پارتی و گۆڕان و یەکێتی و پاشکۆکانی تریش پابەند کراوان کە خۆشیان بێ و ترشیان بێ هەر دەبێ دەنگ بە نێچیرڤان بارزانی بدەن، بەمەش پەرلەمانتاران بەتاڵکراونەتەوە لە ئیرادەی خۆیان و، کراونەتە بارمتە لە پێناو ئەوەی کەسێکی دیاریکراو هەر ئەبێ ببێت بە سەرۆک. لەوەها دۆخێکدا قسەکردن لە سەر رەخساندنی دەرفەتی خۆکاندیدکردن بۆ کەسانی تر جگە لە فریودانێک هیچی تر نییە. (هەر کەسێکی تر لە بەرانبەر نێچیرڤان بارازانی خۆی کاندید بکات، تەنها مەگەر بۆ ئەوە بێت رونتر حەقیقتی بێ ئیرادەکردنی پەرلەمانتارەکانی ئەو لایەنانەو، ئەو درۆ گەورەیەی ناو پەرلەمان پیشانی خەڵک بدات کە بە ناوی دیموکراسیەوە دەکرێ.)

پێنجەم: سیستمی دڵخوازی سەرۆک: ئەگەر سیستمەکەی پێشو سەرۆکایەتی بوبێ، ئەمەی ئەم جارە نە پەرلەمانییەو نە هیچ پێناسەیەکی دەستوری تر هەڵدەگرێت. لە باشترین حاڵەتدا گەڕانەوەیە بۆ ٢٠٠٥، ئەو کاتەی لە سەر پێشنیازی خودی پارتی لە یەکەم خولدا بارزانی لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرا. ئەم جارەشیان بە باڵای نێچیرڤان بارزانی لە گەڵ ڕچاوکردنی هاوسەنگی لە بەرامبەر مەسرور بارزانی داڕێژرایەوە. ئەم مۆدێلی دەستکاری یاساو سیستەمە بە خاتری کەسەکان و ماڵباتەکان لە ئوردن بە خاتری شا عەبدوڵا و، لە سوریا بە خاتری بەشار ئەسەدو، لە روسیاش بە خاتری پۆتین و لە مانگی رابردوشدا لە میسر بە خاتری عەبدول فەتاح سیسی کودەتاچی کرا.

شەشەم: لە بارەی کۆتایی هێنان بە سەفقەی نێوان پارتیی و یەکێتیی با بزانین چی کرا؟ یەکێتیی لە بەغداد سەرۆککۆماری بردەوە، لە هەرێمیش زۆرترین پۆستی بەرکەوت، تەنانەت دوای ئەوەی پۆستی جێگری سەرۆکی هەرێم بۆ گۆڕان یەکلایی بوییەوە و، بڕیار وابوو سەرۆکی هەرێم وەک سەرۆکی حکومەت یەک جێگری هەبێت، بەڵام یەکێتی بە گوشارو پێداگریەکانی پارتی ناچار کرد جێگری دووەمیان بۆ زیاد بکات. زیادکردنی جێگرێک بۆ یەکێتی لە ئەنجامی پەیوەندیەکی تەلەفۆنی نێوان مەسعود بارزانی و کۆسرەت رەسوڵ بو، بە بێ پرس و راوێژو گەڕانەوە بۆ گۆڕان. پارتیش لە هەرێمی کوردستان سەرۆکی هەرێم و حکومەت و هەموو پۆستە گرنگ و هەستیارەکانی تری وەک جاران بۆ خۆی دانا. سیستەمەکەش نەگۆڕا. 

ئەی چی کرا؟ وڵامی پرسیارەکە ئەمەیە، ئەوەی لە رابردوودا یەكێتیی بۆ پارتیی دەیکرد ئەمجارەیان گۆڕان بە نرخێکی زۆر هەرزانتر کردی! لە بەرامبەر ئەمەدا کۆمەڵێک پۆستی بە دەست هێنا، بەڵام پاشەکشەو هەڵگەڕانەوەیەکی گەورەی نا ئەخلاقی لە بەرنامەی سیاسی گۆڕان و تێکۆشانی نەوشیروان مستەفا کرد. 

پاش خستنەروی ئەو خاڵانەی سەرەوە بە پێویستی دەزانم کورتەی دوو لێدوانی نەوشیروان مستەفاو نێچیرڤان بارزانی بیری خوێنەر بخەمەوە، ئەو کات خۆتان بڕیار بدەن ئایا ئەوەی کرا، هاتنەدی قسەکانی نێچیرڤان بارزانی بوو؟ یان خواست و رێبازی نەوشیروان مستەفا؟ وڵامەکە بۆ خۆتان بە جێ دەهێڵم.
لێدوانی یەکەم: لە ٧ی ٥ی ٢٠٠٥، لە پیرمام، نێچیرڤان بارزانی لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا وتی:"ئێمە پێمان وایە نابێت سەرۆکی هەرێم شتێکی رەمزی بێت، دەبێت دەسەڵاتی هەبێت، پێویست ناکات هەمو شتێکی خۆمان بە بەغداوە ببەستینەوە، شتێک لە بەغدا هەبێت لێرەش هەبێت. سەرکردایەتی پارتی رازی نابێت بە لاساییکردنەوەی مۆدێلی بەغداد."

