ئاوات شێخ جەنگى وردەکارى شەڕەکەى لالەزار دەگێرێتەوە

  ئەنجومەنی سەرتاسەریی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ناڕازی پەیامێکیان ئاڕاستەی هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان کرد و دەڵێن، مەچنە ژێرباری سەپاندنی زۆرەملێی پرۆژەکانی هەژماری من و ڕووناکی و ڕەتیبکەنەوە. ئەنجومەنەکە لە راگەیەندراوێکدا کە شەوى ڕابردوو بڵاویانکردەوە، ئەم رۆچوونەی دەسەڵات لەناو پێشێلکاری و نادادپەروەریی و قۆرخکارییدا ئاکامی باشی نابێت بۆیان دواجار سەریان لە هەمبانەی چارەنووسی دیکتاتۆرەکانی مێژووەوە دەردەچێت. باسی لەوەشکردووە، یەقینی تەواویان هەیە، پارتی لە ستەم و بێمۆراڵیبوونی حوکمڕانیدا، لووتکەی هەڕەمەکەی بۆ خۆی پاوانکردووە، بەڵام لە دووڕووییدا ناگاتەوە بە یەکێتیدا. ئەنجومەنی مامۆستایانی ناڕازی لە راگەیەندراوەیەکدا، دوو بژاردەی خستووەتە بەردەم هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان و گوتوویەتی یان ئەوەتا خۆتان رێکبخەنەوە، بە ئیرادەیان بۆ دەسەڵاتی بسەلمێنن، بڕینی قووت، بڕینی دەستی بەدوادادێت، یاخود بە بێدەنگیی و بەدەمەوەنەهاتنی ناڕەزایەتییەکان، دیسان بە دەسەڵات بڵێ، ئەوەی تائێستا کردووتە، کەمە و ستەم و چەوساندنەوە زیاتر و زۆرتر بکەن.

  وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا پشتگیری وڵاتەکەی بۆ بەهێزی و خۆڕاگری هەرێمی کوردستانی دووپات کردەوە و، بە پایەی سەرەکی پەیوەندییەکانی ئەمەریکا و عێراق ناوی بردوە. رۆژی هەینی، 23ـی ئایار مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە واشنتن دی سی پێشوازیی لە مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستانی کرد.    بەرەبەیانی رۆژی شەممە، 24ـی ئایاری 2025، تامی برووس، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیێندراوێکدا لەبارەی کۆبوونەوەکە گوتی: "وەزیر روبیۆ و سەرۆکوەزیران بارزانی گفتوگۆیان لەبارەی دەرفەتەکانی پەرەپێدانی زیاتری بازرگانی و وەبەرهێنان لەنێوان ویلایەتە یەکگرتووەکان و هەرێمی کوردستانی عێراق کرد.  هەروەها دەشڵێت وەزیر [روبیۆ] ستایشی سەرۆکوەزیرانی کرد بۆ یەکلاکردنەوەی گرێبەستەکان لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان بۆ فراوانکردنی بەرهەمهێنانی گازی سرووشتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق کە یارمەتیی عێراق دەدات بەرەو سەربەخۆیی وزە هەنگاو بنێت."    تامی برووس دەشڵێت، مارکۆ روبیۆ و مەسرور بارزانی "باسیان لە خواستی هاوبەشیان کرد سەبارەت بە پاراستنی مافەکانی کەمینە ئایینی و نەتەوەییەکان لە عێراق و سووریا. وەزیر  [روبیۆ] پشتیوانیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی دووپات کردەوە بۆ هەرێمی کوردستانێکی عێراقی بەهێز و خۆڕاگر وەک کۆڵەکەیەکی بنەڕەتی ئەو پەیوەندییەی کە ویلایەتە یەکگرتووەکان لەگەڵ عێراق هەیەتی." وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت، لە کۆبوونەوەکەیدا لەگەڵ مەسرور بارزانی، مارکۆ روبیۆ ستایشی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستانی کردووە بۆ یەکلاکردنەوەی گرێبەستەکان و پاڵپشتی خۆیشی بۆ هەرێمی کوردستانێکی بەهێز دووپات کردووەتەوە.

  سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان لەگەڵ وەزیری دەرەوەی مارکۆ ڕوبیۆ ئەمریکا کۆبوویەوە، مەسرور بارزانى دەڵێت کۆبونەوەیەکى زۆرباش بەسود بوو. دوای کۆتاییهاتنی کۆبوونەوەی لەگەڵ مارکۆ ڕۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، سەرۆکوەزیران مەسرور بارزانی لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ڕایگەیاند، دڵخۆشین کە ئەمریکا پشتیوانییەکی زۆرمان دەکات و داوام لە مارکۆ ڕۆبیۆ کردووە سەردانی کوردستان بکات. مەسرور بارزانی راگەیاند: "کردنەوەی کۆنسووڵخانەی نوێی ئەمریکا و هاتنی زیاتری بەرپرسانی ئەمریکا بۆ هەرێمی کوردستان رەنگدانەوەیەکی ئەرێنی دەبێ." هاوکات وتیشی: "ئومێدەوارم لێدوانی بەرپرسانی عێراق لە بەرژەوەندی خەڵکی عێراق بیری لێ بکرێتەوە." هەینی 23ـی ئایاری 2025، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان و مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە باڵەخانەی وەزارەتەکە (هاری ئێس تروومان) لە واشنتن کۆبوووە. مەسرور بارزانی بە سەردانێکی فەرمیی لە ئەمەریکایە، چەندین دیدار و کۆبوونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی باڵای وڵاتەکە هەبووە، هەروەها لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆشی لەگەڵ ڕوبیۆ، چەندین پرسی گرنگ تاوتوێ کرن.

