دواین زانیارى لەسەر بارودۆخى لاهور شێخ جەنگى لەزیندان

هاوڵاتی میدیا عێراقییەكان ئەوە ئاشكرا دەكەن كە پاش نوێژی هەینی ملیۆنی ئەندام و لایەنگرانی سەدر و پەیامەكەی موقتەدا، خۆری مالكی بۆ بوون بە سەرۆك وەزیران ئاوا بووە. ئەمڕۆ 15ی تەموز پاش نوێژی هەینی ملیۆنی و پەیامەكەی موقتەدا سەدر كە تێیدا بە ناراستەوخۆ باسی لەوەكرد ئەوانەی تاقیكراونەتەوە نابێت ببنەوە بە سەرۆك وەزیران. شێخ مەحموود جەیاشی، وتاربێژی نوێژی هەینی یەكگرتوویی باسی لەوەش كرد: "هەموو گوێمان لە گوزارشتی تاقیكراو تاقیناكرێتەوە، بووە و جەختمان لێكردەوە بە هەڵتەكاندنی هەمووی، بۆیە ئەزموونكراو مەهێننەوە، چونكە بەردەوام دەبێت لەسەر سەرەڕۆییەكەی، نامانەوێت كارەساتەكان دووبارە ببنەوە و نیشتمانی بفرۆشرێتەوە سپایكەر و سەقڵاوییە و شتی دیكەی زۆر لە گرێبەستە گوماناوییەكان دووبارەببنەوە و ملكەچبوون بۆ رۆژئاوا یان رۆژهەڵات دروستببێتەوە و ئازارەكانی گەل بەردەوام ببێت." هاوكات، ئیبراهیم جابری، بەڕێوەبەری نوسینگەی سەدر لە بەغدا دەڵێت، نوێژی هەینی پەیامی موقتەدا سەدر سەرۆكی ڕەوتی سەدرە لە بەردەوامبوونی لەسەر چاكسازی، دەیەوێت هەمووان دڵنیابكاتەوە لەوەی وازی لە چاكسازی نەهێناوە و هێشتا كار دەكات بۆ نەهێشتنی گەندەڵی، سەرباری ئەوەی فەرمانی بە پەرلەمانتارانی كوتلەی سەدر داوە دەست لەكاربكێشنەوە، بەڵام هێشتا ڕوبەڕوی گەندەڵی دەبێتەوە بەبێ ئەوەی جیاوازی لە پارێزگایەك بۆ پارێزگایەكی دیكە یاخود لە كەسێك بۆ كەسێكی دیكە بكات". لەئێستادا لەنێو چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ناكۆكی قوڵ دەستی پێكردووە و بوونەتە دوو بەرە، بەرەیەكیان لە مالكی و قەیس خەزعەلی پێكهاتوون و بەتوندی دەیانەوێت دژی سەدرو پەیامەكانی بوەستنەوەو حسابی بۆ نەكەن لە پێكهێنانی حكومەتدا، بەڵام بەرەكەی دیكە كە پێكهاتوون لە هادی عامری و عەمار حەكیم و حەیدەر عەبادی دەیانەوێت بۆ هەر هەنگاوێك لەپێكهێنانی حكومەتدا پرس بە موقتەدا سەدر بكرێت. میدیا عێراقییەكان ئەوەیان دووپاتكردووەتەوە كە خۆری مالكی بۆ بوون بە سەرۆك وەزیران ئاوا بووەو جارێكی دیكە كورسی سەرۆك وەزیران نابینێت. دوێنێ ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان حكومەتیان بۆ پێكنایات و ئەم دۆخە بەردەوام دەبێت، تاكە چارەسەریش هەڵبژاردنی پێشوەختەو هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانە". ناوبراو وتیشی:" مالكی و ئەوانەی لەگەڵیدان ئێستا بە فرسەت دەزانن بۆ هەمواری یاسای هەڵبژاردن و دەستكاری كردنی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمیسیارانی عێراق".