لێدوانی دووەم: نەوشیروان مستەفا لە ٩ی ٤ی ٢٠١٥، لە لێدانێکیدا لە گردەکە وتی: " گونجاوترین سیستەمی سیاسیی بۆ کوردستانی عێراق سیستەمێکی پەرلەمانییە، هاوشێوەی بەغداد.".ئەمە جەخت کردنەوە بوو لە سەر هەمان ئەو سیستەمەی کە لە ٢٠٠٤ و ٢٠٠٥، واتە سەردەمی یەکێتیدا کاری بۆ دەکردو لە دەستوری هەمیشەیی عێراقدا چەسپا.

 (٢٤) دوو ستونەکەی٢٠١٥ و، درۆیەکی کحولکراوی تر:

 
لە بەشەکانی سەرەوە بە وردی دیدی گۆڕانمان لە سەر سیستەمی پەرلەمانی خستە روو. ئەوەی ئێستا کراوە بۆ کاراکردنەوەی سەرۆکایەتی هەرێم و هەڵبژاردنی نێچیرڤان بارزانی لە پەرلەمانەوە نە سیستەمی پەرلەمانییە، نە پەیوەندی بە بەرنامەی سیاسیی گۆڕان و نەوشیروان مستەفاوە هەیە. بەڵکو هەڵگەڕانەوەیەکی ئاشکراو خۆبەدەستەوەدانیانە بە سیاسەت و ئەجێندای پارتی. دوای ئەوەی لە سەر ئەم هەڵگەڕانەوەیە دەستڕۆیشتوانی گۆڕان رووبەروی رەخنە بوونەوە، بۆ خۆدەربازکردن و خاوکردنەوەی رەخنەو نیگەرانییەکان ئەو حیکایەتەیان هێنایە پێش گوایە ئەوەی کراوە جێبەجێکردنی دوو ستونەکەی ساڵی ٢٠١٥ یە، کە ئەمەشیان تا سەر ئێسقان نا راستە. 

بەو پێیەی کۆپیەکی هەردوو ستونەکەم لایەو، ئاگادری وردو درشتی رووداوەکانی پەیوەست بە کێشەی سەرۆکایەتی هەرێم بووم. بۆ ئەوەی راستییەکان لەوە زیاتر نەشێوێنرێت، لێرەدا کرۆکی دوو ستونەکەو بەراوردکردنێکی پوختیان بە یاساکەی پارتی-گۆڕان بۆ کاراکردنەوەی سەرۆکایەتی هەرێم و، شیکاریەکی کورت دەخەمە روو.

لە ١٧ی ٩ی ٢٠١٥، لە هۆڵی سەعد عەبدوڵا، لە هەولێر، لە سەر پرسی سەرۆکایەتی هەرێم و سیستمی حکومڕانی هەشتەمین کۆبونەوەی پێنج قۆڵی نێوان (پارتی، گۆڕان، یەکێتی، یەکگرتو، کۆمەڵ) بە ئامادەبوونی دکتۆر فوئاد حسێن سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی هەرێم ئەنجام درا. ئەو رۆژە ژمارەیەک هاوڵاتی پارێزگای هەڵەبجەی شەهید بە مەبەستی دانانی گوشار لە سەر پێنج لایەنەکە بۆ ئەوەی بگەنە رێکكەوتن و سازان چوبوونە هەولێرو لە بەردەم شوێنی کۆبونەوەکە گردبوونەوەیەکیان ئەنجام دا. 

لەو کۆبونەوەیەدا لایەنەکانی گۆڕان، یەکێتی، یەکگرتوو، کۆمەڵ پێشنیازێکی نوێیان خستە بەردەم پارتی بۆ چارەسەری کێشەی سەرۆکایەتی هەرێم، پێشنیازەکە لە دوو ستون پێکهاتبوو؛ لە یەکەمیاندا سەرۆکی هەرێم لە ناو پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت بە هەندێک دەسەڵاتەوە، لە دووەمیاندا لە ناو خەڵکەوە هەڵدەبژێردرێت و دەسەڵاتەکانی زیاتر تەشریفاتی دەبن. 

لێرەدا بۆ بەرچاو روونی زیاتر، جەوهەری دوو ستونەکەو هەلومەرجی کاتی پێشکەشکردنی باس دەکەین:

یەکەم: لە هەردوو ستونەکەدا بنەمای لەیەکجێاکردنەوە و هاوسەنگی و هەماهەنگی نێوان دەسەڵاتی یاسادانان و دەسەڵاتی جێبەجێکردن و دەسەڵاتی دادوەری لە بەرچاو گیرا بوو. بە دەربڕینێکی تر سەرەتا بەشێکی زۆر لە دەسەڵاتەکان لە سەرۆکی هەرێم وەردەگیرایەوە بۆ سەرۆکی حکومەت، پەرلەمان، ئەنجومەنی دادوەری؛ پاشان ئەو دەسەڵاتانەی کە مابونەوە بە جۆرێک داڕێژرابوونەوە بە پێی ستونی یەکەم ئەگەر سەرۆک لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت ئەوا دەسەڵاتی زیاتر دەبێ. بە پێی ستونی دووەم ئەگەر لە ناو خەڵکەوە هەڵبژێردرێت دەسەڵاتەکانی تەشریفاتی دەبن. واتە ئەو قسەیە هیچ راست نییە، کە ئەوەی ئێستا سەرۆک لە پەرلەمانەوە هەڵدەبژیردرێت بە هەموو دەسەڵاتەکانییەوە جێبەجێکردنی ستونی یەکەم بێت. بۆ بەرچاو روونی زیاتری خوێنەر لێرەدا بەراوردێکی کورتی تەنها سێ دەسەڵاتی سەرۆک دەکەم لە نێوان ئەوەی ئێستای پارتی-گۆڕان کردویانە لە گەڵ ئەو ستونەی ٢٠١٥ کە سەرۆک لە پەرلەمانەوە هەڵدەبژێردرا. 

