ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ (پەیمانی كۆن) ئەو ئایەتەی دەڵێت: لە ژێر ئەم ئاسمانەدا هیچ شتێك نوێ‌ نییە، ئەوە دەستمان لە سەرەداوێكی زۆر گرنگ گیردەبێت بۆ مێژووی سەرهەڵدانی دیگایەكی ئەبسێردانە بۆ ژیان، دواتریش ئەم تێڕوانینە زیاتر گەشەدەكات و زۆرینەی ئەدەبیاتی دونیا ڕووبەرێكی زۆری گوزارشتە لە دونیابینی نائومێدانە بۆ جیهان، هەر لە ئەدەبی كلاسیكی یۆنان تاكو دەگاتە زۆرینەی نووسەرە مۆدێرنەكان خەریكی پاتەكردنەوەی ئەم دیدەن لە فۆرمی جیاوازدا.

لە ناو ئەدەبی كوردیشدا شیعرەكانی ئەدەبی كلاسیك تاكو هەرە تازەكان سەرڕێژن لە ڕەشبینی و توڕەیی و نیگەانییەكی تاكو سنوری خۆكوژی.

لە هیچ سەردەمێكیشدا ئەدەب و هونەر بەڵێنی گەشبینییان بە مرۆڤ نەداوە، بەڵكو هەمیشە مرۆڤیان خستۆتە بەردەم بوونی خۆی و پرسیارە هەر ئالۆز و ترسناكەكانیان ڕووبەڕووكردۆتەوە، ئەوەی لە نێو كایە جیاوازەكانی ئەدەب و هونەردا لە دووی گەشبینی دەگەڕێت، ئەوە كەسێكە سەرەتا خۆی فریودەدات پاشان ئەوانیتریش، چونكە ئەوە ئایۆلۆژیاكانن بە قسەی باقوبریق هەوڵی خەڵەتاندنی مرۆڤ دەدەن، بەوەی ئەوان دەتوانن بەهەشت لەسەر زەوی فەراهەم بكەن، لە كاتێكدا ئەو بەهەشتەی ئەوان باسی دەكەن لە هیچ كوێ‌ نییە، لە ئەنجامدا ئەوەی دەگۆڕێت فۆرمی ستەمكارییەكەیە، دەنا مرۆڤ مەحكومە بە بەردی سەرشانی خۆی و بۆ هەمیشە چەشنی سیزیف لە هەوڵدایە بۆ گەیاندنی بەردەكە بە ترۆپكێك كە سەرابە.

هەر ئەوەی ئایدۆلۆژیستەكان پێیان ئاسایی نییە مرۆڤ بە جۆری دیكە بیربكاتەوە جیاواز لەوان، واتە هەر ئەوەندەی هاوڕایان نەبوویت ئیدی وەك دووژمن لێت دەڕوانن،جۆرێكی تەواو بەرجەستەی ستەمكارییە.

جا ئێستا دونیا بچوك و كەم دەستەكەی ئێمە، پڕی بووە لە مرۆڤی لەو چەشنە، كە بەناوی چەپگەرایی و قسەی لەو بابەتەوە ڕۆژانە ئەوەندەی بۆیان بڕەخسێت دژایەتی هەر دیدگایەك دەكەن كە لەگەڵ بیری دۆگمای ئەواندا یەكناگرێتەوە، لەوەش كارەساتر ئەوەیە ئەم بەچكە چەپكەرایەنە بە قەولی خۆیان كەوتوونەتە شەن و كەوكردنی ئەدەب و هونەر و بەناوی ڕەخنەوە بە زمانێكی لاواز و ڕۆشنبیرییەكی هەژارانەوە خەریكی دادگایكردنی نوسەران و هونەرمەندانن كە گوایە خزمەتی سیستم دەكەن و تێڕوانینی ڕادیكاڵانەیان نییە بۆ ژیان، لە كاتێكدا خۆیان نەك ڕایكاڵ نین، بەڵكو بە زمانێكی زۆر سادە كە نووسینەكانیان دەخوێنیتەوە تێدەگەیت هیچیان لەو مەلا دۆگمایانە كەمتر نییە كە ڕۆژانە سەكۆی مزگەوتەكان بەكاردەهێنن بۆ لەكەداركردنی كەرامەتی مرۆڤ، تەنیا جیاوازییەك كە ئەم فەرخەچەپگەرایانە لە مەلا توندوتیژەكان جیادەكاتەوە ئەوەیە مەلاكان ئاین دەكەنە هۆیەك بۆ بێزاركردنی خەڵكی،ئەمان چەمكەكانی وەكو ڕادیكاڵ، دژە سیستەم، لە بەینەكانیشدا شیعرێكی ئاستنزمی خۆیان لە پاڵ وتارە پڕ لە كینەكانیان دادەنێن، بەو مەبەستەی ئەو جۆرەی لە شیعر ئەوان باسی دەكەن ئەوەیە كە هەر خۆیان دەینوسن و هەر خۆشیان دەیخوێننەوە و هەر خۆشیان دەزانن باسی چی دەكەن!...

ئەدەب و هونەری ڕاستەقینە بۆ مرۆڤە، مرۆڤ لە هەر كوێی ئەم دونیایەدا بێت، ئەویتری كە دەمێنێتەوە ئەو جۆرەیە كە ئایدۆلۆژیان دەیانەوێت ئەم دوو كایە گرنگەی مرۆڤ بەكاربێنن بۆ خزمەتكردنی تێڕوانینەكانی خۆیان ئەمەش لە زووەوە ئەزموونكراوە و سەركەوتوو نەبووە، نمونەش بۆ ئەمە ئەو ڕووبەرە زۆرەیە لە نێوانی بەرهەمەكانی نووسەرێكی وەكو (دۆستیۆفسكی و مەكسیم گۆرگی)دا كە هەردووكیان سەر بە یەك كولتور و یەك كۆمەڵگان، بەڵام یەكەمیان هەموو سنورەكانی دونیای بڕی و بووە كەرەستە بۆ بوارەكانی دیكەی وەكو فەلسەفە و دەروونناسی و ... بەڵام ئەوەی دووەمیان تەنیا لەو ڕووبەرە بچوكانەدا گرنگە كە دەمانەوێت نمونەی ئەدەبێكی سۆشیالیزمی وەربگرین، پاشان ئیتر ئیشمان پێی نامێنێتەوە...

لە پاش ئەوانیش لە هەر جێیەك و سەردەمێكدا ئەدەب و هونەر كرابێت بە ئایدۆلۆژیا بەرهەمی وەها ئاستنزمی لێكەوتۆتەوە كە لەگەڵ لەدایكبوونیدامردووە، چونكە كاری ئەدەب و هونەر ئەوەنییە ئایدۆلۆژیان بەیان بكات، بەڵكو كێشەی بەردەوامیان لەگەڵیدا هەیە و لە كورترین قسەدا (ئەدەب و هونەر زۆرینەی جار ڕەخنەی ئایدۆلۆژیا دەكەن.)