هاوڵاتی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات لە ڕۆژئاڤای كوردستان رایگەیاند كە"جەنگێكی خوێناوی هەڵدەگیرسێت و ئێستا ساڵانی پێشوو نییە و هێزێكی پڕچەكین و سەردەكەوین لە بەرامبەر توركیادا". مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات( هەسەدە) لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەنوسیدا، رایگەیاند:" لە ئەگەری هێرشی توركیا و گروپە چەكدارەكاندا، زانیاریمان دەستكەوتوو داعش خۆی ئامادەكردووە پەلاماری گرتوخانەی غوێران دەدات كە داعشەكانی تێدا زیندانیە و هەروەها پەلاماری كامپی هۆڵ دەدات كە كەسوكار و خێزانی داعشن و ئازادیان دەكەن، ئەوكاتە ئێمەیش لەوانەیە نەتوانین سەرپەرشتی هەموو بەرەكانی جەنگ بكەین و ئەواتە مەترسی لەسەر هەمو جیهان دروست دەبێت و هەموو داعش و ئەندامەكانی ئازاد دەبن". هەروەها راشیگەیاند مەنبج و تل ڕەفعەت لە ژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی ڕوسیا دایە و دوای گفتوگۆكان لەگەڵ ڕووسیادا گەیشتوون بە ڕێكەوتن بۆ ڕاگرتنی هێرشەكانی توركیا، وتیشی:" ئەوەش دوای ئەوەهات ئێمە ڕەزامەندیماندا هێزی سوریا بچێتە كۆبانێ و مەنبج، لێكنزیكبونەوەی باشمان هەیە لەگەڵ ڕووسیا بۆئەوەی ڕێگە لە هێرشەكانی توركیا بگرین. باسی لەوەشكرد كە دیدرار و كۆبونەوەكانیان لەگەڵ جۆو بایدنی سەرۆكی ئەمریكا بەردەوامە و لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لەگەڵیاندا كۆبونەتەوە و بەڵێنیان پێداون كە توركیا بەهیچ شێویەك هێرش ناكاتە سەر ڕۆژئاوای كوردستان و"ئێمە بەو بەڵێنانە دەستەوەستان ناوەستین لەبەرامبەر ئەگەری هێرشی توركیادا". جەنەراڵ مەزڵوم عەبدی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەگەر ئەوەش سەری نەگرت و توركیا پەلاماری ڕۆژئاوای كوردستانیدا، ئەوكاتە بە كۆمەڵگای نیودەوڵەتی ڕادەگەنین، كە تەنها شەڕی هەسەدە نییە و شەڕی سوپای سوریایە و لەبەرامبەر توركیادا عەرەب و كورد و خەڵكی ڕۆژئاوا شەڕ دەكەن جەنگێكی خوێناوی هەڵدەسێت. فەرماندەی گشتی هەسەدە وتیشی:"دەمانەوێت بە هەموو دنیا ڕابگەیەنین، كە ئێستا ساڵی 2018 نییە و شەڕ شەڕی ئەو ساڵانە نییە و ئێستا هێزەكانی ئێمە هێزی پڕچەكتر و بەهێزترن، بۆیە توانای ڕووبەڕووبونەوەمان هەیە و بە هەموو دنیای ڕادەگەیەنین، ئەم جەنگە دەبەینەوە لەبەرئەوەی توركیا لاوازبووە و ئێمە سەردەكەوین، لە هێزەكانمان ڕادەبینین كە توانایەكی بەرزی سەربازییان هەیە".  

هاوڵاتی ئاماری شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەكانی سێ مانگی ڕابردووی دژی سوپای توركیا لە ناوچەكانی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا بڵاوكرایەوە كە لە ١٤ی نیسان تا ١٤ی تەمموز تۆماركراون و تێیدا هەزارو 528 سەربازیان كوژراون. ئامارەكانی ناوەندی چاپەمەنی و راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل(هەپەگە):  چالاكییەكانی هێزەكانمان: هێزەكانمان لە سێ مانگی ڕابردوودا هەزار و ١٢٩ چالاكییان بەشێوەی بۆسە، هەڵكووتانەسەر، تەقاندنەوە، نیشانەشكێن، چەكی قورس، ڕووبەڕووبوونەوەی و گورز لێدان و ئۆپەراسیۆنیان ئەنجامداوە. ئەنجامی چالاكیی هێزەكانمان: * هەزار و ٥٢٨ سەرباز كوژراون، كە شەشیان ئەفسەری باڵا بوون و جاشیشیان تێدابووە. * ٢١٧ داگیركەر برینداربوون. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر، ئەوەندەی كە هێزەكانمان توانیویانە پشتڕاستی بكەنەوە؛ * دوو هەزار و ٦٢٣ هێرشی ئاسمانیی بە فڕۆكەی جەنگیی * هەزار و ٩٧٨ بۆردوومان بە هێلیكۆپتەر * هەزار و ١٩٨ جار تونێل و ناوچەكانی شەڕ بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنیی بۆردوومان كراون. هەپەگە ڕایشگەیاندووە، كە گەریلاكان دەستیان بەسەر هەزار و ١٠٤ جۆری جیاجیا چەك و تەقەمەنیی و پێداویستیی سەربازیی سوپای توركدا گرتووە. هاوكات ئەوەشی خستووتەڕوو، كە گەریالاكان ١٤١ هێلیكۆپتەر، درۆن، زرێپۆش، ئۆتۆمبێلی سەربازیی، كامێرای حەیراریی و چەندین پێداویستیی سەربازیی دیكەی سوپای توركیان تێكشكاندووە، هاوكات گورزیش لە ٨٠ هێلیكۆپتەر، درۆن، زرێپۆش و سەنگەری شەڕی سوپای تورك دراوە. لە بەشێكی دیكەی ڕاگەیەندراوەكەدا هەپەگە دەڵێت: شەهیدەكانمان بە ڕەنجێكی زۆرەوە پێشەنگایەتیی بەرخۆدانیان كرد، ٧٢ هاوڕێمان لە سێ مانگی ڕابردوودا شەهیدبوون، ئەو ئیرادە و میراتەی كە شەهیدەكانمان تا دوا فیشەك شەڕیان كرد و فیداییانە دایانمەزراند، دەبێتە مسۆگەركردنی دۆزی پیرۆزی ئازادیی.  