  بڕیارە سبەى سێیەمین کۆنفرانسى بزووتنەوەى گۆڕان لە سلێمانى بەڕێوەبچێت، کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکانى عێراقیش دەڵێت: پشت بە ژمارەى دامەزرێنەران نابەستن و بەگوێرەى زۆرینەى ئامادەبووان بڕیار دەدەن. بەگوێرەى راگەیەندراوێکى کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکانى عێراق، رۆژى 24ـى ئایارى 2025، بۆ ئەنجامدانى کۆنفرانسى بزووتنەوەى گۆڕان دیاریکراوە. کۆمیسیۆن ئاماژەى بەوەشکردووە، خۆیان سەرپەرشتیى کۆنفرانسەکەى بزووتنەوەى گۆڕان دەکەن و لە کۆنفرانسەکەدا پشت بە ژمارەى دامەزرێنەران نابەستن و بەگوێرەى زۆرینەى ئامادەبووانى کۆنگرە بڕیار دەدەن. هاوکات، سەرچاوەیەک لە بزووتنەوەى گۆڕان- راگەیاند، بە هەموو هێزى خۆیانەوە بەشدارى لە کۆنفرانسەکە دەکەن و دەیانەوێت گۆڕان بخەنەوە سەر رێچکە ئەسڵییەکەى خۆى. گوتیشى، دەیانەوێت گۆڕان ئەو دەستوورە جێبەجێبکات کە بەدەستى نەوشیروان مستەفا نووسراوە و لەگەڵ ئەوەدان دەستوور بکرێتە بنەماى کارەکانیان و رێکخەرى گشتى و خانەى راپەڕاندن لەلایەن جڤاتى نیشتمانیى بزووتنەوەکەوە هەڵببژێردرێت، ناشیانەوێت لەناو کۆنگرە و کۆنفراسدا رێکخەرى گشتى و خانە هەڵبژێرن. شاخەوان رەئوف، هەڵسووڕاوى بزووتنەوەی گۆڕان راگەیاند، ئامادەکاریى تەواویان بۆ کۆنفرانسەکە کردووە و بەشدارى لە کۆنفرانسەکەى سبەى دەکەن. گوتیشى، ئەوان خۆیان خاوەنى گۆڕانن و ئومێد دەکەن پرۆسەکە بەباشى بەڕێوەبچێت. کۆمیسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکان رۆژى 26ـی نیسانى بۆ ئەنجامدانى سێیەمین کۆنفرانسى بزووتنەوەى گۆڕان دیاریکرد کە لە هۆڵى ئاشتى شارى سلێمانى بەڕێوەچوو، بەڵام بەهۆى ئامادەنەبوونى زۆرینەى دامەزرێنەرانى حیزبەکەوە کۆنفرانسەکە رێژەى یاسایى تەواونەکرد و بەکراوەیى بەجێهێڵدرا. بزووتنەوەی گۆڕان لە ساڵی 2009 دامەزراوە و ئێستا بەسەر دوو ئاڕاستەدا دابەشبووە، ئاڕاستەیەک لە گردی زەرگەتە رۆژى 5ـی نیسان کۆنفرانسى ئەنجامدا، بەڵام ئاڕاستەکەی دیکەی بزووتنەوەکە کە بنکەی سەرەکییان لە گەڕەکی کوردساتی شاری سلێمانییە، بڕیاربوو رۆژى 10ـی نیسان کۆنفرانس ببەستن، بەڵام دواخرا.

سەرچاوەیەک رایگەیاند، لە سنووری ئێران و تورکیا تەقە لە ژمارەیەک کۆچبەر کراوە و بە هۆیەوە دوو گەنجی کورد کوژران، کە خەڵکی سلێمانین. یەکێک لەو کۆچبەرانەی کە تەقەیان لێکراوە وتى، ژمارەمان 15 کۆچبەر بووە و ویستوومانە لە سنووری ئێرانەوە بچینە تورکیا و لەوێشەوە بۆ ئەوروپا. ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد، لە کاتی پەڕینەوە لە سنووری ئێرانەوە بۆ تورکیا، لە لایەن هێزێکی ئەمنیی تورکیاوە تەقەمان لێکراوە و بەو هۆیەوە دوو کەسمان کوژراون کە خەڵکی سلێمانین. ئەو سەرچاوەیە گوتیشی، دەمانەوێت کەسوکاریان ئاگادار بکرێنەوە لە رووداوەکە و لە ئێستادا تەرمی ئەو دوو گەنجە لە پزیشکی توێکاری وانە.  