1. بە پێی ستونەکە، سەرۆکی هەرێم سەرۆکی باڵای دەسەڵاتی جێبەجێکردن نەدەبوو، بەڵام ئێستا بە پێی مادەی (١)ی یاسای ژمارە (١)ی ساڵی ٢٠٠٥ سەرۆکی هەرێم، سەرۆکی باڵای دەسەڵاتی جێبەجێکردنە و، لە سەروی حکومەتەوەیە و سەد لە سەدی دەسەڵاتەکانی جێبەجێکردنی لایە، مەگەر خۆی مومارەسەی نەکات. نەوشیروان مستەفا لە گفتوگۆکانیدا دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم لە رووی سیاسیی و یاساییەوە لە پێنج دەسەڵاتدا پۆلێنبەندی دەکرد بەم شێوە: پەیوەندیەکان، سەربازی، ئەمنی، ئابووری، دادوەری.

2. بە پێی ستونەکە، سەرۆکی هەرێم فەرماندەی گشتی هێزەکانی پێشمەرگە نەدەبوو، بەڵکو بە یاسا ئەنجومەنێک پێک دەهات لە سەرۆکی هەرێم و جێگرەکەی و وەزیری پێشمەرگەو سوپاسالاری پێشمەرگە، ئەم ئەنجومەنە دەبوون بە فەرماندەیی هێزەکانی پێشمەرگە، لە بری ئەوەی بڕیاری هێزی پێشمەرگە لە دەستی تاکە کەسێکدا بێت لە دەستی ئەنجومەنێکدا دەبوو، بەڵام ئێستا سەرۆکی هەرێم خۆی فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەو بڕیار دەرە.
3. بە پێی ستونەکە سەرۆکی هەرێم دەسەڵاتی دامەزراندنی دادوەرەکانی نەبوو، ئەم دەسەڵاتە گەڕێندرابویەوە بۆ ئەنجومەنی دادوەری. ئێستا سەرۆک دەسەڵاتی دامەزراندنی دادوەرانی هەیە.   
دووەم: لە هەردوو ستونەکەدا سەرۆک لە بەردەم پەرلەماندا بەرپرسیار دەبوو، بە جۆرێک وەک چۆن سەرۆک بە دەنگی (دوو لە سەر سێ)ی پەرلەمانتاران هەڵدەبژێردرا، بە هەمان رێژەی دەنگ پەرلەمان دەیتوانی متمانەی لێوەربگرێتەوە. نەک وەک ئەمەی ئێستا کە بە پێی یاساکە بە دەنگی (٥٦) پەرلەمانتار دەبێت بە سەرۆک، بەڵام بۆ متمانە لێسەندنەوەی پێویستی بە دەنگی (سێ لە سەر چوار)ی پەرلەمانتارانە واتە (٨٣) دەنگ. 
سێیەم: لە هەردوو ستونەکەدا بنەمای بێ لایەنکردنی سەرۆکی هەرێم جێگیر کرابوو، بە جۆرێک هەر کەسێکی حزبی ئەگەر لە پەرلەمانەوە یان لە ناو خەڵکەوە هەڵبژێردرایە بە سەرۆک، ئەوا راستەوخۆ دوای ئەوەی سوێندی یاسایی دەخوارد بە دەستلەکارکێشاوە لە هەر پلەو پۆستێكی حیزبی دادەنرا. بۆ نمونە: ئەگەر نێچیرڤان بارزانی بە پێی ئەو ستونەی ٢٠١٥ ببوایە بە سەرۆکی هەرێم، ئەوا دوای ئەوەی سوێندی یاسای لە بەردەم پەرلەمانتاراندا دەخوارد راستەوخۆ بە دەستلەکاركێشاوە لە پۆستی جێگری سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان ئەژمار دەکرا. لە ٨ی ٥ی ٢٠١٩ کە لە هۆڵی پەرلەماندا بنەمای ناحیزبیکردنی سەرۆکی هەرێم خرایە دەنگدانەوە هاوشێوەی پەرلەمانتارەکانی پارتی و یەکێتی گۆڕانەکانیش دژی بون.   
چوارەم: پێشنیازی ئەو دوو ستونە زادەی ئەو قۆناغە بوو؛ کە دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم کارا بوو، هاوکات وێڕای پاش دوو ساڵ درێژکردنەوە لە پەرلەمانەوە بەڵام لە ١٩ی ٨ی ٢٠١٥ دا دیسان ویلایەتی بارزانی کۆتایی پێهاتبوو، بە نا شەرعی لە پۆستەکەیدا مابوییەوە. ئەبێ لێرەدا ئەوە راستیە بڵێم: ئەو هەندە سازشەی کە لەو دوو ستونەدا کرا بە دیاریکراوی لە بەر مەسعود بارزانی بوو.

