ترەمپ: ئێران لەناوی دەبەین چەکی ئەتۆمی دروستبکات

هاوڵاتی بەرێوەبەری بەنداوی دەربەندیخان رایدەگەیەنێت، ئەگەر رێژەی هاتنی ئاو وەک خۆی بێت، ئەوا لەماوەی چەند رۆژی داهاتوودا بەنداوی دەربەندیخان سەر رێژدەکات و بەتەواوەتی بەندواوەکە پڕ دەبێت. سامان ئیسماعیل، بەڕێوەبەری بەنداوی دەربەندیخان رایگەیاند "سەرەڕای نزیکبوونەوەی بەنداوەکە لەسەر رێژبوونی، بەڵام رێژەی بەردانەوەی ئاو بۆ خوارووی بەنداوەکە وەک خۆی بەردەوامبووە، چونکە هاوڵاتییانی خوارووی بەنداوەکە بۆ بەکارهێنانی رۆژانەیان و کشتوکاڵ و ئاودێری پشت بەئاوی رووباری سیروان دەبەستن". بەرێوەبەری بەنداوی دەربەندیخان ئاماژەی بەوەکرد "بەنداوەکە بەنداوێکی گڵ بەردی و کرۆکی قوڕە، بەرزیەکەی (١٢٨) مەترە و پانیەکی لەبنەوە (٥٠٠) مەترەو درێژیەکی بەکەناڵی سەرڕێژەوە (٥٣٥) مەترەو  توانای گلدانەوەی  (٣)ملیار مەتر سێجا ئاوی هەیە، سێ یەکەی کاروئاوی بەرهەمهێنانی وزەی کارەبای لەسەرە،بەنداوەکە سێ کەناڵی ئاوی سەر ڕێژ( Spillway) هەیە،بۆ کاتی لافاو بۆ کردنە دەرەوەی ئاوی زیادە بەکاردەهێنرێت و هەر کەناڵێک توانای تێپەڕاندنی (١٩٠٠) مەتر سێجا ئاوی هەیەلە چرکەیەدا". سەرڕێژبوونی بەنداوی دەربەندیخان بۆ جاری یەکەمی نییە و لە ساڵانی  رابردوودا سەرڕێژبوە دواجار ساڵی (٢٠١٥-٢٠١٦) بووە، بەهۆی زۆری ڕێژەی باران بارین بەنداوی دەربەندیخان و بەشێک لەبەنداوە گرنگەکانی هەرێمی کوردستان بەتەواوەتی پڕ بوون و سەر ڕێژیانکردووە، بۆ ئەمساڵیش(٠٢٣-٢٠٢٤ )بەنداوی دەربەندیخان کەمتر لەیەک مەتری ماوە سەرڕێژ بکات،ئەگەر هاتنی ڕێژەی ئاو وەکو خۆی بێت.

هاوڵاتی لیژنەى دەستپاکى لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر مووچەى فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بانگهێشتی بەڕێوەبەرانى گشتىی بانکى رافیدەین و رەشید دەکات. بەپێی نووسراوێکی لیژنەی دەستپاکی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بێت، لەبارەی هۆکاری دواکەوتنی پرۆسەی بەبانکیکردنى مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بانگهێشتی بەڕێوەبەرانى گشتىی بانکى رافیدەین و رەشید دەکرێت. وەک لە نووسراوەکەدا ئاماژەی پێدراوە، رۆژی 22ی نیسانی 2024 هەردوو بەڕێوەبەری ئەو دوو بانکە لە بەردەم لیژنەکە ئامادە دەبن.

هاوڵاتی سۆران عومەر، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایدەگەیەنێت ساڵی ٢٠٢٣ لە فرۆشتنی ٩٣ ملیۆن بەرمیل نەوتی هەرێم تەنها شەش دۆلار ماوەتەوە. لە راگەیەندراوێکدا سۆران عومەر، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند "وەزارەتی سامانە سروشتیەکانی هەرێم بەنوسراوی فەرمی زانیاری بەرهەمهێنانی نەوت دەخەنە بەردەست تیمی وردبینی چاودێری دارایی عێراق و هەرێم بەپێی نوسراوەکە هەرێم لەساڵی ٢٠٢٣ بڕی ٩٣ ملیۆن و ٨٢٩ هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە، لەو بڕە ٣١ ملیۆن بەرمیلی تاکو ٢٥/٣/٢٠٢٣ بەبۆری هەناردەکراوە، ١١ ملیۆن و ٨١٦ هەزار بەرمیلی دراوە بەعێراق، ١٦ ملیۆن و ٥٦٣ هەزار بەرمیلی گوایە لەناوخۆ بەکارهاتووە بۆ پاڵاوتنی هەر بەرمیلێکی ٧.٥ حەوت دۆلارو نیو دراوە بە پاڵاوگە! لەکاتێک دا ئەو پاڵاوتنە بەبازرگانی فرۆشراوەو بۆ بەکارهێنانی ناوخۆ نەبووە". ئاماژەی بەوەشکرد "لەم نێوەندەدا ٣٣ ملیۆن و ٨٢٩ هەزار بەرمیل نەوت دیار نیە! هەرێم دەڵێ ڕاستەوخۆ فرۆشتومانە بە پاڵاوگەکان بە (١ ترلیۆن و ٣٥٧ ملیار دینار) ئەمە ئەو نەوتەیە کە بەتەنکەر دەیفرۆشن و دەبرێتە دەرەوە بەقاچاخ". وتیشی "داهاتی نەوت ساڵی ٢٠٢٣ بە ٣ ملیارو ٦٢١ ملیۆن دۆلار دانراوە، خەرجی نەوت بە ٣ ملیار و ٦٧ ملیۆن دۆلار دانراوە، گوایە تەنها ٥٥٤ ملیۆن دۆلار ماوەتەوە بۆ حکومەتی هەرێم، بەم پێیە لەفرۆشی هەر بەرمیلێک نەوت هەرێم  ٦ دۆلاری  ماوەتەوە".  

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد  سکرتێری گشتیی کۆمەڵەی کرێنشینانی کوردستان رایدەگەیەنێت لەئێستادا دۆخی کرێنشینان خراپە، ئاماژەی بەوەشکرد ئەو فۆڕمەی کە ساڵی رابردوو بەسەر کرێنشیناندا دابەشکرا بۆ وەرگرتنی شوێنی نیشتەجێبوون لەئێستادا قۆناغی جیاکردنەوەی ناوەکان دەستیپێکردووە. بەرهەم قەرەدا‌غی، سکرتێری گشتیی کۆمەڵەی کرێنشینانی کوردستان بە هاولاتی راگەیاند "لەئێستادا دۆخی کرێنشینان خراپە، بەوە نییە دوو مووچە دابەشکراوە، بەڵام ئەوە قەرەبووی مووچە فەوتاوەکان ناکاتەوە". لەبارەی دابەشکردنی یەکەی نیشتەجێبوون بەسەر کرێنشیناندا بەرهەم قەرەدا‌غی وتی "ئەو فۆڕمەی کە ساڵی رابردوو بەسەر کرێنشیناندا دابەشکرا بۆ وەرگرتنی شوێنی نیشتەجێبوون لەئێستادا قۆناغی جیاکردنەوەی ناوەکان دەستیپێکردووە و وەزارەتی ئاوەدانکردنەوەی هەرێم لیژنەیەکیان بۆ ئەو مەبەستە دروستکردووە و دوای جیاکردنەوەی ناوەکان دەنێردرێنەوە بۆ ئیدارەی گشتی بە پارێزگاکان". ئەوەشی خستەڕوو "بەهۆی دابەشنەکردنی مووچەوە کرێچی هەبووە کرێ خانووی چەند مانگێک قەرزاربوون و لەگەڵ خاوەن خانووەکان تووشی کێشە بوون و کرێکانیان لە ئیجرام دایان دەنا، بەڵام ئەگەر مووچە لەکاتی خۆیدا دابەشبکرێت ئەوا کێشەی نەدانی کرێ خانوو نامێنێت".

