شەم شەمەیی ساڵح

تورکیا لە قەیرانێکی سیاسیی قووڵدایە، خۆپیشاندانێکی گەورە وڵات دەهەژێنێت و خەڵکیش ناڕەزایی دەردەبڕن دژی حوکمی دیکتاتۆری ڕەجەب تەیب ئەردۆغان. سەرۆک بە شێوەیەکی سیستەماتیک دیموکراسی لاواز کردووە، نەیارانی زیندانی کردووە و سیاسەتێکی دڕندانەی دژی گەلی کورد پەیڕەو کردووە. سەرەڕای ئەوەش، ناتۆ و ڕۆژئاوا بەردەوامن لە بەهێزکردنی سەربازی تورکیا (ئەو چەکانەی کە لە کۆتاییدا بۆ کوشتنی خەڵکی مەدەنی کورد بەکاردەهێنرێن.) جیهان تا کەی بەرگەی چەوساندنەوەی ئەردۆغان دەگرێت؟

خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات لەلایەن ئەردۆغانەوە-هەڕەشە لە دیموکراسی

لەوەتەی پارتەکەی ئەردۆغان (ئاکەپە) هاتەسەر دەسەڵات، گەشەی دیموکراسی تورکیا بە ئاراستەیەکی مەترسیداردا ڕۆیشتووە. لە ژێر دەسەڵاتی ئەودا، ئازادی ڕادەربڕین سنووردار کراوە، دەسەڵاتی دادوەری بە سیاسی کراوە و ئۆپۆزسیۆن تێکشکاوە. خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییانە، کە بەهۆی دەستگیرکردنی سەرۆک شارەوانی ئەستەنبوڵ ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، دەستیپێکرد، بەڵگەیەکی ترە لەسەر ئەوەی کە تورکیا چیتر دیموکراسییەکی ڕاستەقینە نییە. نزیکەی ١٩٠٠ خۆپیشاندەر دەستگیرکراون و دڕندەیی پۆلیس بەرفراوان بووە.

بەڵام ئەمە تەنها بەشێکە لە کێشەکە. ئەردۆغان لە ماوەی چەند ساڵێکدا پاکتاوکردنی بەرفراوانی لە سوپا، دادوەری و ئەکادیمیا ئەنجامداوە بۆ ئەوەی هیچ ئۆپۆزسیۆنێک نەمێنێتەوە، ڕۆژنامەنووسان بە پشتێنەی گوێزەرەوە زیندانی دەکرێن و میدیاکانی ڕەخنەگر لە ڕژێم دادەخرێن. ئەمە پێشهاتێکە کە ناتوانرێت بە هیچ شتێک وەسف بکرێت جگە لە ڕژێمێکی تۆتالیتار.

کورد گەورەترین باج دەدات و لە سیاسەتی گەورەدا قوربانی دەدرێت

سەرەڕای خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات لەلایەن ئەردۆغان، هەڵمەتێکی دڕندانەتر لە دژی خەڵکی کورد بەڕێوە دەچێت. تورکیا ماوەیەکی زۆرە ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە باشوور و ڕۆژئاوای کوردستان ئەنجامداوە بە ئامانجی لەناوبردنی خۆبەڕێوەبەری کورد. بەڵام لە ڕاستییدا خەڵکی مەدەنی باجەکەی دەدەن. بە بۆردوومان گوندە کوردنشینەکان دەکەنە ئامانج و هەزاران کەس ناچارن زێدی خۆیان بەجێ بهێڵن.

ئەردۆغان پاساو بۆ ئەم هێرشانە دەهێنێتەوە بەوەی کە شەڕی تیرۆر دەکات. بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە کە پاکتاوکردنێکی سیستەماتیکی نەژادییە. ئامانجی ڕوونە کە بریتییە لە سڕینەوەی سەرکەوتنە سیاسی و سەربازییەکانی کورد لە ناوچەکە و دڵنیابوون لەوەی کە کورد بەبێ مافی چارەی خۆنووسین بمێنێتەوە.

