كارزان ناسیح

لەم ماوەیەدا دوو كتێبی نوێی نوسەر و چالاكوانی دوورە وڵات هیوا ناسیح چاپ و بڵاوكرانەوە كە بریتین لە:

١. ھەڵەبجە و ئەنفال ، لە چاپخانەی بینایی بە قەبار‌ەی ناوەند، چاپكراوە، پارێزگاری سلێمانی د. هەڤاڵ ئەبوبەكر ئە‌ركی چاپكردنی گرتۆتە ئەستۆ.ئەم كێتبە بریتییە لە سێ بەش

بەشی یەكەم: كۆمەڵێك وتار و بابەتە، كه لەسەر هەندێك چالاكی و كاری گرنگن لە ئەوروپا و كوردستان، كە نوسەر بۆ بە جینۆسایدناساندنی هەڵە‌بجە و ئەنفال و تاوانەكانی دژ بە گە‌لی كورد ئەنجامی داون‌.

بەشی دووەم: كۆمەڵێك راپۆرت وتاری وەرگێڕراوه لە میدیای رۆژاواوە، بە هەمان شێوە لەسەر كۆمەڵكوژییەكان و دادوەری له جیهاندا، ئەم بابەتانە لە سێ زمانی ئەڵمانی، عەرەبی و ئینگلیزییە‌وە وەرمگێڕاون.

بەشی سێیەم: كۆمەڵێك چاوپێكەوتنی رۆژنامەوانیییە، یەكێكیان به ئەڵمانی لەگەڵ نوسەر ئەنجام دراوە، لە میانەی توێژینەوەیەك لەسەر كورد و ئەوانی تر هی رۆژنامە و گۆڤار و سایتە كوردییەكانن.

سەرجەمیان لە چوارچێوەی هەڵەبجە و ئەنفال و كاركردن بۆ ئەو دۆسیانه و مافی مرۆڤن. چالاكییەكانی لێرەدا تۆماركراون زۆریان لە چوارچێوەی كارەكانی رێكخراوی (چاك)دا بوونە، كە كاتی خۆی چالاكترین رێكخراوی بواری مافەكانی مرۆڤ و كاركردن بۆ بەجینۆسایدناساندنی هەڵەبجە و ئەنفال بوو لە باشوری كوردستان و هەندەراندا، بەڵام بیرۆكە و دەستپێشكەری نوسە‌ری كتێبەكە بوونه،‌ وە ئەو ڕۆڵی سەرەكی تێیاندا هەبووە.

دوو پرۆژەكە‌ش كە پێشكەش بە دە‌زگا پەیوەندیدارەكانی حكومەت و پەرلەمانی باشوری كوردستان كراون، ناوبراو نوسیونی. لە گرنگترین كارەكانیش رێكخستنی یەكەم كۆنفرانس بۆ بەجینۆسایدناساندنی هەڵەبجە و ئەنفال لە بارەگای سەرەكی نەتەوە یەكگرتوەكان له شاری ژنێڤ، گەیاندنی دۆسییەی هەڵەبجە و ئەنفال بە پەرلەمانی سویسرا و پرۆسەی دەنگدان بۆ بەجینۆساید ناساندنی ساڵی ٢٠١١، هەروەها چوونە پاڵی رێخكراوی ئەمنستی ئینتەرناشناڵ لەسەر دۆسییەی دادگاییكردنی گەورەتاوانبار نزار خەزرەجی و ...هتد. شایەنی باسە هەردوو وتاری: ئەمریكا، سەددام و گازی ژەهراوی (پەیوەندیە نهێنییەكانی ئەمریكا وسەددام لە هەشتاكاندا)، هەروەها یەكەمین ڕاپۆرتی میدیای ئەوروپی لەسەر پرۆسەی ئەنفالەكان بەناوی (سكاڵای قورسی كوردەكان لە دەست بەغدا، بەكارهێنانی گازی كیمیایی دژ بە دێهاتە كوردییەكانی عێراق)، كە لە ئەڵمانییەوە وەریگێڕاون، دیارە ئەم دوو بابەتە بایەخ و گرنگی خۆیان هەیە، لە ڕووی زانیارییەكانی ناوی و هاوكات وەك بە‌ڵگەنامەی ڕۆژنامەوانیش. لەگەڵ وتار و بابەتەكاندا هەندێك بەڵگەنامەی گرنگ‌‌ بڵاوكراونەتەوە، كە بەشێكیان بۆ یەكەمجارە بڵاودەكرێنەوە.

