هاوڵاتی

حه‌مه‌که‌ریم عارف، نووسه‌رو وه‌رگێڕ له‌دوایین پرۆژه‌ى وه‌رگێڕانى خۆى که‌وه‌ریگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر زمانى کوردى بریتیه‌ له‌کتێبێک سه‌باره‌ت به‌نووسه‌رى ڕووسیایى «گۆگۆڵ»، دامه‌زرێنه‌رى ڕیالیزمى ڕه‌خنه‌یى له‌ئه‌ده‌بدا.
هه‌وڵێکه‌ بۆ ناساندنى ئه‌م نووسه‌ره‌و دونیاى نووسین و بیرکردنه‌وه‌و کارکردنی، که‌یه‌کێکه‌ له‌دامه‌زرێنه‌رانى ڕیالیزمى ڕه‌خنه‌یى و به‌شاکارگه‌لى وه‌کو «پاڵتۆ» و «تاراس بوڵباس»، بناغه‌ى ئه‌و جۆره‌ له‌ئه‌ده‌بى دامه‌زراند.
کتێبه‌که‌ به‌ناوى (گۆگۆڵ دامه‌زرێنه‌رى ره‌خنه‌ى ریالیزم)ه‌. یه‌کێکه‌ له‌چاپکراوه‌کانى ناوه‌ندى ئاوێرو له‌دوتوێى 342 لاپه‌ڕه‌دا چاپ و بڵاوکراوه‌ته‌وه‌. 
کتێبه‌که‌ له‌چه‌ند ته‌وه‌ره‌یه‌ک پێکدێت و هه‌ریه‌که‌یان باسێکى سه‌ربه‌خۆیه‌و کاریگه‌رى گۆگۆڵ له‌سه‌ر ئه‌ده‌یى رووسى و نووسه‌ره‌کانى دیکه‌ش باسی لێوه‌کراوه‌.
به‌شى یه‌که‌مى کتێبه‌که‌ تایبه‌ته‌ به‌ژیانى نووسه‌ر که‌  به‌تێروته‌سه‌لى له‌سه‌رى دواو باسی لێوه‌کراوه‌، پاشان سه‌باره‌ت به‌و سه‌رده‌مه‌ى گۆگۆڵى تیاژیاوه‌ ڕوونکردنه‌وه‌ى پێویست خراوه‌ته‌ڕوو. 
گۆگۆڵ  له‌هه‌ردوو ژانرى چیرۆک و ڕۆماندا ده‌ستى باڵاى تێدا هه‌بووه‌و  له‌هه‌ردووکیاندا له‌ دوو به‌شى جیادا ئاماژه‌یان بۆ کراوه‌. دواتر په‌یوه‌ندى گۆگۆڵ و شانۆ خراوه‌ته‌ڕوو، دواتر کاریگه‌رى گۆگۆڵ  له‌سه‌ر ئه‌ده‌بى رووسى خراوه‌ته‌ڕوو.
وه‌رگێڕ  سێ چیرۆکى ناودارى گۆگۆڵى  که‌بریتین  له‌ «پاڵتۆ، لووت و گالیسکه‌ن» کردووه‌ به‌کوردى و ده‌قى ڕۆمانى «تاراس بوڵبا»شى به‌کوردى بڵاوکردۆته‌وه‌. 
نیکۆڵاى ڤاسیلیڤێچ گۆگۆڵ له‌ 21ی ئادارى  1809 له‌دایکبووه‌، نووسه‌رى کورته‌چیرۆک و ڕۆمان و شانۆگه‌رى ڕووسیه‌و به‌ڕه‌گه‌ز خه‌ڵکى ئۆکرانیایه.‌ 
به‌شێکى ڕه‌خنه‌گران به‌باوکى ڕیالیزم له‌ئه‌ده‌بى ڕوسیدا دایده‌نێن. هه‌رچه‌نده‌ له‌یه‌که‌م به‌رهه‌مى شانۆیى له‌ساڵى 1829دا هه‌ستى به‌شکست و سه‌رنه‌که‌وتن کرد، به‌ڵام دواى دوو ساڵ له‌ 1831دا که‌کۆمه‌ڵه‌ چیرۆکێکى ئۆکرانى به‌ناونیشانى (چه‌ند ئێواره‌ وه‌ختێک له‌چاندنگه‌یه‌کى نزیک دیکانگادا)ى بڵاوکرده‌وه‌، ناوبانگێکى باشى بۆ خۆى په‌یدا کردو شاعیرو نوسه‌رى ناودارى وه‌کو (پوشکین و جۆکۆڤسکى و ئه‌کساکۆڤ و بلنیسکى) په‌سه‌ندیان کردو به‌نوسه‌رێکى ڕیالیستى سه‌رکه‌وتوویان له‌قه‌ڵه‌مدا.
گۆگۆڵ جگه‌ له‌چیرۆکى کورت و ڕۆمان، کۆمه‌ڵه‌ شانۆگه‌ریه‌کى ڕیالیستى به‌هێزى هه‌یه‌، دیارترینیان شانۆگه‌رى (جه‌نابى موفه‌تیشى گشتى) له‌ساڵى 1836 نوسى و ده‌ریچواندو سه‌رکه‌وتنێکى باشى به‌ده‌ستهێنا و هێرشێکى توندوتیژى پێکه‌نیناوى برده‌سه‌ر چینى فه‌رمانبه‌ره‌کانى حکومه‌تى ڕوسیاى قه‌یسه‌رى، هه‌روه‌ها له‌ساڵى 1842 شانۆگه‌ریه‌کى سه‌رکه‌وتووترى نوسى به‌ناوى (ژنهێنان) و کارێکى ته‌واوى له‌نوسه‌رانى دواى خۆى کردو له‌هه‌مان ساڵ شانۆگه‌رى (قومارچییه‌کان)یشى نوسى و له‌زۆر لاوه‌ په‌سه‌ندکرا.
گۆگۆڵ له‌ته‌مه‌نى 43 ساڵیدا له‌ 21ی شوباتى 1852 کۆچى دوایى کردوه‌.