یەکێک لە قەڵەمە دیارە گەنجەکانى ئێستاى ناو دونیاى نوسینى ئێمە، کە خاوەن دەنگ و ڕەنگى تایبەت بەخۆیەتى، خانمە شاعیر(کۆچەر ئەبوبەکر)ە، ئەو جگە لە شیعر نووسین خاوەنى کتێبى (هیچ)ە کە گێڕانەوەى بیرەوەرى و جۆرێک لە وەسیەت و پێشبینیە بۆ داهاتوو لە شێوەى گێڕانەوەى نامەیدا بۆ کوڕەکەى، لەم دیدارەدا راو بۆچونەکانى ئەومان تایبەت بە هەندێک پرسى ئەدەبى وەرگرت.

سازدانى شاخەوان سدیق

هاوڵاتی: نووسین یەکێکە لە هەرە تایبەتمەندیە خودییەکانى ئینسان و هەر یەکەو بە بیانو هۆیەکەوە دەنوسێت، دەکرێت بزانین نووسین لاى تۆ چییەو بۆ دەنووسن؟

-نوسین شەڕی منە لەگەڵ جیهان، بۆ ئەوەی باڵانسی ژیانم راگرم ئەبێت بنوسم، بنوسم و بنوسم. نوسین وا ئەکات زیاتر بژیم، پشیلە ماڵیەکەی تۆیە، کە نەخۆشی خۆی، گۆشەنشینی خۆی توڕەبون و دڵشکانی خۆی هەیە. نوسین وا ئەکات خۆ بە دەستەوە نەدەیت، هەناوت هەو نەکات. ئەدەبیات وەکو رۆژی یەکشەممە گرنگە لە هەفتەدا، نوسین ئەیەوێت فریای دونیا بکەوێت، ئەوە نوسینە وا ئەکات ژیان بە سینگمەوە بنوسێنم، ئەگەر نا بە دیار گۆڕێکی بەتاڵەوە جۆلانەیەکم هەڵدەواسی و جۆلانەم ئەکرد، نوسین وا دەکات لە ئێوارەدا دڵ نەیبەستێت، ئەو کاتەی هەست ئەکەم لە گەردوندا هیچ شتێک پاڵپشتم نییە، نوسین ئەبێتە قەڵام. باشیەکەی لەوەدایە تا کۆتایش پێمان وایە نوسین رزگارکەرەکەیە، وەلێ...

هاوڵاتی: زۆرکەس پێى وایە نووسینى ئێستاى گەنجانى ئێمە، ئەگەرچى بە تەمەن و بە قەڵەم لە ڕووى ئەزموونى نوسینەوە گەنجن. بەڵام نووسینەکانیان بەزۆرى نوسینى نائومێدى و ڕەش بینیەو تەواو نەوەیەکى بێهیوان لە ناو دەقەکانیاندا. تاچەند ئەم بۆ چونە ڕاستەو هۆکارەکەى چییە گەروایە؟

-ئەم پرسیارە وەڵامەکەی کتێبێکە، چون ئەبێ بگەڕێینەوە بۆ مێژوو، کە پەیوەندی بە نەریت و میراتی فەرهەنگی وتەواوی ئەو زەبرو زەنگەوە هەیە کە بەر ئێمە کەوتووە، گۆرانکاریە جیاوازەکانی بواری ژیان و کۆمەڵگە کاریگەری بەسەر ئەرێنی و نەرێنی ژیانی هەر تاکێکەوە هەیە، کە بێگومان نوسینیش وەرگێڕانی ئەو ژیانەیە بۆ ناو نوسین. کۆمەڵگەی ئێمە کۆمەڵگەی پاش شەڕەو کارتێکەرەکانی ئەم نەوەیەن، کە بە قۆناغ ئەم زەبرەیان بەر کەوتووەو هێشتا خەریکن باجی جەنگ ئەدەن، هەر تاکێک بێ ئەوەی بە خۆی بزانێت رۆژانە لە لایەن سیستمێکی سیاسییەوە سزا ئەدرێت، رەنگدانەوەی کۆمەڵگەیەکی نائازادە لە هەموو بەندو پێوەندە کۆنەکان.هەر ئەوەشە وای کردووە  ئێمە شاعیرمان زۆر بێت، چون هێشتاش ئێمە لە خەیاڵێک ئەگەڕێین تێیدا ئارام بگرین، خوێنەری کورد هەتا ئێستایش ئارەزووی خوێندنەوەی رۆمانی خەیاڵئامێزو فیلمی رۆمانسی ئەکات. ئەم بابەتە لێکۆڵینەوەیەکی وردی ئەوێ، پاشان خودی نوسین لە قۆناغێکدا بەرهەمی نا ئومێدی و برینە، یاخود خاڵی ناکۆکی تۆیە لەگەڵ ژینگەو دەوروبەرت، لەگەڵ بون، لەگەڵ جیهان، بە جۆرێک ئەتەوێت خۆت لە رەگەوە هەڵبکەنی و لە جێگەیەکی تردا بڕوێیتەوە، کە بۆ هەندێک ئەو جێگەیەی تر نوسینە، نوسین جار هەیە دامەزراو و جێگیرت ئەکات، جاریش هەیە بۆ سەفەر ئەتباو هەرگیز ناگەڕێیتەوە، دوور دوور ئەتبات.