پێنجەم: ئەو دوو ستونە پرۆژەی هاوبەشی چوار لایەن بو بۆ پارتی، ئەگەر رێکكەوتنی پێنج قۆڵی لە سەر بکرایە ئەوا بە تەوای کێشەی سەرۆکایەتی هەرێمی چارەسەر دەکرد و فۆرمێکی زیاتر نیشتیمانیانەی وەردەگرت. بەڵام ئەمەی ئێستای نێوان پارتی-گۆڕان-یەکێتی رێکكەوتنی نێوان سێ لایەنە، راستتر خۆبەدەستەوەدانی گۆڕانە. کێشەکەش بە چارەسەر نەکراوی ماوەتەوە، چونکە سەرۆک دەسەڵاتە زۆرکەی ماوە و چاودێریشی ئێجگار ئەستەمە، وەک لە رێکكەوتنەکەی نێوان ئەو دوولایەنە و لێدوانەکانیشیاندا دەردەکەوێت هەڵبژاردنی سەرۆکیش لە پەرلەماندا تا نووسینەوەی دەستورە، ئەشێت ئەو کاتەی دەستور دەنووسریتەوە کێشەکان سەرهەڵبدەنەوەو دیسان هەڵبژاردنی سەرۆک ببریتەوە ناو خەڵک.

لە بارەی دوو ستونەکەوە دەمەوێ لێرەدا شتێک بیری خوێنەر بخەمەوە؛ لە مەراسیمی دەسبەکاربوونی پاتریارک گۆرگیسی سێیەم، لە ٢٧ی ٩ی ٢٠١٥، لە عەنکاوە-هەولێر، کە نێچیرڤان بارزانیش ئامادەی بوو، لە لێدوانێکی رۆژنامەوانییدا پێی وابوو دوو ستونی چوار لایەنەکە پێچەوانەی یەکن، بۆیە بە شتێکی "عەجیب" وەسفی کردو، وتی: "ئەگەر سەرۆك لەنێو خەڵك هەڵبژێردرێت، چونكە شەرعییەتی لەلایەن خەڵكەوە وەرگرتووە دەبێت دەسەڵاتی زیاتر بێت، بەپێچەوانەشەوە، ئەگەر سەرۆك لەلایەن پەرلەمانەوە هەڵبژێرێت دەبێت دەسەڵاتی كەمتر بێت."

دیقەت بدەن؛ لە لێدوانەکەی ئەو کاتەی نێچیرڤان بارزانییدا قسەو پێداگری سەرەکی لە سەر "دەسەڵاتەکانی سەرۆکە" ئەو کاتە پێی وایە ئەگەر سەرۆکی هەرێم لە پەرلەمانەوە هەڵبژێردرێت دەبێ دەسەڵاتی کەمتر بێ، بەڵام لە ناو خەڵکەوە زیاتر بێت. لێدوانەکەی ئەو کاتەی هەر بۆ ئەو کاتەیە کە هێشتا مەسعود بارزانی لە پۆستی سەرۆکایەتی هەرێمدایەو پێشبینی ئەوە دەکرێت لە داهاتوودا دیسان لە ناو خەڵکەوە خۆی هەڵبژێرێتەوە. بەڵام ئێستا کە مەسعود بارزانی دەستبەرداری پۆستەکە بووە و نێچیرڤان خۆی لە پەرلەمانەوە بە سەرۆک هەڵدەبژێردرێت، پێی عەجیب نییە کە هەموو دەسەڵاتەکانی بۆ گوستراوەتەوە. ئەم دوو پێوانەییە لە نێوان ئەو کاتە و ئێستادا لە لایەک بەڵگەی ئەوەیە ئەمانە هەمیشە لە گەڵ ئەوەن سەرۆکێکی دەسەڵاتدار هەبێت و لە خۆیان بێت، لە لایەکی تریشەوە بە پێی قۆناغەکان سیستەمەکە لە گەڵ خۆیان دەگونجێنن، نەک ئەوەی خۆیان لە گەڵ سیستەم بگونجێنن.

هەر پەیوەست بەمە؛ کە پارتی لە ئێستادا رازی نییە دەسەڵاتەکانی سەرۆکی هەرێم کەم بکرێتەوە و لە ژێر چاودێری پەرلەماندا بێت، لە پای ئەمەش بە پێدانی پۆستی زیاتر خەونی ریفۆرم و گۆڕانکاری ریشەیی لە کۆی سیستەمی حکومڕانییدا لە مێشکی لایەنەکانی تردا سڕیوەتەوە، بۆ ئەوەیە لە داهاتوودا کە لیژنەی نووسینەوەی دەستور پێکهات لەوێ توشی کەمترین گفتوگۆو کێشە بێت. شەڕی یەک داواکاری خۆی بکات کە جارێکی تر بردنەوەی شێوازی هەڵبژاردنی سەرۆکە بۆ ناو خەڵک، بەڵام ئەگەر لەم سەروەختەدا بە کەمکردنەوی دەسەڵاتەکانیش رازی بوایە ئەو کات دەبوو، هەم داوای دەسەڵاتەکان بکاتەوە، هەم داوای هەڵبژاردنی ناو خەڵک بکاتەوە، ئەمەش شەڕەکەی داهاتووی قورستر دەکردن.

لە لایەکی ترەوە دەبێت بەرچاومان روونبێت، لە بەر ئەوەی پارتی بە خۆی و پاشکۆکانییەوە لە پەرلەمان و لیژنەی یاسایی و سەرۆکایەتی پەرلەمانیشدا زۆرینەن، ئەمە دەرفەتیان بۆ دەڕەخسێنێ لە لیژنەی داهاتووی نووسینەوەی پرۆژەی دەستوریشدا زۆرینە بن، ئەوکات ئەگەر گۆڕانکاری و پێشهاتێکی نوێ نەیەتە پێش چاوەڕێ دەکرێت پرۆژەی دەستور بەو جۆرە بڕوات کە دڵخوازی ئەوانە. 

