ئاری قەرەداخی

ڕۆژانە لەتوێی پرۆسەکانی پەیوەندییە کۆمەڵایەتێکاندا، لەئەنجامی بەرکەوتەکانی ناوەندەکانی تاکەکان لەنێو خۆیاندا، هەستی لێنزیکبونەوەی بە(یار)بوونی، یان هەستی دوورکەوتنەوەی بە(نەیار)بوونی مرۆڤەکان، کومەڵە وحزبەکان دەرئاستی یەکتر پێکدێن. 

(یار): کەسێکە یان کۆمەڵەکەسێکن، یان حزبێکە، یان هەر تایفە وتوێژێکە بەئاسایی وبەجۆرێک لەمەیلی متمانەوە گونجاندن لەهەڵسوکەوتی ڕۆژانەی نێواندا پێدەگەێنێت وبەردەوامی دەداتێ..
مەیلی (نەیار)یش ڕێک لەپێجەوانەی ئەو شەرحەی بۆ (یار) کردوومانە، پێدەگات وجێگیردەبێت...

لەکۆمەڵگە دواکەوتووەکاندا، زۆرجار لەڕوانگەی میزاجی شەخسی ونەرێتی کۆمەڵایەتییەوە (نەیار بەخائین) و(خائین بە نەیار) تێکەڵ وپۆڵێندەکرێن ،بەبێ هیچ جۆرە ڕیسا وپێوانەێکی کۆمەڵایەتی وعورفێکی باوەڕهێنەرەوە هەموو کۆمەڵگەی پێدەچەواشێندرێت، ئەمە، بەلادان لەڕچاوکردنی ئەم هاوکێشەیە کە کۆمەڵناسی ددانی پێداناوە:

(یار) و(نەیار)ێتی، هاوکێشەیكی هاوسەنگی نێوان دووتای یەک تەرازون؛ سەنگی هەردوو تێگەکە یەکسانن لەقورسایی پێکهاتەکانیاندا، جودان لەهەستی دەربرینیاندا: بۆنمونە، لەتای سەنگی (یار)دا مەیل بۆ یەکێک، یان بەجوان بینینی یەکێک، یان ڕازیبوون لێی و...هتد.. لەتای سەنگی (نەیار)دا مەیل بۆ ڕەتکردنەوەی یەکێک، یان بەناشیرین بینینی یەکێک وناڕازیبوون لێی و...هتد.. 

لەئەنجامدا سەنگی هەستی لێنزیکبوونەوە لەیار بەرامبەر بەسەنگی هەستی خۆلادان لەنەیار بەیەکسانی رێژەیی دەرهاویشتەکانیان دەردەبڕدرێن ودەڕژینە ناو بەرژەوندی هەردوولا ودەڕژێنە ناو بەرژەوەندی گشتی گەل ونیشتمانیش، لەبەرئەوەی لەزۆرحاڵەتدا یار ونەیارەکان لەڕکابەرایەتی وپێشبڕکێدا ململانێی دینامیکی یەکتری دەکەن لەپێناوی ئەوەی لاێەنێکیان بگاتە بەدەستهێنانی دەستکەوتی زۆرتر لەلایەنی بەرامبەر، بۆنمونە؛ لەبوارەکانی پرۆسەکانی بازرگانی وسیاسەتدا.! بێگومان هەردوولا ژمارەێک پشتیوانلێکەری تایبەت بەخۆیان هەیە... یار ونەیارەکان دەرگای دانوستاندنیان لەئاست یەکدا بەردەوام ئاسایی کراوەیە (گەرچی سارد ودەگمەن بێت)، دوورنیە لەهەندێک حاڵەتی تەکتیکیدا لەنەیاربوونەوە ببن بەیاری یەکتر ولەهەندێکی تریشدا لەیاربوونەوە ببن بەنەیاری یەکتر، بەتایبەتی لەپرسە چارەنوسسازەکاندا بەپێی سروشتی پەیوەندی ئانوساتی نێوانیان...  