  وەزارەتی نەوتی عێراق پێشوازی لەکارکردنی کۆمپانیا ئەمریکییەکان بۆ پەرەپێدانی کێڵگە نەوتیی و گازییەکان لەڕێگەی پەیوەندی و گرێبەستی ڕاستەوخۆ دەکات، بەڵام دەڵێت مامەڵەکردنیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان، بەبێ پرسی ئەوان "نادەستوورییە". ئەمڕۆ هەینى 23ـی ئایارى 2025، وەزارەتى نەوتى عێراق لە راگەیێنراوێکدا رایگەیاند: "هەمیشە هەوڵ دەدەین و پێشوازیکارین لە کارکردن لەگەڵ کۆمپانیاکانى ئەمریکا بۆ پەرەپێدان بە کێڵگەکانى نەوت و گاز لە رێگەى پەیوەندى و گرێبەستى راستەخۆ، کە دەستوور و بڕیارەکانى دادگەى باڵاى فیدڕاڵى بڕیارى لەسەر داوە."   وەزارەتى نەوتى عێراق رایگەیاند گرێبەستەکانیان لەگەڵ کۆمپانیاکانى ئەمریکا لە کەرتەکانى دیکەى نەوت بەردەوامە، وەک هەڵکەندنى بیرە نەوت و خزمەتگوزارى نەوتی و راوێژکارى.   دەقى ڕاگەیەندراوەکەى وەزارەتی نەوتی عێراق دەڵێت: هەمیشە هەوڵ دەدەین و پێشوازیکارین لە کارکردن لەگەڵ کۆمپانیاکانى ئەمریکا بۆ پەرەپێدان بە کێڵگەکانى نەوت و گاز لە رێگەى پەیوەندى و گرێبەستى راستەخۆ، کە دەستوور و بڕیارەکانى دادگەى باڵاى فیدڕاڵى بڕیارى لەسەر داوە، گرێبەستەکانیان لەگەڵ کۆمپانیاکانى ئەمریکا لە کەرتەکانى دیکەى نەوت بەردەوامە، وەک هەڵکەندنى بیرە نەوت و خزمەتگوزارى نەوتی و راوێژکارى، وەزارەتى نەوت هیچ رێگری و تێبینییەکى نییە لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو کۆمپانیایانە ئەوە نەبێت کە راستەخۆ مامەڵە لەگەڵ حکومەتى هەرێمى کوردستان بەدەر لە حکومەتى فیدراڵى و کەناڵە فەرمییەکانى،  کە ئەوە پرسێکە پێچەوانەى دەستوور و یاسا کارپێکراوەکانە.

  لەڕاپۆرتێکدا ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز، بڵاویکردوەتەوە کە ئاڵدار خەلیل، سیاسەتمەداری دیاری کورد دەڵێت، پارتە کوردییەکانی سوریا بەمزوانە شاندێک دەنێرن بۆ دیمەشق بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئایندەی سیاسی ناوچەکەیان، لە چوارچێوەی  هەوڵەكانیان بە ئامانجی بەدەستهێنانی ئۆتۆنۆمی، سەرەڕای دژایەتی دەسەڵاتدارە ئیسلامییەکان نوێیەكانی سوریا.  مانگی رابردوو گروپە کوردە رکابەرەکان لە سوریا، دیدگایەکی هاوبەشیان راگەیاند، كە داوای یەکخستنی ناوچە کوردییەکانیان دەكات وەک یەکەیەکی سیاسی و ئیداری لە چوارچێوەی سوریایەکی فیدراڵیدا، بە ئامانجی پاراستنی ئەو دەستکەوتانەی کورد بەدەستیهێناوە لە کاتی شەڕدا. ئاڵدار خەلیل، ئەندامی ئەنجومەنی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە)، هێزی باڵادەست لە باکوری رۆژهەڵاتی سوریا، بە رۆیتەرزی وتووە: بەڵگەنامەی دیدگای کوردی دەبێتە بنەمای دانوستان لەگەڵ دیمەشق و شاندەكە نزیكە لە ئامادەبون بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ دیمەشق.  بەڵام رەنگە روبەڕروی هەندێک زەحمەتی ببینەوە، چونکە هەڵوێستیان هێشتا توندە. خەلیل، ئەو هەنگاوانەی كە دیمەشق لە رابردودا گرتویەتیەبەر بە تاکلایەنە وەسف کرد، وتيشى: بەڵام ئێمە بەدوای گفتوگۆ و بەشداریکردندا دەگەڕێین. لەدوای کوشتنی بە کۆمەڵی ئەندامانی کەمینەی عەلەوییەکان لە مانگی ئازاری ساڵی رابردوو لەلایەن چەکدارە ئیسلامییەکانەوە لە ناوچەی کەنارەکانی رۆژئاوای سوریا، داواكارییەكان بۆ دەسەڵاتی فیدراڵی لە سوریا پەرەیسەندووە و، بەشێک لە عەلەوییەکانیش داوای حوکمڕانی ناناوەندێتی دەکەن. خەلیل دەشڵێت، رۆڵی ئەو هێزە ئەمنییانەی کورد سەرکردایەتیان دەكات دەستەبەرکردنی ئاسایش و سەلامەتی ئەم ناوچەیەیە، ئەگەر ئەمە لە رووی دەستوری و یاسایی و سیاسییەوە گەرەنتی نەکرێت، ئەوا گفتوگۆکردن لەسەر پرسی چەک بێهودە دەبێت. پێشبینیش دەکات ئەو هەنگاوەی پەکەکە کاریگەری لەسەر هەڵوێستی تورکیا هەبێت سەبارەت بە سوریا. وتیشی: تورکیا بوونی پارتی كرێكارانی كوردستان و ئەو گروپانەی كە نزیك لێوەی، كردووەتە بیانوو بۆ هێرش بۆ سەر باکوری رۆژهەڵاتی سوریا، چیتر تورکیا پاساوێکی نامێنێت بۆ هێرشکردنە سەر ناوچەکەمان.

  سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان ڕاگەیاند،  ناردنی لیستی مووچە دەکەوێتە سەرەتای هەفتەی داهاتوو، واتا ڕۆژی یەکشەممە کە دەکاتە 25ـی مانگ یان ڕۆژی دواتر دووشەممە. ئەمەش لەکاتێکایە دوێنێ پێنج شەممە وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستان، داهاتی ناوخۆی بۆ مانگی چوار خستە سەر هەژماری بانکی لقی هەولێری بانکی ناوەندی عێراق. کارکردن لەسەر ئامادەکردنی لیستی مووچەی مانگی پێنج بەردەوامە، بە ئامانجی ئەوەی پێش جەژن مووچەی فەرمانبەران خەرج بکرێت. ئەو سەرچاوەیەى وەزارەتی دارایی هەرێم پێنجشەممە ئامادەکردنی لیستی مووچە تەواو کراوە، بەڵام هێشتا لیستەکە بۆ بەغدا نەنێرداوە بۆ بەغدا بەهۆی پشووی هەفتانەوە. ئەندامێکی شاندی کوردستان کە مانگانە سەردانی بەغدا دەکەن بۆ پرسی مووچە، ئەگەر تاوەکو یەکشەممە لیستی مووچەمان بەدەست بگات، ئەوا یەکشەممە دەچینە بەغدا و لیستی مووچەش لەگەڵ خۆمان دەبەین.  ڕادەستکردنی 50%ـی داهاتی نانەوتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان بە بەغدا، یەکێکە لە خاڵەکانی ڕێککەوتنی ئەمساڵ بۆ ناردنی مووچە، بۆ مانگی سێ  نزیکەی 50 ملیار ڕادەستی بەغدا کرا. ئیتر هەفتەی داهاتوو لە وەزارەتی دارایی عێراق وردبینیکردن لە لیستی مووچە دەستپێدەکات و چەند ڕۆژێک دەخایەنێت. بەپێی ڕێكکەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا، دەبێت هەرێمی کوردستان مانگانە 50%ـی داهاتی نانەوتی ڕادەستی بەغدا بکات، دوای هەموو 10ـی مانگێکیش دەبێت تەرازووی پێداچوونەوەی مانگی پێشتر ئامادەبکات و ڕەوانەی بەغدای بکات. ئەمە ئەرکەکانی حکومەتی کوردستانن لەبارەی مووچە، ئیتر ناردنی پارە دەکەوێتە سەر وەزارەتی دارایی عێراق.

  وەزارەتى کارەباى عێراق رایگەیاند، بەهۆى کەمبوونەوەى هەناردەى گازى سروشتى لە ئێرانەوە بۆ عێراق، بەرهەمهێنانى کارەبا سێ هەزار و 500 مێگاوات دابەزیوە، ئاڵنگاریی گەورەش لە مانگى حوزەیرانى داهاتوودا دەبێت، ئەگەر رۆژانە 55 ملیۆن مەتر سێجا گازى سروشتى نەگات، بڕى کەمبوونەوەى کارەبا دەگاتە پێنج هەزار و 500 مێگاوات. وەزارەتى کارەباى عێراق لە راگەیەندراوێکدا لە زارى سەعد فەریح، بەڕێوەبەرى سووتەمەنى لە وەزارەتی کارەبا ئاماژەى بەوەکردووە، لە مانگى ئایاردا هەناردەى گازى سروشتى لە ئێرانەوە بۆ عێراق بەشێوەیەکى بەرچاو کەمیکردووە و لە 45 ملیۆن مەتر سێجاوە دابەزیوە بۆ 20 ملیۆن مەتر سێجا، ئەوەش وایکردووە، بەرهەمهێنانى کارەبا سێ هەزار و 500 مێگاوات کەمبکات. بەگوتەی ئەو  بەرپرسەی وەزارەتى کارەبا، ئاڵنگاریی گەورە لە مانگى حوزەیرانى داهاتوودا دەبێت، بەو پێیەى پێویستە رۆژانە 55 ملیۆن مەتر سێجا گازى سروشتى لە ئێرانەوە بگاتە عێراق، لە حاڵەتى بەردەوامبوونى دۆخى ئێستاش، بەرهەمێنانى کارەبا پێنج هەزار و 300 مێگاوات کەمدەکات. گوتیشى، چاوەڕێی تەواوبوونى پرۆژەى سەکۆى سەرئاوکەوتوون کە لە ئێستادا لە بەندەرى خۆرزوبێر جێبەجێدەکرێت بۆئەوەی گازى سروشتى لە وڵاتانى کەنداو و وڵاتانى دیکەى عەرەبى و بیانییەوە لێ بهێنرێتە ناو عێراقەوە. بەگوێرەى بڕى گازى هەناردەکراو لە ئێرانەوە، بەرهەمهێنانى کارەبا لەعێراق، دەگۆڕێت و رۆژانە لەنێوان 18 بۆ 20 هەزار مێگاوات کارەبا دابیندەکات، لەکاتێکدا عێراق پێویستى بە 40 هەزار مێگاوات کارەبا هەیە.