(٢٥) سیاسەتی تانجی و کەروێشک:  

 
لە ئێستادا نزیکەی حەوت مانگ و ١٥ رۆژ بە سەر هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان تێپەڕیوە، لەو ماوەدا حکومەت پێک نەهات. هەمو جارێک پارتی هۆکاری دواکەوتن و پێکنەهێنانی حکومەتیان بۆ ئەوە دەگەڕاندەوە کە دەبێت لە پێشدا دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێم کارا بکرێتەوەو سەرۆکی هەرێم (نێچیرڤان بارزانی) هەڵبژێردرێت، ئەوەیش  کاندیدی سەرۆکی حکومەت (مەسرور بارزانی)  بۆ پێکهێنانی کابینەی وزاری رابسپێرێت. هۆکاری دواکەوتنی کاراکردنەوەکەشیان بۆ کێشەکانی یەکێتی و گٶڕان لە سەر پۆست دەگێڕایەوە.

ئەمە لە کاتێکدا بە پێی بڕگەی (٤) لە (یاسای ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠١٧، یاسای دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتی هەرێم بە سەر دامەزراوە دەستوریەکانی هەرێم) دەسەڵاتی راسپاردنی کەسێک بۆ پێکهێنانی کابینەی وزاری درابو بە سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری. واتە هەر لە دوای پەسەندکردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان لە لایەن کۆمسیۆنەوە لە ٢١ی ١٠ی ٢٠١٨، سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری دەیتوانی مەسرور بارزانی بۆ پێکهێنانی کابینەی حکومەت رابسپێرێت و ئەویش دەرفەتی لە بەردەستا دەبو لە ماوەی (٣٠) رۆژدا ناوی وەزیرەکانی بخاتە بەردەم پەرلەمان بۆ متمانە پێدانیان.

بەڵام لە بەر ئەوەی کێشەو بێ متمانەیی گەورە لە ناو خودی پارتیدا هەبو، نێچیرڤان بارزانی لەوە بە گومان بو ئەگەر پێکهێنانی حکومەت پێش بکەوێت، رەنگە باڵەکەی تری ناو پارتی دواتر عەرقەلەی بۆ دروست بکەن لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی هەرێم دا، بۆیە تا ئەو کاتەی بە پاکراوی پۆستی سەرۆکی هەرێم بە دەسەڵاتێکی فراوانەوە بە بە یاسا نەخرایە بەردم نێچیرڤان بارزانی، پرۆسەی پێکهێنانی حکومەت نەخرایە سەر رێچکە.

بەم جۆرە ئەو ماوە زۆرە حکومەت دوا کەوت کەچی گۆڕان و یەکێتی جارێکیش بە جدی باسی ئەوەیان نەکرد کە هۆکارە سەرەکیەکەی پێکنەهێنانی حکومەت خودی پارتیە. لەو ماوە زۆرەدا پارتی وەک ئەوەی یاری تانجی و کەروێشک بە یەکێتی و گۆڕان بکات، ئەو دو هێزەی خستبوە ناو ماراسۆنێکی ماندوکەر کە لەوە سەرەوە براوەی گەورە هەر خودی پارتی بو، ئامانج لەمەش ئەوە بو لە لایەک هەردو لایان زیاتر سازشی بۆ بکەن و زۆرتر بچنە ژێر باڵی پارتی، لە لایەکی ترەوە بۆ ئەوەی نەپەرژێنە سەر مەسەلەی دەسکاری دەسەڵاتەکانی سەرۆک و سیستەم، لە لایەکی ترەوە بۆ ئەوەی چاوەکان لە سەر خودی پارتی لابات، بە راستیش بۆ خۆیان سیاسەتێکی جوان و سەرکەوتو بو. 

کە رەخنە لە سیاسەتی ئێستای گۆڕان دەگرین بەشێک لەوانەی کە سودمەندی کەسین یان لەو مامەڵە هەرزانەی کە لە گەڵ پارتی کرا بەشداربون دەڵێن: "ئێمە بە (١٢) کورسیەوە ئەوندەمان کرد، با لایەنەکانی تر ئەوەی ماوە تەواوی بکەن!" ئەم قسەیە بێ مان ترین پاساو و نیشانەی ئیفلاسێکی گەورەی سیاسیە. دبێ بپرسین چیتان کرد؟ وڵامەکە یەک ریز وشەی هیچ هیچ هیچ...ە. ئەگەر تەسلیمبون دەستکەوتبێت ئەوا دەمێکە یەکێتی و بەشێکی تر لە حیزبە کارتۆنیەکان خۆیان رادەستی ئەجێندای پارتی کردوەو هەموشمان تاڵاوی ئەنجامەکەیمان چەشتوە. دەبێ بزانن لە پرسی سیستم و سەرۆکایەتی هەرێمدا مەهامی گۆڕانی ئێستا هەمان مەهامی حیزبەکەی مونا قەهوەچیە، کورسیەکت هەبێ و ١٢ کورسیت هەبێ ئەجێندای لایەنی تر جێبەجێ دەکەی. تەنها جیاوازی ئەوەیە بزوتنەوەی گۆڕان ناو و رابردویەکی گەورەی هەیە، ئەمە بۆ پارتی وەک ڤیزای شنگن وایە تا پێویستی پێ هەبێت بە کاری دەهێنێت بۆ پەڕینەوەو گەیشتن بە خەونەکانی تریان.

