ڕەنگە لەماوەی ڕابردودا زۆرێک یادەوەری خۆیان نوسیبێتەوە، بەڵام هەموان هاوڕان لەسەر ئەوەی بیرەوەریەکانی  (پشکۆ نەجمەدین) لە کتێبی (ئەزمون و یاد)ا، جیاواز لە زمانی باو خاوەنی بنەمای تایبەتی ئەدەبیە لە شێوازی گێڕانەوەدا، هەر بۆیە بەباشمان زانی لەم دیدارەدا دەربارەی ئەم بابەتە بیدوێنین.

سازدانی: شاخەوان سدیق

هاوڵاتی: یادەوەرى هەمیشە بەشێکى گرنگى ژیانى هەموو مرۆڤێکە، کە جگە لە بیرهێنانەوەى ژیانى تایبەتى مرۆڤ، زۆرجاران دەبێتە دەروازەو ئەزمونى گرنگ و بەسود بۆ ژیانى کەسانى دیکە، مەبەستمە بڵێم ئەوخاڵە گرنگە چیبوو ئێوەى بەنوسینەوەى یادەوەریەکانتان هاندا؟

پشکۆ نەجمەدین: چەمک و مانا  و بەهای نووسینەوەی یادەوەرییەکان فرەڕەهەند و فرە ئامانجن و لە کەسێکەوە بۆ ئەوی دیکە، بە پێی قۆناغ و سەردەمەکان و ڕۆڵی کەسەکە لە ڕووداوە سیاسی، کۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەکاندا جیاوازن. من کەسێکم کە شایەتحاڵی کۆمەلیک ڕووداوی گرنگی سیاسیم لە دەیەی هەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی ڕبردوو، کە لە کوردستاندا ڕوویان داوە و بۆ خۆشم لە زۆرینەیاندا بەشدار بووم و کەموزۆریش ڕۆڵیکم تێیاندا هەبووە. من مەبەستم بوو حیاکەیەتەکانی ئەو ڕووداوە سیاسییە چارەنووسسازانە بۆ نەوەی ئێستا و ئاییندەی میللەتەکەم بگێڕمەوە.

هاوڵاتی: کتێبى (ئەزمون و یاد) لە ناونیشانەکەیەوە وەڵامى ناوەرۆکى کتێبەکە ڕوندەکاتەوە، جگە لە لایەنى ڕوداوەکان تۆ مەبەستت بوو ئەم کتێبە وەک مێژوو بگێڕیتەوە یان ویستت مێژوو بکەیت بە ئەدەب و یادەوەریەکانت بکەیت بەگەرەستە بۆ گێڕانەوەى ئەدەبى؟

پشکۆ نەجمەدین: کتێبی "ئەزموون و یاد" ئەزموون و یادەوەریی کەسەکی منە لە بواری سیاسەت و ئەدەبدا و بەجۆرێکیش ئەزموونی یادەوەریی نەوەیەکی هاوتەمەن و هاوسیاسەتی منە کە ڕۆژگارێک هەموو گەنجییەتیی خۆمانمان بۆ نەزر کرد. یادەوەریی من و هیی هەر یادەوەرنووسێکی دیکەش نابنە نووسینەوەی مێژوو، بگرە  وێنەگرتنەوەی  ئەو ڕەگەز و وێنانەیە کە دەشێ کارئاسانی بۆ مێژوونووسانێک بکات کە بەنیازی نووسینەوەی مێژووی نوێ و هاوچەرخی بزووتەوەی سیاسیی کوردبن.

من لە نووسینەوەی یادەوەریدا، چەندم پێ گرنگە چی دەنووسیت و دەگێڕیتەوە، هێندەشم پێ گرنگە کە چۆن و بە چ زمان و ستایل و میتۆدێک دەقی نووسینەوەی یادەوەرییەکان بەرهەم دەهینیت! هەوڵی چکۆلەی من وەکوو نووسەرێک، هەوڵێکە بۆ پێکگەیاندنی تێکستی یادەوەری و ئەدەب!

من جگە لە خولقاندنی وێنەی شیعری لە گێڕانەوەدا، هەوڵم داوە ڕەگەزەکانی نووسینی ڕۆمان و هونەری سینەماییش بەکار بێنم، بە تایبەت لە "کتێبی سێیەم"دا ئەو کارەم کردووە.