جارێکیتر دەبینین چۆن خیانەت لە کورد دەکرێت لەلایەن جیهانی دەرەوە، دەیان ساڵە ئەوان سەربازی سیاسەتی زلهێزەکان بوون، کاتێک بۆیان گونجاو بوو چەوسێنراونەتەوە بەڵام کاتێک پێویستیان بە پاراستن هەیە بەجێیان هێشتووە. کوردەکان گرنگ بوون لە شەڕی دژی داعش، کە لەوێ شەڕیان کرد و گیانیان بە فیدا کرد بۆ پاراستنی گەلەکەیان و جیهان لە تیرۆر. سەرەڕای ئەوەش، لەو کاتەوە لەلایەن هاوپەیمانەکانیانەوە خیانەتیان لێکراوە.

کاتێک سوید و فینلاند داوای ئەندامێتی ناتۆیان کرد، کورد یەکەم کەس بوو کە قوربانیدا بۆ ڕازیکردنی ئەردۆغان. وڵاتانی ناتۆ ڕازی بوون بە ڕادەستکردنەوەی بەرهەڵستکارانی کورد بۆ تورکیا و دوورکەوتنەوە لە ڕێکخراوە کوردییەکان، هەموو ئەمانە بۆ دەستەبەرکردنی هاوپەیمانێتییەکی سەربازی. ئەمە خیانەتێکی بێشەرمانەیە لە گەلێک کە لە پێناو ئازادیی و سەقامگیریدا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا تێکۆشانیان کردووە.

پێویستە ناتۆ چاوپۆشی لە دڕندەیی ئەردۆغان نەکات

شەرمەزارترین شت لەم دۆخەدا ئەوەیە کە شەڕی ئەردۆغان لە دژی کورد لە لایەن ناتۆوە نابینرێت. تورکیا کە یەکێکە لە گرنگترین ئەندامانی هاوپەیمانێتییەکە لە لایەن ڕۆژئاواوە پشتیوانی سەربازی زۆر وەردەگرێت. پاشان چەک و تەکنەلۆژیای ڕادەستکراو بە تورکیا لە هێرشکردنە سەر خەڵکی مەدەنی کورد بەکاردەهێنرێت.

ئەمە خیانەتێکی ڕاستەوخۆیە لەو بەهایانەی کە ناتۆ بانگەشەی بەرگری لێدەکات. ناتۆ لەجیاتی بەرگری کردن لە مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی، چاوپۆشی لە تاوانەکانی ئەردۆغان دەکات و ئەولەویەت بە هاوپەیمانییە ستراتیژییەکان دەدات.

پێویستە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەڵوێست وەربگرێت

ئێستا کاتی ئەوە هاتووە کۆتایی بە ستەمی ئەردۆغان بهێنین. جیهانی دەرەوە دەبێت بەگوێرەی ئەمانە هەڵسوکەوت بکات:

– سەپاندنی سزای ئامانجدار بەسەر ڕژێمی ئەردۆغان و ئەو کەسانەی بەرپرسن لە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ.

– هەناردەکردنی چەک بۆ تورکیا ڕابگیرێت بەتایبەتی لە وڵاتانی ناتۆوە تا ئەو کاتەی تورکیا دژی خەڵکی مەدەنی بەکاری دەهێنێت.

– داوا لە تورکیا بکەن ڕێز لە مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی بگرێت و ئەگەر بەردەوام بێت لە سیاسەتەکانی ئێستای دەرەنجامی بەرجەستەی دەبێت.

– پشتگیری شایستەی کورد بکەن و چیتر مامەڵەیان لەگەڵ نەکەن وەک کارتی سەوداگەری لە جیۆپۆلەتیک

بەردەوام بوون لە بێدەنگی لە ستەمی ئەردۆغان مانای ڕەزامەندییە بۆ دیکتاتۆرییەت و پاکتاوی نەژادی و ڕووخانی دیموکراسی لە تورکیا. جیهان چیتر ناتوانێت چاوەکانی دابخات ئێستا کاتی کارکردنە پێش ئەوەی زۆر درەنگ بێت.