هاوڵاتی موقتەدا سەدر لە پەیامی نوێژی بە كۆمەڵی هەینی پەیامێكی ئاڕاستەی نوری مالكی كرد "تاقیكراوە تاقی ناكرێتەوە". وتارەكەی سەدر لەلایەن مەحمود جیاشیەوە خوێندرایەوە سەدر داوایكردووە، سەرجەم میلیشیا چەكدارەكان هەڵبوەشێندرێنەوە و باسی لەوەكرد، "عێراق لە دوڕیانێكی ئاڵۆزدایە". هەروەها ڕێبەری ڕەوتی سەدر وتیشی "دەبێت حەشدی شەعبی لە سیاسەت و ململانێ و بازرگانی دوربخرێنەوە". سەدر پەیامێكی روونی بۆ نوری مالكی ناردو رایگەیاند:"ئێمە لە ڕێگایەكی سەخت و ناڕێكداین، بەجۆرێك كەسانێك هەن ڕازین بەوەی حكومەت لەسەر دەستی ئەوانە پێكبهێنرێت كە پێشتر تاقیمان كردوونەتەوە و باش نەبوون". هاوكات، داوای لە كوتلە شیعەكان كرد تۆبەی خوا بكەن و لەبەردەم دادگا لێپێچینەوە لەو گەندەڵانە بكەن كە شوێنكەوتووی خۆیانن. موقتەدا سەدر لە تویتەری خۆی سوپاسی بەشداربووان و لیژنەی باڵای نوێژی یەكگرتووی كرد.  

هاوڵاتی حاكم زاملی ئەندامی لیژنەی باڵای نوێژی هەینی یەكگرتوو رایگەیاند ژمارەی نوێژخوێنانی بەشداربوو گەیشتووەتە دوو ملیۆن كەس. موقتەدا سەدرن رێبەری رەوتی سەدر خۆی پێشنوێژی بۆ لایەنگران و بەشداربووانی نوێژی هەینی یەكگرتوو دەكات. حاكم زاملی ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە سەدر پەیامێكی روون و راشكاوی بۆ گەلی عێراق و راگی شتی و لایەنە سیاسییەكان دەبێت.  

هاوڵاتی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەمڕۆ سەردانی سعودیە دەكات بۆ بەشداری كردن لە لوتكەی ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو و بڕیارە جۆبایدین سەرۆكی ئەمریكاش بەشداری بكات. ئەمڕۆ هەینی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەردانی سعودیە دەكات و رۆژی شەممە ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو كە عێراق و سعودیەو میسرو ئوردن بەشداری تێدا دەكەن. كۆشكی سپی ئەمریكا ئەوەی ئاشكرا كردووە كە جۆبایدن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە جەددە بەشداریی لە كۆبوونەوەی ئجومەنی هاوكاری كەنداو دەكات.  لەو ئەنجومەنەدا گۆڕانی كەشوهەوا و ئاسایشی خۆراك و پرسی هەناردەی نەوت و وزەو بازرگانی نێوان وڵاتان و روبەروبونەوەی پەتای كۆرۆنا تاوتوێ دەكرێت. ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو رۆژانە 20 ملیۆن و 780 هەزار بەرمیل نەوت و 420 ملیار مەتر سێجا غازی سرووشتی بەرهەمدەهێنن. ئەمڕۆ كاتژمێر 5ی سەر لەئێوارە جۆبایدن، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەگاتە فرۆكەخانەی جەددە لە سعودیە.  

هاوڵاتی بانگەوازەكەی موقتەدا سەدر بۆ ئەنجامدانی نوێژی هەینی لە مەدینە سەدری بەغدا لە شەوی ڕابردووەوە هەزاران كەس ڕوویان لە ئەو شوێنەكردووە و سەرجەم هێزە ئەمنییەكانی بەغدایش خراونەتە ئەو پەڕی حاڵەتی ئامادەباشییەوە.لەئێستادا زیاتر لە یەك ملیۆن كەس ئامادەن. بۆ ڕێگری لە هەر ڕووداوێكی نەخوازراو، وەزارەتی ناوخۆی عێراق بڕیاریدا هەموو هێزە ئەمنییەكان بخرێنە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. هاوكات سەرایە سەلام، كە سەر بە موقتەدا سەدرن، هاوشانی هێزە ئەمنییەكان پارێزگاری نوێژخوێناندان. حاكم زاملی، یەكێك لە ئەندامانی لیژنەی باڵای ئەنجامدانی نوێژی هەینی، بۆ سایتی (بەغداد الیوم) رایگەیاند:" پێویستە هەموو نوێژخوێنان پابەند بن بەو بڕیارو رێنماییانەی كە موقتەدا سەدر دەریكردووە بەشێوەیەكی یەكگرتوو". لیژنەی ئامادەكاری لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لە شەقامی فەلاح لەناوچەی سەدر نوێژی یەكگرتوو ئەنجام دەدرێت بەهۆی زۆری ژمارەی نوێژخوێنانیشەوە ناوچەكانی نزیك لەو شەقامە دەتوانرێت بەكاربهێندرێت. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە "شەقامی مزگەوتی موحسن و نوسینگەی سەدر بەس نین بۆ ئەنجامدانی نوێژ، ئەگەری ئەوە هەیە ژمارەی نوێژخوێنان بەدرێژایی شەقامی فەلاح تا دەگاتە شەقامی سەدە نوێژ ئەنجام بدەن، چونكە تا ئێستا زیاتر لە ملیۆنێك نوێژخوێن لە باشورەوە تا باكوری عێراق ئامادەن بەشداری بكەن". 

