هاوڵاتی

سیاسەت؛ چالاكییەكی ئینسانییە، كە تێدا دەستەڵات بەسەر گروپەكانی كۆمەڵگەدا دابەشدەكرێت، هەموو گروپە جیاواز و جۆربەجۆرەكان لەسەر پەیمانێك ڕێكدەكەون لەسەر پرسە سیاسیی و كۆمەڵایەتیی و ئابوورییەکان و پێکهێنانی قەوارەیەکی گونجاو بۆ پێکەوە ژیان و ڕێکخستنی ژیانیان لە سایەیدا.

ماكس ڤیبەری سۆسیۆلۆجیست و فەیلەسوف و سیاسەتناسی ئەڵمانی دەڵێت: سیاسەت؛ دەبێتە هۆی ئەوەی مرۆڤەكان پێكەوە هەڵبكەن و كێشەكانیان چارەسەربكەن، بۆ ئەم مەبەستەش دەبێت بەشێك لە بەرژەوەندییەكانیان لەپێناو ئەو پێكەوەهەڵكردنەدا، بكەنە قوربانی.

لە هەرێمی كوردستان پڕۆسیەك بەڕێوەدبرێت دەكرێت ناوی لێبنرێت پڕۆسەی بەناسیاسیكردنی كۆمەڵگە، یاخود لە سیاسەتداماڵینی کۆمەڵگە(Depoliticization of society)، بێگومان ئەمەش لێكەوتەی نەرێنیی لێدەكەوێتەوە، مرۆڤ كە لە كایەیەی سیاسەت دوورەپەرێزبوو، یاخود ڕووانین و ڕووئیای بۆ كایەیەی سیاسەت بەتاڵبوو یان بەتاڵكرایەوە؛ بەشداربوونی لە ژیانی گشتییشدا، بەشداربوونێكی پاسیڤانە دەبێت، بە زۆر مانا دوور دەبێت لە ناڕەزایەتییدەربڕن، دوور دەبێت لە پەستانخستنەسەر سیاسیی و دەسەڵاتدارەكان، دوورە پەرێز دەبێت لە شوێنپێچۆڵكردنیان و هەوڵدان بۆ گۆڕانكاریی ڕیشەیی و ڕیشەكێشكردنی گەندەڵیی و خراپبەكارهێنانی سامانی گشتیی و دەسەڵاتی دادوەریی. جگە لوانەش پڕۆسەی گەشەسەندن و باشتربوونی گوزەرانی تاك و كۆمەڵگە،  بەرەوبوون بە خەون دەچێت و بگرە سەدان لێكەوتەی دیكەی ترسناكی لێدەكەوێتەوە.

بۆ بە ناسیاسییكردن و دوورەپەرێزبوون و تەنانەت بێزکردنەوە لە سیاسەت لەلایەن تاكەكانی كۆمەڵگەوە، چەندین ستراتیژ و پیلانی كورت و درێژخایەن، ڕۆژانە بەڕێوەدەبرێت، یەكەم ستراتیژییەتیش بۆ پیادەكردنی ئەم پڕۆسەی بەناسیاسیكردنە؛ بێدەنكگردن و دیسپلینكردنی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییە، لە هەموو دونیا هەڵقەی بەیەكگەیاندنی كۆمەڵگە و دەسەڵاتداران جگە لە میدیا و چەند دامەزراوەیەكی دیکە، ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیین، ئەوانن خرۆشێنەر و جۆشپێدەری شەقامن، ئەوانن وادەکەن شەقام شوێنی پڕۆتێستكردن و ناڕەزایەتیدەربڕین و گۆڕانكاریی و كردەی مێژوویی گەوەرە بێت. ئەوانن بەگژ هەموو ئەو بڕیارانەدا دەچنەوە لەمەڕ پرسیە سیاسیی، ئابووریی، كۆمەڵایەتیی و ژینگەییەكان، کە لە بەرژەوەندی گشتییدا نیین. بەپێی ئامارەكان زیاتر لە 50 ڕێكخراوی  كۆمەڵگەی مەدەنیی لە هەرێمی كوردستان بوونیان هەیە، بەڵام چونكە لەلایەن حزبەوە پارەداردەكرێن، چونكە بوونەتە سایە و سێبەری دەسەڵات، هیچ چالاكییەكی سوودبەخش و ماناداریان بۆ كۆمەڵگە نییە، بەڵكو ڕۆڵی بەلاڕێدابردن و لە خشتەبردنی كۆمەڵگەش دەگێڕن!

لایەنێكی دیكە، كە ڕۆڵێكی شێوێنەرانە دەگێڕێت لە بەناسیاسیكردن و مێشكشۆرینەوەی كۆمەڵگەدا؛ میدیا سێبەر و حزبییەکانن، کە بە ستراتیژ کار لەسەر شاردنەوە و شێواندنی ڕاستییەكان دەکەن، ئەم دامەزراوانە، بە زۆرمانا وەكو بارەگا حیزبییەكان، خەریكی دروستكردنی دەروێشی سیاسیی نابەرپرس و بێمۆڕاڵ هیچ لەبارانەبوون.