هەروەها چەند بابەتێك لە سەر راكێشانی تاوانبارانی گەلانی جیهان بە سێ تاوانە گەورەكە (گەلكوژی واتە جینۆساید، تاوانەكانی جەنگ و تاوانەكانی دژ بە مرۆڤایەتی) و دادگاییكردنیان. ئەمەش به مەبەستی ئاشنابوونی خوێنەر و چالاكوانانی مافی مرۆڤە لەسەر دادگای تاوانباركردنی نێودەوڵەتی هەمیشەیی لە جیهاندا و هەروەها ئەو دادگایی و پرۆسانەی لەم بوارەدا ئەنجام دراون. چونكە بەداخەوە لە‌ نێو گەلی ئێمەدا زانیاریی لەسەر ئەم بابەتانە زۆر كەمە، زۆر گرنگە خوێنەر و بەتایبەت چالاكوانانی ئەم بوارە تێبگەن، كە ڕاستە كاركردن لەم بوارەدا حەوسەڵە و وزە و توانا و ئارامیی زۆری دەوێت، بەڵام دونیاش وەك دە‌ڵێن (شاری بێ ساحێب نییە)، بۆیە سەرەڕای ئەو هەموو ستەم و نادادی و ناهەقییەی لە وڵاتانی جیهاندا كراوە و دەكرێت، زۆر جارانیش داد و دادوەریی ئامانجی خۆی پێكاوە و دەپێكێت، لە ئەنجامدا، وەك لە وتارێكیاندا هاتوە‌، دەیان سەركردەی زۆردار و خوێنڕێژ و سەرۆك و پاشای وڵاتان لە جیهاندا، كە گەلكوژی و كۆمەڵكوژی و گەورەتاوانەكانی تریان ئەنجامداوە، پێش مەرگیان دادگایی كراون و سزای ڕەوایانەی خۆیان وەرگرتوە.

٢. ئێمە لەدیدی ئەوانەوە، لە چاپخانەی ئاسیا چاپكراوە، ئەم كتێبەیان كۆمەڵێك وتاری سیاسی، چاوپێكەوتن و خوێندنەوە‌ی كتێبە لەسەر كورد و ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، كە بە چەند زمانێكی بیانی لە ئەوروپا بڵاوكراونەتەوە، هیوا ناسیح وەریگێڕاون‌ و ئامادەی كردون. نوسەر و وەرگێڕ بەكر شوانی پێشەكی بۆ نوسیوە. لەسەر ئەركی د. تەها ڕەسوڵ چاپ كراوە.

نوسەر لە پێشەكییەیدا نوسیویەتی: ((ئەم كارەی من دەستم داوەتێ لە وڵاتە پێشكەوتوەكاندا كاری دەزگا و دامەزراوە‌‌ی تایبەتن، تا‌ بەدواداچوون بۆ ئەو بابەتانە بكەن، كه لەسەر گەلە‌كە‌یان نوسراوە، بەڵام من لە نەبوونی ئەو جۆرە دەزگایانەدا هاتوم و دەستم بردوە بۆ ئەم كارە، هەرچەند نازانم ئایا كتێبخانەی كوردی كتێبی وای تێدا بێت یان نا، كە وتاری سیاسیی رۆژنامەنوس و چاودێرانی بیانی كرابێتنە كوردی و لە دووتوێی كتێبدا بڵاوكرابێتەوە، بەڵام بۆ خوێنەری كورد گرنگە، كە بزانێت كێشەی كورد لە ڕوانگەی ئەوانەوە چۆن دەبینرێت، چەندە جێی بایەخە و چەند زانیارییان له ‌سەری هەیە)).

ئەم كتێبە بریتییە لە سێ بەش، بەم جۆرە:

