سازدانی: ‌هاوڵاتی

زەردەشت بابان راوێژکاری کۆمارییەکانی ئەمریکا رایدەگەیەنێت، بەرپرسانی ئەمریکا بەشێوەیەکی ئاشکرا بە بەرپرسانی هەرێم و عێراقیان راگەیاندووە کە پێویستە پابەندبن بەسزاکانی سەر ئێرانەوە.

ئەمریکا تائێستا بەچەند قۆناغێک سزای بەسەر ئێراندا سەپاندووە، لەکاتێکدا ئەو وڵاتە پەیوەندییەکی ئابوری بەهێزی لەگەڵ هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان هەیە.

سزاکان زیاتر کەرتی وزە و بانکی ئەو وڵاتەی گرتووەتەوە، بەهۆیەوە دراوی تمەنی ئێرانی بەرێژەیەکی بەرچاو نرخەکەی نزمبووەتەوە، بەڵام هێشتا عێراق و هەرێم بەردەوامن لە پەیوەندییە بازرگانییەکانیان لەگەڵ تاران و بەشی زۆری پێداویستییەکانیان لەو وڵاتەوە دابین دەکەن.

زەردەشت بابان لەم چاوپێکەوتنەدا لەگەڵ ‌هاوڵاتی باسلەوە دەکات، لە سەردانەکەی مایک پۆمپیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ کوردستان و وەزیری وزە، بەشێوەیەکی ئاشکرا روونیان کردبوویەوە بۆ بەرپرسانی هەرێم و عێراق کە پێویستە پابەندبن بە سزاکانی ئەمریکاوە بۆ سەر ئێران هەم وەکو وڵات هەم وەکو تاکەکەس، چونکە سزاکان تاکەکەسیشیان لەخۆ گرتووە، لەگەڵ وڵات و کۆمپانیا، بۆیان رونکرابووەوە کە رێگایە بدۆزنەوە بۆ ئەوەی لە شوێنی دیکەوە پێداویستییەکانیان دابین بکەن.

وتیشی «عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی عێراق، داوای ٩٠ رۆژی کردبوو، تا لە سزاکان ببەخشرێن، کە دووجار بۆی درێژکراوەتەوە، بەڵێنی دابوو کە لەو ماوەیەدا کاربکەن بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانیان و پەیوەندی لەگەڵ ئێران کەم بکاتەوە».

زەردەشت بابان روونیکردەوە «ئێمە باسی قەبارەی گەورەی بازرگانی دەکەین، نەک تانکەرێک نەوت کە لە ئێرانەوە بێتە هەرێم و عێراق یان بە پێچەوانەوە، باسی قەبارەی بازرگانی ملیۆنان دۆلار دەکەین، باسی ئابڵوقەی خواردەمەنی و دەرمان ناکەین کە سزاکان نایانگرێتەوە».

ئێران لەگەڵ هەریەکە لە عێراق و هەرێمی کوردستان، پەیوەندییەکی بازرگانی بەرفراوانی هەیە و چەندین خاڵی سنوری بەیەکیانەوە دەبەستێتەوە، قەبارەی بازرگانی ساڵانە لەنێوان عێراق و ئێران لە ئێستادا ١٢ ملیار دۆلارە و تاران خواستی خۆی خستووەتەڕوو بۆ بەرزکردنەوەی ئەو قەبارەیە بۆ ٢٠ ملیار دۆلار.

زەردەشت بابان وتی «عێراق دەبێت پابەندبێت بە سزاکانی ئەمریکاوە، ئەگەر وانەبێت توشی سزا دەبن، تائێستا عێراق نەیتوانیوە سەرچاوەیەکی دیکە جگە لە ئێران بدۆزێتەوە بۆ دابینکردنی کارەبا و سەرۆک وەزیرانی عێراقیش وتویەتی کارەبا بەشێکە لە ئاسایش و ئارامی عێراق، چونکە نەبوونی ئەوە کێشە دروستدەکات».

لەئێستادا عێراق جارێکی دیکە داوایکردووە وڵاتەکەی لە سزاکانی سەر ئێران ببەخشرێن، بەوپێیەی ئەو وڵاتە بۆ دابینکردنی وزەی کارەبا بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بە ئێران دەبەستێت.
زەردەشت بابان پێیوایە لەسەدا ٧٠ ئەگەر هەیە جارێکی تر وادەی بەخشینی عێراق لە سزاکانی سەر ئێران دریژ بکرێتەوە «هێشتا سیاسەتمەداری زۆرهەن لە ئەمریکا کە گوێ لە پاساوی بەرپرسانی عێراق دەگرن لەو بارەیەوە، بۆ ئەوەی ئەو وڵاتە رووبەڕووی گرفتی ناسەقامگیریی ئاسایش نەبێتەوەو بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا نەکەوێتە مەترسییەوە».

ساڵی رابردوو کێشەی کەمی کارەبا و نەبوونی خزمەتگوزاریی، خۆپیشاندانی بەرفراوانی لە پارێزگای بەسرەی زۆرینە شیعی لە باشوری عێراق لێکەوتەوە، دەسەڵاتدارانی عێراق دەترسن هەر کێشەیەکی دیکەی لەو شێوەیە، کاریگەری لەسەر دۆخی ئاسایش درووست بکات.