هاوڵاتی: (ئەزمون و یاد) کتێبێکى تاریک و تاڵە وەک ڕووداو. پڕە لە دڵڕەقى و ناهەقى و کارەساتى ناخۆش، بەڵام هەموو ئەوانە بەزمانێکى جوانى شیعرى گێڕدراونەتەوە، کە لە هەندێک شوێندا خوێنەر بەر ڕستەى شیعرى دەکەوێت، ئەمە بۆ ڕاکێشانى خوێنەرە بەمەبەست، یان کاریگەرى زمانى شیعرە لەسەرتان و نەتان توانیوە لێى دەربازبن بەو پێیەى بەڕێزتان شاعیرن و ئەزمونى نوسینى شیعر دەکەن.

پشکۆ نەجمەدین: چەقی هەر تێکستێکی ئەدەبی و هەر ژانرێکی دیکەی نووسین، لە کن من، تەنیا زمانە و زمان!   لە هونەری گێڕانەوە و یادەوەرینووسیندا، ڕووداوەکان هەر چییەک بن و هەر چۆنێک ڕوویان دابێ، ئەگەر بە زمانێکی باڵا نەنووسرێنەوە و وێنە نەگیرێنەوە، ناچنە بازنەی هونەری داهێنانەوە!

من کە ڕووداوە سەخت و تاڵەکانی ژیانی خۆم و ئەوی دیکەش بەو زمانە دەگێڕمەوە، دەمەوێت لە ماڵی زماندا ڕووداوەکان بخولقێنمەوە! زمانی ئەدەبی و وێنە شیعرییەکان دەکارن مانایەکی فرەڕەهەند بە ڕووداوەکان بدەن و خوێنەر بۆ دنیای بیرکردنەوە لە بونیادی زماندا کێش بکەن.

من بە دریژاییی دە دوانزە ساڵ ژیانی سەختی پێشمەرگەیەتی و تاریکییەکانی زیندانی چیا، شیعر و وێنەی شیعری، لە ناخمدا چەپۆکانیان بووە.  لە زۆر جێگاش گوتوومە و نووسیومە، ئەگەر خوێندنەوەی شیعر و ڕۆمان نەبا، من لە دۆزەخی زینداندا، گیانم دەرنەدەبرد!

 هاوڵاتی: (ئەزمون و یاد) و گێڕانەوەى ڕوداوەکانى ناوى کتێبێکى ئاسایی نیە، بەڵکو کتێبى گومانکردنە لەوەى پێى دەوترێت شۆڕشى کوردى، هەڵوێستەکردنە لەبەردەم مێژووى پڕلە خوێنى بەناهەق ڕژاوى میلەتێکدا بە دەستى کورەکانى خۆى، پێتانوایە دەبێت و پێویست بوو ڕاستى ئەم مێژووە بخرێتە ڕوو یان دەکرا هەڵگیرێت بۆ کاتى گونجاوى تروەک بەشێک لە نەیارانى کێبەکە وا لێکى دەدەنەوە کە ئێوە بەم کتێبە نەوەى نوێتان لە ئینتماى نیشتمانى بێ هیوا کردوە و زووبوو بۆ وتن و گێڕانەوەى ئەو شتانە؟

پشکۆ نەجمەدین: من بە مەبەست جەختم لەسەر کارەساتەکانی شەڕی نێوخۆ و بونیادی فیکریی حیزب و سەرکردەی کورد کردووەتەوە و پێم وا بووە و ئێستاش هەر پێم وایە کە گرنگە بە نەوەی ئێستا و ئاییندەی میللەتەکەم بڵێم: ئەمە بوو شۆڕش! ئەمە شۆرش نەبوو، بگرە وەهەمی شۆڕش بوو!

دەمەوێت بڵێم: پاشاگەردانی و بێسەروبەری و بێسیستەمیی حوکمڕانیی خۆماڵی، گەندەڵی و دووئیدارەیی و تاڵانی و فەوزای سیاسی و ئیداری و فەرهەنگیی پاش ڕاپەڕینێکی شکستخواردوو، ڕێشەکەی لە "شۆڕش"ی شاخدایە و ئەو ئەقڵ و فەرهەنگە سیاسییەی شاخ، بەرهەمهێنی دۆخی سیاسیی ئێستایە!

