ترەمپ: ئێران لەناوی دەبەین چەکی ئەتۆمی دروستبکات

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد ئەندامێکی پەرلەمانی عێراق لەبارەی زیادکردنی مووچەی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکانی هەرێمی کوردستان روونکردنەوە دەدات. دارا سێکانیانی، ئەندامی لیژنەی ئابووری لە پەرلەمانی عێراق بە هاوڵاتی راگەیاند "هەمواری یاسای زیادکردنی مووچەی خاوەن پێداویستی تایبەت لە ١٧٠ هەزارەوە بۆ ٢٥٠ هەزار لە پەرلەمانی عێراق دەرچووە و دەنگی لەسەر دراوە". ئاماژەی بەوەشکرد "گەشبینین بەوەی لە داهاتوودا ئەم بڕیارە خاوەن پێداویستییە تایبەتەکانی هەرێمیش بگرێتەوە کە لە مادەی ١٤ لە دەستووری عێراق هاتووە دەبێت هەموو هاوڵاتییانی عێراق یەکسان بن ماف و مووچەکانیان، هەروەها بڕیاری دادگای فیدراڵی کە هەردوو حکومەتی پابەندکردووە مووچەی فەرمانبەران بدەن و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم هاوتای عێراق بکرێت".  

راپۆرت/ شوان عەباس بەدری دوابەدوای هێرشەکەی روسیا و چوونە ناوەوەی سوپای ئەو وڵاتە بۆ ناو خاکی ئۆکرانیا ، ئەمەریکا و وڵاتانی ئەوروپی بە ئاشکرا پشتگیری خۆیان بۆ ئۆکرانییەکان راگەیاند و هەرلەم چوارچێوەیەدا دەستییان کرد بە ناردنی یارمەتی سەربازی و دارایی بە ملیارەها دۆلار و لەبەرامبەریشدا "ڤلادیمیر پۆتین"ی سەرۆکی روسیاش بۆ بەرپەرچدانەوەی وڵاتانی ئەوروپی چەندین جار بە راستەخۆ و ناراستەوخۆ هەرەشەی پەرچەکرداری سەربازی لەو وڵاتانە کرد و چەکی ئەتۆمیش یەکێک بوو لە بژاردەکانی روسیا و ئایندەی وڵاتانی ئەوروپیش لەناو ئاگری ئەو جەنگەدا بە ناروونی ماوەتەوە . سەبارەت بەم بابەتە "سەرهەد شێخە" چاودێری سیاسی بە "هاوڵاتی" ووت:" پێشبینیکردنی داهاتووی ئەوروپا دوای نزیکەی سێ ساڵ شەڕ لە نێوان ئۆکرانیا و ڕوسیا ئەستەمە چونکە ململانێکان لێکەوتەی ئاڵۆز و دوور مەودای هەیە، یەکێک لە دەرەنجامە گرنگەکانی ئەو شەڕە، زیادبوونی گرژیی نێوان ڕووسیا و ئەروپایە.  پێدەچێت ئەم گرژییانە لە ساڵانی داهاتوودا بەردەوام بن و ئەگەری هەیە شەڕی ساردی نوێی لێبکەوێتەوە.  ئەمەش دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر ئاسایش، ئابووری و سیاسەتی ئەوروپا هەبێت". لە پرسیارێکی دیکەی "هاوڵاتی"کە ئاخۆ ئەم جەنگە لە داهاتوودا چ کاریگەییەکی جیۆپۆلۆتیکی دەبێت لە سەر کیشوەری ئەوروپا ،"سەرهەد شێخە" وتی:" لە درێژخایەندا پێدەچێت شەڕەکە ببێتە هۆی گۆڕانکاری قووڵی جیۆپۆلەتیکی لە ئەوروپادا.  ڕەنگە هەندێک وڵات هەوڵی زیادکردنی خەرجییەکانی بەرگریی خۆیان بدەن. یەکێتی ئەوروپاش ڕەنگە هەنگاو بنێت بۆ بەهێزکردنی تواناکانی بەرگری فراوان بوونی سنوری ڕێکخراوی ناتۆ.  هەروەها ڕەنگە لە سەرانسەری کیشوەرەکەدا بەرزبوونەوەی ناسیۆنالیزم و پۆپۆلیزم زیاتر بێت ". "نابێت ئەوەش لە یاد بکەین کە ئەم شەڕە هەستی شوناسی ئەوروپی زیندوو کردۆتەوە.  هاوکات یەکێتی ئەوروپا هەنگاوی ناوە بۆ کەمکردنەوەی پشتبەستنی بە وزەی ڕووسیا و بەهێزکردنی ئابوورییەکەی" سەرهەد شێخە وا دەڵێت. بە بڕوای ئەم چاودێرە سیاسییە بە کارهێنانی چەکی ئەتۆمی بۆ یەکلایی کردنەوەی جەنگەکە و سەرکەوتنی لایەک بە سەر لایەکی دیکەدا ئەگەرێکی دوورە ، پێشی وایە چەکی ئەتۆمی چەکێکی دوولایەنەیە و بە کارهێنانی دەبێتە هۆی لەناوبردنی دوژمن و ئەو لایەنەش کە بەکاری دەهێنێت ، لە درێژەی قسەکانیشیدا وتی:"بە دووری دەزانم لە قۆناغی ئێستادا روسیا بیر لە بەکارهینانی چەکی ئەتۆمی بکاتەوە چونکە وڵاتانی