رەنگە دەقیقترین و سادقانە ترین دەربڕین لە سەر رۆڵی گۆڕانی ئێستا بۆ پارتی ئەو چواندنەی رۆژنامەنوسی پارتی رێبوار کریم وەلی بێت کە لە وتارێکیدا گۆڕان بە "ئەسپی تەراودە" بۆ پارتی دەچوێنێ و لەو بارەوە دەڵێت: "ئەمجارە پارتی بە مەبەست و بۆ درووستكردنی جێپێیەكی قایم لە سلێمانی، گۆڕان وەكو ئەسپی تەڕوادە بەكاردێنێ." ئەوانەی فیلمی بە ناوبانگ و پڕچێژی "ترۆی"ان بینی بێت دەزانن ئەو چەند پارچە تەختەو گوریسەی ئەسپەکەی پێ دروست کرا لە چەند کاتژمێرێکدا چارەنوسی جەنگێکی دەساڵەی یەکلایی کردوە دەست بە سەر شاریێکی دەورە دراو بە بتەوترین شورا گیرا.

یان هەندێکی تر دەڵین ئەی رێکەوتنمان نەکردایە چیمان بکردایە؟ سەرتا دەمەوێ ئەوە بڵێم: من هەرگیز دژی رێکەوتن نیم لە گەڵ هەر لایەنێک، بەڵام ئەوەی کرا رێکەوتن نیە، بەڵکو لە کیسدانی باشترین دەرفەت و،  خۆبەدەستەوەدان و رەنجبێوەرکردن و هەرزانفرۆشی سەرەکی ترین پرنسیپی گۆڕان بو. 
پاشان دەپرسین ئایا نەوشیرون مستەفا کاتی خۆی نەیدازانی ئەمە بکات کە ئێوە ناوتان ناوە رێکەوتن؟ ئایا گۆڕان بۆ ئەوە دروست بو یان لە دە ساڵدا هەمو دونیا بگۆڕێت یان کە پێی نەگۆڕا ئیدی تەسلیم بێت؟ ئایا بیرتان چووە نەوشیرون مستەفا لە پاش دەرکردنی سەرۆکی پەرلەمان و وەزیرەکانی گۆڕان پەشیمان بو لەوەی بەشدار حکومەتی کردوە، ئەگەر بیرتان چوە فەرمون بڕۆن تەماشای ئەو پارچە ڤێدیۆیە بکەن کە لە مۆبایلەکەی نمادایە.  

(٢٦) بیدەبەری با تێپەڕێی چاپولوسیچیان:

کاک نەوشیروان لە لاپەڕە (٤٣)ی یاداشتەکەیدا باسی گرنگی سیستمی حکومڕانی دەکات و، پێی وایە لە بەر ئەوەی ئەو بابەتە پەیوەندی بە ئازادی نەوەی ئێستاو داهاتووەوە هەیە دەبێت هەڵوەستەی تەواوی لە سەر بکرێت؛ لە بەرامبەردا ئاماژە بە پەلەکردن و بێ باکێ خەڵکانێکی تر لە ئاست ئەو پرسە دەکات و؛ لەو بارەوە  دەڵێت"پرسێکی وا گرنگ ئەهێنێ ئیستی لە سەر بکرێ، لە سەری راوەستین و لە هەمو بارێکەوە تاوتوێ بکرێ. لایەنە باش و خراپەکانی هەڵئەسەنگێنرێ ئینجا بڕیاری لێ ئەدرێ؟ یان بۆ رازی کردنی فڵان کەس و فڵان حیزب بڵێن:"بیدە بەری با تێپەڕی!"

هەروەها لە لاپەڕەکانی (٥٠ و٥١) دا وەکو ئەوەی بۆ دۆخی ئێستای گۆڕانی  نووسیبێت دەڵێت: "هەندێ لە ئەندامانی مەکتەبی سیاسیی لە ماوەی ڕابردوودا چاپولوسیان بۆ تاڵەبانی ئەکردو، بۆ ئەوەی لە دابەشکردنی پلەو پایەکانی قۆناغی تازەی داودەزگاکانی عێراق و کوردستان دا جێگەیەکیان بەربکەوێ بیانوویان دادەتاشی بۆ ئەوەی هەرچی زوتر قانوونی سەرۆکایەتی هەرێم، بەو جۆرەی سەرکردایەتی پارتی داوایان کردبوو، پەسەند بکرێ و، خۆشیان ئەیان زانی داکۆکی لە بابەتێکی ناڕەوا دەکەن بە قازانجی یەکێتی نییە، سەرەڕای ئەوەش هەندێکیان، هەندێ جار، مەراییان بۆ مەسعود و نێچیرڤان دەکرد." هەروەها باسی چەند ئەندامێکی تری مەکتەبی سیاسیی دەکات کە لەو کاتەدا هەوڵیان دەدا تاڵەبانی لە خۆیان رازی بکەن و لە شوێنە حزبیەکانی خۆیاند بمێینەوە. لە بارەی ئەمانەوە دەڵێت: "بە ئاگاییەوە بونەتە پارێزەری دەعوایەکی ناحەق."