  هاوسەرۆکی گشتیی دەم پارتی تونجەر باقرخان ڕایگەیاند ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرلەنوێ دادەڕێژرێتەوە، هەموو شتێکی وشک و نەگۆڕاو دەبێتە هەڵم و بەهەوادا دەچێت، گوتی: " لەبەردەم قۆناغێکی هەستیار و هەڵبژاردنێکی مێژووییداین". ئەندامانی ئەنجوومەنی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) بۆ هەڵسەنگاندنی ڕۆژەڤەکان لە ناوەندی گشتی پارتەکە کۆبوونەوە، هاوسەرۆکانی گشتی پارتەکە تونجەر باقرخان و تولای حاتەم ئۆغۆللاری سەرۆکایەتیی کۆبوونەوەکەیان کرد. پێش کۆبوونەوەکە باقرخان قسەی کرد و گوتی: "جیهانێکی نوێ، ڕۆژهەڵاتێکی ناوەڕاستی نوێ بنیات دەنرێت. لە نیوەی ساڵی ٢٠٢٥دا، سیاسەتی نێونەتەوەیی و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەدوای ڕێگەیەکی نوێدا دەگەڕێن. ئۆکرانیا بەهۆی شەڕەوە دەسووتێت، غەززە بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە وێران بووە. ڕەوشی عێراق نادیارە، سوریا پارچە پارچەیە. هەروەها بەهۆی هێرشەکنی ئیسرائیل و سیاسەتی ئەمنییەوە، ئێران لەنێو گرژیی هەمەلایەنەدایە. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەم دۆخەدایە. ڕووداوی مەزن هەن و هەموومان دەگرێتەخۆ. ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە سەرکردایەتی وڵاتانی کەنداو لەڕێگەی شەڕەوە دیزاین دەکرێتەوە". ڕێککەوتنە کۆنەکان هەڵدەوەشێنەوە، هەموو شتێکی وشک و نەگۆڕاو لەناودەچێت باقرخان گوتی: "ڕێککەوتنەکانی پێشوو یەک بە یەک هەڵدەوەشێنەوە، ڕێککەوتنی نوێ بنیات دەنرێن. گەڕانی دیپلۆماسی و ئەمنی نوێ بەردەوامە. بێگومان لەم نێوەندەدا، ڕێڕەوی وزە و هاوسەنگیی هێز هەن. ڕەوشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەم جۆرەیە، ئەوانەی ناگۆڕێن ناتوانن بمێننەوە. هەموو شتێکی وشک و نەگۆڕاو دەبنە هەڵم و لەناودەچن. دەبێت ئەمە بەباشی ببینرێت. بڕیاری گۆڕانە مێژووییەکەی پەکەکە، دەرئەنجامی تێگەیشتنە لەم ڕەشەبا جیهانییە. هەم تورکیا و هەم ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەم جیهان، لەم تۆفانە جیۆپۆلەتیکییەدا دەیانەوێت ڕێگەیەکی نوێ بۆ خۆیان دیاری بکەن. لەم خاڵەدا، دوو ڕێگەمان لەپێشە: یان قەیران و پشێویی بەردەوام دەبێت، یان ڕێگەی سەلامەتی و ئاشتی دەگرینەبەر کە ڕێگە درووستەکەیە. دۆخەکە تا ئەم ئاستە هەستیار و چارەنووسسازە". ئێمە ڕێگەی سەلامەتیمان هەڵبژارد، نەوەک کارەسات باقرخان ڕایگەیاند هەنگاوەکەی باخچەلی و بانگەوازەکەی ڕێبەر ئاپۆ و هەڵوێستی ئەردۆغان و بڕیارەکانی کۆنگرەی پەکەکە، گرنگ بوون، گوتی: "ئەم هەنگاوانە گرێ‌کوێرەیەکی سەدساڵەی کردەوە، ڕووگەکەی لە شەڕەوە گۆڕی بەرەو ئاشتی. ئێمە ڕێگەی سەلامەتیمان هەڵبژارد نەوەک ڕێگەی کارەسات. بەرپرسیارێتییەکی مەزن لەئەستۆی هەموومانە، دەبێت بێ دواکەوتن، ئاشتی بەدی بهێنین". ئێمە لەبەردەم هەڵبژاردنێکی مێژووییداین باقرخان ڕایگەیاند درەنگکەوتنی بەدیهاتنی ئەم ئامانجە زیانی ماددیی و گیانی لێ دەکەوێتەوە، گوتی: "لەبەردەم هەڵبژاردنێکی مێژووییدایین. یان پەیوەندییەکانی نێوان کورد و تورک لەسەر بناغەی دیموکراتیک دادەڕێژینەوە، یان لەنێو سیناریۆی کارەساتباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لەناودەچین".