هاوڵاتی نیاز عەبدوڵا، رۆژنامەنوسی بەتوانای هەرێمی كوردستان كە ماوەی 19 ساڵ كاری رۆژنامەوانی كردووە لەلایەن لیژنەی بەرگریكردن لە رۆژنامەنوسان(CPJ) لە ئەمریكا خەڵات دەكرێت. نیاز عەبدوڵا رایگەیاند كە" بە شانازییەوە پێتان رادەگەیەنم، بەهۆی كارە رۆژنامەوانییەكانم و بەرگریكردن لە بەهاكانی ئازادی رۆژنامەوانی لە ماوەی ١٩ ساڵی رابردوودا؛ بۆ ئەم ساڵ ٢٠٢٢ "خەڵاتی نێودەوڵەتی ئازادی رۆژنامەوانی"یم پێدەبخشرێت لەلایەن لیژنەی بەرگریكردن لە رۆژنامەنووسان (CPJ) لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا". هەروەها ئەوەشی راگەیاند كە" لێرەوە سوپاسی CPJ دەكەم، كە بەدرێژایی چەندین ساڵ لە هەرێمی كوردستان بەرگری لە ئازادی رۆژنامەوانی و پارێزراوی رۆژنامەنووسان كردووە، دەیان راپۆرتی گرنگی پڕ لە بەڵگەی نووسیوە و بڵاوكردۆتەوە؛ خەڵاتكردنی ئێمەش بەشێكە لە بەرگریكردن لە بەهاكانی ئازادی رۆژنامەوانی و رێزگرتن لەو رۆژنامەنووسانەی سەرەڕای بەربەستە سەختەكانی بەردەم كاری رۆژنامەوانییان بەڵام كۆڵیان نەداوە و بەردەوامبوون. بڕیارە رێوڕەسمی دابەشكردنی خەڵاتی نێودەوڵەتی ئازادی رۆژنامەوانی لە مانگی ١١ی ساڵی ٢٠٢٢ لە ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بەڕێوەبچێت. "سەری رێز دائەنەوێم بۆ رۆژنامەنووسانی شەهید سۆرانی مامە حەمە، كاوە گەرمیانی، سەردەشت عوسمان، ویداد حوسێن، عەبدولتاهیر شەریف و، تەواوی زیندانیانی بادینان كە رۆژانێكی سەخت بەڕێدەكەن لە ناو زیندانەكانی دەسەڵات لە هەرێمی كوردستانی عێراق"، نیاز عەبدوڵا وا دەڵێت. نیاز عەبدوڵا یەكێك بووە لەو رۆژنامەنوسانەی بەرگری تەواوی لە میدیاكارانی هەرێمی كوردستان بەتایبەت ئەو رۆژنامەنوسانەی لەبادینان دەستگیر كران داكۆكی لێ دەكرن و رەخنەی توندی لە دەسەڵات دەگرت. نیاز عەبدوڵا لەساڵی 2004 لەرۆژنامەی هاوڵاتی بۆ ماوەیەكی زۆر كاری رۆژنامەنوسی كردووە و یەكێكە لەو رۆژنامەوانانەی میدیای هاوڵاتی شانازی بەكارەكانییەوە دەكات، بەناوی ستافی هاوڵاتی پیرۆزبایی لێ دەكەین.

ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق زانیاری لەبارەی نوێژی بەكۆمەڵی سەردییەكان ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" سبەینێ سەدر پەیامێكی بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بە پێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێت". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"دوێنێ و ئەمڕۆ گفتوگۆم هەبووە لەگەڵ سەدرییەكان، ئەوان باسیان لەوەكرد كە هیچ شتێكی نەخوازراو لە رۆژی هەینی(سبەینێ) نوێژی بەكۆمەڵ روونادات و هیچ شێكی پلان بۆدارێژراو نییە". ناوبراو وتیشی:"سەدرییەكان پەیامێكیان بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بەپێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێن، واتا كەسێكی وەك نوری مالكی نەكرێتە سەرۆك وەزیران، چونكە ئەوان قبوڵیان نییە". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەوەشی ئاشكرا كرد كە سەدرییەكان لەكشانەوەی لە پەرلەمان زەرەرمەند بوون كە 73 كورسیان هەبووە، بەڵام كەسیان جورئەتی ئەوەیان نییە بە موقتەدا سەدر بڵێن، وتیشی:" ناكات. "ئەگەر سەدرییەكان لە پەرلەمان دەستیان لەكارنەكێشایەتەوە، تەیاری تەنسیقی(چوارچێوەی هەماهەنگی) دەیانویست پەرلەمان هەڵبوەشێننەوە، بەڵام كە سەدر كشایەوە ئەوان بوون بەزۆرینە، بۆیە دەیانەوێت لەم فرسەتدا هەمواری یاسای هەڵبژاردن بكەنەوە تۆڵە لەكازمی بكەنەوە".ئەحمەد حاجی رەشید وا دەڵێت. ئەحمەد حاجی رەشید ئەوەشی روونكردەوە كە بەشێكی زۆری وەزیرەكان و وەكیل وەزیرو  ئەمین عامی حكومەتی عێراق سەر بە سەدرن و رێگە نادات ئەوانە دووربخرێنەوە، وتیشی:" پێموایە حكومەت پێكنایات، چونكە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ناتوانن كەسێك دیاری بكەن بەبێ رەزامەندی سەدر". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە چارەسەر بۆ دۆخی عێراق هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق دەبێت.

هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەندا لەبارەی دۆسیەی دیپۆرتكردنەوەی فریدیریك گیردینك-ی ڕۆژنامەنووسی هۆڵەندییەوە لەلایەن پارتییەوە هاتە دەنگ و باڵیۆزی ئەو وڵاتە لە بەغداد پەیوەندیی بە فوئاد حوسێنەوە دەكات. ئەمڕۆ 14ی تەموزی 2022، ئاژانسی هەواڵی هۆڵەندا لەسەر زاری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەو وڵاتەوە بڵاویكردووتەوە كە ئەمڕۆ باڵیۆزی هۆڵەندا لە عێراق پەیوەندیی بە فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراقەوە كردووە و قسەیان لەسەر دۆسیەی دیپۆرتكردنەوەی ڕۆژنامەنووسێكی هۆڵەندییەوە كردووە لە هەرێمی كوردستان. هەروەها وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی هۆڵەندا ڕایگەیاندووە، ئەوان لە پەیوەندیدان لەگەڵ ئەو ڕۆژنامەنووسە و پێویستە ڕۆژنامەنووسان كارئاسانییان بۆ بكرێت، تا بتوانن كارەكانیان لە هەر شوێنێكی جیهاندا بێت و ڕاپەڕێنن و بۆ ئەو مەبەستەش جەخت لە گرنگی ئازادیی ڕۆژنامەنووسیی دەكەنەوە. فریدیریك گیردینك ژنە ڕۆژنامەنوسی هۆڵەندی لە تویتێكدا ڕایگەیاند:" لە شاری هەولێر دەستگیركرام و بەمەبەستی دەركردنیشیم لە هەرێم لە فڕۆكەخانەی هەولێر هێڵراوەمەتەوە و حكومەتی توركیاش بە هۆكاری دەركردنەكەم دەزانم". دوێنێ فرێدریك گێردینك، كە ڕۆژنامەوانێكی هۆڵەندیە و ساڵانێكە كار لەسەر پرسی كورد و كوردستان دەكات لە كاتیكدا دەیویست لە هەولێرەوە بچێتە ڕۆژئاوای كوردستان لەلایەن هێزەكانی ئاسایشی پارتی دەستگیركرا و ئەوەش ناڕەزایەتیی بەدوای خۆیدا هێناوە.   