هاوڵاتی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ئەمڕۆ پێنجشەممە وادەی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانی دیاریکرد و بانگەشەی هەڵبژاردن ماوەی 28 رۆژ دەخایەنێت. کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند "وادەی دەستپێکردنی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ هاوپەیمانی، حزبەکان، کاندیدە سەربەخۆکان و کاندیدەکان بەگشتی لە 10ی ئایاری 2024 دەستپێدەکات و تاوەکو 6ی حوزەیرانی 2024". کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ئەوەشی روونکردووەتەوە،  بڕیارەکە لای دەستەی کۆمیسیاران دەمێنێتەوە و ئەویش وادە دیاری دەکات، چونکە تەنها دەستەی کۆمسیاران دەسەڵاتی گۆڕینی وادەی دەستپێکی بانگەشە و کۆتایی هێنان پێی هەیە.  

هاوڵاتی بەهۆی هێرشی حزبوڵڵای لوبنان  بە مووشەک و درۆن بۆ سەر بنکەیەکی سەربازی ئیسرائیل لە باکووری ئەو وڵاتە ١٤ سەربازی ئیسرائیلی برینداربوون کە برینی ٦ کەسیان قووڵە و دۆخی تەندروستیان ناجێگیرە. حزبوڵڵای لوبنان ئەمڕۆ چوارشەممە ١٧ نیسانی ٢٠٢٤ رایگەیاند "لە تۆڵەی کوژرانی ئەندامانی حزبوڵڵا بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە بە مووشەک و درۆن هێرشی کردووەتە سەر بنکەیەکی سەربازی ئیسرائیلی و ١٤ کەس برینداربوون". میدیا ئیسرائیلییەکان باس لەوە ئەکەن جگە لەو ١٤ سەربازە، ٤ هاوڵاتی مەدەنی بریندار بوون و گەیەنراونەتە بنکە تەندروستییەکان. سوپای ئیسرائیل رۆژی چوارشەممە رایگەیاند ١٤ سەربازی ئیسرائیلی بریندار بوون و باری تەندروستی ٦ کەسیان ناجێگیرە، لەم راگەیاندنەدا ئاماژە بەوە دراوە مووشەک و درۆنەکان لە خاکی لوبنانەوە بەرەو گوندەی " عەرەب ئەلعەرامشە"ی ئیسرائیل هاوێژراون. سوپای رایگەیاند کە لە تۆڵەی ئەو هێرشەی حزبوڵڵادا ، ئەو شوێنەی هێرشەکانی لێوە کراوە، بۆمبارانکراون.

