هێمن حه‌سه‌ن

جارێکی دیکه‌ هه‌ڕه‌شه‌کانی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان بۆ سه‌ر که‌مپی مه‌خمور ده‌ستیپێکرده‌وه‌و رایگه‌یاند، بابه‌تی مه‌خموریان به‌جددی وه‌رگرتووه‌و به‌م زووانه‌ که‌مپه‌که‌ چاره‌سه‌ر ده‌که‌ن، نوێنه‌ری هه‌ده‌په‌ش له‌هه‌رێم ده‌ڵێت:» حکومه‌تی عێراق و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانیان له‌و هه‌ڕه‌شانه‌ی ئه‌ردۆغان ئاگادارکراوه‌ته‌وه‌«.

رۆژی شه‌ممه‌ پێنجی حوزه‌یران و ته‌نیا سێ رۆژ دوای ئه‌م لێدوانه‌ تورکیا به‌فڕۆکه‌ هێرشیکرده‌ سه‌ر که‌مپی مه‌خمورو به‌هۆیه‌وه‌ سێ په‌نابه‌ری که‌مپه‌که‌ گیانیان له‌ده‌ستدا، ئه‌وه‌ش ده‌ستپێکی ئۆپه‌راسیۆنێکی نوێیه‌ له‌دژی په‌که‌که‌و کۆتاییهێنان به‌و که‌مپه‌.

میدیاکانی تورکیا بڵاویانکرده‌وه‌ که‌ له‌دوای 15ی ئه‌م مانگه‌وه‌ ئۆپه‌راسیۆن بۆسه‌ر که‌مپی مه‌خمور ده‌ستپێبکات.

له‌ماوه‌ی ساڵی رابردووه‌وه‌ تائێستا نزیکه‌ی (10) جار بۆردومانی که‌مپه‌که‌ کراوه‌و دوایەمین جاریان مانگی یه‌کی ئه‌مساڵ بوو که‌ به‌هۆیه‌وه‌ دوو گه‌نجی که‌مپه‌که‌ گیانیان له‌ده‌ستداو تائێستاش به‌رده‌وام فڕۆکه‌ی بێفرۆکه‌وان رۆژانه‌ به‌سه‌ر ئاسمانی که‌مپه‌که‌دا ده‌سوڕێته‌وه‌.

ئه‌مه‌ تازه‌ترین هه‌ڕه‌شه‌و هێرشی تورکیا بوو سه‌باره‌ت به‌که‌مپی مه‌خمور، به‌ڵام تازه‌ترین هه‌وڵ نییه‌ بۆ کۆتاییهێنان به‌و که‌مپه‌ له‌لایه‌ن ئه‌و وڵاته‌وه‌، له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابردوودا به‌رده‌وام هه‌وڵی داخستنی که‌مپه‌که‌ی داوه‌، به‌ڵام به‌هۆی فشاره‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و رێگرییه‌کانی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و حکومه‌تی عێراق شکستی هێناوه‌.

حاجی کاچان، هاوسه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌بردنی که‌مپی مه‌خمور ده‌ڵێت:» ئه‌گه‌ر هێرشیان بکرێته‌سه‌ر هیچ ده‌سه‌ڵاتێکیان نییه‌و ناتوانن به‌رگری له‌خۆیان بکه‌ن».

هاوسه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی که‌مپی مه‌خمور به‌هاوڵاتى وت:» هه‌موو که‌س ده‌زانێت ئه‌وانه‌ی له‌که‌مپی مه‌خموردان هاووڵاتی ساده‌و بێده‌سه‌ڵاتن که‌زۆربه‌یان ژن و مناڵن، حکومه‌تی عێراق و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان هاتوون بۆ لامان و سه‌ردانیان کردوین و راپۆرتیان ئاماده‌ کردووه‌ که‌ ئه‌مه‌ که‌مپێکی خه‌ڵکی سڤیله‌ نه‌ک په‌که‌که‌«.

هه‌روه‌ها کاچان به‌رپرسیارییه‌تی پاراستنی که‌مپه‌که‌ی خسته‌ ئه‌ستۆی حکومه‌تی عێراق و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان، وتی:» ئه‌وان هیچ چه‌ک و هێزێکیان نییه‌ به‌رگری له‌خۆیان بکه‌ن، بۆیه‌ داوا له‌نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان ده‌که‌ین له‌ده‌ستی تورکیا بمانپارێزن».