پاراستنی کوردی رۆژئاوا
دوای کۆتایی هاتنی شەڕی دژی داعش، لە ئێستادا چاوەکان لەسەر کوردانی رۆژئاوا و پاراستنیانە لەلایەن ئەمریکاوە کە بەدرێژایی شەڕی دژی داعش هاوپەیمانی یەکتر بوون.
راوێژکاری کۆمارییەکانی ئەمریکا پێیوایە، ئەمریکا چاوەڕوانی هیچ شتێک نییە لەناوچەکە لەهیچ کەسێک، ستراتیژی ئەمریکا تەنها لەناوبردنی داعش بوو، چاوەڕوانی هیچ شتێک نییە لە سوریا و بەنیازی هیچ شتێکش نییە.

وتیشی «ئەگەر ئێمە باسی پارێزگاری لە کوردەکان بکەین، ئەوە روونە کە سەرۆک ترەمپ لەو بارەیەوە کەوتە ژێر فشارێکی زۆرەوە، لەبەرئەوە بڕیاریدا بەشێک لە هێزەکانی ئەمریکا لە سوریا بهێڵێتەوە، بۆ پارێزگاریکردن لە کورد، کە ئیستا بڕیارە ژمارەیان لە ٤٠٠ سەربازەوە بکرێتە هەزار سەرباز».

بە وتەی زەردەشت بابان، مانەوەی سەربازەکان دوو ئامانجی سەرەکی هەیە، یەکەمیان ئەوەیە ئەم هێزانە دەکەونە ناوچەیەکی نێوان سنوری ئوردن و سوریاوە لە ناوچەی تەنەف، بۆ ئەوەی چاودێری ئەو کارانە بکات کە ئێران پێی هەڵدەستێت، ببێتە رێگرێک لەبەردەم ئێراندا کە دەیەوێت پردێکی زەمینی لەنێوان بەغدا و تاران و دیمەشقدا درووست بکات.

 «کەواتە ستراتیژییەتی ئەو هێزە بۆ چاودێریکردنی ئێران و پاراستنی کوردەکانە، هەڵمەتێکی گەورە کرا بۆ ئەوەی کورد نەکەوێتە بەر هێرشی تورکیا و لەکۆتاییدا سەرۆک تڕەمپ بەوە رازی بوو».

باسی لەوەشکرد، بەڵام خاڵێکی گرنگ هەیە ئەمڕۆ ئەمریکا دەڵێت ئەو سەربازانە دەهێڵێتەوە بۆ چاودیریکردنی ئێران و پارێزگاری لە کورد، بەڵام رەنگە سبەینێ بڕیارەکە بگۆڕێت، «چونکە سەرۆک ترەمپ زۆر تاکڕەوانە بیردەکاتەوە».

هاوکارییەکانی ئەمریکا بۆ پێشمەرگە
بەدرێژایی شەڕی دژی رێکخراوی داعش و تا ئێستاش ئەمریکا هاوکاریی دارایی هێزەکانی پێشمەرگە دەکات، بەڵام بەپێی ماڵپەڕی ئەلمۆنیتەری ئەمریکی، پنتاگۆن بەنیازە بۆ ساڵی داهاتوو هاوکارییەکە بۆ نیوە زیاتر کەمبکاتەوە.

زەردەشت بابان وتی «هەر بەشێک لە بەشەکانی ئیدارەی ئەمریکا، وەک وەزارەتی بەرگری یان دەرەوە بودجەی تایبەتی بۆ دانراوە، پنتاگۆن خۆی بەرپرسیارە کە ئەو پارەیە چۆن لەو ناوچانە سەرفدەکات کە چالاکییەکانی پنتاگۆی تێدایە، شتێک نییە بەناوی بودجەی تایبەتەوە، چونکە لێرە کە بودجە پەسەندەکرێت بۆ ساڵێکە، ئەوەش بەپێی بودجەی پنتاگۆن دەگۆڕدرێت».

وتیشی «بۆ ساڵی داهاتوو بڕیارە بودجەکە زیادبکرێت، بەڵام تا ئیستا دیموکراتەکان بەوە رازی نەبوون و بەنیاز نین دەنگی پێ بدەن، کەواتە لە حاڵەتی کەمبونەوەی بودجەکە خەرجکردنی پارەکە کۆدەبێتەوە لەو ناوچانەی پنتاگۆن چالاکی تێدا ئەنجام دەدات».

لەبارەی تێڕوانینی ئیدارەی ترەمپ بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان، زەردەشت بابان دەڵێت عێراق کە هەرێمی کوردستانیش بەشێکە لێی دانراوە بە وڵاتی شکست، کە کەم وڵات هەیە بەو شێوەیە پۆلێن کرابن، کەواتە پێشبینی سیاسەتمەدار و ئیدارەی ئەمریکا نزمدەبێتەوە بۆ ئەو وڵاتانە.

رونیشیکردەوە «ئەمریکا لەمامەڵەکردنی لەگەڵ هەرێمی کوردستان لە عێراقی جیاناکاتەوە، کەواتە کە باسی عێراق دەکات بەگشتی باسی هەرێمیش دەکات، سیاسەتمەدارانی ئەمریکا دەزانن کە حکمڕانی لەکوردستان بەگوێرەی پێویست نییە، گەندەڵی زۆری تێدایە، مافی مرۆڤ پێشێلدەکرێن، ئەوەش شتێکی شاراوە نییە، هەرچەندە بەرپرسانی کورد کە دێنە ئێرە ئەوە رەتدەکەنەوە».
زەردەشت بابان ئەوەشی خستەڕوو، لە فەرهەنگی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا کە وڵاتێک ناودەنرێت بە وڵاتی شکست، واتە ئەو وڵاتە هیچ مقەوماتێکی وڵاتی تێدا نییە، رێز ناگیرێت لە یاسا، سیستەمی حوکمڕانی باش نییە و گەندەڵی هەیە.