هاوپەیمانی ناتۆ زۆربەیان خاوەن هەمان چەکن ،ئەگەربێتوو روسیا ئەتۆم بەکار بهێنێت بە دڵنیاییەوە ئەوا ئەو وڵاتانەش بە هەمان چەک وەڵامی دەدەنەوە ". لەبارەی کاریگەرییەکانی ئەو شەپۆلە ئاوارەیەی کە لە دوای جەنگەوە روویان لە وڵاتانی دیکەی ئەوروپا کردووە و ئەو فشارە ئابووریانەی کە کەوتۆتە سەر ئەو وڵاتانە ،ئەم چاودێرە سیاسییە وتی:" دەرئەنجامێکی گرنگی دیکەی ئەو شەڕە قەیرانی پەنابەرانە،  بە ملیۆنان کەس لە ئۆکرانیا ئاوارە بوون و بەشێکی زۆریان پەنایان بۆ وڵاتانی ئەوروپا بردووە،  ئەمەش فشارێکی زۆری خستۆتە سەر سیستمی چاودێری کۆمەڵایەتی و سەرچاوەکانی ئەو وڵاتانە و پێدەچێت لە ساڵانی داهاتوودا ببێتە ئاڵنگاری لەبەردەم وڵاتانی ئەروپا وهەروەها شەڕەکە کاریگەرییەکی بەرچاوی ئابووری لەسەر ئەوروپا هەبوو.  نرخی وزە بەرزبووەتەوە  ئەمەش بووەتە هۆی زیادبوونی هەڵاوسان و کەمبوونەوەی گەشەی ئابووری.  پێدەچێت ئەم کاریگەرییە ئابوورییانە لە کورت خایەندا بەردەوام بن ".   سەبارەت بەوەی کە ئاخۆ پەیامی روسیا بۆ وڵاتانی جیهان  لە هاویشتنی مووشەکە کیشوەربرەکەی کە هەفتەی رابردوو بە شێوەیەکی ئەزموونی هاویشتی و لە ئاسمانی چەند وڵاتێکی ناوچەکە تێپەری چییە ، ئەم چاودێرە سیاسییە وتی :" لەوەیە ئاسان نەبێت بتوانین پاڵنەرە وردەکانی ڕووسیا بۆ تاقیکردنەوەی مووشەکی بالیستیکی کیشوەر بڕ  دەست نیشان بکەین بەڵام دەتوانرێت ئەوە بخەینەڕوو  کە ڕووسیا ئەم تاقیکردنەوەی وەک نیشاندانی هێز بۆ دراوسێ و ڕکابەرەکانی بە تایبەت ئەمریکا و ناتۆ ئەنجامدابێت.  لە ئێستادا گرژییەکانی نێوان ڕوسیا و ڕۆژئاوا بەهۆی شەڕی ئۆکرانیا زۆرە و ئەم تاقیکردنەوەی مووشەکییە دەتوانێت ببێتە پەیامێک کە ڕوسیا وەک هێزێکی سەربازی بەهێز دەمێنێتەوە و ئامادەیە بەرگری لە خۆی بکات لە بەرامبەر هەر هەڕەشەیەکدا". "سەرهەد شێخە" پێی وایە ئامانجێکی دیکەی روسیا لە هاویشتنی مووشەکە بالیستییەکەی ، جگە لە پەیامە دەرەکییەکانی ئەوا پەیامێکی ناخۆییشی بە مەبەستی  بەرززکردنەوەی هەستی نەتەوەیی رووسەکان و پشتگیری وڵآتەکەیان لە جەنگی ئۆکرانیا لە خۆ دەگرێت. " ئەگەری ئەوە هەیە کە ئەم تاقیکردنەوەیە ئامانجی  ناوخۆیی هەبێت.  ڕەنگە سەرکردایەتی ڕووسیا هیوای ئەوە بخوازێت کە ئەم نمایشە و تاقیکردنەوە ببێتە هۆی هەستی نیشتمانپەروەری و پشتیوانی گەلی ڕووسیا لە جەنگی لەگەڵ ئوکراینا زیاتر بکات" سەرهەد شێخە وا دەڵێت. ئەم چاودێرە سیاییە پێشی وایە دوابەدوای هاتنی "ڤلادیمیر پۆتین" ئەو ووڵاتە کار بۆ کۆتایی هێنان بە تاک جەمسەری لە جیهاندا دەکات و بە "هاوڵاتی"ووت :" دەکرێت یەکێک لە ئامانجەکانی جەنگی ڕوسیا لەگەڵ ئۆکرانیا بۆ دەرکەوتنی بێت وەک یەکێک لە جەمسەرەکانی جیهان کە دوای ڕوخانی بلۆکی خۆرھەڵات (یەکێتی سۆڤیەت) هاتنی پۆتین بۆ سەرۆکایەتی ڕوسیا  کار بۆ تێ پەڕاندنی سیستەمی یەک جەمسەری دەکات و ئێستا لە قۆناغی سەرەتای دەرکەوتنی سیستەمی چەند جەمسەری داین". دوو ساڵ لەمەوبەر و لە ریکەوتی 24 ی شوباتی 2024  دا، ڤلادمیر پۆتین، سەرۆکی روسیا دەستپێکی چالاکییە سەربازییەکانی وڵاتەکەی لە دژی ئۆکرانیا راگەیاند و بەم جۆرە جەنگێکی ماڵوێرانکەر هەڵگیرسا و بەپێی سەرچاوە ئۆکرانی و رۆژئاواییەکانیش تائێستا نزیکەی 10 هەزار کەسی سڤیل و 200 هەزار سەربازی روسی و ئۆکرانی لە جەنگەکەدا کوژراون و کاریگەرییەکی زۆریشی لەسەر ژیانی رۆژانەی هاوڵاتییە ئۆکرانییەکان لەلایەک و لایەکی دیکەوە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان داناوە.