(خائین وخیانەتلێکراو) هاوکێشەێکی (لاسەنگ)ی نێوان دووتای یەک تەرازوە؛ لەتاێکدا کەسێک/کۆمەڵەێک لەڕێگای هەڵسوکەوتی ناجۆری ناڕەواوە هەڵدەتۆقێت ولەهەموو ڕوێکەوە بۆبەرژەوەندی تەسکی خۆی لەسەرحسابی بەرژەوەندی گشتی وزیانی ماڵی ومۆڕاڵی بەرامبەرەکاندا کاردەکات، لێردا بەئاشکرا لاسەنگی لەهاوکێشەکەدا دەبینرێت، تاێک ناڕەوا سودمەند دەبێت، تایێکی تر ناڕەوا زەرەرمەند دەبێت.. لەهەندێک حاڵەتەکانی خیانەتدا زیانی کوشندە بەر تاک، کۆمەڵ وگەل ونیشتمانیش دەکەوێت. لەخیانەتکاریدا دەرگای پێکهاتنی نێوان دادەخرێت...

لەکۆمەڵگەی دواکەوتوودا، زۆرجار چەمکی(نەیار وخائین) بەتێکەڵەیی ماناوە دەدرێنە پاڵ تاکەکان وڕێکخراو وحزبە سیاسێکان، خائین بەنەیار ونەیاریش بەخائین ناوزەنددەکرێن وبەسەرلێشێواویەوە مامەڵەیان پێوە دەکرێت..!

لەکۆمەڵگەپێشکەوتووەکاندا، لەڕێگای یاسا، رێنمایی ومەرجە چەسپاوەکانەوە، بابەتەکە چارەسەرکراوە، لەبەرئەوەی لەو وڵاتانەدا کۆمەڵگە هەلسوڕا و وپێگەیشتوە، یاساو دامەزراویی دەزگاکانی دێوە بەپێی  ئەو پێناسەیەی پێیاندراوە دەنوسرێن...

کۆمەڵگەپێشکەوتووەکان هەمیشە بەچاویلکە وبەدووربین دەڕواننە ئاسۆی ئایندە، کۆمەڵگە دواکەوتووەکان بەبێ چاویلکە وبەبێ دووربین دەڕواننە ئاسۆی ئایندە..! کۆمەڵگەی دواکەوتو زگماک هەڵگری درمی کزبینییە، تەنها بەرپێی خۆی دەبینێت وبەئاسۆی ئایندەی خۆی دادەنێت، لەوەبەولاوە نابینایە..! لە(زانستی لۆجیک)دا، ئەوجۆرە کۆمەڵگەیە بەکۆمەڵگەی خودان روانگەی ستراتیجی ناوناهێنرێت؛ چونکە، لەلایەن دەستی سیحرەکانی ویست وحەزی میزاجەوە داگیرکراوە..! نایەوێت، لەرێگای بەکارهێنانی موفەڕکی بیرکردنەوەی بەراوردکارییەوە بەرەو ئاسۆی ئایندە بەدووربینین هەنگاوبنێت... 
لەژێر ڕۆشنایی پێشەکێکەماندا، دەمانەوێت (لابەلا) ئاماژەێک بەتێگەی چەمک وناوناتورەی (خیانەت وخائین) بدەین. 

خیانەت وخائین:
خیانەت؛ حاڵەتێکی ناوازەی مرۆڤکردەییە؛ کەسێک لەهەلومەرج وسەروبەندی پرۆسەێکدا؛ هەڵەێکی بچوک یان گەورەی ناڕەوا بەئەنقەست یان بەنەزانی، بەمەبەست یان بەبێمەبەست، راستەخۆ/ ناراستەخۆ دەرهەق بەگەل وڵاتەکەی، بەگروپەکەی، حزبەکەی یان دەرهەق بەکەسێکی هاوبەستە بەخۆی ئەنجام دەدات... تائێرە حاڵەتەکە لەچوارچێوەی هەڵەدایە، تائێرەیش پرۆسەکە لەقۆناخی لێخۆشبوون، نۆژەنکاری وپێکهاتن تێنەپەڕیوە..!
شاردنەوەی حاڵەتەکە لەلایەنی پەیوەندیدار، پرۆسەکە لە(هەڵە)وە بۆ(خیانەت)دەبات وبکەرەکەیش بە(خائـین) دەپۆڵێندرێت...