لەلایەکی دیکەوە لەسەر هەڕەشەو بۆردومانەکانی رۆژی شەممەی ٥ی حوزەیرانی سەر کەمپی مەخمور پاش چەند کاتژمێرێک، کیلی کرافت باڵیۆزی ئەمریکا لەنەتەوە یەکگرتووەکان ئیدانەی هێرشکردنەسەر کەمپی پەنابەرانی مەخموری کردو رایگەیاند هێرشکردنەسەر خەڵکی سڤیل و ئاوارەی کەمپەکە بەپێشێلی سەر ماڤی مرۆڤ و یاسا نێودەوڵەتییەکان دەکەین و تورکیامان لەو پێشێلکارییە ئاگادارکردووەتەوە .

مانگی کانوونی دووه‌می ئه‌مساڵ خولوسی ئاکار وه‌زیری به‌رگریی تورکیا سه‌ردانی عێراق و هه‌رێمی کوردستانی کرد، له‌و سه‌ردانه‌دا ئاکار داوای  له‌به‌غداو هه‌ولێر کرد که‌مپی مه‌خمور چاره‌سه‌ر بکه‌ن که‌ بووەته‌ لانه‌ی دروستکردنی گه‌ریلای په‌که‌که‌، ئه‌گه‌رنا خۆیان چاره‌ی که‌مپه‌که‌ ده‌که‌ن.

له‌دوای ئه‌و سه‌ردانه‌ش حکومه‌تی تورکیا به‌رده‌وام بووه‌ له‌ فشاره‌کانی بۆ سه‌ر حکومه‌ته‌کانی به‌غداو هه‌ولێر تا که‌مپی مه‌خموور دابخه‌ن که‌نزیکه‌ی (12) هه‌زار په‌نابه‌ری باکووری کوردستانی تێدایه‌، به‌ڵام که‌مپه‌که‌ له‌ ژێر چاودێریی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کاندایه‌.

له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامی فشاره‌کانی تورکیاش بۆ داخستنی که‌مپه‌که‌ هاوکات فشاره‌کانی پارتی دیموکراتی کوردستانیش بۆسه‌ر ئه‌و که‌مپه‌ ده‌ستیپێکردووه‌و ئه‌و گه‌مارۆیه‌ی که‌ ساڵی رابردوو خستوویه‌تیه‌ سه‌ر که‌مپه‌که‌ له‌ دوو مانگی رابردوودا تائێستا توندتری کردووه‌ته‌وه‌و رۆژانه‌ چالاکوانانی ئه‌و که‌مپه‌ ده‌ستگیر ده‌کات.

که‌مپی مه‌خمور ماوه‌ی (22) ساڵه‌ له‌قه‌زای مه‌خمورو له‌ رۆژئاوای هه‌ولێر دروستکراوه‌ که‌ تایبه‌ته‌ به‌ کوردانی باکووری کوردستان.

په‌نابه‌رانی ناو که‌مپه‌که‌ به‌شێکیان له‌لایه‌ن تورکیاوه‌ به‌پشتیوانیکردن یان ئه‌ندامبوون له‌په‌که‌که‌ تۆمه‌تبار کراون، به‌شێکیشیان به‌هۆی سه‌پاندنی سزای چه‌ند ساڵی له‌سه‌ر کاری سیاسی چوونه‌ته‌ ئه‌و که‌مپه‌، ئێستا تورکیا که‌مپی مه‌خمور به‌ لانه‌و قوتابخانه‌ی پێگه‌یاندنی کادرو گه‌ریلا بۆ په‌که‌که‌ی ده‌زانێت.

 له‌سه‌ره‌تای کردنه‌وه‌ی ئه‌و که‌مپه‌ ژماره‌ی په‌نابه‌ره‌کانی ته‌نیا (5) هه‌زار بوو، به‌ڵام ساڵ به‌ساڵ ژماره‌ی په‌نابه‌رانی ناو که‌مپه‌که‌ زیاتر بووه‌، ئه‌وه‌ش به‌هۆی فشاره‌کانی حکومه‌تی تورکیا له‌سه‌ر ئه‌و خێزانانه‌ی که‌ یه‌کێک له‌ئه‌ندامانیان له‌ناو په‌که‌که‌ بووه‌ یان هیچ لانه‌و جێگه‌یه‌کی مانه‌وه‌یان نه‌بووه‌ له‌دوای وێرانکردنی ناوچه‌کانیان له‌لایه‌ن سوپای تورکیاوه‌.