هاوڵاتی سه‌رۆكی هه‌رێم و باڵیۆزی فه‌ره‌نسا جه‌خت له‌ ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن به‌ به‌شداریی هه‌موو لایه‌نه‌كان ده‌كه‌نه‌وه‌. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا دەڵێت، نيوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ سێشەممە، نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ‌ پاتريك دورێل باڵيۆزى فه‌ره‌نسا له‌ عێراق كۆبۆوه‌ و لەبارەی دۆخى ناوخۆى هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى فه‌ره‌نسا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان و په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، گفتوگۆيان كرد. له‌ راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێمی كوردستاندا هاتووه‌، "له‌ ته‌وه‌رێكی‌ دیكه‌ی‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا جه‌ختیان له‌ گرنگیی‌ ئه‌نجامدانی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان به‌ به‌شداریی‌ هه‌موو لایه‌نه‌كان كرده‌وه‌، هه‌روه‌ها به‌ره‌وپێشچوونه‌كانی‌ گفتوگۆی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان و حكومه‌تی‌ عێراقیی‌ فیدراڵییان به‌ ئه‌رێنی‌ هه‌ڵسه‌نگاند." باسلەوەسکراوە کە : دۆخی‌ ناوچه‌كه‌ به‌گشتی‌ و چه‌ند پرسێكی‌ دیكه‌ی‌ جێی‌ بایه‌خی‌ هاوبه‌ش، لایه‌نێكی‌ دیكه‌ی‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌ بووه‌. جێگەیباسە رۆژی 10ـی حوزەیرانی ئەم ساڵ بۆ بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان دیاریکراوە.    

هاوڵاتی دوای ئەوەی شەوی ڕابردوو کاندیدێکی بەرەی گەل لە ڕوداوێکی هاتوچۆدا لە قەزای بەردەڕەش بە ئوتومبێل لە ماتۆرسکیلێکیدا و لە ئەنجامدا شۆفێری ماتۆرسکیلەکە گیانیلەدەستدا، خۆی ڕادەستی پۆلیس کرد.  شەوی رابردوو، ڕووداوێكی هاتوچۆ لە سنووری قەزای بەردەڕەش لەنێوان ئۆتۆمبێلێكی جۆری (تۆیۆتا كامری) و ماتۆڕسكیلێك ڕووی دا و لە ئەنجامدا شۆفێری ماتۆڕسكیلەكە بە ناوی عەبدوڵا نەجم گیانی لەدەست دا و كەسێكی دیكەش بریندارە ، هەردوو گەنجەکە، خەڵكی كۆمەڵگەی (بشیریان)ی سەر بە ناحیەی كەلەكی سەر بە قەزای بەردەڕەشن. لەم بارەیەوە  زکری زێباری نزیک لە لیستی بەرەی گەل، ئەمڕۆ سێشەممە وردەکاری ڕوداوەکەی بۆ هاوڵاتی ئاشکرا کردو وتی، مەهدی ساڵح کاندیدی  لیستی (بەرەی گەل) ”شەوی ڕابردوو بەهۆی ئەوەی دوو ماتۆڕسكیل كێبڕكێیان كردووە، یەكێكیان ڕووبەڕوو تووشی پێكدادان بووە لەگەڵ ئۆتۆمبێلەكەی مەهدی ساڵح و بەهۆی ئەمەشەوە گیانیلەدەستاوە". وتیشی ، ”ئێستا مەهدی ساڵح خۆی رادەستی پۆلیس كردووە.“ لیستی بەرەی گەل، لەلایەن لاهور شێخ جەنگییەوە سەرکردایەتی دەکرێت ولە  هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستاندا بەشداری دەکات.  