هاوڵاتی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند:" لە كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم دەستمان بردووە بۆ چەند مەلەفێك و دەمانەوێت لە كوردستانێكدا بژین كە شانازی پێوە بكەین". هەروەها راشیگەیاند:" ئێستا زیاتر لە ٤٩٠ خزمەتگوزاری تاك و تایبەت هەیە لە نێوان حكومەت و هاوڵاتیاندا".  دەقی وتارەكەی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەتی ھەرێمی كوردستان:      ئەساسی كارنامەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی ھەرێمی كوردستان، خزمەت كردن و چاكسازییە. لەو چوارچێوەیەدا بەندە و نووسینگەكەم، دەستمان بردووە بۆ چەند مەلەفێك كە خزمەت بەو ئامانجە دەگەیێنێت. ھەم بەردەوام بووین لە جێبەجێ كردنی پرۆگرامی بایۆمەتری كە لەم كابینەیەدا بە خۆشحاڵیەوە قۆناغی دووەمی بایۆمەتریمان دەست پێكرد. قۆناغی دووەمی بایۆمەتری بریتییە لە رێكخستنەوەی میلاكاتی ھەموو حكومەتی ھەرێمی كوردستان، لەو چوارچێوەیەدا بۆ ھەر مووچەخۆرێكی ھەرێمی كوردستان ژمارەی كەسی بێھاوتامان پێشكەش كرد. ئەو ژمارەیە دەبێتە دەستپێك بۆ حكومەتێكی ئەلیكترۆنی، كە سبەینێ ھەر مووچە خۆرێك بتوانێت لە رێگەی ئەو ژمارەیەوە چەندین خزمەتگوزاری پێ بگات. ئێمە كە بەرەو حكومەتێكی دیجیتاڵی دەڕۆین ئەو خزمەتگوزارییانە كە پێشكەشی ھاووڵاتییانی دەكەین باشتر و خێراتر و شەفاف تر دەبن. لەو پێناوەشدا بەرنامەی خزمەت كە بەرنامەیەكی حكومەتی ھەرێمی كوردستانە، لەم كابینەیەدا پەرەی پێدرا. بەرنامەی خزمەت پێكھاتووە لە پێداچوونەوە بەھەموو ئەو خزمەتگوزارییانەی كە حكومەت پێشكەشی دەكات بە ھاووڵاتیان، كە تاوەكو ئێستا زیاتر لە ٤٩٠ خزمەتگوزاری تاك و تایبەت ھەیە لە نێوان حكومەت و ھاووڵاتیی دا. داوامان لە ھەموو وەزارەتەكان كردووە، پێداچوونەوە بە ھەموو ئەو خزمەتگوزارییانە بكەن، تاكو ئەو خزمەتگوزارییانە خێراتر و شەفافتر و باشتر بگەیەنێرێت بە ھاووڵاتیان. ئەم خزمەتگوزارییانە ھەموو كۆكراونەتەوە، ھەموو یەكسان كراون، تاكو خزمەتێك لە دھۆك بە ھەمان شێوەی سلێمانی پێشكەش بكرێت، كە كۆكراونەتەوە راگەیێنراون لە پۆرتاڵی خزمەت، كە ئەمڕۆ ئەو پۆرتاڵە بە زمانەكانی كوردی و عەرەبی و ئینگلیزی راگەیێنراون و لە ئینتەرنێت دا ھەیە لە ژێر ناونیشانی خۆی. ئەم بەرنامەیە دەبێتە دەستپێكێك بۆ حكومەتێكی ئەلیكترۆنی و گەیاندنی ھەندێك خزمەتگوزاری لە رێگەی ئەلیكترۆنییەوە رۆتین كەم دەكاتەوە و شەفافیەت زیاد دەكات.    ھەر لە چوارچێوەی پرۆگرامی خزمەت پێداچوونەوەیەكی سەرتاسەریمان كردووە بە شێوازی تۆماری كۆمپانیا لە ھەرێمی كوردستان. پێشتر پرۆسەیەكی زۆر ئاڵۆز و دەستی ھەبووە كە ئێستا بە دیجیتاڵ كردنی ئەم پرۆسەیە توانیومانە تۆماری كۆمپانیا ببێتە پرۆسەیەك كە بە خێرایی بگەیێندرێت، ئەمەش نەك تەنیا رۆتین كەم دەكاتەوە بەس ھەنگاوێكی گرنگە بۆ بەھێز كردنی ئابووری ھەرێمی كوردستان. بۆیە ئەمانە بەشێكن لەوچاكسازییانە، بەس كۆتایی نایەت بەو چاكسازییانە. چاكسازی تریشمان ئەنجام داوە، بەھاوكاری چەند وەزارەتێكی دیكە كە ھەم چاكسازین ھەم خزمەتێكی باشتر دەگەیێنن بە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان.    ھەموومان دەزانین كە نا ھاوسەنگییەك ھەیە لە نێوان ئەو ئیمتیازانەی كە لە كەرتی حكومەتی ھەیە و لەگەڵ ئەو ئیمتیازانەی كە لە كەرتی تایبەت ھەیە، بۆیە بە پەسەند كردنی یاسای كار ئێمە بەشێك لەو ناھاوسەنگییەمان رێكخستووەتەوە، ئەمڕۆ لە ژێر چەتری یاسای كاری نوێی ھەرێمی كوردستان، ئیمتیازێكی زیاتر دەدرێت بەو كارمەندانەی كە لە كەرتی تایبەت ئیش دەكەن و لە ھەمان كاتیشدا مافێكی بەھێزتریان ھەیە، مافیان پارێزراوە. لە پاڵ یاسای كار، ئیشمان كردووە بۆ پەسەندكردنی یاسای دەستەبەری كۆمەڵایەتی و خانەنشینی، ئەمەش لە ھەمان كاتدا پاراستنێكی دەبێت بۆ ئەو كارمەندانەی كە لە كەرتی تایبەت ئیش دەكەن، وە لە ھەمان كاتدا ئەو كەسانەی كە لە خوارووی رێژەی ھەژارین.    بە داخەوە لە ھەرێمی كوردستان بینیومانە كە رێژەكانی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان زیادیان كردوە، بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی زیادبوونی ئەو دیاردەیە حكومەتی ھەرێمی كوردستان گرنگییەكی زیاتری داوە بە ئالییەتەكانی رووبەڕووبوونەوەی دژی ژنان و خێزان.    ھەمواری یاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیمان پەسەند كردووە. گرنگییەكی زیاترمان داوە و ھێزێكی زتاترمان داوە بە بەڕێوەبەرایەتی گشتی بەرنگاربوونەوەی توندوتیژی خێزان و ژنان، بە پشتیوانی ھێزە ئەمنییەكانمان دادگاكانمان رووبەڕووبوونەوەی زیادبوونی دیاردەی توندوتیژی دژی خێزان. ئێمە راستە حكومەتێكی تۆكمەمان پێویستە، حكومەتێكمان پێویستە كە رێنماییەكانی ئاسان بن و جێبەجێ بكرێن و كارا بین و كاریگەر بین، بەڵام ئێمە ھەموومان دەمانەوێت لە كوردستانێك دا بژین كە شانازی پێوە بكەین، بۆیە پاراستنی یەكسانی نێوان ژنان و پیاوان لە ھەرێمی كوردستان، یەكێكە لە ئەولەویەتەكان و ھەموومان كاری لە پێناودا دەكەین. بۆیە دوای سێ ساڵ كاركردن لە كابینەی نۆیەم دەتوانم بڵێم كە ئەنجامی باشمان داوە، لە پێناو خزمەتكردن و لە پێناو چاكسازی، بەڵام زۆر كاریش ماوە كە بكرێت، بۆیە ئێمە لەو ساڵەی كە ماومانە ھەموو ھەولێكی خۆمان سەرف دەكەین بۆ تەواوكردنی ئەو چاكسازییانە و دەستپێكردنی چاكسازی دیكە، كە بتوانین پێكەوە باشتر خزمەت بە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بكەین و حكومەتەكەمان كاراتر و باشتر بكەین.          

هاوڵاتی جۆبایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی لەگەڵ ئیسرائیل لەدژی ئێران واژوو كرد كە هەردوولا بە هاوبەشی رووبەرووی چالاكییەكانی تاران دەبنەوە. ئەمڕۆ دوای كۆبوونەوە لەگەڵ یائیر لاپیدی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی ئەمنی بۆ بەهێزكردنی هاوپەیمانییەكەیان دژی ئێران واژۆ كرد و تیایدا ئەمریكا پابەندی خۆی بە پاراستنی ئیسرائیل دووپاتكردوەتەوە لە هەر دەستدرێژییەكی ئێران كە بكرێتە سەری. دوای واژۆكردنی رێككەوتنەكە لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیی هاوبەشدا بایدن رایگەیاند:" ئەمریكا پابەندە بە پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیلەوە لە هەر هێرش و دەستدرێژییەكی ئێران بۆ سەر ئیسیرائیل". سەرۆكی ئەمریكا روونیشیكردەوە یەكێك لە خاڵەكانی رێككەوتنە ئەمنییەكە ئەوەیە،كە هەرگیز رێگە بە ئێران نەدەن دەستی بگات بە چەكی ئەتۆمی. هەروەها سەرۆكی ئەمریكا ئەوەی خستەڕوو، هێشتا دەرفەتی گفتوگۆو رێگای دیبلۆماسی لەبەردەمە بۆ ئەوەی ئێران دەستبەرداری بەرنامەی ناوەكی بێت.