هاوڵاتی دوابەدوای هێرشی مووشەکی و درۆنی بێ وێنەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، رووسیا دوای چەند کاتژمیر بێدەنگبوون، بە شێوەی فەرمای و لە راگەیاندنێکدا بۆچوونی فەرمی خۆی راگەیاند و وتی "وەزارەتی دەرەوەی بە تەواوەتی نیگەرانە لە پەرەسەندنی نوێ و مەترسیداری ناکۆکییەکان لە ناوچەکە". رەنگە ناوەرۆکی ئەم راگەیاندنە زۆر لە راستیشەوە دوور نەبێت لەبەر ئەوەی شارەزایان لەسەر ئەو باوەڕەن دەستپێکی جەنگێکی گشتگیر لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە بەرژەوەندی ڤلادیمێر پۆتین، سەرۆککۆماری رووسیادا نابێت، بەڵام وا دیارە کرێملین لە ئێستادا خوازیاری جۆرێک ئاڵووگۆڕە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە لە بەرژەوەندی پۆتیندا تەواو بێت، بە تایبەت بەلەبەرچاو گرتنی ئەو جەنگەی ئێستا لە ئۆکراین هەیە. هانا نۆتێ، یەکێک لە هاوکارانی باڵای بەرنامەی ئەوروپا، رووسیا و ئۆراسیا لە ناوەندی خوێندنەوە ستراتیژیی  و نێونەتەوەییەکان کە بنکەکەی لە واشنگتۆنە لە تۆڕی کۆمەڵاتی X نووسی "جەنگێکی نوێ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەوەی کە ئەم ناوچەیە بکەوێتە دۆخێکی نەزانراوەوە، بێ ئەوەی جەنگێکی تەواو و گشتگیر روو بدات، باشترین رووداوە کە لە ئێستادا ئەکرێت بۆ پۆتین رووبدات". هۆکارەکانیشی ئەمانەوەی خوارەوەیە: یەکەم: ئەم جەنگە نوێیە ئەکرێت سەرنجەکان لە جەنگی ئۆکراین دوور بخاتەوە، بەتایبەت لە سەردەمێکدا کیێڤ کێشەی گەورەی هەیە لە هێڵەکانی پێشەوەی جەنگ و ئەم کێشانە رەنگە لە هەفتە و مانگەکانی داهاتوودا زیاتر بێت. دووەم: رووسیا لەم دواییانەدا هێرشەکانی خۆی بۆ ژێرخانەکانی وزەی ئۆکراینیا دەست پێکردۆتەوەو شارەکانی خارکیێڤ و ئۆداسا بۆمباران دەکات. سێیەم: بەر لەم رووداوانە، دەستپێکی جەنگی ئیسرائیل لەگەڵ گرووپی توندڕەوەی حەماس لە تشرینی یەکەم، سەرنجی دونیای لە جەنگی ئۆکراین دوور خستەوەو هەوڵەکانی دونیای رۆژئاوای بۆ پشتیوانیکردن لە ئۆکراین بۆ بەرگری کردن دژواتر کردەوە. چوارەم: دەستپێکی جەنگێکی نوێ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، جا بە شێوەی یەکەم هێرشی ئاشکرا و راستەوخۆی ئێران بۆ دوژمنە کۆنەکەی خۆی، ئیسرائیل بێت یان بە پێچەوانەوە، ئەکرێت کێشەکانی ئۆکراین قووڵتر بکاتەوەو کێشەی زیاتر بۆ ئۆکراین دروست بکات. دەرفەتێک بۆ بردنە ژێر پرسیارەوە بۆ کرێملین هێرشی ئێران بۆسەر ئیسرائیل بەرژەوەندییەکی زۆری هەیە و بەرژەوەندییەکن فرەچەشنن و روون ئاشکران. لە دەستپێکی هێرشی بەربڵاوی رووسیا بۆ سەر ئۆکراینەوە، پۆتین لە ماوەی ئەم دوو ساڵەدا، وای خستۆتەڕوو کە ئەم جەنگە بەشێکە لە ململانێیەکی بەربڵاوتر. جەنگێکە کە لەو جەنگەدا رووسیا دەیهەوێت بەرگری لە خۆی و شوێنەکانیتری دونیا بکات لە بەرامبەر رۆژئاوا و بەتایبەت ئەمریکادا. لەم گەمەی بردنەوەو دۆڕاندنەدا، هێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل ئەکرێت لە ئاراستەی پڕووپاگەندەکانی کرێملیندا بێت و هەلێک بۆ رووسیا بڕەخسێنێت بۆ بەهێزکردنی ئەو حیکایەتەی دەرباری جەنگی ئۆکراین و رووبەڕووبوونەوەی دونیای رۆژئاوا دروستکردووە. ئیهوور سێمی ڤووڵس، بەرپرسی ناوەندەی لێکۆڵینەوەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە کیێڤ، بە "کارێنت تایم" کەناڵی رووسی زمان کە لە لایەن رادیۆ ئەورووپای ئازاد/ رادیۆ ئازادی و بە هاوکاری دەنگی ئەمریکا بەڕێوە ئەبرێت، ئەڵێت:" وڵاتانی ناسراو بە بەرەی بەرگری واتە رووسیا، ئێران، کۆریای باکوور و چین، لایوان وایە رۆژئاوا لاواز بووەو سیاسەتەکانی ئەمریکا ئیتر ناتوانێت ئاسایشی هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکە بپارێزێت و گەرەنتی بکات". کەوایە، ئەوان لایان وایە، هێرشی  ئێران ئەو دەرفەتە ئەدات بە رووسیا و ئەو وڵاتانەی وەک ئەو بیرئەکەنەوە بۆ ئەوەی ئەو دونیا تاک جەمسەریەی کە پۆتین، شی جین پینگ و عەلی خامنەیی زۆر باسی لێوە ئەکەن، ببەنە ژێر پرسیارەوە. هانا نۆتێ، لە ناوەندی لێکۆڵینەوە ستراتیژی و نێوەنەتەوەییەکانی ناسەقامگیری لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، رۆژی ١٥ی نیسان لە وەڵامی پرسیاری رادیۆ ئەورووپای ئازاد دا نووسی "ئەم نائارامییە نوێیە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، سەرنجەکان و سەرچاوەکانی رۆژئاوا لەسەر ئۆکران و باڵی رۆژهەڵاتی ناتۆ بەلاڕێدا ئەبات . وا ئەکات هاوپەیمانەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە هەست بەوە بکەن ئاسایشیان نییە، ئەو روانگەیە بەهێز ئەکات کە رۆژئاوا ناتوانێت ناوچەکە ئارام رابگرێت، واتە هەمان ئەو جۆرە روانینەی کە دوای جەنگی غەزە دروست بووە". "بە کورتی سەرهەڵدانی ئەم نائارامی و ناسەقامگیریانە، ئەم جۆرە روانینە لە دونیا بەهێز ئەکات کە جەنگی ئۆکراین یەکێکە لە جەنگە فرەجۆرەکان و کێشەیەکە لە ناو ئەو هەموو کێشەدا کە بوونیان هەیە؛ جۆرە روانینێک کە لە بەختی کرێملین دایە و ئەوان پەرەی پێ دەدەن". لە راستییدا زۆربوونی کێشەکان و خودی ئەم هێرشە ئەکرێت ببێت بە هۆکاری لاوازبوونی پشتیوانییەکان لە ئۆکراین و ئەو جۆرە روانینە لاواز ئەکات کە لای وایە چارەنووسی رۆژئاواو دونیا بەندە بە جەنگی ئۆکراینەوە. هەورە رەشەکان بەسەر کۆنگرەوە؟ بە شیوەیەکی تایبەت، هێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، دەبێت بە هۆی ئەوەی گومانەکان لەسەر داهاتووی یارمەتییەکانی ئەمریکا بۆ سەر ئۆکراین زیاتر بکات و ناڕوونییەکی زیاتر ئەخولقێنێت. تەنانەت لە سەردەمێکیشدا کە ئەگەری ئەوە هەیە کە یاسایەک لە کۆنگرەدا پەسەند بکرێت لەسەر یارمەتیدانی ئەمریکا بۆ ئۆکراین. نزیک بە ٦ مانگ دوای ئەوەی جۆبایدن سەرککۆماری ئەمریکا، بۆ یەکەمجار پاکێجێکی پێشنیاری خستە بەردەم کۆنگرە کە تێیدا باس لەوە کراوە زیاتر لە ٦٠ میلیارد دۆلار یارمەتی بدرێت بە ئۆکراین و ئیسرائیل و هاوپەیمانەکانیتر و یارمەتییەکەی بەشی هەرەزۆری سەربازی بێت، مایک جانسۆن، سەرۆکی پەرلەمانی نوێنەرانی ئەمریکا لە حیزبی کۆماریخواز، لە دوایین رۆژەکانی مانگی ئازاردا رایگەیاند دەیهەوێت لە رۆژ یان حەوتووەکانی داهاتوودا پرسی بەردەوامی پشتیوانیکردن لە ئۆکراین بکات بە یاسا و پێویستییەکانی بەردەوامی یارمەتیدانی ئۆکراینی لەم جەنگەدا هێنایە بەرباس. بەڵام هێشتا نەدەزانرا جانسۆن چ پێشنیارێکی هەیە بۆ ئەوەی بیخاتە بەردەم پەرلەمان. چ جیاوازییەکی هەیە لەگەڵ پەسەندکراوکدا کە مانگی شوبات و بە پشتیوانی هەردوو حیزبی کۆماری خواز و دیمۆکرات لە سێنا پەسەند کرابوو. ئاخۆ ئەو ئەیتوانی بەربەستی دژایەتی توندی ژمارەیەک لە هاوحیزبییەکانی بۆ پشیتوانی سەربازی و چەک و چۆڵ بۆ ئۆکراین تێپەڕێنێت یان نا. مایک جانسۆن رۆژی ١٥ی نیسان وردەکاری زیاتری خستەڕوو و وتی دەیهەوێت بۆ هەرکام لە سێ بەشی پەسەندکراوی سێنا ( یارمەتی بۆ ئیسرائیل، ئۆکراین و تایوان و هاوپەیمانەکانتر) پەسەندکراوی جیاواز پێشنیار بکات. ئەو هەروەها بۆ ئەوەی سەرنجی کۆماریخوازەکانی دژی پشتیوانی چەک و چۆل بۆ ئۆکراین بۆ لای خۆی رابکێشێت، پشنیاری چوارەم ئەخاتە بەردەم کۆنگرە کە لە لایەن زۆرینەی زۆری ئەندامانی حیزبەکەیەوە پشتیوانی لێ ئەکرێت. هێشتا نازانرێت ئەم پاکێجی یارمەتیدانە چی بەسەردێت. خوازیاری نارامییە بە بێ لەبەرچاوگرتنی ناکۆکی لەسەر چۆنییەتی یارمەتی گەیاندنی ئەمریکا، رەنگە پۆتین هێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل بکات بە دەرفەتێک بۆ ئەوەی بتوانیت زیاتر جێی خۆی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکاتەوەو جێ پێی خۆی پتەوبکات. رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەو ناوچەیە کە وا دەرئەکەوێت هەر لەو کاتەوەی پۆتین بە دەسەڵات گەیشتووە لە دوو دەیەی رابردوودا، دەیهەوێت جارێکیتر جێگەی خۆی لەو ناوچەیە پتەو بکاتەوە، لەبەر ئەوەی دوای رووخانی یەکیەتی سۆڤییەت رووسیا پێگەی خۆی لەم ناوچەیە لە دەستدا و ئێستا پۆتین دەیهەوێت جارێکیتر شوێن پێی خۆی لەم ناوچەیە پتەوتر بکات. جەنگی رووسیا لەگەڵ ئۆکراین، پەیوەندی رووسیا و ئێرانی بەهێزتر کردو و ئێران بە گەیاندنی درۆنی هێرشبەر و هەروەها ئەوەی کە تەکنۆلۆژیای دروستکردنی ئەم درۆنانەی خستە بەردەم رووسیا، یارمەتی زۆری رووسیای داوە لەم هێرشەدا بۆ سەر ئۆکراین. بەمەشەوە پۆتین لە مێژساڵە وەک بەشێک لە هەوڵەکانی بۆ ئەوەی زیاتر جێگەی مۆسکۆ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروست بکات و هێز و پێگەی ئەمریکا بباتە ژێر پرسیارەوە، هەوڵیداوە لەگەڵ دوژمنەکانی ئێران لە ناوچەکە وەک ئیسرائیل و وڵاتانی کەنداو وەک سعوودیە پەیوەندی باشی هەبێت. پەیوەندی رووسیا لەگەڵ ئیسرائیل، لەم دواییانەدا لەبەر ئەوەی مۆسکۆ زیاتر بەرەو تاران چووەو هەروەها جۆری هەڵوێستەکانی کرێملین بەرامبەر جەنگی ئیسرائیل و حەماس زیانی بەرکەوتووەو وەک جاران نەماوە. بەڵام رەنگە کرێملین هیوادار بێت سەرەڕای ئەوەی پەیوەندییەکانیان وەک جاران نەماوە، پەیوەندییە چەند لایەنەکانی رووسیا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە مانگ یان ساڵەکانی داهاتوودا کاریگەری گرینگی هەبێت بۆ مۆسکۆ لە ناوچەکە و ئەوەی بتوانێت پێگەی خۆی لەو ناوچەکە پتەوتر بکات. هانا نۆتێ لە وتووێژ لەگەڵ رادیۆ ئەورووپای ئازاد/ رادیۆ ئازادی ئەڵیت:" بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی رووسیا و ئێران تا دێ پەیوەندییەکانیان پتەوتر ئەبێتەوە، رەنگە کرێملین بەو ئەنجامە بگات ئەوەی کە کۆماری ئیسلامی زیاترناکۆکی ئەنێتەوە، ببێت بە هۆی ئەوەی وڵاتانی کەنداو بە گرینگییەکی زیاترەوە لە رووسیا بڕوانن و وا بکات رووسیا زیاتر شوێن پێی خۆی لەو ناوچەیە بکاتەوە، لەبەر ئەوەی وڵاتانی ناوچەکە مۆسکۆ و پێکەن وەک دوو وڵات ئەبینین کە کاریگەریان لەسەر ئێران هەیە و ئەوەی بیانهەوێت ئەو دوو وڵاتە بەکار بهێنن بۆ ئەوەی ئێران کۆنتڕۆڵ بکات". ئەمە جۆرێک ستراتێژییە کە لە سەردەمی دەسەڵاتداری پۆتین لە رووسیا بەردەوام دووبارە ئەبێتەوە:" خولقاندنی ناکۆکی و دواتر دۆزینەوەی رێگاچارەیەک بۆی بە شێوەیەک لە بەرژەوەندی رووسیادا بێت. بەمەشەوە، وەک چۆن لێکۆڵەران لە سەردەمی هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل و ئەو جەنگەی کە دواتر لە غەزە سەری هەڵدا بەراوردیان کردبوو، مۆسکۆ نایهەوێت جەنگی راستەوخۆ و تەواو لە نێوان ئێران و ئیسرائیلدا رووبدات. هانا نۆتێ هەروەها ئەڵێت ئەم جەنگە کۆمەڵێک مەترسی هەیە بۆ سەر رووسیا: کێشە دروست ئەکات مانەوەی سەربازی رووسیا لە سووریا  و هەروەها لێدان لە ئێران تا رادیەک ئەبێ بە هۆی لاوازی مۆسکۆ بەرامبەر بە ئۆکراین. جگەلەمەش،"  ئەوەی کە جەنگێکی تەواو رووبدات ئەبێ بە هۆی ئەوەی کۆتایی بە سیاسەتی پاراستنی هاوسەنگی رووسیا لە ناوچەکە بهێنێت ( هەرچەن لە ئێستاشدا لاواز بووە). ئەم بابەتە وا ئەکات مۆسکۆ تای ترازووەکە بەلایەکیاندا قورستر بکات و زیاتر لایەنگری یەکێک لە لایەنەکان بکات." خاتوو هانا نۆتێ لە درێژەدا ئەڵێت:" هەرچەند مۆسکۆ لەو کاتەوەی هێرشی کردۆتە سەر ئۆکراین، زۆر زیاتر لە ئێران و هێزەکانی سەر بە ئێران نزیک بۆتەوە، بەڵام بە دڵنیاییەوە نایهەوێت بە تەواوتی بچێتە بەرەی ئێرانەوە. نووسینی بابەت/ ستیڤ گاتێرمەن