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد داڕشتنەوەی/ زریان فەرەیدوون دوای بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵی لەبارەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان وەزارەتی پێشمەرگە داوای لە عێراق کردووە لەلەسەر بنەمای هاوتاکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و عێراق، مووچە و سەرجەم دەرماڵەکانی هێزی پێشمەرگە هاوتای هێزە ئەمنییەکانی عێراق بکرێت لیوا بەختیار محەمەد سدیق، ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێسمەرگەی هەرێمی کوردستان، لەم بارەیەوە بە هاوڵاتی وت، وەزارەتی پێسمەرگە لیژنەی تایبەت بەم پرسەی هەیە و پێستریش ویستویانە مووچە و دەرماڵەی هێزەکانی پێشمەرگە هاوتای هێزەکانی عێراق بکەنەوە بەڵآم بەهۆی نەبوونی بودجەی پێویست نەیانتوانیوە ئەو کارە بکەن ،دەشڵێت "گەر بودجەی وەزارەتی پێشمەرگە بچێتە سەر بەغدا هەوڵئەدەین  مووچەو دەرماڵەکان هاوتا بکەین ". باسی لەوەشکرد ، کە ئەو پرسە لە ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی دارایش باسکراوە بەڵام هەنگاوە عەمەلییەکانی ماوە کە ئەویش پەیوەستە بە بودجەوە و بڕیاری کۆتای بەغدا. سەبارەت بە زیادبونی پارەی هێزەکانیش وتی، " زیادبونی پارەکە پەیوەستە بە پلەی فەرمانبەرەکەوە و  لە ٪٢٠  تا ٪٥٠ زیاد دەکات لە جوندییەکەوە هەتا عەمیدێک". لە وەزارەتی پێشمەرگە چوار جۆری دەرماڵە هەیە؛ خێزان و منداڵ، مەترسی، خواردن و بڕوانامە، بەڵام زیاتر لە 30 ساڵە دەرماڵەی بڕوانامە خەرج نەکراوە، ئێستا وەزارەتی پێشمەرگە داوا دەکات دەرماڵەکە خەرج بکرێت.  جێگەیباسە  وەزارەتی پێشمەرگە لە 30 لیوای هاوبەش و نزیکەی 60 هەزار پێشمەرگە پێکهاتووە و گەر بڕیارەکە جێبەجێبکرێت ئەوا هاوتاکردنی مووچە و دەرماڵە  دەیانگرێتەوە، ئەمە جگە لە یەکەکانی حەفتا و هەشتا کە داواکراوە ئەوانیش بگرێتەوە.    

هاوڵاتی کۆشکی سپی لە راگەیێندراوێکدا ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکەی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و سەرۆکوەزیرانی عێراقی ئاشکرا کرد و، راشیگەیاند لە کۆبونەوەکەدا باس لە هەرێمی کوردستان بە تایبەت پرسی مووچە و هەڵبژاردنەکان کراوە. بە گوێرەی ڕاگەیەندراوە هاوبەشەکەی نێوانیان جۆ بایدن، پشتگیری رێککەوتنى نێوان هەولێر و بەغدادی کردوە سەبارەت بە بودجە و موچەى فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان هاوکات سەبارەت بە هەڵبژاردنى پەرلەمانى کوردستانیش داوایکردووە هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد و دیموکراسییانە بکرێت. ئاژانسی هەواڵی ئەلمۆنیتەریش لەسەر دانیشتنەکە نوسیویەتی لە دانیشتنەکەیدا لەگەڵ سەرۆکی ئەمریکا سودانی بەرگری لە بڕیارەکانی ئەم دواییەی دادگای فیدراڵی عێراق کردوە کە ڕێگەی بە بەغدا داوە ڕاستەوخۆ مووچەی فەرمانبەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان بدات، و هەڵبژاردنەکانی هەرێم لەلایەن کۆمسیۆنی عێراقەوە بەڕێوەببرێت. سودانی باسی لەوەشکردووە، سەرکردەکانی هەرێم عێراقیان تۆمەتبار کردووە بەوەی کە دادگای فیدراڵی بە شێوەیەکی سیستەماتیکی سەروەری و دەسەڵاتی حکومەتی هەرێمی کوردستان کەم دەکاتەوە و کوردستانی کردۆتە ئامانج". ئەلمۆنیتەر باسی لەوەکردووە کە  سودانی بە بایدنی گوتووە دادگای فیدراڵی هەرێمی کوردستانی نەکردۆتە ئامانج و گرنگی بە هەماهەنگی نێوان هەرێم و عێراق دەدەن . کاتێک پرسیاری لێکراوە سەبارەت بە ڕێگریکردن لە هێرشەکانی داهاتووی ئێران بۆ سەر ناوچەکە، سودانی وتی گفتوگۆ باشترین چارەسەرە لەگەڵ دراوسێکانی عێراقدا ". جۆ بایدنیش لە وەڵامی ئەمەدا ، جەختی لەسەر بەردەوامی رێککەوتنەکەی نێوان عێراق و هەرێم کردوە و و تویەتی: پێویستە پەیوەندییەکانى هەرێم و عێراق بە هاوسەنگى و سەقامگیری بمێنێتەوە. هەر بە گوێرەى ڕاگەیەنراوە هاوبەشەکەی نێوانیان، سەرۆکى ئەمەریکا داوای لە سودانى کردوە دەست بەهەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمی کوردستان بکرێت. لە بەشێکی دیکەی کۆبونەوەکەى نێوان سەرۆکی ئەمەریکا و سەرۆک وەزیرانى عێراق پرسی کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا و سزای بانکە عێراقیەکان تاوتوێکراوە. کۆشکی سپی لە راگەیندراوەکەیدا، ئاشکرای کردوە کە هەریەک لە جۆ بایدن و محەمەد شیاع سودانی پشتگیری لە کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا دەکەن، ئەمەش لە دوای کۆتای هاتنی دانوستەنەکانی نێوانیان و ئەنجامدانی پێداچونەوەی تەواوەتی لە مەترسیەکانی داعش لە عێراق. لە ڕاگەیندراوەکەدا ئەوەشهاتوە، لە کۆتایی ساڵی 2024دا بانکەکانی عێراق پەیوەندیەکانیان و مامەڵەکانیان ڕاستەوخۆ بە بانکە نێیودەوڵەتییەکانەوە دەبەسترێتەوە. هاوکاتیش، جۆ بایدن و سودانی ئاماژەیەن بەوەشکردوە، کە چاکسازییەکانى عێراق لە کەرتی بانکیدا سەرکەوتنی پێوە دیارە و بەردەوام دەبن لەسەری و لە کۆتای ئەمساڵدا دەرئەنجامەکانی بەدەر دەکەوێت. رۆژی شەممە، 13ـی نیسان، محەممەد شیاع سوودانی بە سەردانێکی فەرمی بەرەو واشنتن بەڕێکەوت؛ رۆژی دووشەممە، 15ـی نیسان لە کۆشکی سپی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەوە. 