خوێنەی بەڕێز سەرنج بدەن؛ چۆن لە دوای کردنەوەی دەرگای بەشداری گۆڕان لە دەسەڵات و، دیاریکردنی کاندیدی پارتی بۆ سەرۆکایەتی هەرێم و حکومەت، چەندین ئەندامی خانەی ڕاپەڕاندن و چڤاتی نیشتیمانی و چڤاتی گشتی و ئەندامی وەفدی دانوستانکارو هەڵسوڕاوی باڵاو پەرلەمانتارو قەڵەمبەدستی دەوری گۆڕان لە ئاستی زۆر نزمدا، زۆر ناشرینتر لە بەرپرسانی یەکێتی دەستیان کردوە بە پێداهەڵدانی مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی. 
بەشێک لەمانە ئەگەر بە مەبەستی وەرگرتنی پۆست و شوێنگەرمکردنی خۆیان لای پارتی چاپولوسی بکەن، بەشێکی تریان بۆ ئەوەیە دڵی کوڕەکانی کاک نەوشیروان و بڕیار بەدەستانی تری گۆڕان لە خۆیان رازی بکەن، بۆ ئەوەی لە پۆستە حزبیەکانیاندا بمێننەوە یان لە داهاتوودا پۆستێکی گەورەتریان پێ بدرێ، بە ئاگاییەوە داکۆکی لە بڕیارێکی نادروست دەکەن کە بە زیانی خەڵکی کوردستان و پاشان گۆڕان دەشکێتەوە. 

تەماشای لێدوانی چەند مانگی رابردوی بەشێک لە بەرپرسان و هەڵسوڕاوانی گۆڕان و پەرلەمانتارانی بکەن، چۆن بە پاساوی بێ بنەما لە پارتی پەلە تریان بو بۆ تێپەڕاندنی یاسای کاراکردنەوەی سەرۆکایەتی هەرێم و پێکهێنانی حکومەت بە هەمان نەفسیەتی"بیدە بەری با تێپەڕی"، تەنها لە بەر ئەوەی زوتر حکومەت پێک بێت و، پۆستەکانیان وەرگرن.

کاک نەوشیرون لە یاداشتەکەیدا ناوی ئەو کەسانەی کە لەو کاتەدا بە تەمای پۆست بون لە گەڵ ناونیشانی پۆستە دڵخوازەکانیان ریزکردوە؛ وەک چۆن لە ئێستای گۆڕانیشدا لە غیابی تیلەچاوی نەوشیروان مستەفادا هاوڕێکانی زۆر رو قایمانەو بە پێچەوانەی هەمو دابو نەریتێکی سیاسیەوە، بە تایبەت ئەندامانی وەفدی دانوستانکارو ئەندازیارانی هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم هەمان کار دوبارە دەکەنەوە. (لێرەدا زۆر زانیاری هەیە لە سەر پەیوەندیە تایبەتیەکان بەڵام بۆ ئەوەی وەک شتی شەخسی تەماشا نەکرێت لێی بێ دەنگ دەبم.)

ئەنجام:
سەرۆکایەتی هەرێم هەر لە بنچینەدا بە دەسەڵاتێکی فراوانەوە، بە گوێرەی خواستی پارتی دیموکراتی کوردستان، بە ئامانجی بنیاتنانی سیستەمێکی حکومڕانی شێوە پاشایەتی رەها، بۆ کەسێک دروست کرا. لە قۆناغە جیاوازەکاندا بە پێی پێویستی کەسایەتیەکانی ناو ماڵبات نزیکەی دەجار دەسکاری یاساکەی کراوە. ئەم دامەزراوە لە وەتەی هەیە سەرچاوەی نا سەقامگیری بووە. هەر لە سەرەتاوە یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان و کەس و گروپەکانی ناو ئەو حزبە تا دەگاتە دواهەمین رێکكەوتنی ٣ی ٤ی ٢٠١٩ی نێوان بارزانی وکۆسرەت رەسوڵ، لە پێناو دەستخستنی بەرژەوەندی پارەو پۆست راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ رۆڵیان هەبووە لە درێژەدان بە کێشەکانی سەرۆکایەتی هەرێم. 

وێڕای چەندین هەوڵی سیاسییانەو دیموکراسییانەو یاساییانە لە رابردوودا، بەڵام رێگە نەدرا سەرۆکایەتی هەرێم بکرێت بە دامەزراوەیەکی نیشتیمانی، کە بە راستی ببێتە رمزی یەکگرتویی هەرێمی کوردستان و سەرچاوەی دڵنیایی و سەقامگیری خەڵک و حکومڕانییەکەی. لەم رووەوە شانبەشانی بەشێک لە رۆشنبیران و ئەوانەی لە خەمی ئەم پرسەدان، نەوشیروان مستەفا و بزوتنەوەی گۆڕان رۆڵێکی گەورەیان گێڕا.

ئەکرێت مانگی ٧ی ٢٠١٨ وەک سەرەتای دەرکەوتنی کاریگەری سیاسەتی پارتی لە سەر ئەو گۆڕانانەی ئێستا لە گردەکەوە خۆیان بە میراتگری گۆڕان دەزانن و، بێباكانە پاش یەکێتی بوونەتە سێبەری دووهەمی پارتی  دیاری بکرێت. لەو مانگەدا بو لە لایەن بەشێک لە پەرلەمانتارانی گۆڕانەوە، بە ئاگاداری و هاندانی چەند بەرپرسێکی گۆڕانی وەدەرنراو لە پەرلەمان و حکومەت، دەنگ بە یاسای تیرۆر درا، دواتر بە قازانجی پارتی یاسای هەڵپەساردنی سەرۆکایەتی هەرێم پێشکەش و پەسەند کرا. ئەوەی ئێستا گوایە بە داوای گۆڕان هەڵبژاردنی سەرۆک هێنراوەتە ناو پەرلەمان و سیستەمەکە بە پەرلەمانی کراوە، هیچ نییە جگە لە درۆیەکی گەورەی کحول کراو. بانگەشەی ناڕاستی جێبەجێکردنی ستونەکانی ٢٠١٥ شتان نیشانەیەکی تری مایەپوچبونتانە. هەموو پێدراوەکان ئەو راستیە دەسەلمێنن ئەوەی وای کرد پارتی رازی بێت، بە هەڵبژاردنی سەرۆک لە ناو پەرلەمانەوە پێویستیەکی تری ئەم قۆناغەیانە کە لە لایەک دڵنیان کاندیدیان لە ناو خەڵکەوە دەنگی پێویست ناهێنی، هەروەها هاوسەنگی ناو ماڵبات لە نێوان نێچیرڤان بارزانی و مەسرور بارزانی وای دەخواست. 