هاوڵاتی / شوان عەباس بەدری دوای هێرشە درۆنی و مووشەکییەکەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل و بەشداریکردنی چەند وڵاتێکی ئەوروپی و ئەمەریکا لە بەرچەردانەوەی ئەو هێرشە و خستنەخوارەوەی مووشەکەکانی ئێران لە ئاسمانی چەند وڵاتێکی ناوچەکەدا لە ئێستادا نهێنییەک لەبارەی ئەو شەوە و جۆرە مووشەکێکی تایبەتی ئەمەریکا ئاشکرا کراوە کە بۆ یەکەمینجارە لە دژی ئێران و بەرپەرچدانەوەی هێرشی ئەو وڵاتە بۆ سەر ئیسرائیل بە کارهێنراوە. رۆژنامەی "ئەنتەرسبت"ی ئەمەریکی لە راپۆرتێکیدا ئاشکرای کردووە کە لە شەوی هێرشەکەی ئێراندا، ئەمەریکا بۆ یەکەمینجار لە رێگەی هەردوو کەشتی جەنگی "ئارلی بەیک" و "یو ئێس ئێس کارنی" لە دەریای ناوەراستەوە 4 بۆ 7 مووشەکی جۆری "ئێس ئێم – 3" ی بۆ خستنە خوارەوەی مووشەکە بالیستییەکانی ئێران بەکارهێناوە . ئەم جۆرە مووشەکە لە ساڵی 2014دا وەک چەکێکی تایبەتی سوپای ئەمەریکا کە لە رێگەی کەشتییە جەنگییەکانەوە دەهاویژرێت خرایە بواری بەکارهینانەوە و بۆ یەکەمجاریش سوپای ئەو وڵاتە لە ساڵی 2018دا لەدوای تاقیکردنەوەیەکی ئەزموونی بۆ خستنە خوارەوەی مووشەکێکی بالیستی کورت مەودا، کارایی مووشەکەکەی راگەیاند. مووشەکەکەی ئەمەریکا لە توانایدایە بەرپەرچی هێرشی مووشەکە بالیستییە کورت مەودا و مامناوەندەکان بداتەوە و بە جۆرێک دروستکراوە کە دەتوانرێت بۆ لێدانی ئەو مانگە دەستکردانەی لە نزیک خولگەی زەوییەوە جێگیر کراون سوودی لێببینرێت و درێژییەکەشی 6.55 مەترە و بە بەشێک لە سیستمی بەرگری دەریایی ئەمەریکا و هاوپەیمانی ناتۆ ئەژمار دەکرێت. تایبەتمەندییەکی  دیکەی ئەم مووشەکە بریتییە لە هەڵنەگرتنی کڵاوەی تەقەمەنی، واتە ئەم مووشەکە لە توانایدایە لە رێگەی تیشکی ژێرسوورەوە ڕێرەوی مووشەکە بالیستییەکان دیاری بکات و بە خێرایی 8 کیلۆمەتر لە چرکەیەکدا خۆی بکێشێت بە مووشەکەکە و لەرێگەی بەریەک کەوتنێکی بەهێزەوە مووشەکی دوژمن لەناوبەرێت، لە هەمان کاتیشدا لە کاتە پێویستەکاندا مووشەکەکە لە توانایدایە بە یەکجار چەند کڵاوەیەکی تەقەمەنی لێببەسرێت و بەکار بهێنرێت. جێی ئاماژەیە ئەم مووشەکە بە تایبەتی بۆ سیستمی جەنگی ئەمەریکی ناسراو بە سیستمی "ئەیجیسی دژە مووشەکی" دروستکراوە.

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی تورکیا چەند ناوچەیەکیان لە قەزای شارباژێڕی سنووری پارێزگای سلێمانی بۆردوومانکرد و ماڵی هاوڵاتییەک روخا. کامەران حەسەن، قائمقامی قەزای ماوەت بە هاوڵاتی راگەیاند "دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 17ی نیسانی 2024 کاتژمێر 3:35 خولەک بە فڕۆکەی بیفڕۆکەوان گوندی کوڕەڵە لە قەزای شارباژێڕ بۆردوومانکرا و ماڵی هاوڵاتییەک روخا و تەنها زیانی مادی هەبووە". قائمقامی قەزای ماوەت ئاماژەی بەوەشکرد "هەر لە هەمان کاتدا شاخی تەژە و شیلانە بۆردوومانکراون و بەپێی زانیارییەکان ئەو بۆردوومانانە لەڕێگەی فڕۆکە بێفڕۆکەوانی تورکیاوە بوون", هەروەها کامەران حەسەن ئەوەشی وت "کە لە ئێستادا بۆردوومانەکە کۆتایی هاتووە و تەنها زیانی مادی هەبووە". جێگەی ئاماژەیە، لە چەند رۆژی رابردوودا لە سنووری قەزای ماوەت ماڵێک بۆردوومانکرا و بەهۆیەوە خانووەکە خاپوور بوو و گەنجێکی تەمەن 25 بۆ 30 ساڵ گیانی لەدەستدا.  