هاوڵاتی پلانەکانی سعودییە بۆ دروستکردنی شارێکی هێڵی زیرەک لە پارێزگای نیوم تابوک کە دیزاین کراوە بۆ ئەوەی هیچ شەقامێکی تێدا نەبێت و خاڵی بێت لە ئوتومبێل و گازی ژەهراوی کاربۆن بەرەو شکست هێنان دەچێت . شاری هێڵی نیۆن بڕیاربوو 105 میل (170 کیلۆمەتر) درێژ بێت، بەڵآم  چاوەڕوان دەکرێت تا ساڵی 2030 بگاتە تەنها یەک میل و نیو (2.4 کیلۆمەتر). هاوکات بە گوێرەی ڕاپۆرتێکی بلومینگ ، چاوەڕوان دەکرێت تا ساڵی 2030 کەمتر لە 300 هەزار کەس نیشتەجێ بنێت لەو شارەدا لە کاتێکدا بە گوێرەی پلانی سەرەتای پرۆژەکە وا بڕیاربوو ببێتە شوێنی نیشتەجێبوونی  1.5 ملیۆن کەس. ئاژانسی بلومینگ دەڵێت هۆکاری کەمکردنەوەی درێژی ئەو شارە و بچوککردنەوەی پڕۆژەکە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە سندوقی سامانی سەروەری سعودیە هێشتا بودجەی نوێی ساڵی 2024ی پەسەند نەکردووە هەروەها بە لایەنی کەمەوە یەکێک لە بەڵێندەرەکانی هێڵەکە دەستی کردووە بە دەرکردنی کارمەندەکانی و کشانەوە لە پڕۆژەکە. لەم بارەیەوە بەڕێوەبەری کارپێکردنی پڕۆژەکە گیڵس پێندڵتۆن بە بڵاوکردنەوەی چەند وێنەیەک هەموو ئەم قسانەی ڕەتکردۆتەوەو نوسیویەتی : "چۆن وەڵامییان بدەینەوە دەربارەی ئەو کارە باوەڕپێنەکراوەی لە نیۆم ئەنجام دەدرێت؟" "گەورەترین باڵەخانەی جیهان لە چیاکانەوە بۆ دەریا"

هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە یادی ٣٧ ساڵەی کیمیابارانی بالیسان و شێخ وەسانان و دۆڵی شناوەتیدا لە ڕاگەیەندراوێکدا، لەگەڵ ناردنی" دروود بۆ گیانی سەرجەم شەهیدانی ڕوداوەکە" ڕاسیگەیاند،" شايسته‌ى باشترين خزمه‌ت و گرنگيپێدانى زياترن‌". ئەمڕۆ سێشەممە لە ڕاگەیەندراوێکدا سەرۆکی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند، "خه‌ڵكى جوامێر و نيشتمانپه‌روه‌رى باليسان و شێخ وه‌سانان و دۆڵى خۆشناوه‌تى وه‌ك هه‌موو گه‌لى كوردستان، نه‌ك هه‌ر به‌ كيمياباران و ژەهراويكردنى خاك و ئاو و ئاسمانه‌كه‌ى كۆڵيان نه‌‌دا، به‌ڵكو خۆڕاگرانه‌ تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ و درێژه‌يان به‌ تيكۆشان دژ به‌ سته‌م و دكتاتۆرى دا، بۆيه‌ شايسته‌ى باشترين خزمه‌ت و گرنگيپێدانى زياترن‌." لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیدا دەڵێت، كيميابارانكردنى ئه‌و ناوچه‌يه‌ کە "هه‌ميشه‌ مه‌كۆى شۆڕش و تێكۆشان بووه‌ دژى سته‌م و دیكتاتۆرى و له‌پێناو ئازاديى گه‌لى كوردستاندا قوربانيى زۆرى داوه‌، سه‌ره‌تا و ده‌سپێكى تاوانى كيميابارانكردنى خه‌ڵك و خاكى كوردستان بوو كه‌ بووه‌ لاپه‌ڕه‌يه‌كى ڕه‌شى مێژووى ئه‌نجامده‌رانى و نيشانه‌ى سته‌ملێكراويى گه‌لى كوردستان.   