 نا ئومێدی لە نوسیندا و بە تایبەت لە نێو نوسەرانی گەنجدا گەر لە ئاگاییەوە بێ و بزانن ئەو نا ئومێدیە لە نێو کۆی خۆیدا بەرەو کوێ دەچێت و بۆ ئەنوسرێت، وە هەڵگری بەرپرسیاریەتیەک بێ بەرامبەر بە دەقی راستەقینە، وە لە دەرەوەی نەریت کاری تێدا بکرێ، ئاسایی وەر ئەگیرێت، بەڵام لە قۆناغێکدا، کە نائومێدی ئەبێت بە چەشنێک لە مۆدێل ئەمە خاڵە ترسناکەکەیە، کە مەترسی هەیە بۆ سەر ئەدەبیاتی ئێمە، کە بە نیگەرانیەوە ئەڵێم لای گەنجانی ئێمە چەشنێک لە عەبەسیەت و نا ئومێدی پەیدا بووە، گەیشتۆتە ئەو خاڵەی کە پێیان وایە لە دەرەوەی نا ئومێدی دەق دەلالەت و واتایەکی قوڵی نییە، کە ئەمەش بێگومان بێئاگایی نوسەر دەردەخات لەمەڕ ئەدەبیات و نوسینی دونیای دەرەوە، بەم هۆکارەشە من پێم وایە ئەدەبیاتی ئێمە هەتا ئێستا لە بازنەیەکدا خول ئەخوات...

هاوڵاتی: بۆچى زۆربەى گەنجانى ئێمە کە دەنووسن بە شیعر نوسین دەستپیێدەکەن؟ بۆچى نوسەرى گەنجى چیرۆکنووس یان ڕۆماننووس یان ژانرەکانی دیکەمان زۆر کەمە هۆکارى ئەمە چییە؟ ئەمە تاچەند پەیوەندى بە و قسیەوە هەیە کە دەڵێن ئەم نەوەیە ناخوێنەوە و تاقەتى خۆ ڕۆشنبیرکردنیان نییە؟

-وەک لە وەڵامی پرسیاری پێشودا تیشکم خستە سەر، لە نێو ئەدەبیاتدا ژانری شیعر لە زۆر رووەوە گرێدراوی جیهانی خەیاڵەو کەمێک دورکەوتنەوەیە لە فەوزای واقع، بارو دۆخ و هەلو مەرجی رۆژهەڵات کەشێکی خوڵقاندووە بۆ گەنج، هەمیشە بە دوای ئارامیەکدا گەڕاوە و ئەم ئارامیەشی لە شیعردا دۆزیوەتەوە، شیعریش پتر رەنگدانەوەی گرفتگەلی تاکی ئێمەیە و من وای دەبینم نزیکە رۆڵی سندوقی سکاڵا ببینێت، لە کاتێکدا ئێمە پێویستمان بە خاڵێکی وەرچەرخانە لە ئەدەبیاتدا و بەتایبەتتر شیعر، پێویستمان بە تەکنیک و خەتێکی جیاوازە، پێویستمان بە تەکانێکە، بە شێوە گۆڕکێیەکە، ئێمە خەریکی جوینەوەی خۆمانین، لە شیعردا هەموو ئەڵێیت بە سکێک لەدایک بوین.