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دارایی لە دیداری ئەمڕۆی سلێمانیدا ڕایگەیاند، لە چەند ڕۆژی داهاتودا لیستی مووچە دەنێرن بۆ بەغداو پێشبینیدەکەن مووچەی مانگی نیسانی فەرمانبەرانی هەرێم لە هەفتەی داهاتوودا ڕەوانەی هەرێم بکرێت.  هونەر جەمال وتەبێژی وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ چوارشەممە ١٧/٤/٢٠٢٤ لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا سەبارەت بە پرسی مووچەو پلەبەرزکردنەوە رایگەیاند، چەند رۆژێکی دیکە لیستی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم رەوانەی وەزارەتی دارایی عێراق دەکرێت، لە هەفتەی داهاتووشدا دەست بە دابەشکردنی موچەی فەرمانبەرانی عێراق دەکرێت و لەو وادەیەشدا پارە بۆموچەی فەرمانبەرانی هەرێمیش دەنێردرێت. وتیشی ،"بە گوێرەی بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی بێت بۆ لەومەودوا کێشەی موچەی فەرمانبەران کۆتایی هاتوە و دواناکەوێت".  ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو، داوایان لە حکومەتی عێراقی کردووە بۆ خەرجکردنی موچەی سێ مانگی کۆتایی ساڵی رابردوو، بەڵام تا ئێستا حکومەتی عێراقی وەڵامێکی یەکلاکەرەوەی نەداونەتەوە. سەبارەت بە پلە بەرزکردنەوەی فەرمانبەران و مامۆستایانی هەرێمیش هونەر جەمال ڕایگەیاند،  "بابەتی پلە بەرزکردنەوە بابەتێکی هونەرییە و کاتی دەوێت چونکە دەبێت هەموو دۆسییەی فەرمانبەران وردبینی تێدا بکرێت، ئێمەش نوسراومان کردووە بۆ سەرجەم وەزارەتەکان کە دەست بە وردبینییەکە بکەن، لە ئێستاشدا بەشێکی زۆری وەزارەتەکان کاری وردبینییان تەواویان کردووە و هەرکات لیستی هەموو وەزارەتەکان بە پلە بەرزکردنەوەوە تەواو بوو ئێمەش وەک وەزارەتی دارایی ڕەوانەی عێراقی دەکەین." ئەوەشی ڕوونکردەوە، بەهۆی ئەوەی ئەو بابەتە ئیلتیزاماتی ماددی هەیە بۆیە پێویستی بە گفتوگۆی زیاتر و ڕێککەوتنە بەڵام بەپێی بڕیارەکەی دادگا بێت پێویستە مووچەخۆرانی هەرێم پلەبەرزکردنەوەکەیان وەک فەرمانبەرانی عێراق بۆ هەژمار بکرێت. سەبارەت بە کردنەوەی لقی بانکی ڕەشید و ڕافیدەینیش لە هەرێمی کوردستان وتەبێژی وەزارەتی دارایی رایگەیاند، "هیچ بڕیارێک نییە بۆ ئەوەی لقی بانکەکانی رەشید و رافیدەین لە هەرێمی کوردستاندا بکرێنەوە و حکومەتی هەرێم بانکی نیشتمان بە جێگرەوەی ئەو دوو بانکە دەزانێت  وسێ ساڵە کار بۆ ئەو بانکە دەکرێت و کۆتایی ساڵی رابردوو لە بانکی ناوەندی مۆڵەتیان بۆی وەرگرتووە.      

هاوڵاتی فەیرووز ئەو کچەی لە کۆتاییەکانی ساڵی رابردوو لە یەکێک لە شوقەکانی ئیسکانی هەولێر لەلایەن دوو گەنجەوە فڕێدرایە خوارەوە، بە وتەی دایکی بەیانی ئەمڕۆ لەلایەن باوک و برایەکی و سێ کەسی دیکەوە کوژراوە،  هاوکات بە گوێرەی زانیارییەکان  لە ئێستادا کەسێک بە تۆمەتی کوشتنی ئەو کچە دەستگیرکراوە. ئەمڕۆ چوارشەممە ١٧/٤/٢٠٢٤ بە وتەی( نازە فەرهاد) دایکی فەیرووز، ئەمڕۆ کاتژمێر 8:00 ی  بەیانى کچەکەی لەلایەن باوک و براو و کوڕێکى پورییەوە تەقەى لێکراوە و کوژراوە. وتیشى: کچەکەم لەناو جێگاکەیدا  فیشەکى پێوەنراوەو و راستەوخۆ گیانى لەدەستداوە و سکاڵاش لەسەر باوکی و ئەو کەسانەی لەگەڵیدا بوون  تۆمار کراوە.  ئەمە جگە لەوەى جارێکى دیکە سکاڵا لەسەر ئەو دوو کوڕە تۆمار کراوە کە پێشتر لە باڵەخانەیەکى ئیسکان ئەو کچەیان هەڵدایە خوارەوە و دایکى ئەو کچە وتى: دوێنێ  ئازاد بون و هۆکارى کوشتنى کچەکەم ئازادبونى ئەو تۆمەتبارانە بووە چونکە لەبەردەم زیندان سناپیان کردووە و بڵاویان کردۆتەوە. بە گوێرەی زانیارییەکان، پێش نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە، چوار کەس بە چەکەوە چونەتە نێو ماڵی ئەو کچە و دەستڕێژی گولەیان لێکردوە و کوشوتیانە و  وابڕیارە  دوای تەواو بونی لێکۆڵینەوەکان دەزگا ئەمنییەکانی شاری هەولێر زانیاری زیاتر سەبارەت بەم ڕووداوە بخەنە ڕوو.

هاوڵاتی بەگوێرەی توێژینەوەیەکی نوێی زانکۆی پێنسلڤانیا ئەو کەسانەی شێرپەنجەی سەر و گەرویان هەیە دەتوانرێت بە لێدانی دەرزی بێهۆشکەری لیندۆکەین بۆ بەشێکی نزیک لە لووە شێرپەنجەییەکان وا لەو خانانە بکەن کەخۆیان خۆیان لەناو ببەن. پێشتر لە ساڵی ٢٠٢٢ دا زانایانی زانکۆی پێنسلڤەینیا بۆیان دەرکەوت زۆربەی ئەو نەخۆشانەی شێرپەنجەی گەرو و سەریان هەیە، لەناو خانەکانیاندا پرۆتینی T2Rs یش دەبینرێت ولە دوای ڵێکۆڵینەوەکانیان لەم بابەتە ، پەیوەندییەکی هاوبەشیان لە نێوان چالاککردنی  ئەم پڕۆتینانە بە ماددە یان ئاوێتەیەکی تاڵ وەک دەرزی بێهۆشکەری لیندۆکەین دۆزییەوە کە وادەکات کاریگەرییەکی زۆر لەسەر خانە شێرپەنجەییەکان دابنێت و خانەکان لەناوبچن. لە هەمانکاتیشدا زانایانی ئەو زانکۆیە بۆیان دەرکەوت زیاد بوونی ئەم جۆرە پرۆتینە پەیوەندییەکی راستەوخۆی هەیە لەگەڵ باشتر بوونی دۆخی تەندرووستی نەخۆشەکە و تارادەیەکی باش چارەسەرێکی گوونجاو و لەبارە .  لە هەمان کاتتدا لە توێژینەوەیەکی دیکەی ئەم زانکۆیە راست و دروستی و گونجاوی ئەم جۆرە چارەسەرە پشتراست کرایەوە و لە ئێستادا زانایان ئومێدێکی زۆریان بەم جۆرە چارەسەرە بەستووەو پێیان وایە ئەم بابەتە رێگە خۆشکەرە تا لە داهاتوودا لە رێی ڵێکۆڵینەوەی زانستی زیاتر بتوانرێت چارەسەری گونجاو بۆ نەخۆشییە سەختەکانی وەک شێرپەنجە بە هەموو جۆرەکانییەوە بدۆزرێتەوە .