دەقی ڕاگەیەندراوەکە:  ڕاگه‌يه‌نراوێك له‌ سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستانه‌وه‌ ئه‌مڕۆ 16ى نيسان، له‌ يادى به‌ئازارى (37) ساڵه‌ى كيميابارانكردنى باليسان و شێخ وه‌سانان و دۆڵى خۆشناوه‌تيدا، دروود بۆ گيانى پاكى شه‌هيدان و سڵاو بۆ‌ كه‌سوكارى سه‌ربه‌رزيان و ته‌واوى قوربانى و به‌ركه‌وته‌كانى ئه‌و تاوانه‌ى ڕژێمى پێشووى عێراق ده‌نێرين و به‌ ڕێزه‌وه‌ ياديان ده‌كه‌ينه‌وه‌. كيميابارانكردنى ئه‌و ناوچه‌يه‌ كه‌ هه‌ميشه‌ مه‌كۆى شۆڕش و تێكۆشان بووه‌ دژى سته‌م و دكتاتۆرى و له‌پێناو ئازاديى گه‌لى كوردستاندا قوربانيى زۆرى داوه‌، سه‌ره‌تا و ده‌سپێكى تاوانى كيميابارانكردنى خه‌ڵك و خاكى كوردستان بوو كه‌ بووه‌ لاپه‌ڕه‌يه‌كى ڕه‌شى مێژووى ئه‌نجامده‌رانى و نيشانه‌ى سته‌ملێكراويى گه‌لى كوردستان. خه‌ڵكى جوامێر و نيشتمانپه‌روه‌رى باليسان و شێخ وه‌سانان و دۆڵى خۆشناوه‌تى وه‌ك هه‌موو گه‌لى كوردستان، نه‌ك هه‌ر به‌ كيمياباران و ژاراويكردنى خاك و ئاو و ئاسمانه‌كه‌ى كۆڵيان نه‌‌دا، به‌ڵكوو خۆڕاگرانه‌ تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ و درێژه‌يان به‌ تيكۆشان دژ به‌ سته‌م و دكتاتۆرى دا، بۆيه‌ شايسته‌ى باشترين خزمه‌ت و گرنگيپێدانى زياترن‌. سڵاو بۆ ئه‌و هه‌موو خه‌ڵكه‌ دڵسۆزه‌ى له‌ كاتى كيمياباراندا يارمه‌تيى قوربانييانيان دا و گيانى خۆيان خسته‌ مه‌ترسى، بۆ ئه‌وه‌ى بريندار و به‌ركه‌وتووان تيمار بكه‌ن. گيانى پيرۆزى شه‌هيدان شاد و ياديان هه‌ميشه‌ به‌ خێر. نێچيرڤان بارزانى سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان   جێێگەیباسە لە ساڵی ١٩٧٨ ڕژێمی بەعس بە چەکی کیمییای  بۆردوومانی هەردوو گوندی بالیسان و شێخ وەسانانی كرد و بەهۆیەوە زیاتر لە 200 كەس بە كاریگەریی ئەم چەكە گیانیان لەدەستدا و ئەمڕۆ ٣٧ ساڵ بەسەر ئەو هێرشەدا تێپەڕی.

هاوڵاتی وەزارەتى تەندروستى حکومەتى هەرێمى کوردستان بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ سێشەممە 16 نیسان 2024 هەڵمەتێکی فراوانی نیشتمانی کوتان دژی نەخۆشی سوڕێژە بە پێکوتەی دژەڤایرۆسی سوڕێژەی تێکەڵاو دەست پێدەکرێت. ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە ئەم هەڵمەتە گشتگیر و فراوانە و سەرتاسەریی هەرێمى کوردستان دەگرێتەوە، منداڵان لە هەرێمى کوردستان لە باخچەى ساوایان و قوتابخانە سەرەتاییەکان (تا پۆلى شەش-ى سەرەتایی) پێکوتەکەیان بۆ دەکرێت. وەزارەتی تەندروستی ڕاشیگەیاندووە کە  بەردەوام دەبن لەزیادکردنی هۆشیاری کۆمەڵگا سەبارەت بە کوتانی ڕۆتینی و مەترسییەکانی نەخۆشی سورێژە و هاندانی خێزانەکان بۆ کوتانی منداڵەکانیان و پەیڕەوکردنی کوتانی منداڵەکانیان بەپێی خشتەی بڕیاردراو. ئەم هەڵمەتە ماوەی دە ڕۆژ دەخایەنێت لە باچخەی ساوایان و قوتابخانە سەرەتاییەكان لە ڕێگەی 3,280 كارمەند، نزیکەی873,191 منداڵ بە ئامانج دەگیرێن بۆ پێدانی كوتان بەم شێوەیەی خوارەوە: * ڕۆژی دەسپێكردن: سێشەممە 16 / 4 / 2024 * ماوە 10 ڕۆژ * شوێن: باخچەی ساوایان و قوتابخانە سەرەتاییەكان. * * تەمەنی منداڵ: منداڵانی باخچەی ساوایان و قۆناغی یەكەم تاوەكو قۆناغی شەشەمی سەرەتایی. * ژمارەی منداڵانی: 873,191 منداڵ. * ژمارەی سەردان: 10,916 سەردان. * قوتابخانەكان: 3,981 قوتابخانە. * ژمارەی كارمەندان: 3,280 كارمەند. * * سەرپەرشتاران: 1,100سەرپەرشتار * ژمارەی تیمەكان: 1,094 تیم. * ناوەندی سەرپەرشتی: 27 ناوەند. * گواستنەوەی تیم: 1,500 ئۆتۆمبیل. 