خائین؛ کەسێکی داخراوە، تەنها لەخۆی ولەگەڵ خۆیدا بیردەکاتەوە..! لەبنەڕەتدا، مەیلی بێڕەوشتی بێئەندازەی (ناوازکاری) لەناخ ودەروونیدا قوڵ ڕواوە ودەقی پێوەگرتووە.! خائین بەدرێژایی ژیانی ئەو خولیا وخۆڕسکە ڕەتناکاتەوە وناگۆڕێت..!

کەسانی خائین بەشیوەێکی گشتی لەتێکرای کۆمەڵگاو سیستەمەکانی جیهاندا، ئەگەر عەفویش بکرێن بەلایەنی کەمەوە بەنەفرەتلێکراو وبەسوک تەماشادەکرێن، هاوسۆزەکانیشیان بەهەمان دیدە تێدەراواندرێن..

جۆرەکانی خیانەتکاری:
• خیانەتکاری لەپرۆسەکانی بواری گشتیدا:
کەسێک خیانەت لە(نیشتمان، حزب، کۆمەڵە، تیپ، کۆمپانیا) وهــــتد... دەکات..! ئەمانە زۆرترینیان لەلایەن خیانەتبۆکەرەوە بەپلە، بەپۆست وبەپارە فریودەدرێن وخەڵاتیدەکرێن، زۆرجاریش ئەمەیە ئامانجی سەرەکی خودی خائینەکە..!

• خیانەتکاری کەسەکان دەرهەق بەیەکتر:
ئەمجۆرەیان زۆرتر لەپرۆسەێکی بوارەکانی پەیوەندی کۆمەڵایەتیدا سەرهەڵدەدات، وەک: هاوڕێـتی، میراتگری، شەریکایەتی وهاوسەرگیری یان پەیوەندیێکی سۆزداری...هتد... خائینەکانی لەمجۆرە، بەشاراوەیی، بەدرۆ لەئاست هاوبەستەدا بەدڕەوشتی پیادەدەکەن، یەکلایەنە، پەیمانی نێوان خۆیان وهاوبەستە بەلاوە دەنێن..! لەهۆشیارییەوە ئاگادارن لەبێشورەیی وناڕەواێتی وقێزەوەنی کارەکەیان، بەڵام،هەر شادمانن لەئەنجامدانیدا..! بیر لەوڕۆژە ناکەنەوە (یان گوێی پێنادەن)کە خیانەتکارێکەیان ئاشکرادەبێت، چونکە، بەها لەتێگەی (ئابرو وناموس)لای ئەمانە لەپەیڕەوی ژیانیاندا بوونی نیە..! لەبەردەستی باواندا بەساخڵەمی پەروەردەنەکراون، لەبەرئەوە محاڵە دەوروبەر بتوانێت ڕاستیانبکاتەوە، چونکە بێمۆڕاڵن.!

لەئەنجامی هەر جۆرە پرۆسەێکی خیانەتکاریدا، ئیتر لایەنی خیانەتلێکراو متمانەی بەلایەنی خیانەتکار بەتەواوەتی وبۆ هەمیشە نامێنێت، بەیەکجاری لەبەرچاوی دەکەوێت ولێی بێئومێددەبێت..! لەوانەیە خیانەتلێکراو؛ متمانەی بەزۆرە کەسانی دیش لاوازبێت، بەتایبەتی لەسەرهەڵدانی هەرپەیوەندیێکی نوێدا..! هەروەها لەوانەیە توشی جۆرێک لەئاڵۆزی دەروونیش ببێت..! لەبەرئەوەی، خیانەت بەئازارترین ئەزمونی چاوەڕواننەکراوە لەژیانی هەر مرۆڤێکدا..! دڵتەنگی وشۆکی بێئەندازە دەخوڵقێنێت..! 