ئەوە گیڕانەوەکانی "ئەزموون و یاد" نین کە تۆوی بێهیوایی لە هزری تاکی کورددا دەچێنن و ئینتمای نیشتمانی لە کن وی دەسڕنەوە، بگرە ئەقڵی سیاسیی شاخاویی حیزبە کوردییەکان و نەبوونی ئینتمای نیشتمانی لە کن هێزە سیاسییەکانە کە نەوەیەکی بێئینتما دروست دەکەن! دەمەوێ بڵێم: ئێمە نەوەیەک بووین کە هەموو جوانییەکان، خۆشەویستییەکان، ئازادییەکانمان بە جوانییەکان و خۆشەویستییەکان و ئازادیی نیشتمان گۆڕییەوە و ئەمەش نیشتمانێک کە کردیانە زیندانی شەتەکدانی کبریا و ئازادییەکانی تاکی کورد! ژنەنووسەری بەنامێی عەرەب، ئەحلام موستەغانمی دەڵێ: میلیۆنێک شەهیدمان بۆ ئازادیی جەزایر بەخشی و ئێستاش جەزایرێک هەیە بۆ دڵەکان و جەزایرێکیش بۆ گیرفانەکان! ئێمە بۆ جەزایر شەهید دەبووین و ئێستاش جەزایر، شەهیدمان دەکات! (ڕۆمانی الاسود یلیق بک.)

هاوڵاتی: تا چەند لە نوسینى ئەم کتێبەدا چاوپۆشیت لە ناوى کەسایەتى و خۆلادان لە گێڕانەوەى هەندێک ڕوداو کردوە، ڕاستگۆیانە پێمان بڵێ هیچ ڕوداو بەسەر هاتێکى گرنگ هەیە نەت گێڕابێتەوەو هەڵتگرتبێت بۆ مێژوو؟

پشکۆ نەجمەدین: هێندەی چاوی بیر و شۆڕبوونەوەم بۆ ئەوێ ڕۆژێ هەتەری کردبێت، ناوی کەس و چ ڕووداوێکیشم بەژێر لێوانی گیڕانەوەوە نەکردوون و لەبەر خاتری هیچ کەس و لایەنێکیش هیچ شتێکم لە ناخی خۆمدا گل نەداوەتەوە! هێندە هەیە هەموو شتێک بۆ نووسین و گێڕانەوە نابێت، واتە هەندەک کار و کردەوە هەن، کە گێڕانەوەیان جگە لەوەی چ مانایەکیان نییە، دیسانیش ڕەنگە کێشە و گرفتی کۆمەڵایەتی و عەشایەری بۆ هەندەک کەس بخولقێنن!

هاوڵاتی: کە ئێستا ئاوڕ لە (ئەزمون و یاد)ەکانت دەدەیتەوە، چى دەڵێت؟ شتێک جیاواز لە کتێبەکەت، بەخۆت بە منداڵەکانت بە هاوڕێێ و هاوتەمەن و نەوەى نوێ؟

پشکۆ نەجمەدین: دەڵێم: بەختەوەرم کە سەرپاکی تەمەنی گەنجیی خۆمم، لەپێناوی ئازادی و دۆزی ڕەوای میللەتکەمدا بەسەر برد، جا با ئەنجامیکی دڵخوازیشی نەبووبێت. ئەقڵ و تێگەیشتنی من  بۆ شۆڕش وئازادی و گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتییەکان، ئەوێ ڕۆژێ، وەکوو کەسێکی کەمئەزموونی لێوانلێو لە حەماسەتی شۆڕشگێڕی، هەر ئەوە بوو کە بوو. من لە مێژووی خۆم و کار و خەباتی خۆم، ژیوان نیم!  من یەک کوڕم هەیە، ناوی ڕۆمانە و تەمەنی بیست و دوو ساڵە... هەمیشە ئەم حیکایەتانەم بۆ گێڕاوەتەوە و پێم گوتووە: ژیانی من و هاورێکانم و میللەتەکەم ئەمە بوو، تۆهەمیشە کوردێکی باش و ڕەسەن و مرۆڤێکی هزرفراوان بە و ڕێچکەیەکی دیکە لە ژیانی خۆتدا بگرە! تۆ ئەزموونی شکستەکانی من دووپات مەکەرەوە! بە هاوڕێ و هاوتەمەکانیشم دەڵێم: ژیانی ئێمە، ئەزموونکردنی دۆزەخی سیاسەت بوو! نەوەی نوێش، تەمەننا دەکەم، نەوەی زانست و مەعریفە بێت و بە بی ئەزموون و مەعریفەیەکی فیکری و سیاسی، خۆ لە "پەرمۆدا"ی سیاسەت نەهاون!