هاوڵاتی رۆژی ١ی نیسانی ٢٠٢٤، بە هۆی هێرشی سوپای پاسداران بۆ سەر بینای کۆنسولگەری ئێران لە دیمەشقی سووریا ٧ ئەفسەری پلەباڵای سوپای پاسداران  کوژران. کوژرانی ئەم ٧ ئەفسەرە پلە باڵایەی سوپای پاسداران دەنگدانەوەی گەورەی هەبوو لە میدیا ناوخۆیی و دەرەکییەکانی ئێران. سەرەنجام درەنگانی شەوی شەممە ١٣ی نیسان لە لایەن ئێرانەوە هێرشی مووشەکی کرایە سەر ئیسرائیل و کۆماری ئیسلامی بە زیاتر لە ٣٠٠ مووشەک و درۆن هێرشی کردە سەر ئیسرائیل. ٩٩٪ مووشەک و درۆنەکان بەر لەوەی بگەنە خاکی ئیسرائیل لە لایەن هێزی بەرگری ئاسمانی ئیسرائیل، ئەمریکا، فەرەنساوە تێکشکێنران و خرانە خوارەوە. بە وتەی وەزیری بەرگری ئیسرائیل بە هۆی هێرشەکانی ئێرانەوە کچێکی ٧ ساڵان بریندار بووەو خەسارێکی زۆرکەم بە بنکەیەکی سەربازی ئیسرائیل گەیشتووە. لە ئێستادا میدیاکان باس لەوە ئەکەن ئیسرائیل خۆی ئامادە ئەکات بۆ وەڵامدانەوەی ئێران و ئەمەش ئەگەری ئەوەی لێئەکەوێتەوە کە ئەو جەنگەی ئێستا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست هەیە بەربڵاوتر بکات. ئەمە یەکەمجار نەبوە کە ئەفسەر و پلەدارەکانی سوپای پاسداران لە سووریا لە لایەن هێزەکانی ئیسرائیل یان ئەمریکاوە ئەکوژرێن. لەم بابەتەدا باس لەو ئەفسەرانە ئەکەین کە لەم هێرشانەدا کوژراون. ١ی نیسانی ٢٠٢٤ رێکەوتی ١ی نیسانی ٢٠٢٤، بە هۆی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر بینای کۆنسولگەری سوپای پاسداران ٧ ئەفسەری پلەباڵای سوپای پاسداران بە ناوەکانی: عەمید محەممەد رەزا زاهیدی، عەمید محەممەد هادی حاجی رەحیمی، حسێن ئەمانوڵڵاهی، مەهدی جەلالەتی، موحسێن سەداقەت، عەلی ئاقا بابایی و عەلی ساڵەحی روزبەهانی کوژران. عەمید محەممەد رەزا زاهیدی دوای قاسم سولەیمانی دیارترین سەرکردەی سوپای پاسداران بووە کە لە دەرەوەی سنوورەکانی ئێرانەوە کوژراوە. محەممەد رەزا زاهیدی بەرپرسی دۆسیەی سووریا و لوبنان بوو لە سوپای قودس. پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ بەشار ئەسەد سەرۆککۆماری سووریا و سەید حەسەن نەسروڵڵا کەسی یەکەمی حزبوڵڵای لوبنان هەبوو. محەممەد رەزا زاهیدی ٦٤ ساڵ تەمەن، یەکێک بوو لە فەرماندە بە ئەزموونەکانی سوپای پاسداران و لە تەمەنی ٢٠ ساڵییەوە پەیوەست ببوو بە سوپای پاسدارانەوە. لە ماوەی جەنگی عێراق و ئێراندا بەشداری جەنگ بووەو هەروەها بە پێی هەندێ گرتە ڤیدیۆش کە سوپای پاسداران دەربارەی ئەم فەرماندەیە بڵاوی کردۆتەوە بەشدار بووە لە جەنگ دژی حیزبەکوردییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە دەیەی ١٩٨٠. محەممەد رەزا زاهیدی یەکێک بوو لە ٢٤ فەرماندەیەی سوپای پاسداران کە ساڵی ٢٠٠٠ نامەیەکیان بۆ خاتەمی سەرۆککۆماری ئەو کاتی ئێران نارد دەربارەی رووداوی کوژرانی بەکۆمەڵی خوێندکاران لەو ساڵەدا و یەکێک بوو لەو فەرماندانەی کە وەک بڕیاردەری هێرش بۆ سەر خوێندکارەکان ناو دەبرێت. لە مانگی ٧ی ٢٠٠٠ دا دوای داخرانی رۆژنامەی سەلام، ژمارەیەک لە خوێندکارەکان خۆپیشاندانیان کرد و لە لایەن بەسیج و سوپای پاسدارانەوە هێرش کرایە سەر بەشی ناخۆیی خوێندکارەکان و دەیان خوێندکار کوژران و بریندار بوون و قۆڵبەستکران و ئێستاش هەندێ لە خوێندکارەکان بێ سەر و شوێنن. محەممەد رەزا زاهیدی بەشدار بووە لەجەنگی ٣٣ رۆژەی لوبنان- ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٠٦.   