بەشی یەكە‌م كۆمە‌ڵێك وتار و ڕێپۆرتاژی ڕۆژنامەوانی، كە لە رۆژنامە و گۆڤارە ئەڵمانیزمانەكاندا بڵاوكراونەتەوە و لە‌ لایەن نوسەرەوە لە كات و ساتی خۆیدا كراون‌ بە كوردی و لە رۆژنامە و گۆڤار و سایتە كوردییەكاندا بڵاوكراونەتەوە، هەرچەندە وا ئێستا هەندێك لەم وتارانە دە تا پانزە ساڵێكی بەسەردا تێپەڕیوە، بەڵام ئەوانەش بایەخی خۆیان لە دەست نەداوە، چونكە‌ گرنگە دید و بۆچوونی ئەوانی دی، كە بە زۆری نوسەر و ڕۆژنامەنوسی ناسراو و پیشەیین لەسەر كێشە گەرمەكانی، كە لەدەوروبەری ئێمە ڕوویداوە و زۆربەشیان بەردەوامن، بزانین، تا بۆمان دەركەوێت چۆنیان ڕوانیوەتە كێشەكان، پێشبینیان چی بووە، سەرنجیان چیە و رەخنەیان لە چی بووە. بۆهەر یەكە‌شیان وێنەی نوسەرەكەی یان یەك لەو وێنانەی لەگەڵ بابەتەكەدا لە ئۆرگیناڵەكەدا بڵاوكراوەتەوه، لێرەش لەگەڵی دانراوە، لەگەڵ لینكی سەرچاوە‌ی بابەتەكە.

بەشی دووەم چەند چاوپێكەوتنێكی رۆژنامەوانین، لەمانە دوانیان هیوا ناسیح خۆی ئەنجامی داون، یەكەمیان لەگەڵ پەرلەمانتارێكی سویسری، كە ئێستا هاوسەرۆكی پارتی سۆسیالیستی سویسرایە، كە دووەم گەورەترین پارتی نێو پەرلەمانی ئەو وڵاتەیە. هەروەها لەگەڵ د. تۆماس شمیدینگەر كە ئەكادیمی، نوسەر و توێژەرەوەیەكی ناسراوی نەمساییە و زۆر دۆستی كوردە و چەندین جار سەردانی كوردستانی كردوە و چەندان كتێبیشی لەسەر كورد نوسیوە.

بەشی سێیەمیش خوێندنە‌وە بۆ چەند كتێبێكە، یان وردتر بڵێین پوختەی پێنج كتێبە، كە بە زمانی ئەڵمانی و لە دەزگا بەناوبانگەكانی ئەوروپادا بڵاوكراونەتەوە، ناوەڕەۆكەكانیان ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە خەباتی گەلی كورد و كەلتور و بارودۆخی كوردستان یان ئەو وڵاتانەوە هەیە كە كوردیان بەسەردا دابەش كراوە.

نوسەر پاش خوێندنەوەی كتێبەكان، هاتوە ناوەڕۆكەكانی بە سەرنج و تێبینی خۆیەوە لەسە‌ریان بە كوردییە‌كی ڕەوان نوسیوەتەوە. بەكر شوانی له پێشەكییەكەیدا دەنوسێت (( زۆربەی دەوڵەتان و میللەتانی جیهان هەر لە سەردەمانێكی زووەوە دەزگاگەلی تایبەت بە بەدواداچوون و كۆكردنەوە و ئەرشیڤكردن و وەرگێڕانی ئەو بابەتانەیان هەیە كە ئەوانی تر دەربارەیان بەرهەمی دەهێنن. وەلێ كورد، وەك خاوەن قەوارە و دەسەڵات لەم سەردەمەدا، سەرباری هەبوونی بوار و توانای پێویست، لەم بوارەدا زۆر كەمتەرخەمە و ڕای گشتیی كوردستان بەدەگمەن نەبێت، ئاگاداری ئەو هەموو بابەتە نییە كە لە دنیای ڕۆژئاوادا لەبارەیەوە بەرهەم دەهێندرێن. ئەوەش وا دەكات كەسانی خەمخۆری وەك كاك هیوا ناسیح وەك تاك و بە دەستپێشخەریی خۆیان دەست بۆ ئەركێكی لەو جۆرە ببەن.

وێرای دەستخۆشیم لە كاك هیوا ناسیح، هیوادارم ئەم كارە هێژایەی ببێت بە سەرەتایەك بۆ دامەزراندنی ناوەند و دەزگای تایبەت بە بەدواداچوون و پۆلێنكردن و وەرگێڕانی زیاتری ئەو بابەتانەی كە لە دیدی ئەوانی ترەوە لەسەر كورد و دۆزەكەی نووسراون)). هەر دوو كتێبەكە ژمارەی سپاردنیان لە لایەن بەڕێوبەرێتی گشتی كتێبخانە گشتییەكانەوە پێدراوەو ئێستا لە كتێبخانەكانی كوردستاندا بەردەستە.