هاوڵاتی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری كوردستان كۆبوەوە و رایگەیاند:" حكومەتی هەرێم لە ماوەی ڕابردودا شكستی لە چەندین كەرت‌و كایەدا هێناوە، بەرپرسیاری یەكەمیش لەم شكستە لایەنە سەرەكییەكانی پێكهێنەری حكومەتن". ئەمڕۆ پێنجشەممە 14ی تەموزی 2022، ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری كوردستان لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، كە بەسەرپرشتی عەلی باپیر لە شاری هەولێر كۆبوەتەوە و لەبارەی دۆخی خراپی هەرێم‌و دۆخی چەقەبەستوی عێراق گفتوگۆكراوە، هەڵسەنگاندنی سەرەتایی بۆ سێ ساڵ كاركردنی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كرا، جەختكرایەوە كە "حكومەتی هەرێم لە ماوەی ڕابردودا شكستی لە چەندین كەرت‌و كایەدا هێناوە، بەرپرسیاری یەكەمیش لەم شكستە لایەنە سەرەكییەكانی پێكهێنەری حكومەتن". هەروەها كۆمەڵ دوپاتیكردەوە كە هەمو ڕێكارە مەدەنییەكان دەگرێتەبەر بەمەبەستی پاراستی پیرۆزییەكانی ئایینی ئیسلام لە كۆمەڵگەو ڕێگانەدان بە هەر تەوژم‌و لایەنێك كە بیەوێت سنوری پیرۆزییە ئایینییەكانی گەلەكەمان ببەزێنێت". ئەنجوومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەریی كوردستان لە بەشێكی دیكەی كۆبونەوەكەدا، نیگەرانی خۆی لە بەرزبونەوەی نرخی شتومەك لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان نەشاردەوە، هۆكاری ئەو گرفتەشی بۆ جددی نەبون لە دۆزینەوەی پلانی گونجاو و پشتیوانیی نەكردنی حكوومەت بۆ بازرگانان، گەڕاندەوە. ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵ دڵنیایی بە هاوڵاتیانیشدا كە وەك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن لە بەرەی گەل‌و داخوازییە ڕەواكانیاندا دەمێنێتەوە  

هاوڵاتی فەرماندەیی ناوەندی پاراستنی گەل(نەپەگە) ئاشكرای دەكات كە دەستیان بەسەر چەندین تەرمی سەربازانی دەوڵەتی توركدا گرتووە و دەشڵێت:" دەوڵەتی تورك شكستی هێناوە بۆیە چەكی كیمیایی و فسفۆر و چەكی ئەتۆمی تاكتیكیی بەكاردەهێنێت". ئامەد مەڵازگرت، ئەندامی فەرماندەیی ناوەندی پاراستنی گەل(نەپەگە) لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی فورات نیوز رایگەیاند كە مانگی تەممووز بۆ ئێمە مانگێكە كە لە مێژوودا بە بەرخۆدانێكی گەورە نووسراوەتەوە" ٤٠ ساڵ لەمەوبەر لە دژی فاشیزمی دوژمن لە زیندانی ئامەد، مەزڵوم دۆغان بە چالاكییە مێژووییەكەی خۆی لە نەورۆزدا بڵێسەی ئازادیی داگیرساند، دوای ئەو چالاكییەی هاوڕێ مەزڵوم، چوار شۆڕشگێڕ چالاكییەكیان ئەنجامدا، دواتر بە پێشەنگایەتیی محەمەد خەیری دورموش و كەمال پیر كە هاوكات دامەزرێنەری پەكەكە بوون، ملیان بەرامبەر دڕندەیی نەچەماندەوە و ڕۆحی خۆفیداكارییان لەناو پەكەكەدا بونیادنا، ئەوان ڕۆحی بەرخۆدانیان وەك میراتێك بۆ مرۆڤایەتی پێشكەوتنخواز و گەلانی چەوساوە جێهێشت و بوونە ئومێد". هەروەها راشیگەیاند:"هەتا ئێستاش شەڕی قورس لە زاپ و ئاڤاشین و مەتینا بەردەوامە، ئەو هێزە تایبەتانەی كە لەلایەن دەوڵەتی توركەوە مەشقیان پێدەكرا و مۆدێرنترین تەكنەلۆژیا كە لەلایەن ناتۆوە دابینكرابوو، بەس نەبوون، بەڵكو خیانەتكارانیش لەم شەڕەدا تێوەگلاون، هاوكات لەگەڵ ئەمەشدا كەڵك لە چەتەكانی داعش و ئەلنوسرەش وەردەگرن، كە لە سووریاوە هێناویانن، هەرچەندە دەوڵەتی تورك ئەم بڕە هێز و تەكنەلۆژیایە بەكاردەهێنێت، بەڵام لە بەرامبەر گەریلا شكست دەهێنێت، هەربۆیە چەكی كیمیایی و فسفۆر و چەكی ئەتۆمی تاكتیكی بەكاردەهێنێت". هاوكات ئاشكراشیكرد:" هاوڕێیانمان لە گردی ئامێدییە دەستیان بەسەر چەند تەرمێكی سەربازاندا گرتووە، ئەو تەرمانەش تا ئێستا لە دەستی هاوڕێیانماندایە، هەرگیز نەمان وتووە دوژمن ناتوانێت بێت، چونكە ئەو دەرفەتی هەیە و هاوكاریی لە دەرەوە وەردەگرێت، بەڵام بەبێ لێپرسینەوە ناچێتە هیچ شوێنێك. ئامەد مەڵازگرت لەبارەی دۆخی شەڕی تونێلەكانیشەوە ئەوەی دووپاتكردەوە كە ماوەی سێ مانگە بەرخۆدانی وەرخەلێ لە بارودۆخێكی سەختدا بەردەوامە، وتیشی:" دوژمن لەم تونێلانەدا گازی ژەهراویی بەكاردەهێنێت، تەقینەوەی گەورە دروست دەكات، لە دەرگای چوونەژوورەوەی تونێلەكان تایەی ئۆتۆمبێل دەسووتێنێت، بەڵام هاوڕێیانمان لە وەرخەلێ بەرەنگاری ئەو هێرشانە دەبنەوە".

