نەوزاد ساڵح

دەوڵەتی (ئیسرائیل) لە ١٤ی ئایاری ١٩٤٨ دامەزراوە کە لەلایەن ئەنجومەنی یەهودیەوە لەفەلەستین راگەیەنرا دەکەوێتە رۆژئاوای ئاسیاوە لەسەر کەناری رۆژئاوای دەریای ناوەڕاست.

بەپێی دوایین راگەیاندنی ناوەندی ئاماری ئیسرائیل لەئێستادا ژمارەی دانیشتوانی ٩،٩٠٠٠ نۆ ملیۆن و نۆ هەزار کەسە نزیکەی ١ ملیۆن و ٨٧٨ هەزارو٦٠٠ کەس لەموسڵمانان و کریستیان و درووز لەئیسرائیل دەژین کە لە ٢١٪ی کۆی دانیشتوانی ئیسرائیل پێکدەهێنن.  دەوڵەتی ئیسرائیل بایەخ دەدات بەتاکی ئیسرائیلی لەهەر کوێیەک بێت وەکار لەسەر کێشەو گرفتەکانیان دەکات هەر یەهوودیەک لەهەر وڵاتێک و گوزەرێک بێت وەک چۆن پێناسی باری کەسێتی و رەگەزنامە دەردەهێنێت لەدەوڵەتی ئیسرائیلیش بەهەمان شێوە دوسیەیان بۆ دەکەنەوەو سەرجەم زانیاریەکانی باری کەسێتیان تۆمار دەکەن لەئیسرائیل کەئەوان پێی دەڵێن (نیشتمانی دایک) ئەمەش لەڕێگای چەندین رێکخراوو دامەزراوەی تایبەت بەخۆیانەوە کەسەرجەم زانیاریەکانی تاکەکەسی وەردەگرن. ئەوهۆکارانەی وا لەتاکی ئیسرائیلی دەکەن وابەستەی بەخشینی باجی ساڵانە بن بەدەوڵەت.

١-لەبەرئەوەی بوونی خۆی بسەلمێنێت کە لە نێو ئەم دەوڵەتەدایە.

٢ -بۆ ئەوەی ئەم دەوڵەتە بەردەوام دەوڵەمەندبێت و بەرپرسیار بێت لەپاراستنی سەروماڵی یەهودیەکان.

٣- لەکاتی هەر گرفت و پێداویستیەکدا بتوانێت داوای هاوکاریی بکات. یەهودیەکان کە لەدەرەوەی ئیسرائیل دەژین لەهەر وڵاتێک بن هاوکاری یەکتردەکەن و لەشوێنێک کۆدەبنەوە بۆ ئەوەی نوێنەرایەتی خۆبەخۆیان هەبێت و خاوەنی ئابوری سەربەخۆی خۆیان بن لە کارو کاسبیدا کە ئەمەش یەکێکە لە تایبەتمەندیەکانی جوەکان، هەر لەدێر زەمانەوە جوەکان لەهونەری بازرگانی و پەیداکرنی داهات و پارەدا شارەزاو وریان، هەربۆیە ئێستا زۆربەی سەرمایەدارەکانی جیهان جولەکەن. 

ئایا ئیسرائیل دۆستی کوردە؟

1-ئیسرائیل دەوڵەتێکی پێشکەوتوەو خاوەنی ئابوریەکی بەهێزەو لەڕووی داهێنان و پێشکەوتنی تەکنەلۆجیاوە لەڕیزبەندی پێشەوەی وڵاتانە، دیموکراتی لەم وڵاتەدا بووەتە کلتورو بنەماکانی دیموکراتی لەچاو وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەباشی لەئیسرائیل چەسپیون و ئەم دەوڵەتە بەردەوام لەهەوڵی دابینکردنی رەفاهیەتدایە بۆ جوەکان و کاردەکات بۆ مسۆگەرکردنی ئاسایش و ئاشتی و خۆشگوزەرانی کەئەمەش وەک ستراتیج و بایەخپێدان کاری لەسەردەکات بۆ دانیشتوانەکەی .

ئیسرائیل لەڕووی پەیوەندیە نێودەوڵەتی و بواری دیبلۆماسیەوە لەساڵی ٢٠٢١دا توانی ئاستی پەیوەندیەکانی لەگەڵ وڵاتانی کەنداوی عەرەبی ئاسایی بکاتەوەو هەنگاوی مەزنی نا کە ئەمەش بووە هۆی کردنەوەی دەرگای بازرگانی و سیاسی لەگەڵ وڵاتە عەرەبیەکاندا، لەگەڵ هاوپەیمانە ستراتیجەکەشی کە تورکیایە پەیوەندی نوێ کردەوە، هەڵبەتە ئیسرائیل هەمیشە لەکاتی ئاشتیدا باشتر توانیویەتی هاوپەیمانی وڵاتان بۆ خۆی مسۆگەر بکات و بەهێزەو نمایشی خۆی بکات.