  سەرۆککۆماری ئێران و هەر چوار پارێزگارەکای پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان لە تاران  کۆبوونەوەو ڕایدەگەیەنێت دانیشتووانی هەردوو دیوی سنوورەکان پەیوەندییان بە یەکترەوە هەیە و خاوەن کەلتوور و مێژوویەکی هاوبەشن،  شەیتان هەوڵدەدات مرۆڤەکان جیا بکاتەوە ئەو شەیتانە گەورەیەش ئێستا ئەمریکایە. کۆبوونەوەی مەسعود پزیشکیان، سەرۆكکۆماری ئێران لە کۆشکی کۆماری لەگەڵ هەریەکە لە ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر؛ د. عەلی تەتەر، پارێزگاری دهۆک؛ د. هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی و نوخشە ناسیح، پارێزگاری هەڵەبجە بووە بە یاوەریی ئارەشی زرێ تەنی لهۆنی، پارێزگاری سنە (کوردستان)؛ رەزا رەحمانى، پارێزگاری ورمێ (ئازربایجانی رۆژئاوا)؛ مەنوچەهر حەبیبی، پارێزگاری کرماشان و فەرامەرز ئەسەدی، سەرکۆنسووڵی گشتیی ئێران لە هەولێر بووە. سەرۆک کۆمار لەو دیدارەیدا جەختی لەوە کردەوە: ئەگەر بەڕاستی پەیڕەوی لە ئامۆژگارییەکانی ئیسلام بکەین و برای یەکتر بین، خۆمان لە دروستکردنی ناکۆکی بەدوور دەگرین و پایتەختی وڵاتانی ئیسلامی لە بەرامبەر چەکدا نادەین بە ئەمریکا. ناوبراو ئەوەشى خستەڕوو ئەگەر ئەو پارەیەی کە وڵاتانی ئیسلامی بۆ کڕینی چەکی سەربازی بۆ ئەمریکا دابینیان دەکرد، لە وڵاتانی ئیسلامیدا خەرج بکرایە، هەموو موسڵمانان لە خۆشگوزەرانی و ئاسوودەییدا دەبوون. پارێزگای سلێمانی لە راگەیێندراوێکدا کۆبوونەوەکەی بە "ئەرێنی" ناوبردووە و دەڵێت، د. هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی "جەختی لەسەر چارەسەرکردنی کێشەی کەمئاوی، وشکەساڵی، گەیاندنی هێڵی شەمەندەفەری کوردستان بە دەروازەی نێودەوڵەتیی باشماخ و بەخشینی تایبەتمەندیی بە دەروازەکان کردەوە."   پارێزگاری سلێمانی هیوای خواستووە، "پەیام و ئیرادە و بەرنامەی ئاشتی لەپێناوی سەقامگیریی ئاسایش و ئابووریی هەموو ناوچەکەدا؛ جێی هەر شەڕێکی نەخوازراو بگرێتەوە." پارێزگاری هەڵەبجە ئاماژەی بەوەش کرد، "یاداشتێکی تایبەتم پێشکێش بە جەنابی سەرۆککۆماری ئێران کرد، کە باسم لە کردنەوەی دەروازەی سنووریی سازان و منداڵە ونبووەکان و بریندارانی چەکی کیمیایی کرد، ئەمەش جگە لەو یاداشتانەی لە دوو رۆژی رابردوودا واژۆمان کرد." لەبارەی ئەو یاداشتەی پێشکێشی سەرۆککۆماری ئێرانی کردووە، نوخشە ناسیح ئەوەی خستەڕوو، "سەرۆککۆماری ئێران زۆر خۆشحاڵ بوو، زۆر پشتیوان و هاوکار بوو." ئومێد خۆشناو، پارێزگاری هەولێر لەبارەی کۆبوونەوەکە رایگەیاندووە، پزیشکیان خۆشحاڵیى خۆی به‌ "ئاستی پەیوەندیی باشی نێوان پارێزگا هاوسنوورەکانی هەرێمی کوردستان و ئێران نیشاندا. پشتیوانیی خۆی بۆ رێککەوتنەکانی نێوانیان دووپاتکردەوە." پارێزگاری هەولێر لە کۆبوونەوەکەدا تیشکی خستووەتەسەر ئەو رێوشوێن و ئامادەکارییانەی ساڵانە لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە بۆ پێشوازیکردن لە زیارەتکارانی پەیڕەوی شیعەی ئێران و چوونیان بۆ شوێنە پیرۆزەکانی عێراق گیراوەتەبەر.