خراپەکاری خیانەت، هاوتای خراپەکارێکانی بوارەکانی دیکەی ژیان (هەڵەکردن) نییە. بەلێبوردنێکی دڵسافی نێوانەکان بەخشندەییان بۆناگەڕێتەوە، وەکو دۆخی جارانی پێش خیانەتکارێکەی لێناێتەوە وبەهاکانیش جارێکی تر نۆژەن نابنەوە..! ڕابوردوی جوانی نێوان لەبەشەهزری کەسی خیانەتلێکراودا، بەیەکجاری دەسردرێتەوە وبەتاڵدەکرێتە ناو زبڵدانی یادگاری، (بەڵام، لەبیرناچێتەوە)..! یەکێک لەباڵە هەرەگرنگەکانی سۆز لەلەشی زیندوی لایەنی خیانەتلێکراودا بەتەواوەتی بەرامبەر خائینەکە دەشكێت، پەرکەمدەگرێت وئیفلیج دەبێت..!

گەرچی لەدیرۆکی سۆزداریدا ولەڕۆژگارێکدا، نێوانی خیانەتکار وخیانەتلێکراو بەجۆرە پەیوەندیێکی شیرین، دونیاێکی فراوانی خۆشەویستیێکی بێوێنەی پێکەوەلکاندبوون، وەلێ مخابن، ژەهراوکردنی پرۆسەکە لەلایەن خیانەتکارەوە ئاسەواری برینێکی قوڵ بەرپادەکات وبۆهەمیشە بەجێدەهێڵێت: هەرگیز بوار بۆهزر نامێنێتەوە، یادی ئەو ڕۆژە ئاسودە وتەبایانەی رابوردووی نێوان هەردوولا بەخۆشی بگێڕێتەوە... هەموو یادگارێکان تێکڕا تێکدەشێوێن.! کە، ئەمە؛ لەهەرجۆرە پرۆسەێکی ناکۆکی جیابوونەوە ودابڕانێکی تری نێوان کەسەکاندا، ئاسایی، پاش ئازار وخەمێکی کاریگەر، لەهەرجۆرە ناکۆکی وجودابوونەوە ودابڕاندا (ئەگەر خیانەت هۆکارەکەی نەبێت) یادی ڕۆژانی خۆشەویستی بەجوانی وبەڕێزەوە لەخانەکانی هزردا دەپارێزرێن..! 

بەهەرحاڵ؛ ئەگەر خیانەتکار لەو بڕوایەدایە؛ ڕۆژانێک بەدرۆ، بەفریودان وبەقۆستنەوەی هەبوونی متمانەی نێوان توانیبووی گومانەکانی خیانەتکاری بشارێتەوە و وابزانێت بێگەرد بۆی بەسەرچووە..! پێویستە بزانێت؛ مسۆگەر ڕۆژێک بەڕێوەیە؛ لایەنی خیانەتلێکراو، بەبەڵگە وبەراستێکان، لەگورزێکی ناوازەدا، لەناکاودا هەناوی ڕەشی ئەو خائینە پۆخڵەیە دەپسێنێت وناخ (ئەگەر هەیبێت) ڕادەهەژێنێت. لەبەرئەوەی، بێگومان، عەدالەتی ئاسمان ((کارماkarma ))لەسەرخۆ کاردانەوەکان دەخەمڵێنێت وفەرمانێک دەسازێنێت، پاشان سروشت لەهەلومەرجێکی گونجاودا، بەوردی لەپرۆسەێکی جوداوازدا جێبەجێی دەکات..! هەرلایەنێکیش ئازارچەشتوی کاریگەری خیانەتی لایەنێکی رابوردوێتی، بەدڵنیاییەوە لەویژدانێکی پاک وئاسودەوە، هێچ پەشیمان نەبێتەوە لەو ڕابوردوەی کە بەبەخشندەیی وڕەوشتبەرزی لەتەک خائینەکەدا دەڕەفتا، چونکە، ئەوکات ئازیزی بوو..! هەر لەو ویژدانەیشەوە هەرگیز نابێت لێی ببورێت..!