شارۆ شاهۆ

پرسی سەركەوتن ئەو چەمكە هەڵخەڵەتێنەرەیە كە بەدرێژایی مێژوو خەڵكانێكی زۆری پێ فریودراوە، هەموو سیستەمێك و رێبازێكی فیكری و سیاسی و كۆمەڵایەتی ئەجێندایەكی وردی هەڵخەڵەتێنەرانەی تێدا جێگیركراوە كەتاكەكانی پێ ئاراستە دەكرێت لەژێر ناوی سەركەوتن و خەونی یۆتۆبیایەك كەهەموان تێدا دڵخۆشدەبین بەو مەرجەی كە تۆ سەركەوتووبیت. یاری سەركەوتن و شكست ئەو یارییە ترسناكەیە كەبنیادەم تێیدا ئاگامەند نەبێت، لەبری سود مۆڵی مەترسییەكی گەورە دەكات چی لەسەر خۆی بێت یاخود چواردەورەكەی. لەچوارچێوەی ئەم نووسینەدا دوو شاكاری گرنگی بواری شانۆو سینەما دەهێنرێتە بەرباس كەئەوانیش شانۆنامەی “مەرگی فرۆشیارێك” لەنووسینی ئارسەر میلەرو فیلمی “پاشای كۆمیدی - ١٩٨٢” لەدەرهێنانی “مارتن ‎سكۆرسیزی”ە. هەردوو كارە هونەرییەكە بەشێوازێكی كاریگەرانە رەخنەسازی پرسی خەونی سەركەوتن دەكەن لەبێئاگایی تاك بەخودی خۆی و خەونەكەی.

مەرگی فرۆشیارێك، شانۆگەرییەكە لەنووسینی ئارسەر میلەرو بۆ یەكەمجار لەساڵی ١٩٤٩ نمایشكراوە، چیرۆكی فرۆشیارێكی بەساڵاچوو بەناوی ویلی لۆمان دەگێڕێتەوە، كە لەئاڵنگاریەكانی بۆ بەدیهێنانی خەونی ئەمریكی دووچاری كۆتاییەكی تراجیدی دەبێتەوە. كاتێك ئەم شانۆنامەیە دەخوێنیتەوە تەواو هەست بەو ئازارە قووڵەی ویلی دەكەیت كەناتوانێت ببێتە فرۆشیارێكی سەركەوتوو و هەموو  هێزو توانایەكی دەخاتەگەڕ بەڵام دەبینێت خەریكە خێزانەكەی لەدەستدەدات لەپێناو خەونە ساختەكانی سیستەم. ویلی برا كۆچكردووەكەی كردووەتە سەنتەری ئەو خەونی سەركەوتنەی كەدەیەوێت بەدیبهێنێت. هەردوو كوڕەكەی ویلی بەناوەكانی بیف و هاپی بەردەوام لەلۆمەكردنی باوكیاندان كەناتوانێت راستگۆبێت لەگەڵ خودی خۆیداو ئەو واقیعە قبوڵ بكات كەتێیدا دەژی. ئەوەی جێگای سەرنجە ویلی ناتوانێت ئەو خەونە گەورەیەی كە لەمێشكیدا هەڵیچنیوە بەرجەستەی بكات لەژیانی ئاسایی رۆژانەیداو بەختەوەری بۆ خۆی و خێزانەكەی بەدیبهێنێت. چونكە ئەو دواجار تەسلیمبوویەكی كوێرانەی خەونی ئەمریكییە، كەئەمریكییەكان زۆرێكیان پێوەی گیرۆدەبوون، كەسەرباری هیلاكبوونی بەردەوامیان بەڵام ناتوانن بگەن بەو خەونە چونكە لەواقعدا مرۆڤانێكی ماندووتر هەیە لەوان كەزیاتر كۆششیان كردووەو سەركەوتووتربوون بەڵام ئەمان نەیانتوانیوە هاوتەریبی داواكاریەكانی سیستەم بڕۆن و بگەنە ئەو خەونەی كەمیدیاكان و بازاڕ هەمیشە لەهەوڵی برەودان و نمایشدایە بۆی.

كۆتایی شانۆنامەكە بەتراژیدیای خۆكوشتنی ویلی كۆتایی دێت، چونكە پێی وایە لەڕێگەی ئەو بیمەی ژیانەوە كەسیستەم بەڵێنی پێیداوە دەتوانێت مەیسەری لایەنی دارایی بۆ كوڕەكانی دابین بكات. پرسی خۆكوژی لەم شانۆنامەیەدا وەڵامدانەوەیەكی بەتاڵی ئەو وەهمەیە كەزۆرجار سیستەم و كۆمەڵگا بەتاكەكانی دەفرۆشێت، كە خاڵییە لەهەستی بەرجەستەبوونی بەختەوەرییەكی راستەقینە بۆیان و ونبوونی تاكە لەگەڕان بۆ ئەو خەونە یۆتۆبیەی كەئەستەمە بۆ هەموان وەك یەك بەدیبێت!.