هاوڵاتی کۆمەڵێک کەسایەتی لە هەرێمی کوردستان ، سەبارەت بە سەفەرەکەی "محمد شیاع سودانی " بۆ ئەمەریکا ، نامەیەکیان ئاراستەی کۆنگریسی ئەمەریکا کرد . لە نامەکەدا ئاماژە بەو مەترسییە ناوخۆیی و دەرەکییانە کراوە کە لە ئێستادا رووبەرووی هەرێمی کوردستان بۆتەوە و سەبارەت بە کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان حکومەتی ناوەند و حکومەتی هەرێمی کوردستانیش داوای نێوەندگیری کردووە، لە کۆتایی نامەکەشدا چەند پێشنیارێک بۆ رزگار بوونی هەرێمی کوردستان لەو دۆخە مەترسیدارە ناخۆیی و دەرەکییەی کە تێی کەوتووە بۆ کۆنگرێسی ئەمەریکا خراوەتە روو . هەروەک چۆن لە نامەکەدا هێرشەکانی ئێران بۆ سەر هەرێمی کوردستان و هەوڵی ئەو ووڵاتە بەمەبەستی فراوان کردنی هەژموونی خۆی لە هەرێمی کوردستان و هەرەشەی گروپە میلیشیا شیعەکان و هەڵوێستی دامەزراوە فیدراڵییەکانی حکومەتی عیراق لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان و ترس لە رووکەش بوونی بریارەکانی حکومەتی فیدراڵی عیراق لە بەرامبەر خەڵکی هەرێم و لەشکەرکێشی سوپای تورکیا بۆ ناو قوڵایی خاکی هەرێمی کوردستان و هێرشەکانی چەکدارەکانی "داعش" ، باسکراون. لە بەشێکی دیکەی نامەکەدا باس لەو مەترسییە ناوخۆییانەی هەرێمی کوردستان کراوە کە خۆی لە ناکۆکی نێوان دوو حزبە سەرەکییەکەی هەرێمی کوردستان و ئەگەری شەری ناوخۆ و پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و بەرتەسک کردنەوەی بەردەوامی ئازادییەکان لە زۆنی هەردوو پارتی دەسەڵآتدار و قۆرخکردنەوەی شادەمارەکانی ئابووری کوردستان لە لایەن کۆمپانیاکانی سەر بە دوو خێزانی سیاسی دەسەڵاتداری کوردستان و ناشەفافی لە کۆکردنەوەی داهاتی گشتی و خەرجکردنی و بارگرانی قەرزەکانی هەرێمی کوردستان کە زیاتر لە 30 ملیار دۆلارە و درک نەکردن بە چەمک و پرەنسیپە سەرەکییەکانی حوکمداری دەبینێتەوە. لە درێژەی نامەکەدا پێشنیار کراوە کە کۆنگرێسی ئەمەریکا هەوڵەکانی بە مەبەستی دەست پێکردنەوەی هەناردە کردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا و دروست نەکردنی بەربەست بۆ ناردنی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حکومەتی عیراقییەوە بخاتە گەر. هەروەک چۆن بۆ چارەسەر کردنی کێشە ناوخۆییەکانی هەرێمی کوردستان پێشنیاری ئەوە بۆ کۆنگرێسی ئەمەریکا کراوە کە ئەو وڵاتە وەک ئەندامێکی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش دەسەڵاتەکانی خۆی بە مەبەستی کردنەوەی ئاژانسێکی هاوشێوەی "یونامی"لە هەرێمی کوردستان لەلایەن نەتەوەیەکگرتووەکانەوە بەکار بهێنێت و ماندەیتێکی فراوانی بە مەبەستی راوێژ و هاوکاریکردنی حکومەتی هەرێمی بدرێتێ و هەڵبستێت بە نێوەندگیری حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم و سەرپەرەشتی پرۆسەی دیمۆکراسی بە گشتی و پرۆسەی هەڵبژاردن بە تایبەتی و گەشەدان بە پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و چاکسازی یاسایی وداد و سەرپەرەشتی پرۆسەی شەفافییەت و راوێژی ئیداری و دارایی و ئابووری دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان بکات و هەروەها هەوڵبدات بۆ دامەزراندنی حکومەتێکی رەشید و رزگاربوون لە لە مۆنۆپۆڵی دوو بنەماڵە دەسەڵاتدارەکەی هەرێمی کوردستان بدات  . لە بەشێکی دیکەی نامەکەدا داوا کراوە لە پێناوی بەرژەوەندی هەموو عیراق و ناوچەکە هێزەکانی هاوپەیمانانی دژ بە داعش لە هەرێمی کوردستان بمێننەوە چونکە دانیشتانی هەرێمی کوردستان ئەو هێزانە بە زامنی ئاسایش و ئارامی ناوچەکە دەزانن .   دەقی نامەکەی بۆ کۆنگرێسی ئەمریکا نێردراوە:  بۆ بەڕێزانی ئەندامانی ئەنجومەنی پیران و کۆنگرێسی ئەمریکی: Tom Cotton … United States Senator Ted Budd … United States Senator Bill Hagerty… United States Senator Rick Scott … United States Senator Lake Ellzey … Member of Congress French Hill … Member of Congress Michael R. Turner … Member of Congress Michael Waltz … Member of Congress ئێمە وەکو نوخبەیەک لە چالالکوانی مەدەنی لەهەرێمی کوردستاندا پێتان رادەگەیەنین کە لە میانەی خویندنەوەمان بۆ ئەو نامەیەی کە رۆژی ٨٢٨٢/٣/٨٢ ئاڕاستەی سەرۆک جۆزێف بایدنتان کردبوو سەبارەت بە سەردانەکەی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق محمەد شیاع سودانی لە ناوەڕاستی مانگی نیساندا بۆ واڵتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا چەند سەرنج و رونکردنەوەیەکمان ال گەاڵڵە بووە دەمانەوێت بەڕێزتانی لێ ئاگادار بکەینەوە. سەرەتا دەمانەوێت سوپاسی گەرم و پێزانینی خۆمانتان پێ رابگەیەنین بەرامبەر بەو هەڵوێستە جوامێرانەو مرۆڤدۆستانەیەتان کە لە نامەکەتاندا بەرامبەر خەڵکی هەرێمی کوردستان دەرتانبڕیوەو خەمخۆری و پەرۆشیتان بۆ دەربازبوونی هەرێمی کوردستان لەو رۆژگارە سەختانەی پێیدا تێدەپەڕێت. ئێوە زۆربە راشکاوی دەستان خستۆتە سەر بەشێک لەو هەڕەشەو مەترسیانەی روبەڕوی هەرێم بوونەتەوە و دەبنە مەترسی لەسەر ئایندەی ئەم قەوارە دەستورییە، دەمانەوێت پێتان رابگەیەنین کە بێجگە لەو خااڵنەی کە ئێوە لە نامەکەتاندا ئاماژەتان پێداوە هەندێ هەڕەشەو مەسەلەی پەیوەندیداری تریش هەن کە باسکردنیان بەرچاومان زیاتر روندەکاتەوەو هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنیان ئایندەی هەرێمی کوردستان رۆشنتر دەکاتەوە، کە خۆیان دەبیننەوە لە: یەکەم/ مەترسییە دەرەکییەکان: - هەوڵی واڵتی ئێران بۆ فراوانکردن و سەپاندنی هەژموونی خۆی لە تەواوی خاکی هەرێمی کوردستاندا. - هەڕەشە بەردەوامەکانی گروپە چەکدارە شیعییەکان و بۆردومانکردنی هەولێری پایتەخت وگوندە جێناکۆکەکانی نێوان هەرێم و بەغدا. - هەڵوێستی دامەزراوە فیدراڵییەکان بەرامبەربە هەرێمی کوردستان، لەبەر ئەوەی ئێمە زیاتر لە ٠٢٢ ساڵە وەکو میللەتێکی ژێر دەستە بەدەستی پێکهاتەی زۆرێنە لە عێراقدا دەچەوسێینەوەو تەعریب دەکرێین. ئەترسین هەڵوێست و بڕیارەکانی دامەزراوە فیدراڵیەکان بە روکەش یاسایی و دەستوری بن و لەناوەرۆکیشدا هەڵگری رۆحێکی توندڕەوی نەتەوەیی بن وهەوڵێک بێت بۆ سەرلەنوێ چەپەکخستنەوەی پێکهاتەی کورد لەعێراقدا. - لەشکرکێشی دەوڵەتی تورکیا بۆ ناو قواڵیی خاکی هەرێمی کوردستان و هێرشە درۆنییەکانی بۆ گوندو شارۆچکەکانی کوردستان بە بەهانەی هەبوونی بەرهەڵستکارانی تورکیا. - هێرشەکانی گروپی تیرۆریستی داعش بۆ ناوچە سنورییەکانی هەرێم و مەترسی چاالکبوونەوەی هێزە متبووکانیان. دووەم/ مەترسییە ناوخۆییەکان: - ناکۆکی نێوان دوو حیزبە سەرەکییەکەی هەرێمی کوردستان، کە ئەگەری شەڕی ناوخۆو دوو لەتبوونەوەی هەرێمی کوردستانی لێدەکەوێتەوە. - پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ و تەسکبوونەوەی بەردەوامی مەودای ئازادییەکان لە هەردوو زۆنی دەسەاڵتدا. - قۆرخکردنی شادەمارەکانی ئابوری هەرێمی کوردستان لەالیەن کۆمپانیاکانی سەر بە دوو خێزانی سیاسی دەسەاڵتدارەوە. - ناشەفافی لە کۆکردنەوەی داهاتی گشتی و خەرجکردنیانداو نەبوونی یاسای بودجەی گشتی بۆ ماوەی زیاتر لە ٠٢ ساڵ. کە لە ئاکامدا ئەم سیاسەتە هەرێمی خستۆتە ژیر باری زیاتر لە ٣٢ ملیار دۆالر قەرزەوە. - درک نەکردن بە چەمک و پرەنسیپە سەرەکییەکانی حکومەتداری. ئەم خااڵنەی لەسەرەوە ئاماژەمان پێکردوون بریتین لە مەترسییە سەرەکییە دەرەکی و ناوخۆییەکانی سەر هەرێمی کوردستان کە ئایندەی هەرێمی نادیارو تەمومژاوی کردووە، هەر بۆیە جارێکی تر دەمانەویت ئێمە وەکو کەسانێکی دەرەوەی بازنەی حیزبەکان سوپاس و پێزانینی بێپایانی خۆمانتان پێ رابگەیەنین بەرامبەر بەو نامەیەی ئاڕاستەی سەرۆکی ئەمریکاتان کردووە، لەهەمان کاتدا هیوادارین کە هەوڵەکانتان لە پێناوی چارەسەرکردنی تەواوی ئەو هەرەشەو مەترسییانەدا بێت کە لەسەرەوە ئاماژەمان پێداون کە ئێمە ئەم پێشنیارانەی الی خوارەوە دەخەینە بەردەم بەڕێزتان: سەرەڕای ئەوەی لەنامەکەتاندا ئاماژەتان پێکردووە کە بیکەن بە پێش مەرج بۆ سەفەرەکەی بەرێز سودانی کە بریتییە لە سەرلەنوێ کردنەوەی بۆری هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهانی تورکی و ناردنی بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان بێ درروستکردنی بەربەست لەبەردەمیدا. بۆ چارەسەری کێشە دەرەکییەکانی تر بەباشی دەزانین و لە پێناوی بەرژەوەندی هەموو عێراق و ناوچەکەدا کە هێزەکانی هاوپەیمانی دژ بە داعش لە هەرێمی کوردستاندا بمێنێتەوە، لەبەر ئەوەی خەڵکی کوردستان هێزەکانی هاوپەیمانان بە زامنی ئاسایش و ئارامی ناوچەکە دەزانێت. بۆ چارەسەری کێشە ناوخۆییەکانیش پێشنیار دەکەین بۆ بەڕێزتان کە ئەمریکا وەکو ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی ئاسایش دەسەاڵتەکانی خۆی بەکار بێنێت بۆ ئەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان ئاژانسێکی هاوشێوەی یونامی تایبەت بە هەرێمی کوردستان دابمەزرێنێت و ماندەیتێکی فراوانی بداتێ ئەرکی سەرەکی راوێژ و هاوکاریکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان بێت لە: - نێوەندگیری لە نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێم بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکان. - سەرپەرشتی پرۆسەی دێمۆکراسی بەگشتی و پرۆسەی هەڵبژاردن بە تایبەتی. - گەشەدان بە پاراستنی مافەكانی مرۆڤ و چاكسازی یاسایی و دادی . - سەرپەرشتی پرۆسەی شەفافیەت و راوێژی ئیداری و دارایی و ئابوری بۆ دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان. هەوڵدان بۆ دامەزراندنی حکومەتێکی رەشید و رزگار بوون لە مۆنۆپۆڵی دوو بنەماڵەی دەسەاڵتدار. لەگەڵ رێزو سوپاسماندا.   Date: Tuesday, April 17, 2024 Dears Senators and Congressmen, We are a group of civilian activists in the Kurdistan Region of Iraq. The purpose of this letter is to inform you that we have reviewed your letter dated March 28, 2024, addressed to President Joseph Biden, regarding the official visit of the Prime Minister of Iraq to the United States in mid-April. Your letter raised some concerns we believe are necessary to share. First, we would like to express our heartfelt gratitude for your noble and humane stances towards the people of the Kurdistan Region, as expressed in your aforementioned letter, and for your persistent efforts to rescue them from the challenging times they have endured. You have pointed out in your letter some of the risks facing the Kurdistan Region of Iraq, which are expected to become serious concerns for the future of this constitutional entity. Therefore, we would like to inform you that in addition to what was mentioned in your letter, there are many other risks to the future of the region, including: External Risks: The Islamic Republic of Iran's attempts to expand its influence to include all territories of the Kurdistan Region.   The Turkish military penetration into the depths of the Kurdistan Region's territories، and their continuous bombing with drones and carrying out political assassinations within Kurdish cities and villages.   Ongoing threats from Shiite armed groups through the shelling of Erbil city and the Disputed Areas between the region and the federal government. Attitudes of federal institutions in Iraq towards the Kurdistan Region, given that our people have suffered from injustice, oppression, campaigns of genocide, and demographic change in Kurdish- majority areas by successive authorities that have governed Iraq. We are concerned that the positions and decisions issued by federal institutions may appear constitutional and legal on the surface, but they carry within them a will of nationalist extremism with the purpose of re- marginalizing the Kurdish component in Iraq. Organized terrorist attacks by ISIS in border areas between the region and Baghdad, with fears of reactivating its dormant cells.     Internal Risks: Internal conflicts between the two main ruling parties with affiliated militias may exacerbate fears of internal conflict and the division of the region. It is worth noting that these conflicts, with the presence of militias, have become a dilemma for civil and democratic transformation in the region.   Human rights violations and restricting freedoms in both spheres of influence.   Lack of separation of powers and the absence of independent and robust judicial authority. Companies owned by political families monopolize the region's key economic resources, and revenue collection and expenditures are not transparent. There has been no general budget law for over a decade, leading to debts estimated at over $30 billion.   In addition to what you mentioned in your letter, and in order to control the anticipated risks for the benefit and future of Iraq and the entire region, we believe it is necessary for the International Coalition Forces against ISIS to remain in Iraq especially in the Kurdistan Region, as well as for the United Nations Assistance Mission for Iraq (UNAMI) to remain in Iraq. Our people in the Kurdistan Region view them as guarantees for protecting the region and maintaining security and peace in the region. To address the internal risks facing the region, we request that you propose to the United States government, as a permanent member of the UN Security Council, to use its influence to establish a new UN agency with a political mandate similar to the UN mission (UNAMI) and authorize it with the following tasks: Coordinate between the federal government and the Kurdistan Regional Government to resolve outstanding issues between them. Supervise the democratic process in general and the electoral process in particular.   Enhance and protect human rights and judicial and legal reforms. Encourage and support the Kurdistan Regional Government in combating corruption and dismantling monopolies by political families.   Support the Kurdistan Regional Government in establishing a regular military force and disarming militias affiliated with political parties. A copy of this letter will be sent to:   -The Senate Committee on Foreign Relations. - Kurdish – American Caucus in Congress.   Respectfully     Names: Kawan Faraj Ali ... Civil activist and financial advisor Safwat Sidqi ... Lawyer and member of the Board of the Election Commission for the transitional period. Shawnim Muhammad Ghareeb ... Engineer and civil activist Taib Jabbar ... Civil engineer, writer, and civil activist Muhammad Karim ... Deputy Chairman of the Kurdistan Economic Forum and former Minister Khabat Abdullah ... Writer and journalist Gasha Dara Hafid ... Lawyer and former Deputy of Parliament in Kurdistan Region and member of Being Free Organization. Dr. Razaw Mahmoud Faraj ... Academic and former Deputy of Parliament in Kurdistan Region. Masoud Abdul Khaliq ... President of Standard Foundation. Dr. Brahan A. Yassin ... Former university professor Tahsin Kader Ali ... Former Minister in the Kurdistan Regional Government and civil activist Aram Jamal ... Head of the Kurdish Institute for Elections. Hawre Ahmed ... International law expert Shorsh Amin ... Civil activist Bakhtiar Zuhdi ... Head of the Kurdistan Relief Organization Salah Rashid ... Former Minister in the Kurdistan Regional Government Homer Mohammed ... Writer and civil activist Dr. Sherkao Muhammad Amin ... Academic and former Deputy of Parliament in Kurdistan Region Shwan Muhammad ... Journalist Nishtiman Abdulqadir ... Poet and civil activist Parwa Ali ... Former Deputy of Parliament in Kurdistan Region Stara Arif ... Writer and journalist Dr. Parween Arif ... Academic and expert in oral history Jamal Jalal Ali ... Retired employee Dr. Kamaran Qardagh ... Specialist doctor Ibrahim Ahmad Saleh ... Engineer, academic, and political activist Nawzad Majid Sharif ... Lawyer and political activist Kamran Osman ... Head of Human Rights department for CPT organization Halwest Abdullah ... Civil activist and Being Free Organization President Baban Jaafar ... Civil activist Mastan Ali ... Human rights advocate and civil activist   Shwan Abdullah ... Security officer and former political prisoner Mohammed Ahmed ... Writer and legal expert Sardar Qadir Ali ... Former acting governor and political activist Niyaz Abdullah ... Activist and human rights Advocate Burwa Rasul Ahmed ... Academic - University of Raparin Abbas Qadir Abdullah ... Lawyer - Koysinjaq Barzan Shalal Ahmed ... Poet and Civil Activist Asos Hardi …Writer and Journalist Jamal Aziz ... Former Ministry Attorney and Former Political Prisoner Jihad Mohammed Hamza Kareem ... Educational Expert and Civil Activist Faraidoon Hassan Abdullah ... Economist and civil activist Salah Hameed Majid ... Former cadre of the Communist Party and independent political activist Aras Mohammed Ghareeb ... Retired employee Yassin Qadir Barzanji ... Writer and playwright Ibrahim Majid Faraj ... University professor Dr. Raad Rafat Muhammad ... University professor Berusk Asaad Mohammed Mergasuri ... Civil activist Omar Fares Azmar ... Alpha Testing, Dallas, USA Mohammed Hassan Khurshid ... Former political prisoner and civil activist Dr. Sarwer Abdul Rahman Omar ... President of Pay Foundation for Education and Development Babakir Drayee … former manager of Sulaimani Directorate of Culture Khalat Khalid Diler ... Government employee Goran Aziz ... Interpreter - Sweden Dr. Dara Mohammed Jameel ... Consultant Aziz Ali ... Lawyer - United Kingdom Sarkawt Mohammad Fatah ... Writer and editor-in-chief of Yadname Magazine in the Netherlands Sarhang Faraj ... Former Deputy of Parliament in Kurdistan Region Dr. Sahl Saber Hamd Amin ... Member of Standard Organization Aras Jamal ... Civil engineer Faridon Saman ... Journalist and linguistic researcher - Erbil Abdullah Karim Mahmud ... Writer and journalist Payman Eizaddin ... Lawyer and former Deputy of Parliament in Kurdistan Region Delawar Qardagh ... Poet Shamal Abdulah Ali ... Shamal Aba Rash ... Theater artist   Hawraz Jamal Rafat ... Political activist - Netherlands Khalat Omar Ali Amin ... Writer and researcher Tariq Fateh Hasan ... Owner of Hawlati Newspaper Shamal Muhammad Wahbi ... Retired pharmacist Kamaran Kurdi… Political activist & freelancer - USA Yassin Aftaw ... Writer Rehman Ghareeb ... Representative of Metro Center for Defending Journalists Husam Barzanji ... Coordinator of Sustainable Development network in Kurdistan Region Yassin Rasul ... Businessman – Sweden Barham Hassan Abdullah… Civil activist - USA Hewa Kardoee... Immigration consultant - Sweden Goran Mariwany ... Poet and translator Shokhan Hama Rashid ... Lawyer Rebaz Ghareeb ... Civil activist Hawal Rouf Nali ... Researcher and civil activist - Germany Aram Hama Salih ... Engineer and human rights activist FRU Nazanin Ahmad Othman … Retired employee, Civil Activist - Germany Bahroz Hassan Abdullah …. Civil activist – USA Hemin Abdullah Abdulrahman … Journalist Saman Omer Said Gwl…Journalist. Fatima Ahmad Othman … Civil Activist – Germany Mirwan Ahmad Hassan … Agricultural Engineer. Bayan Ibrahim Rahim … International Journalist Jamal Mahmud Hamid … Painter – Canada Khabat Abdwlkarim … Civil activist. Karmand Mahmood Abdullah … Lawyer      

