هاوڵاتی

«من دیلی توركیا نیم بەڵكو دیلی گەلەكۆمەیەكی نێودەوڵەتیم، كە پڕۆسەكە لەسوریاوە دەستیپێكرد بۆ ئیمراڵی و گەورەترین پیلانگێڕیی گلادیۆی ناتۆیە لەمێژوودا» عەبدوڵا ئۆجەلان بەمشێوەیە پێناسەی «پیلانگێڕیی ٩ـی تشرینی یەكەمی ١٩٩٨ دەكات»  كەدواتر بووە هۆی دەستگیركردنی و رەوانەكردنی بۆ دوورگەی ئیمراڵی.

لەپەرتووكی «مێژوویەك لەئاگر»ـدا جەمیل بایك هاوسەرۆكی كەجەكە، دەڵێت: «كاتێك حكومەتی رەزا شا لەئێراندا باڵادەست بوو، ناوەندی (CIA) لەتارانی پایتەختی ئێران بوو،  كاتێك حوكمی شا‌ رووخێندراو شۆڕشی گەلانی ئێران بەرپابوو، ئەو سەفارەتە لەلایەن ئێرانییەكانەوە دەستی بەسەرداگیراو ئەو بەڵگانەی لەسەفارەتەكەدا هەبوون بڵاوكرانەوە، لەیەكێك لەو بەڵگانەدا كونسوڵخانەی ئەمریكا لەئەدەنە زانیاری بۆ سەفارەتی ئەمریكا لەتاران دەنێرێت، تێیدا دەڵێت چەپی تورك و گرووپە كوردییەكانی تر، نە بۆ ئێمەو نە بۆ توركیا مەترسیدار نین، بەڵام تەڤگەرێك هەیە بەناوی “ئاپۆچی” تادێت ئەو تەڤگەرە گەشە دەسێنێت و بەهێز دەبێت، ئەمەش زۆر مەترسیدارە، پێویستە لەبەرامبەر ئەو تەڤگەرەدا، هەندێك رێكار بگرینەبەر».

پیلانگێڕیی نێودەوڵەتی ٩ـی تشرینی یەكەم چۆن و كەی دەستیپێكرد؟

كاتێك عەبدوڵا ئۆجەلان لەسوریا بوو، لە ٩ـی تشرینی یەكەمی ١٩٩٨ نەخشەی پیلانگێڕییەك بۆ رفاندنی و رادەستكردنی بەتوركیا داڕێژرا، بەوتەی بەرپرسانی پەكەكە بەریتانیا داڕێژەرو ئەمریكا جێبەجێكاری پیلانگێڕییەكە بوو، بەسەرپەرشتی دەزگا سیخوڕییەكانی (میت، مۆسادو سی ئای ئەی).

سلێمان دێمریلو، سەركۆماری ئەو كاتەی توركیا لەپەرلەماندا بڕیاری بەكارهێنانی هێزی دەركرد دژی سوریا، لەدۆخێكدا كە ئۆجەلان لەخاكەكەی دەرنەكات، دوای ئەم بڕیارە سوپای توركیا بە ٣٥ هەزار سەربازەوە لەخاڵی سفری سنووری سوریا جێگیربوون، بەهاوكاری فڕۆكەی جەنگیی لەئاسمانەوە، هەر لەو سەروبەندەدا ئەمریكا-ئیسرائیل-توركیا هێزێكی سەربازیی هاوبەشیان لەدەریای ناوەڕاست مۆڵداو موشەكی گەورەو دوورهاوێژیان جێگیركرد.

وەك بەرپرسانی پەكەكە دەڵێن پیلانگێڕییەكە وا داڕێژرابوو، كە  ئۆجەلان لەسوریا دەربچێت و بیخەنە تەڵەوە، دواجار ئۆجەلان بەناچاری سوریای جێهێشت بەرەو یۆنان كەوتەڕێ، كاتێك دەگاتە یۆنان، هەر لەفڕۆكەخانە جوابی دەكەن و داوای لێدەكەن بەجێی بهێڵێت، سا بۆیە ناچار دەبێت بچێتە روسیا، بەڵام لەوێ بۆی روون دەبێتەوە كەڕوسیاش بەشێكە لەپیلانگێڕییەكەو جێگای ناكەنەوە، ناچار ئۆجەلان ئەو وڵاتە بەرەو ئیتاڵیا بەجێدەهێڵێت و لەڕۆما دەگیرسێتەوە.

ئیتاڵیا لەژێر فشاری یەكێتیی ئەوروپادا عەبدوڵا ئۆجەلان ناچار بەجێهێشتنی وڵاتەكەی دەكات، جارێكی تر بەناچاریی دەگەڕێتەوە بۆ روسیاو لەوێشەوە دەچێتەوە یۆنان.

پیلانگێڕییەكە لەیۆنانەوە گەیشتە لوتكەو هەموو رێگاكان لە عەبدوڵا ئۆجەلان داخران، لەوێوە بەناوی رەوانەكردنی بەرەو هۆڵەندا ئۆجەلان دەبرێتە نایرۆبی پایتەختی كینیا.

عەبدوڵا ئۆجەلان خۆی بەمشێوەیە  باسی ئەو چركەساتانە دەكات: «رۆژی ١٥ـی شوباتی ١٩٩٩هێزەكانی كینیا دەوری باڵیۆزخانە دەتەنن و ناچار كرام، سواری ئەو ئۆتۆمبێلە ببم كە بۆیان ئامادە كردبووم، بەرەو فڕۆكەخانەی سەربازیی بەڕێكرام و بەدەرزییەك بێهۆش كرام».