لەبەرامبەر ئەم شانۆنامەیەدا  فیلمی “پاشای كۆمیدی” دەهێنینە بەرباس كەكارەكتەری سەرەكی ئەم فیلمە لەزۆر شوێندا نزیكی لەگەڵ كارەكتەری “ویلی لۆماندا” هەیە بەڵام بەكۆتاییەكی جیاوازی ئەویش كارەكتەری “رۆبەرت پاپكین”ە كەئەكتەری ناوداری ئەمریكی-ئیتاڵی رۆبەرت دی نیرۆ بەرجەستەی دەكات. رۆبەرت پاپكین بەكەڵكەڵەی خەونێكی گەورەی سەركەوتن گیرۆدە دەبێت ئەویش ئەوەیە كەچۆن بتوانێت ببێتە ئەكتەرێكی كۆمیدی ناوداری بەرنامە تەلەفیزیۆنیەكان تایبەت بەگێڕانەوەی نوكتەو بابەتی تەنزئامێز. تاكە رێگای بەردەم “رۆبەرت پاپكین” بۆ هێنانەدی ئەم خەونە كەسێكی سەركەوتووی ئەو بوارەیە بەناوی “جێری لانگفۆرد” بەڵام لەبێبەختی رۆبرت پاپكین ئەو كەسەی كەدەستنیشانی كردووە دەستگیری بێت بۆ ئاواكردنی خەونەكەی كەسێكی خۆپەرستەو نایەوێت یارمەتیبدات، سەرباری ئەوەی كەهەوڵێكی زۆر دەدات بۆ خۆسەلماندنی بەهرەكانی!.

ئەوەی لەم فلیمەدا خاڵی جیاوازە لەگەڵ شانۆنامەی “مەرگی فرۆشیارێك”، كارەكتەری سەرەكی “ رۆبرت پاپكین” بڕیاردەدات بەخۆكوشتن دەستبەرداری خەونەكەی نەبێت، بەڵكو تاوان بكات تاكو خەونەكەی بەدیبهێنێت!. ئەویش بەهاوكاری ئەكتەرێكی دیكەی ئاواتخوازی كۆمیدی بەناوی ماشا. پێكەوە پلانێك دادەڕێژن بۆ ئەوەی رۆبەرت بتوانێت دەرفەتێك وەربگرێت لەو پڕۆگرامە پڕبینەرەی كە  “جێری لانگفۆرد”ی گەیاندووە بەلوتكە. شاڕێی ئەو پلانەش رفاندن و هەڕەشەكردنە لە “جێری لانگفۆرد” ئەگەر لەگەڵ هاوكارەكانی كارئاسانی نەكات بۆ رۆبەرت ئەوا دەیكوژن. لەكۆتاییدا “رۆبەرت پاپكین” بەناچاری دەرفەتی پێدەدەن كەخەونەكەی بەدیبهێنێت و ئاستێكی بەرز لەپرۆگرامە كۆمیدیەكە پێشكەشدەكات ئەویش بەگێڕانەوەی راستی ژیانی بەشێوەی نوكتەو باسكردنی چۆنیەتی رفاندنی  “جێری لانگفۆرد”. بەڵام بینەران زۆر سەرمەستی قسەكانی دەبن.

ئەوەی لەم فیلمەدا جێگای تێڕامانە ئەوەیە كەخەونی ئەمریكی بۆ بەناوبانگبوون بەجۆرێك هاندەرە تەنانەت رێگای تاوانیشت پێ پیشاندەدات تاكو سەركەوتووبیت. بەجۆرێك ئاسایی نیە زۆرێك لەفیلم و زنجیرەكانی ئەمڕۆی ئەمریكا سوڕانەوەیە بەچواردەوری بكوژە زنجیرەییەكان و بەكارهێنانی وێنەكانیان وەك ئایكۆنێكی بەبازاڕكردن و راكێشانی بینەرو كڕیاری دڵخوازو كوێر بەرامبەر سیستەم و وەهمەكانی سەركەوتن، چونكە دواجار تاك بەئاگا نەبێت لەپرسی سەركەوتن دەبێتە ئەو بكوژەی كەدەكوژێت و تاواندەكات تەنها بۆ ئەوەی بەناوبانگبوونی وەك چیرۆكی سەركەوتن ببینرێت.

لەكۆتاییدا ئەوەی دەمەوێت لەم نووسینەدا بیخەمە بەرباس و بیبەستمەوە بەواقعی ئەمڕۆی تاكی كوردەوە ئەوەیە كەڕۆژانە بەر لێشاوی دەیان و سەدان هاندانی درۆینە دەكەوین هەر لەكارەكتەرە سیاسییەكانەوە بیگرە تاكو كارەكتەری كۆمەڵایەتی و ئاینی و هتد... كەسەرجەمیان پێمان دەڵێن بۆ ئەوەی سەركەوتووبیت و ژیانێكی بەختەوەرت هەبێت وەرە شوێنكەوتەی رێبازەكەم بە تاكو سەركەوتووبیت. كلیلی ئەم رامكردنەش تەنها یەك شتە، ئەویش پێبەخشینی هەستی قوربانی بوونە. سەركەوتن وەك پرسێك كەهەڵگری دال و مەدلولی پرسێكی رەسەن بێت شیاوی ئەوەیە تاكەكەس هەوڵی بەدیهێنانی بۆ بدات. بەڵام ئەگەر پێچەوانەكەی بوو دەبێتە ئەو تووندڕەوەی، كەجیهان بەسەر رەش و سپی، دۆست و دوژمن دابەشدەكات لەژێر ناوی ئەم رستەیەدا «من دواجار مرۆڤێكی سەركەوتووم!.