نوێنه‌ری هه‌ده‌په‌ له‌هه‌رێمی کوردستان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات، که‌مپه‌که‌یان هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌ په‌که‌که‌وه‌ نییه‌و ئه‌وانه‌ی له‌ناو ئه‌و که‌مپه‌دان له‌ده‌ست زوڵم و زۆریی حکومه‌تی تورکیا باکووری کوردستانیان جێهێشتووه‌.

 مزگین ئاری، نوێنه‌ری پارتی دیموکراتی گه‌لان (هه‌ده‌په‌) له‌هه‌رێمی کوردستان،  ئه‌وه‌ ره‌تده‌کاته‌وه‌ که‌ ئه‌وانه‌ی له‌که‌مپی مه‌خموردان گه‌ریلای په‌که‌که‌ بن، به‌ڵکو به‌وته‌ی ئه‌و ئه‌وانه‌ خه‌ڵکی شارو گونده‌کانی باکووری کوردستانن که‌ ئه‌ردۆغان وێرانی کردووه‌ لێیان.

مزگین ئاری له‌لێدوانێکدا به‌ هاوڵاتى وت:» هه‌ڕه‌شه‌کانی ئه‌ردۆغان جددین و ده‌بێت نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و حکومه‌تی عێراق ئه‌وه‌ بزانن که‌هه‌موو کورد وه‌ک په‌که‌که‌ ده‌بینێت، بۆ هه‌ر داگیرکارییه‌ک په‌که‌که‌ ده‌کاته‌ بیانوو».

هه‌روه‌ها پێشیوابوو جاری یه‌که‌م نییه‌ ئه‌ردۆغان داوای داخستنی که‌مپی مه‌خموور ده‌کات، به‌ڵکو به‌رده‌وام هه‌ڕه‌شه‌ی له‌ عه‌فرین و کۆبانی و قه‌ندیل و شنگال و که‌رکوک و مه‌خموور کردووه‌.

نوێنه‌ری هه‌ده‌په‌ له‌هه‌رێم ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد، که‌ئه‌وان نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و حکومه‌تی عێراق و حکومه‌تی هه‌رێم به‌ به‌رپرسیار ده‌زانن له‌سه‌لامه‌تی که‌مپی مه‌خمورو وتیشی:» که‌ ئه‌و سێ لایه‌نه‌ له‌هه‌ڕه‌شه‌کانی ئه‌ردۆغان ئاگادارکراوه‌ته‌وه‌ که‌ رێگه‌ به‌هێرشی ده‌وڵه‌تی تورک نه‌ده‌ن بۆ سه‌ر که‌مپه‌که‌«.

حکومه‌تی تورکیا به‌شێوه‌یه‌کی فه‌رمی داوای له‌حکومه‌تی هه‌رێم و حکومه‌تی عێراق کردووه‌ که‌مپی مه‌خموور دابخه‌ن، به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ردا هه‌ردوو حکومه‌ت به‌ ئه‌نقه‌ره‌یان راگه‌یاندووه‌، ئه‌و که‌مپه‌ ته‌نیا هاووڵاتیانی ئاسایی تێدا ده‌ژین و هیچ گه‌ریلایه‌کی په‌که‌که‌ی تێدا نییه‌و پرسی داخستنی که‌مپه‌که‌ش په‌یوه‌ندیی به‌نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانه‌وه‌ هه‌یه‌.

هاوکات حکومه‌تی تورکیا داواشی له‌نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان کردووه‌ که‌ به‌زوویی بابه‌تی مه‌خموور چاره‌سه‌ر بکات، چونکه‌ په‌که‌که‌ ئه‌ندامه‌کانی له‌وێ پێده‌گه‌یه‌نێت و په‌روه‌رده‌یان ده‌کات، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌کرێت ناچارن خۆیان به‌و کاره‌ هه‌ستن.

له‌ئێستادا دوو پیشنیار خراوه‌ته‌ به‌رده‌م نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان لەهه‌ردوو حکومه‌تی عیراق و هه‌رێمدایه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌مپه‌که‌ به‌ته‌واوی له‌په‌که‌که‌ داببڕن بۆ ئه‌وه‌ی له‌هێرشی تورکیا بیپارێزن ئه‌ویش به‌قسه‌کردن و رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌، یان ئه‌وه‌تا په‌نابه‌رانی که‌مپه‌که‌ بۆ وڵاتی سێیه‌م بگوازنه‌وه‌.