ئۆجەلان دەشڵێت:» كاتێك بەهۆش هاتمەوە لەناو فڕۆكەیەك بووم، كەكارمەندی مۆسادو (CIA  تێدابوو بەچەكی ئۆتۆماتیكییەوە، دواجار هێزی تایبەتی توركیا بەسەرمیان داداو چاویان بەستمەوەو هەموو شتەكانیان لێسەندم و گرێیاندام، فڕۆكەكە دووجار نیشتەوە جارێك لەمیسرو جارێكیش لەئیسرائیل یان قودس، كە منیان بەكەشتی بەرەو دوورگەی ئیمراڵی هێنا، بەرەبەیانی ١٦ـی شوبات بوو».

لەمیانی قسەكردنیدا بۆ كەناڵی ئێن تیڤی توركی، جەواد ئونیش یەكێك لەكاربەدەستەكان و جێگری سەرۆكی میت، ئەوەی راگەیاند كە ئۆجەلان لەلایەن ئەمریكییەكانەوە قۆڵبەستكراو رادەستی دەسەڵاتی توركیا كراوە بۆ دادگاییكردن.

لەدوای دەستگیركردنی ئۆجەلان، بەهەزاران كورد لەوڵاتانی جیهان ئیدانەو گردبوونەوەیان رێكخست لەبەردەم باڵیۆزخانەكانی یۆنان و ئیسرائیل.

لەكاتی دەستگیركردنیەوە، ئۆجەلان خراوە زیندانێكی تاكەكەسیی لەدوورگەی ئیمراڵی لەدەریای مەڕمەڕە لەتوركیا، ئۆجەلان تاكە زیندانكراوی ئەو شوێنەبوو و زیندانییەكانی دیكە گواسترانەوە بۆ زیندانەكانی دیكەی توركیا، هەروەها زیاتر لە ١٠٠٠ چەكدار بۆ پاسەوانیكردن لە ئۆجەلان دانران.

ئۆجەلان بەتۆمەتی «خیانەتی نیشتمانی و جوداخوازی» لەڕۆژی ٢٩ی حوزەیرانی ١٩٩٩ فەرمانی لەسێدارەدانی بۆ دەرچوو، بەڵام توركیا لەكانوونی دووەمی ٢٠٠٠، بڕیاریدا فەرمانی لەسێدارەدانی ئۆجەلان دوابخات تاكو دادگای مافەكانی مرۆڤ لەیەكێتیی ئەوروپا پێداچوونەوە بۆ بڕیارەكە دەكات. لەئابی ٢٠٠٢، توركیا سزای لەسێدارەدانی لەوڵاتەكەی نەهێشت، هەربۆیە لەتشرینی یەكەمدا سزای ئۆجەلان گۆڕدرا بۆ زیندانی هەتاهەتایی.

دوایین دیدار كەدەسەڵاتدارانی توركیا رێگەیان بەپارێزەرانی ئۆجەلان دا سەردانی ئۆجەلان بكەن ساڵی ٢٠١٧بوو، دوایین دیداریش كەئیدارەی زیندانیەكە رێگەیان بەپارێزەرانی دابێت پەیوەندییەكی تەلەفۆنیی بوو لەمانگی ٢ی ٢٠٢٠، لەوكاتەوە تائێستا ئۆجەلان هیچ پەیوەندییەكی تەلەفۆنی و دیداری لەگەڵ ئەنجامنەدراوەو بەوتەی بەرپرسانی پەكەكەش 31 مانگە هیچ زانیارییەك لەسەر رەوشی ئۆجەلان نییە.

بەدەستگیركردنی ئۆجەلان، ئەو خەیاڵەی توركیا بۆ كۆتایی هێنان بەپەكەكە و جوڵانەوەی كورد لەباكوری كوردستان هەیبوو، نەك هەر نەهاتەدی، بەڵكو بیری ئۆجەلان لەزیندان فراوانتربوو، وەك «قانع «ی شاعیر دەڵێت:

بیری ئازادی لەزیندان فراوانتر دەبێت

قوڕ بەسەر ئەو دوژمنەی هیوای بەبەندیخانەیە

دوای زیاتر لە دوو دەیە لەزیندانیكردن، نەك هەر بیری ئۆجەلان كاڵ نەبووەوە، بەڵكو ئۆجەلان تێزەكانی بۆ ژیان و ئازادی فراوانتربوون، بەشێوەیەك لەزیندان توانی زیاتر لە 10 كتێب بنوسێت ، لەوانەش پێنج بەرگی مانیفێستۆی شارستانی دیموكراتیك، مرۆڤی ئازاد، نەخشەڕێگا.

جگە لەنوسینی كتێب، كاریگەری ئۆجەلان لەباكوری كوردستان و ڕۆژئاوای كوردستان زیاتربوو، تەنانەت لەڕۆژئاوای كوردستان لەژێر كاریگەری بیری ئاپۆدا لەساڵی 2011 هێزە كوردیەكان ئیدارەی خۆسەرییان پێكهێنا و تائێستاش ئەو ئیدارەیە سەرەڕای هەموو ئاستەنگ و دژایەتیەكانی بەردەمی بەردەوامە.