 پەیوەندی کوردو ئیسرائیل

1-لەساڵەکانی ١٩٦٣- ١٩٧٥ شۆڕشی کورد باشترین پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل هەبووەو هاوکاری شۆڕشی کوردیان کردووە کە ئامانجی خۆیان لەڕێگای ئەم پەیوەندیانەوە پێکاوەو تۆڵەی شەڕی (عەرەب- ئیسرائیل)یان لەلیوای چواری سوپای عێراق کردووەتەوە کەدوای دروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیل لە ١٩٤٨ عێراق بەشداری کرد لەشەڕ دژی ئیسرائیل کە لەشەڕەکانی تەل مۆند، کارمێل، جنیین گورزی کوشندەیان لەسوپای ئیسرائیل وەشاندووەو زیانی گەورەیان پێگەیاندووە، بەڵام ئەم هاوکاری و پەیوەندیانە تاسەرنەبوون و بەگۆڕانکاری رەوتی رووداوەکان گۆڕان...  وێڕای ئەوەی کەزیاتر لە(٢٥٠،٠٠٠) دووسەو پەنجا هەزار کورد لەئیسرائیل دەژین و پەیوەندی کوردو ئیسرائیل پەیوەندیەکی دێرینە، بەڵام ئەم ژمارەیە نەیتوانیوە ببێتە پشتیوانی کورد و دۆزە رەواکەی وێڕای بوونی چەند هێڵێکی هاوبەش.

لەسەدەی رابردوودا جگە لەو پەیوندیە هەواڵگیریانە نەبێت کە ئیسرائیل وەک دەوڵەت سوودی لێ بینیوە، لەدۆخی ئێستادا ستراتیج و پرنسیپەکانی کارکردنی دەوڵەتی ئیسرائیل یەکناگرنەوە لەگەڵ بەرژەوەندی کورد بگرە بەریەککەوتنیشیان هەیە ، لەماوەی ٧٤ ساڵی رابوردوی دروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیلدا جگە لە پەیوەندیەکانی سەردەمی شۆڕشی ئەیلول کە ( حەمەڕەزا شای ئێران ) ئاگاداری بوو هیچ پشتیوانی و پەیوەندییەکی ئەوتۆ نەبووە کەگوزارشت لەپشتگیری سیاسی دۆزی کورد بکات، لەچەندین وێستگەشدا بگرە دژ بووە، وێرای ئەو پەیوەندیە ناجێگیرو شەڕ لەنێوان ئیسرائیل و سوریادا، بەڵام تائێستا هیچ هاوکاریەکی پێشکەشی خۆرئاوای کوردستان نەکردووە، ئەمەش لەژێر هەژموون و کاریگەریی ئەو پەیوەندیەدا دێتەوە کە لەگەڵ دەوڵەتانی عەرەبیدا گرێی داوەتەوە، گرەوکردنی کورد لەسەر دۆستایەتی ئیسرائیل هیچی لێناکەوێتەوە چونکە ستراتیجی سیاسەتی ئیسرائیل پابەند نیە بە دۆستایەتی هیچ وڵاتێک و پەیوەستە بەبوونی بەرژەوەندی هاوبەش، کارکردن لەسەر ئەو هاوکێشانەش بۆ باشوری کوردستان ئاسان نیە، بەبۆنەی هۆکارگەلێکی جوگرافی و سیاسیەوەو دۆستایەتی ئیسرائیل لەگەڵ تورک و عەرەب و فارس بەهێزترە لەکورد لەبەر کۆمەڵێک بەرژەوەندی.

1-لەدروستبوونی دەوڵەتی ئیسرائیلدا وێڕای بوونی پشتیوانی دەرەوە بەڵام پاڵنەرو پشتیوانی ناوەوە رۆڵی یەکلاکەرەوەی هەبوو.

2-لەئێستاشدا تاکی ئیسرائیلی لەبەر ئەم هۆکارانە پشتیوانی تەواو لەدەوڵەتەکەیان دەکەن:-

1-دیموکراتی کراوەتە کلتورو پێوەری رێکخستنی کاروباری دامەزراوەکان.

٢-یەکسانی لەمافدا بۆ هەردوو رەگەز.

3-هەڵبژاردنی نوێنەرایەتی کەنیسێت رێژەییە.

٤-جگە لەجوەکان دروزو عەرەبیش لەکەنیسێتدا بوونیان هەیە.

 ٥-سەروەریی یاسا پارێزراوەو هیچ بەرپرسێک پارێزبەندی نیە.

6-میدیا ئازادەو هەمووکەس مافی دەربڕینی بۆچوونی خۆی هەیە .

٧- لەوەرگرتنی پۆست و بەرپرسیاریەتیدا جیاوازی رەگەزی نیە.

کەواتە ماوەتەوە بڵێین چەندە پێشکەوتنی تەکنەلۆجیاو دامەزراوەی سەربازیی گرنگەو مایەی پێشکەوتنی وڵاتە، بەڵام چەند ئەوەندەش راگرتنی دڵی تاکەکانی کۆمەڵگە گرنگترە تابتوانیت بەردەوامی بدەیت بەژیانی کۆمەڵگەیەکی دیموکرات و پێشکەوتوو .