ئەوە چ سیستەمێکی پەرلەمانییە کە سەرۆک زۆرترین دەسەڵاتی هەبێ و، پەرلەمانیش نەتوانێ لێپرسینەوەی لێ بکات؟ نەک سیستەم نەگۆڕا بەڵکو دامەزراوەی سەرۆکایەتی هەرێمیان پێشتر بۆ بە پارتی هەڵگرتوو دوای هەڵبژاردن وەریان گرتەوە. دەرفەتی گۆڕینی سیستەمیشیان تا ئاستی لە باربردن بە نادیاری سپارد. هەر ئەم گروپە بنەمای پشتاوپشتی دەسەڵاتیشیان چەسپاند، لە مەسعود بارزانییەوە بۆ نێچیرڤان بارزانی، لە نێچیرڤانیشەوە بۆ مەسرور بارزانی، دور نییە پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی ئاسایشیش لە مەسرورەوە بۆ نەوەیەکی تری ماڵبات بگوازنەوە. خۆ هەر ئەم جوڵەو جێگۆڕکێیەی ئێستای نێو کەسایتیەکانی ماڵباتە، نەوشیروان مستەفا پێی دەوت: تەوریسی سیاسیی و جمهوریەتی ویراسی.

ئەوەی پارتی لەم قۆناغەدا پێویستی پێ بو لە چارەسەی کێشەکانی ناو ماڵبات و سیستمی دڵخواز و، وەرگرتنەوەی سەرۆکی هەرێم و سەرۆکی حکومەت و پۆستە باڵاکانی تر پێی گەیشتن، ئەو پۆستانەش کە بە گۆڕانی دا بەرتیلێکیی بی نرخی ئەو خزمەتەتان بو کە بە ئەجێندای پارتیتان کرد. 
لە کاتێکدا رێگای دروست ئەوە بوو دەست بە بەرنامەی سیاسیی گۆڕانەوە بگرن، وەک ئەمە ناکەن لە راستیدا بێ ئەمەکی و ناپاکییەکی گەورە دەکەن، کە لادان و هەڵگەڕانەوەتان لە رێبازی گۆڕانخوازی بە ئاشکراو بێ هیچ سڵمینەوەیەک دەخەنە پاڵ نەوشیروان مستەفا و، دەتانەوێ بەمە پارێزبەندیەک بۆ خۆتان دروست بکەن و راستی شکست و خۆبەدەستەوەدانتان بشارنەوە!

پاش خویندنەوەی ئەم بابەتە رەنگە یەکەم پرسیاری سادە بە مێشکی خوێنەردا بێت ئەوەیە ئایا هیچ کەس دەستڕۆیشتوان و ئەندازیرانی بەدەستەوەدانی گردەکەیان لە مەترسی ئەم هەناوەیان ئاگادار کردوەوە؟ بەڵی پاش چەندین هەوڵ بۆ رێگری لەم کارەیان بە رێو شوێنی حزبی، دواهەمین نوسراومان سەرلەبەیانی  ٢٦ی ٣ی ٢٠١٩ بە ناوی دەیان هەڵسوڕاوی دیاری گۆڕانەوە ئاڕاستەی رێکخەری گشتی و خانەی ڕاپەراندن و جڤاتی گشتیمان کرد و بە دەستی دکتۆر شێرکۆ حەمە ئەمین گەیەنرایە دەستی مامۆستا جەمال محەمەد سکرتێری جڤاتی نیشتمانی، تێدا بە رون راشکاوی ئاگادارمان کردنەوە لەوەی هەنگاوەکانیان بە ئاڕاستەی کارکردنەوەی سەرۆکایەتی هەرێم هەڵەیەو داوامان کرد رایگرن. وەک پیشەی هەمیشەییان گوێیان نەگرت.  چەند رۆژێکی تایبەتمان لە پێشە لە لایەک یادی دو ساڵەی کۆچی دوایی نەوشیروان مستەفا دەکەینەوە، لە لایەکی ترەوە بێ گۆڕینی سیستەم نێچیرڤان بارزانی وەک کاندیدی گۆڕان دەبێت بە سەرۆکی هەرێم، ئەمە چی بو رویدا؟!

تێبینی: هەر سەرچاوەیەکی نوسراو و ڤیدیۆی کە ئاماژەم پێداوە، گەر نەتانتوانی بیدۆزنەوە لای خۆم هەیەو دەتوانم بۆتان بنێرم.
لینکی یاداشتەکەی نەوشیروان مستەفا لە ماڵپەڕی کورپیدیا، بە پێویستی دەزانم بیخوێننەوە:

https://www.kurdipedia.org/files/books/2013/89647.PDF?ver=130177550558943880