  سەنتەری میترۆ داوا لە دەزگا ئەمنییەكانی شاری هەولێر دەكات، پێشكەشكاری كەناڵی ئەلبەغدادیە رادەستی دەزگا ئەمنییەكانی بەغدا نەكات و بە پێی شوێنی دانیشتنی كەیسەكەی بگوزرێتنەوە بۆ هەرێمی كوردستان و بە پێی یاسای ژمارە 35ی ساڵی 2007 یاسای رۆژنامەگەری هەرێمی كوردستان مامەڵە لەگەڵ كەیسەكەیدا بكرێت نەك یاسای سزادانی عێراقی.  ئەمڕۆ پێنج شەممە 22ی ئایاری 2025 ، كەناڵی ئەلبەغدادییە راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوە تیایدا هاتووە كە پێشكەشكارێكیان بەناوی (عەلی ئەلخەیال) لە هۆڵێكی وەرزشی شاری هەولێر ڕفێندراوەو تاكو ئێستا بێسەروشوێنە، سەلامەتی گیانی ئەو میدیاكارەش دەخەنە ئەستۆی محەمەد تەمیم، وەزیری پلاندانانی عێراق. بەپێی ڕاگەیەنراوەكە، پێشتر لەڕێی پەیوەندی تەلەفۆنییەوە ئەو وەزیرە هەڕەشەی لە پێشكەشكارەكە كردوە، هەروەها سكاڵای یاساییشی لەدژی تۆماركردبوو. عەلی ئەلخەیال، بڕوانامەی بەكالۆریۆس لە ڕۆژنامەگەری، زانكۆی بەغداو بڕوانامەی ماستەر لە ڕۆژنامەگەری لێكۆڵینەوە لە زانكۆی بەغدا بەدەستهێناوە، ساڵانێك لە كۆمەڵگەی مەدەنیدا كاری كردووە، ئێستا بەرنامەی "ئێمە دەسەڵاتین" لەو كەناڵەدا پێشكەش دەكات، كە بەرنامەیەكی سیاسی رەخنەگرە. سەنتەری میترۆ داوا لە حكەمەتی عێراق دەكات دەكات یاسا نەكەنە ئامرازێك بۆ تۆڵەسەندنەوە لە رەخنەگران و رۆژنامەنووسان و رێز لە ئازادی رادەربڕین و رۆژنامەگەری بگرن. سەنتەری میترۆ نیگەرانە لە هەواڵی رادەستكردنی بە هێزە ئەمنییەكانی بەغدا، داوا لە دەزگا ئەمنییەكانی شاری هەولێر دەكات، وەك دۆسیەیەكی هەستیار تەماشای ئەو داوا یاساییە بكات كە رووبەڕووی پێشكەشكاری كەناڵی ئەلبەغدادیە (عەلی ئەلخەیال)كراوە، بە پێی شوێنی دانیشتنی رۆژنامەنووسەكە كە شاری هەولێرە  كەیسەكەی بگوازرێتەوە بۆ هەرێمی كوردستان و بە پێی یاسای ژمارە 35ی ساڵی 2007 یاسای رۆژنامەگەری هەرێمی كوردستان مامەڵە لەگەڵ كەیسەكەیدا بكرێت نەك یاسای سزادانی عێراقی.

  سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕاگەیاند،  گوێمان لە ئیدارەی سەرۆك ترامپ بوو ئەوان ئامادەبوون پشتیوانی لەم گرێبەستانەو درێژە پێدانی پەیوەندییەكانمان بدەن، ئێمە وەكو هاوپەیمانێكی ستراتیژی لەگەڵ ئەمریكا رێزمان لێدەگیرێت. دوای کۆتاییهاتنی پانێڵەکەی، مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان قسەی بۆ رۆژنامەڤانان کرد لەبارەی سەردانەکەی، کۆبوونەوەکانی و ئەو گرێبەستانەی واژۆکراون.    لە وەڵامی پرسیارێکدا لەبارەی کۆبوونەوەی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و وەزیری وزەی ئەمریکا، مەسرور بارزانی رایگەیاند، "کۆبوونەوەیەکی زۆر باشمان هەبوو، قسەی زۆر باشیش کرا، گوێمان لە پشتیوانیی ئیدارەی سەرۆک ترەمپ بوو کە ئەوان ئامادەن پشتگیری هەم لەم گرێبەستانە بکەن، هەم لە درێژەپێدانی پەیوەندییەکان بکەن لە هەموو ئاستێکدا."   مەسرور بارزانی، وتیشى: ئێمە هاوپەیمانێكی راستەقینەی ئەمریكا بووین،  دوپاتمانكردووەو كە هاوپەیمانی جێی متمانەی ئەمریكا بین، ئەو گرێبەستانەی لە ئەمریكا كردومانە لەبەرژەوەندی هەموو عێراق و هەرێمی كوردستانە، بۆیە پێویست ناكات كەس نیگەران بێت. کریس رایت، وەزیری وزەی ئەمریکا دوای کۆبوونەوەکەی لەگەڵ مەسرور بارزانی بە رووداوی راگەیاند: "کۆبوونەوەیەکی باشمان هەبوو."   لەکاتی پانێڵەکەیشدا، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان دووپاتی کردەوە کە پاڵپشتیی تەواوی روانگە و ئەجێندای سەرۆک ترەمپ دەکەن، "بۆ ئەوەش هاتووینەتە ئێرە کە بە ئەمریکای پێشان بدەین ئێمە تەنیا لە شەڕی دژی تیرۆر بەتوانا نین، بەڵکو دەتوانین هاوپەیمانی دروستبکەین بۆ خۆشگوزەرانیی خەڵک."   کریس ڕایت، وەزیری وزەی ئەمەریکا لە چوارچێوەی کۆنفرانسی وزە لە واشنتۆنی پایتەخی ئەمەریکا وتی: ناتوانێت ژیانێكی خۆشت هەبێت ئەگەر كارەبایەكی بەردەوامت نەبێت، بۆیە كارەبا و ووزە زۆر گرنگە. ناوبراو جەختى کردەوە کە وا دەكەین لە رێگەی هەرێمی كوردستانەوە كارەبا بگەیەنینە شوێنەكانی ترو دراوسێكان، ئەمە ئەجێندای سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستانەو ئەجێندای ئێمەیە وەكو ئەمریكا. لە سەرەتای سەردانی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان گرێبەستێک بە بەهای زیاتر لە 100 ملیار لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکی واژۆکران بۆ پەرەپێدان لە کێڵگە نەوتی و گازییەکانی هەرێمی کوردستان، دواتر بەغدا ئاماژەی بەوە کرد کە ئەو گرێبەستانە یاسایی نین. وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانیش وەڵامی دابوونەوە کە نوێ نین و دەستوورین. 

  کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، دەرگای تۆماركردنی حزب و هاوپەیمانێتی داخرا، لە هەرێمی كوردستان هیچ هاوپەیمانێتییەك تۆمار نەكراوە. هەریەك لە یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان گفتوگۆیان كرد لەسەر هاوپەیمانێتی و لیستی هاوبەش لە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم بەڵام سەركەوتوونەبوون. هەریەك لە ( نەوەی نوێ، كۆمەڵ، یەكگرتوو، هەڵوێست، بەرەی گەل، د. یوسف) چەندین كۆبوونەوەیان كرد بەڵام نەیان توانی بگەنە رێككەوتن بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانێتی بەڵام سەركەوتنی بەدەستهێنا. ئەو پارتە سیاسییانەی کە ناوی خۆیان بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق تۆمار کردووە، پێویستە لە 25ـی ئایارەوە تاوەکو 14ـی حوزەیران ناوی بەربژێرانیان پێشکێشی کۆمیسیۆن بکەن. تائێستا لە كۆمسیۆن (343) حزب تۆماركراوە، 116 حزب ئارەزوویان نیشانداوە بۆ بەشداری لە هەڵبژاردن، 20 هاوپەیمانێتی تۆماركراوە. لە عێراقدا نزیکەی 29 ملیۆن کەس مافی دەنگدان و بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنی پەرلەماندا هەیە کە بەگوتەی سەرۆکی لقی دهۆکی کۆمیسیۆن، نزیکەی 944 هەزاریان دەکەونە سنووری ئەو پارێزگایە.   بەگوێرەی زانیارییەکانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بۆ رووداو، تاوەکو دوێنێ،21ـی ئایار، لە کۆی 339 پارتی مۆڵەتپێدراو، 114 پارت ئامادەیی خۆیان بۆ بەشداریکردن نیشانداوە و 60 پارتی نوێش لە قۆناخی پێکهێناندان. هەروەها لەکۆی 66 هاوپەیمانێتیی تۆمارکراو لە عێراق، 18یان خواستی بەشدارییان دەربڕیوە، هەشت هاوپەیمانێتیی نوێش داواکارییان پێشکەشکردووە و دوو هاوپەیمانێتی نوێش بە فەرمی پەسندکراون. بە گوێرەی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لە 11ـی تشرینی دووەمی 2025 دەکرێت.

وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ دەستپێکردنەوەی پلەبەرزکردنەوە و سەرەمووچەی فەرمانبەرانی عێراق نووسراوێک ئاڕاستەى فەرمانگەکانى وەزارەتەکەى دەکات. ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، ناوەڕۆکی ئەو نووسراوە تەنیا بۆ ئەوەیە بزانرێت لە پەسەندکردنی خشتەکانی بودجەی 2025 تێچووی پلەبەرزکردنەوە و سەرەمووچەی فەرمانبەران چەند دەبێت. نەرمین مەعروف، ئەندامى لیژنەى دارایى لە ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق، ڕاگەیاند، "ئێستا پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەران لە عێراق و هەرێمی کوردستان راگیراوە تاوەکو پەسەندکردنی خشتەکانى بودجەی 2025، هەرکات ئەنجوومەنی نوێنەران خشتەکانى بودجەی 2025 پەسەندکرد پلەبەرزکردنەوە دەستپێدەکاتەوە و پێویستە فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانیش بگرێتەوە". سەبارەت بەو نووسراوە فەرمییەی لەلایەن وەزارەتی دارایی عێراقەوە دەرچووە، نەرمین مەعروف گوتی، "ئەوە تەنیا بۆ هەژمارکردنی تێچووی دەستپێکردنەوەی پرۆسەکەیە، تاوەکو بزانرێت لە بودجەی ئەمساڵدا چەندی بۆ تەرخانبکرێت". ئەوە لە کاتێکدایە لەساڵی 2016ەوە پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران بۆ راژەى شارستانى لە هەرێمى کوردستان راگیراوە. زۆربەى مامۆستایان و فەرمانبەرانى شارستانی کە 2/3یان دوو پلە و 1/3یان یەک پلە بەرزکردنەوەیان لاى حکومەتى هەرێمی کوردستانە، کە خەرجیى مانگانەى 45 ملیار و 750 ملیۆن دینارە تاوەکو پلەکانیان بەرزبکرێتەوە. هەروەها حکومەتى هەرێمى کوردستان لە سەرەتاى ساڵى 2020 پلەبەرزکردنەوەى سەرجەم هێزە ئەمنییەکان کە پێکهاتوون لە (پێشمەرگە و هێزەکانى ناوخۆ) دەستپێکردووەتەوە و پلەکانیان بەرزکراوەتەوە. نەرمین مەعروف: تاوەکو پەسەندکردنی خشتەکانى بودجە پلەبەرزکردنەوە راگیراوە