هاوڵاتی / شوان عباس بەدری ئەمرۆ چوارشەممە کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراق لە رێی نووسراوێکەوە رایگەیاند ،ژمارەیەک کاندیدی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دوور خستۆتەوە . سەبارەت بەم بابەتە "هاوڵاتی"پەیوەندی بە "جومانە غەلای" وتەبێژی کۆمسیۆنی عیراقەوە کرد و ناوبراو وتی:" سەبارەت بە دوورخستنەوەی "کاوار ئەنوەر حسێن" کۆمسیۆن پارتەکەی ئاگادار کردبووە کە بە مەبەستی دەستەبەرکردنی ژمارەی ژنان لەناو لیستی حزبەکەیان دەبێت ناوی کاندیدێکی پیاو بسرنەوە و ناوی ژنێک کاندید بکەن". لە بەشێکی دیکەی قسەکانی "جومانە غەلای"وتی :" بە مەبەستی دەستەبەر کردنی رێژەی لە ٪30 ژنان لە ناو لیستی بزوتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی ، ئەوا ناوی " نەرمین ساڵح عەبدوڵا" زیاد کراوە". سەبارەت بە دوورخستنەوەی کاندیدەکانی دیکە ناوبراو بە "هاوڵاتی" راگەیاند،" کاندیدەکانی دیکەش لەبەر نەبوونی مەرجی خۆکاندیدکردنیان بۆ هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان بۆ ساڵی 2024 و بە پشت بەستن بە رینوومایەکانی ناونووسین و پشتراستکردنەوەی ناوی لیستی کاندیدەکان و سەرپێجی رینووماییەکان دوور خراونەتەوە و کەسی دیکە لە جێیان دانراوە". جێی ئاماژەیە  وابریارە لە 10/6/2024 هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان لە هەرێمدا بەرێوە بچێت و  پارتی دیموکراتی کوردستانیش وەک نارەزایەتییەک لە بریارەکانی دادگای فیدراڵی عیراق و هەڵوەشاندنەوەی 11 کورسی کۆتای پەرلەمان و گۆرینی سیستمی هەڵبژاردنەکان لە بازنەی داخراوەوە بۆ فرە بازنەیی ، لە رێی راگەیندراوێکەوە ئاشکرای کرد بەشداری هەڵبژاردن ناکات .