سه‌رچاوه‌یه‌کی ئاگادارو باڵا له‌حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت:»به‌رپرسیاریه‌تی پاراستنی که‌مپی مه‌خمور له‌ئه‌ستۆی حکومه‌تی عێراق و نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانه‌و پێویسته‌ ئه‌وان رێگه‌چاره‌یه‌ک بۆ پاراستنیان بگرێته‌ به‌ر، حکومه‌تی هه‌رێمیش ده‌توانێت ته‌نیا هاوکار بێت».

ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ پێشیوابوو په‌که‌که‌ به‌ئاشکرا له‌که‌مپی مه‌خمور هه‌یه‌و ئه‌وان په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه‌، بۆیه‌ تورکیا ئه‌وه‌ ده‌زانێت و هێرش ده‌کاته‌سه‌ریان «ئه‌مه‌ پاساو نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی که‌مپه‌که‌ بکرێنه‌ ئامانج، به‌ڵام پێویسته‌ په‌که‌که‌ ره‌چاوی ئه‌و هه‌ستیارییه‌ بکات و له‌که‌مپه‌که‌ دوور بکه‌وێته‌وه‌«.

رۆژی ١٧ی مانگی حەوت له‌ڕیستۆرانتی هۆقه‌باز له‌شاری هه‌ولێر له‌لایه‌ن چه‌ند هێرشبه‌رێکه‌وه‌ دیبلۆماتکارێکی تورکیا کوژرا، له‌وکاته‌وه‌ گه‌مارۆ خراوه‌ته‌سه‌ر مه‌خمور که‌زیاتر له‌ (12) هه‌زار ئاواره‌ی باکووری کوردستانی تێدا نیشته‌جێن و رۆژبه‌ڕۆژیش بارودۆخی دانیشتوانی که‌مپه‌که‌ خراپتر ده‌بێت.

به‌ڵام سه‌رچاوه‌که‌ی حکومه‌تی هه‌رێم ره‌تیده‌کاته‌وه‌ هیچ گه‌مارۆییه‌ک خراپێته‌ سه‌ر که‌مپی مه‌خمورو وتی:» له‌کاتی رووداوه‌که‌ی هۆقه‌باز بۆ چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک رێکاره‌کان توندکرانه‌وه‌ تا تۆمه‌تباره‌کان ده‌ستگیرکران، دواتر دۆخه‌که‌ ئاسایی بووه‌ته‌وه‌«.

حاجی کاچان باس له‌وه‌ ده‌کات، پارتی گه‌مارۆیه‌کی زۆر قورسی خستووه‌ته‌ سه‌ر که‌مپی مه‌خمورو کارئاسانیش ده‌کات بۆ ده‌وڵه‌تی تورک تا هێرش بکاته‌سه‌ر که‌مپه‌کیان، ده‌شڵێت» لێدوانه‌کانی دیندار زێباری به‌ئاشکرا دژایه‌تی (12) هه‌زار ئاواره‌ی که‌مپی خه‌مخورو پشتیوانی له‌ده‌وڵه‌تی تورک ده‌رده‌خات».

شاهۆ مه‌تین یه‌کێک له‌فه‌رمانده‌کانی په‌که‌که‌ له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئه‌وه‌ی دووپاتکرده‌وه‌ که‌ هیچ ئه‌ندامێکی په‌که‌که‌ یان که‌سوکاریان له‌ناو که‌مپی مه‌خموردا بوونی نییه‌، ئه‌وه‌ ته‌نیا پڕوپاگه‌نده‌ی ئه‌ردۆغانه‌، «ئه‌وانه‌ی له‌و که‌مپه‌دان له‌ده‌سه‌ڵاتی فایسستی ئه‌ردۆغان رایانکردووه‌و له‌باشور نیشته‌جێن».

مه‌تین به‌پێویستی داده‌نێت نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و حکومه‌تی عێراق مه‌ترسییه‌کانی ئه‌ردۆغان به‌جددی وه‌ربگرن و کاربکه‌ن بۆ پاراستنی ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ که‌هه‌موو مامه‌ڵه‌یه‌کی یاساییان له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کانه‌وه‌ بۆ کراوه‌ بۆ گه‌یاندنیان به‌وڵاتی سێیه‌م.

دوێنێ یەکشەممە ئەردۆغان لەتویتێکیدا بەناوی تورکەکانەوە سوپاسی هەموو ئەو کەسانەی کرد کەڕۆڵیان لەبۆردومانی کەمپی مەخموردا هەبووە، هەروەها نووسی: بەردەوام دەبین لەدژایەتیکردنی کەمپی مەخمورو رێگە بەنەیارانمان نادەین.