 سەبارەت بە ژانرەکانی تری نوسین، بەتایبەت ئەگەر قسەی من لەسەر رۆمان بێت، ئەکرێت بگەڕێینەوە بۆ درەنگ کەوتنی رەوتی رۆماننوسین لای ئێمە، لە کاتێکدا لە خۆرئاوا لە سەرەتاکانی سەدەی حەڤدەوە سەری هەڵداوە، گەنجی ئێمە گەنجینەیەکی رۆماننوسی بەر لە خۆیان شک نابەن تا بچنەوە سەری، ئەوەی هەیە چەند هەوڵێکی کەمن، وە هەندێکیان ئەوەندە سەرەتایین ئەتوانی هەست بکەیت، کە چەند بێ ئەزمونانە نوسراون. خودی گەشەسەندنی رۆمان پەیوەستە بە ئەزمون و تەمەنەوە، ناکرێت نوسەر بێ ئەوەی ئەزمونێکی هەبێت و تەمەنێکی بەسەر بردبێ دەست بۆ ژانری رۆمان بەرێت، تۆ ناتوانی رەخنە لە گەنجێک بگری بەوەی  بۆچی شیعر ئەنوسێ و رۆمان نانوسێت، زۆربەی زۆری رۆماننوسانی دونیا سەرەتا شاعیر بون، پاش ئەزمون و قوڵبونەوەیەکی زۆر و ئاشنابونێکی باش بە ئەدەبیات ئەوکات دەستیان بۆ رۆماننوسین بردووە، پاشان. با ئێمە شعر وەکو گوتارێکی بێبایەخ چاولێنەکەین، کە یەکێکە لە هەرە ژانرە گرنگەکانی ئەدەب لە دونیاداو گرنگی تایبەتی پێ ئەدرێت.

 هاوڵاتی: تا چەند بڕواتان بە تەمەن یان ئەزموون هەیە لە بوارى نووسیندا؟ ئایا بۆ نووسینى باش پیێتان وایە تەمەن ڕێگربێت؟ بەو پێییەى هەمیشە باس لەنەوەى کۆن و نەوەى تازە دەکرێت لە ناو دونیاى نوسیندا؟

- ئەم پرسیارەی تۆ بە چەشنێک گشتگیرەو زەینی من یان خوێنەر بەو ئاراستەیەدا ئەبات، کە دروست مەبەستت کام جۆری نوسەری نەوەی نوێ و نەوەی کۆنە، رێگەم بدە من وەڵامەکە تایبەت بکەم بە نوسەری نەوەی کۆن و نەوەی نوێ لە باشور، چون ئێمە نوسەرمان هەیە وە کەسانێکیشمان هەن لە هەوڵی بە نوسەربوندان، تا کۆتاییش لەو قۆناغەدا ئەمێننەوە وە توشی چەشنێک لە وەهم ئەبن، کە پێیان وایە بەڵێ ئەمانە نوسەرن، بەوەی کۆمەڵێک کتێبی ریز کردووە، لە بەرامبەردا ئەشێ گەنجێکمان هەبێ تەنیا سێ بۆ چوار دەقی هەبێ، بەڵام بە مانا نوسەرە و جێی خۆی لە مێژودا ئەکاتەوە. ئێمە ناتوانین ناسنامەیەکی لە قاڵبدراومان بۆ نوسەرانی نەوەی کۆن و نەوەی نوێ هەبێ، وە ئەدەبیاتی کوردی بەو چەشنە گەی و نییە بتوانی پۆلێنبەندییەکی وردی بۆ بکەیت، لە دۆخێکی واشدا گرنگە پشت لە (کێیە) بکەین و بیر لە( چییە) بکەینەوە، ئەمەیان پەیوەندی بە تەمەنەوە نییە بەو شێوە باوەی کە ئەمڕۆ لە باشور پۆلێن کراوە، کە ئەتوانم بڵێم زیاتر فۆرمی قوتابی و مامۆستای وەرگرتوە، وەک لە نەوەی کۆنو نەوەی نوێ. لەگەڵ ئەوەشدا هەمیشە وتومە، ئەزمون بۆ نوسەر  گرنگە، کات و شوێن رەمز و رازی دەق و سیحری ئافراندنی نوسەر دیاری ئەکەن، ژیانی نوسەر، یاخود ژیانی ئەدەبی نوسەر پۆلێن کراوە بەسەر چەند قۆناغێکدا، هەر چەند ساڵ جارێک نوسەر بە پێی ئەزمون و بەر یەککەوتنی لەگەڵ دونیا، نوسینەکانی پێویستە فۆرمێکی تر وەرگرن و شتێکی جیاوازتر لەوەی پێشو بە خوێنەر ئاشنا کات، هەندێک جێگە هەن  لە نێو مرۆڤدا  لە لاوێتیدا نەگەییون و لەگەڵ هەڵکشانی تەمەندا ئەگەن، لێرەدا تەمەن رۆڵی خۆی ئەگێڕێت، بەڵام دیسانیش لەم  پۆلێنکردنەدا مانای وا نییە هەوڵی لاوان هەوڵێکی نەزۆکە.