زریان فەرەیدوون بەپێى ئەو پێشبینییانەى بۆ کەشوهەواى 48 کاتژمێرى داهاتو کراوە، پلەکانى گەرما لە زۆرینەى ناوچەکانى هەرێمى کوردستان بەرزبونەوەى بەرچاو تۆمار دەکەن و لە گەرمیان پلەکانى گەرما نزیکى 40 پلە دەبنەوە پشتیوان ئیبراهیم  شارەزای کەسناسی ئەمڕۆ چوارشەممە ١٧/٤/٢٠٢٤ لە لێدوانێکدا بە هاوڵاتی وت، پلەکانی گەرما  لە هەندێک ناوچەی وەک گەرمیان و کەرکوک بە ڕێژەی ٧ بۆ ٨ پلەی سلیزی بەرزدەبنەوە و لە ناوچەکانی هەرێمیش بە گشتی بەردەوام دەبێت لە بەرزبوونەوە بە شێوەیەکی بەرچاو. سەبارەت بە ئەگەری بارانبارینیش ڕایگەیاند، پلەکانی گەرما بەردەوام دەبن لە بەرزبوونەوە ، تا کۆتاییەکانی مانگی چوار،و پێسبینیدەکرێت لە ٢٨ی مانگی ٤( نیسان) بۆ سەرەتای مانگی پێنج(ئایار) ١٠/ ٥ شەپۆلێکی بارانبارین ڕوولە ناوچەکانی هەرێم بکات . هاوکات بە گوێرەی پێشبینییەکانی کەشناسی  حکومەتی هەرێمی کوردستان ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ ئاسمان ساماڵ ده‌بێت، پله‌كانی گه‌رما به‌ڕێژه‌ی 1-2 پله‌ی سیلیزی به‌رزده‌بنه‌وه‌ به‌راورد به‌ تۆماركراوه‌كانی دوێنێ و سبه‌ی پێنجشه‌ممه‌ش ئاسمان ساماڵ و په‌ڵه‌ هه‌ور ده‌بێت، پله‌كانی گه‌رماش به‌رز ده‌بنه‌وه‌ به‌راورد به‌ تۆماركراوه‌كانی ئه‌مڕۆ. به‌رزترین پله‌كانی گه‌رمای پێشبینیكراو به‌ پله‌ی سیلیزی هه‌ولێر : 32  سلێمانی : 29 دهۆك :  30  زاخۆ  : 31 هه‌ڵه‌بجه‌ : 30 كه‌ركوك : 35 سۆران : 29 حاجی ئۆمه‌ران : 20 گه‌رمیان : 37