هاوڵاتی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەواژۆی مەسرور بارزانی چەند بڕیارێك لە بەرژەوەندی خەڵك دەدات و دەسەڵات دەداتە وەزیری دارایی. حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا بە درێژكردنەوەی ماوەی كاركردن بە بڕیاری ژمارە ١٣٢، كە لە رێكەوتی ١٩ی كانوونی دووەمی ٢٠٢٢ دەرچووە و ئەو بڕیارە  بۆ ماوەی ٣ مانگ لە ڕێكەوتی ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ تاوەكو ٢٠ی ئەیلولی ٢٠٢٢ كاری پێ دەكرێت و ئەوەش دوا دەرفەت دەبێت بۆ سوودوەرگرتن لەو ئاسانكارییانە و جارێكی دیكە درێژ ناكرێتەوە. بەپێی بڕیارەكەی ئەنجومەنی وەزیران كە واژوو ی مەسرور بارزانی، سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی لەسەرە، ئەو بڕیارانەی خوارەوە دراون: ١. داشكاندنی رێژەی ١٥% لەو پێشینانەی حكومەت كە پێشینەی هاوسەرگیریی و قەرزی بچووك و پێشینەكانی بانكی كشتوكاڵی و پێشینەی پرۆژەكانی پیشەسازی و گەشتیاری) و لێخۆشبوونی تەواوی سزای دەرچوونی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانەوە تەواوی بڕی پێشینەكان بۆ حكومەت بگەڕێننەوە. ٢. داشكاندنی رێژەی ١٥% لەسەدا پازدە لە بڕی پابەندی دارایی كەڵەكەبووی وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار (شارەوانییەكان، گەشتوگوزرا، ئاو) بەمەرجێك كەس و لایەنی بەرپرسیار لەو پابەندییە داراییە ئامادەبن تا ٩٠ رۆژی كار لە رێكەوتی دەرچوونی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانەوە تەواوی بڕی ئەو پابەندییە داراییانە بۆ حكومەت بكەڕیننەوە. ٣. بڕگەكانی سەرەوە لێخۆشبوونی تەواوی سزای دارایی دواكەوتنی قەرزی پارەی بەشدارییەكان (مساهمات صندوق الچمان الإجتماعی) تایبەت بە دەستەبەری كۆمەڵایەتی (الچمان الإجتماعی)یش دەگرێتەوە بە مەرجێك خاوەنكار تەواوی پارەی كەڵەكەبووی بەشدارییەكان بە شێوەی نەقد بە یەكجار بدات لەماوەی دەستنیشانكراو لەسەرەوە. ٤. لێخۆشبوونی تەواوی سزای دواكەوتن و سود لەسەر باج و رەسمی كەڵەكەبوو بە مەرجێك تەواوی باج و رەسم بدرێت بە حكومەت لەو ماوەی هاتوو لە بڕگەی ١ی سەرەوە. ٥. بڕگەگەكانی سەرەوە خودی باج و رەسم ناگرێتەوە كە بەپێی دەستوور دەبێت لە چوارچێوەی یاسادا لێخۆشبوون لە رەسم و باج رێكبخرێت و قەرزە بازرگانییەكانیش ناگرێتەوە كە بە كۆمپانیا و بەڵێندەر و وەبەرهێنەران دراون وەك ئاسانكاری بانكی لەلایەن بانكە بازرگانییەكانەوە و لە چوارچێوەی یاسای ژمارە ٢ی ساڵی ٢٠٢٠ رێكخراوە. ٦. پێدانی دەسەڵات بە بەڕێز وەزیری دارایی و ئابووری بۆ پێشكەشكردنی هەموو جۆرە ئاسانكارییەك لە چوارچێوەی یاسا بەكاربەرەكان بە شێوازی (تقسیگ)یشەوە بۆ پێدانی باج و رەسمی كەڵەكەبوو بە مەرجێك داواكاری بۆ سوودمەندبوون لەو ئاسانكارییە پێشكەش بكرێت لە ماوەی هاتوو لە بڕگەی ١ی سەرەوە.