هێنانەپێشەوە و بەهێزكردنی ڕەوتێكی گۆنزەرڤاتیڤانەی دینیی-سەلەفیی، هەوڵێكی دیکەی  بیرلێكراوەیە بۆ دوورەپەرێزبوونی تاكی ئێمە لە كایەی سیاسەت،  ئەم ڕەوتە تاریك و ڕووانین لێڵە، دژی هەموو فۆڕمەكانی ناڕەزایەتییدەربڕین دەوستنەوە لە دژی دەسەڵاتداران، بێگومان دەستەڵاتیش سوود لەم ڕووانین بێهەڵوێستییەی ئەو ڕەوتە دەبینێت و هەوڵی بەهێزكردن و پارەداركردنیان دەدات، لە لاشیان گرینگە نییە، كۆمەڵگە پاشەكشەبكات و دووربكەوێتەوە لە مافی هاوڵاتییبوون و هەڵوێستی مەدەنی و شارستانییانە.

کەواتە ستراتیژێکی نەرم و فرەڕەهەند خراوەتەگەڕ، تا وا لە بەشێكی گەوەرەی كۆمەڵگە بكات،  نەفرت لە سیاسەت بکەن و دوورەپەرێزی هەڵبژێرن، تا دەسەڵاتداران هەموو شتێک بە ویستی خۆیان بڕواتە پێش و هیچ بەربەستێک بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەنندییەکانیان دروست نەبێت. بەڵام ڕاستیەکە ئەوەیە؛ کایەی "سیاسیی" هێندە ژەهراویی و بەد و قێزەون نییە، وەک ئەوەی وا لە بەشێکی گەوەرەی کۆمەڵگەی کوردیی تێگەێندراوە! سیاسەت؛ لە دونیای ئێمەدا بۆ کەسانی ناسیاسیی و هیچلێنەزان و بێمۆڕاڵ و بێپرەنسیپ و بێڕوئیا جێهێڵدراوە. چالاکیی سیاسیی و قسەکردن لەسەر سیاسیەت لە فەزای گشتیی ئێمەدا، لێوان لێوە لە بەرژەوەندیخوازیی و ناوچەگەرێتیی و لایەنداریی کوێرانە، هاوکاتیش بارگاوییە بە ترسنۆکیی و دڕدۆنگیی و نارسیزمێکی نەخۆشانە.

بۆیە پێویستە سەرجەم کۆمەڵگە ئەو ڕاستییە بزانێت؛ کە ئەنجامدانی هەر گۆڕانكارییەكی كردەیی و مانادار، لە هەر یەك لە كەرتە كۆمەڵایەتیی و پەروەردەیی و ئابووریی و دادوەریی و كارگێڕییەکاندا بکرێت، دەبێت لە ڕێگای كایەی سیاسەتەوە بكرێت، چونكە لە ڕێگای سیاسەت و پەڕلەمانەوە بڕیارەكان دەردەكرێن و لە ڕێگای دەسەڵاتی جێەجێكردنەوە بەسەر سەرجەم یەكە كۆمەڵایەتیی و كارگێریی و پەروەردەیی و دواجاریش بەسەر کۆی ژیانی كۆمەڵگەدا پیادە دەكرێن. كایەی سیاسەت؛ لە کوردستان تا ئێستا نەك هەر ئەو ڕۆڵە گرنگەی نەگێڕاوە، بەڵكو بووتە هۆی لێكدووركەوتنەوەی زیاتری و زیاتری كەرتە كۆمەڵایەتییەكان و ئەمەش تا ڕادەی ڕق لەیەكتریی بوونەوە و تەنانەت یەكتری كوشتنیش ڕۆیشتووە، سیاسیەتی كوردیی تا هەنووکە سەرچاوەیەک بووە بۆ بەرهەمهێنانی توندووتیژیی و ناداپەروەریی و پەراوێزخستن، نە خەمی پرسە نیشتیمانییەكان و نە خەمی ژیانی گشتیی نەبووە، لەبری ئەوە، هەموو ئەرکەکانی کورتبووەتەوە بۆ بزنس و خۆدەوڵەمەندكردن و پاوەنخوازیی و هەوڵدان بۆ دروستكردنەوەی سەركردەی كاریزمیی موزەیف.

بۆیە پێویستە شەقامی کوردیی بەرپرسیارانەتر مامەڵە لەگەڵ ئەم دۆخەدا بکات و وشیارانە بەگژ ئەو ستراتیژیی لە سیاسەتخستەنەدا بچێتەوە، کە لە لایەن سەرانی دەسەڵاتداری هەرێمەوە بەگەڕ خراوە، چونکە سیاسەتی ڕاستەقینە و وەرچەرخانی ڕیشەیی، هەمیشە بە بەشداریی خەڵک و هێز و ئیرادەی هاوڵاتیان ئەنجام دەدرێت، واتە بە ئامێزگرتنەوە بۆ سیاسەت و بەشداری سیاسیی دەکرێت، نەک بە دوورەپەرێزیی و ڕاکردن لە سیاسەت.