عێراق لە نێوان فشار و هاوسەنگیدا: بۆچی پاشەکشەی کرد لە دەستنیشانکردنی حزبوڵڵا و حوسییەکان وەک ڕێکخراوی تیرۆریستی؟!!

عەتا شەمێرانی

بڕیارەکەی عێراق بۆ پاشەکشەکردن لە دەستنیشانکردنی حزبوڵای لوبنان و حوسییەکان وەک ڕێکخراوی تیرۆریستی، تەنیا هەنگاوێکی تاکتیکی زوو تێپەڕ نەبوو، بەڵکو دەربڕینێکی قووڵ بوو بۆ سروشتی دەوڵەتی عێراق لە چوارچێوەی ژینگەیەکی ئاڵۆزی ناوچەیی و هاوسەنگییە ناوخۆییە ناسکەکان و واقیعێکی سیاسی کە ئەستەمە یەک بڕیار بدرێت بەبێ ئەوەی کاردانەوەی لە بەغداوە تا تاران، واشنتۆن، بەیروت . حکومەتی عێراق هەر لەسەرەتاوە تێگەیشتووە کە بەردەوامبوون لەسەر دەستنیشانکردنەکە تەنها بڕیارێکی ئیداری نابێت، بەڵکو پێناسەکردنەوەی ناسنامەی عێراق دەبێت لە چوارچێوەی تۆڕی کاریگەریی ناوچەییدا.

هۆکارە سەرەکییەکان!!

یەکەم واتای پێچەوانەبوونەوەکە پەیوەندی بە پێکهاتەی پەیوەندی لەگەڵ کوتلە عێراقییەکانەوە هەیە کە لە ڕووی ئایدیۆلۆژی و سیاسییەوە پەیوەستن بە میحوەری بەرخۆدانەوە، کە دەستنیشانکردنەکەیان بە هەڕەشەیەکی ڕاستەوخۆ بۆ سەر شەرعیەتی ئامادەبوونی سیاسی خۆیان زانیوە. ئەم هێزانە پەراوێز نین؛ کاریگەرییەکی بەرچاویان لە پەرلەمان و شەقام و لەناو دامەزراوەکانی دەوڵەتدا هەیە و ناتوانرێت پشتگوێ بخرێن بەبێ ئەوەی حکومەت تووشی هەڵچوونێکی ناوخۆیی بێت کە جددیترە لە هەر دەستکەوتێکی بڕیارە دەرەکییەکە. بەم شێوەیە پێچەوانەبوونەوەکە دەبێتە پەیامێکی ڕوونی ناوخۆیی: “سەقامگیری نیشتمانی لە پێش هەموو شتێکەوەیە”.

دووەم: 
کاریگەرییە ناوچەییەکان. عێراق لە گۆڕەپانی نێوان ئەمریکا و ئێران وەستاوە. دەستنیشانکردنی دەوڵەتێک وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی وای دەکرد بەغدا بە ڕوونی مەیلی بەرەو واشنتۆن بێت لە کاتێکدا کە گرژییە ئەمنی و سیاسییەکان لە ناوچەکەدا بەرزبوونەتەوە. بۆیە پێچەوانەبوونەوەکە هەوڵێک بوو بۆ پاراستنی ئەو هاوسەنگییە ناسکە کە ساڵانێکە هەبووە: ئارامکردنەوەی واشنتۆن بەبێ ئەوەی تاران وروژێنێت، و ناردنی سیگناڵی دڵنیاکەرەوە بەبێ ئەوەی بەشداری لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاشکرادا بکات!!

سێیەم: 

گۆشەیەکی چارەنووسساز هەیە کە زۆرجار چاوپۆشی لێدەکرێت: عێراق دەیەوێت خۆی وەک یاریزانێکی ناوچەیی پیشان بدات، نەک ژێردەستەی هیچ دەسەڵاتێکی دیکە. بەردەوامبوون لە دەستنیشانکردنەکە وەک بڕیارێک لێکدەدرایەوە کە نەک لە بەغدا، بەڵکو لە دەرەوەی بەغدا درابێت. پێچەوانەبوونەوەکە، هەر پاساوەکانی هەرچییەک بێت، ئەوە پشتڕاست دەکاتەوە کە بڕیاردانی سیاسی عێراق- هەرچەندە دوودڵی دەرکەوێت- لەسەر بنەمای حیساباتی خۆی و ئەوەی بە گونجاوی دەزانێت بۆ بەرژەوەندییەکانی خۆی، نەک بەرژەوەندییەکانی دیکە.

 چوارەم؛

 پەیوەندی بە ترسی کاردانەوەی ئەمنییەوە هەیە. دەستنیشانکردنی ئەکتەرە ناوچەییە کاریگەرەکان دەرگای کاردانەوە پێشبینینەکراوەکانی دەکردەوە، چ لە ناوخۆی عێراق و چ لە کایە کاریگەرییە تێکەڵاوەکاندا. عێراق کە هێشتا لە کاریگەرییەکانی ململانێ چەکدارییەکان دەلەرزێت، ناتوانێت بەرگەی شەپۆلێکی نوێی گرژییەکان بگرێت، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئابوورییە ناسکەکەی و دیمەنە سیاسییە شکاوەکەی!

پێنجەم:

 حکومەتی عێراق لەوە تێدەگات کە سزاکان و بەستنی سەروەت و سامان تەنها ئامرازێکی ڕەمزی نین. جێبەجێکردنیان پێویستی بە چوارچێوەیەکی یاسایی بەهێز و توانای جێبەجێکردنی ورد و بناغەیەکی سیاسی یەکگرتوو هەیە. ئەم توخمانە لە ئێستادا تا ئەو ڕادەیەی کە پێویستە بۆ هەنگاوێکی وەها بەرچاو کەمیان هەیە. بۆیە پێچەوانەبوونەوەکە دانپێدانانێکی ناڕاستەوخۆ بوو بە سنووردارکردنی دەوڵەت لە جێبەجێکردنی دەسەڵاتەکەیدا.

لە کۆتاییدا، پەشیمانبوونەوەکە ڕەنگدانەوەی واقیعێکی قووڵترە: عێراق بەردەوامە لە ململانێ لەگەڵ پێگەی جیۆپۆلەتیکی خۆیدا. ئایا بەشێکە لە میحوەرێک، پردێکە لە نێوان میحوەرەکاندا، یان دەوڵەتێکە کە بەدوای سەربەخۆیی ڕێژەییدا دەگەڕێت؟ بڕیارەکە- و پێچەوانەبوونەوەی دواتر- ئەوەمان بۆ دەردەخات کە بەغدا سەرەڕای ئاڵۆزییەکان، هەوڵدەدات دەست بەو زەمینە ناوەندە بگرێت کە ڕێگەی پێدەدات بەبێ شکاندن مانۆڕ بکات!!

بەم پێیە، پێچەوانەبوونەوە نیشانەی لاوازی نییە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی سروشتی دەوڵەتی عێراقی ئەمڕۆیە: دەوڵەتێک کە زەمینەی سیاسی ناسەقامگیر دەڕوات، بە وریاییەوە دەجووڵێت و بەدوای فۆرمولێکدا دەگەڕێت بۆ پاراستنی هاوسەنگی خۆی لە جیهانێکی پڕ لە گێژاودا.