محەممەد رەزا زاهیدی یەکێک بوو لە کەسە نزیکەکانی ئایەتوڵڵا خامنەیی و دوای کوژرانی ، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی هەڕەشەی لە ئیسرائیل کرد و پێی وتن پەشیمان ئەبنەوە لەم کارەیان. ٢٦ی ئازاری ٢٠٢٤ بەرەبەیانی ٢٦ ی ئازاری ٢٠٢٤ بە مووشەک ڤیلایەک لە دیرەزوور کرایە ئامانج و بەو هۆیەوە بێهرووز واحیدی، یەکێک لە فەرماندەکانی سوپای پاسداران، وێڕای ١٤ کەس لە ئەندامانی حیزبە میلیشیاکانی عێراق و سووریە کوژران. سوپای پاسداران رایگەیاند ئەم هێرشە لە لایەن ئیسرائیلەوە بووەو رێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی سووریا رایگەیاند سوپای قودس ئەو ڤیلایەی وەک ناوەندی پەیوەندیکردن بەکار هێناوە. بێهرووز واحیدی فەرماندەی باڵای سوپای قودس و سوپای پاسداران لەو هێرشەدا کوژران و ئیسماعیل قائانی فەرماندەی گشتی سوپای قودس لە رێ و رەسمی ناشتنەکەی بەشداریکرد. ٢٠ی کانوونی دووهەمی ٢٠٢٤ رۆژی ٢٠ی کانوونی دووهەمی ٢٠٢٤ ، لە گەڕەکی " المزە" لە رۆژئاوای دیمەشق پێنج ئەندامی پلەباڵای سوپای پاسداران بە ناوەکانی : حوجەتوڵڵا ئومیدوار، عەلی ئاقازادە، حسێن محەممەدی، سەعید کەریمی و محەممەد ئەمین سەمەدی کوژران.  سوپای پاسداران کوژرانی ئەم ٥ ئەندامەی خۆی دایە پاڵ ئیسرائیل. حوجەتوڵڵا ئومیدوار بە ناوی خوازراوی "حاج سادق" یەکێک بوو لە فەرماندە باڵاکانی سوپای قودس و یەکێک لە بریکارەکانی قاسم سلێمانی بوو. ماڵپەڕەکانی سەر بە سوپای پاسداران رایانگەیشند پێش کوشتنی چەند جار لە لایەن ئیسرائیلەوە هەوڵی کوشتنی دراوە. ئومیدوار یەکێک بوو لە فەرماندەکانی سوپای پاسداران لە جەنگی ٨ ساڵە و هەروەها لە جەنگ دژی لایەنە کوردییەکانیش بەشدار بوو لە دەیەی ١٩٨٠. ٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣- کوژرانی رەزی مووسەوی رۆژی ٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ بە هۆی هێرشی مووشەکی بۆ سەر بینایەک لە گەڕەکی زەینەبییەی دیمەش، سەید رەزی مووسەوی، کە وەک کەسی ژمارە ٢ی سوپای قودس دوای قاسم سلێمانی دەناسرا. سوپای پاسداران لە راگەیاندنێکدا رەزی مووسەویوەک " بەرپرسی یارمەتیگەیاندن بە بەرەی بەرگری لە سووریا" ناوی برد. رەزی مووسەوی فەرماندەیەک بوو کە زۆر  کەم ناسراو بوو و تەنانەت لە فیلمێکی دێکۆمێنتاری کە دەرباری قاسم سولەیمانیدا دروستکراوە، دەم و چاوی دادەپۆشرێت ووەک " یاری کۆن" و " نزیکترین هاوسەنگەر"ی قاسم سلێمانی ناوی دەبرێت. حسێن ئەکبەری، باڵیۆزی ئێران لە سووریا وتبووی رەزی مووسەوی تا کاتژمێر ٢ی دوانیوەڕۆ لە باڵیۆزخانەی ئێران بوو لە دیمەشق و دواتر گەڕاوەتە بۆ ماڵەکەی خۆی لە گەڕەکی زەینەبییە و کاتژمیر ٤:١٠ دوانیوەڕۆ بە ٣ مووشەک لە لایەن سووریاوە کرایە ئامانج و کوژرا. رەزی مووسەوەی ماوەی ٢٥ساڵ بوو لە سووریا و لوبنان و فەلەستین بوو. بە وتەی بەشار ئەسەد سەرۆککۆماری سوریا، پێشتر ٢ جار ئیسرائیل هەوڵی کوشتنی داوەو سەرکەوتوو نەبووە. ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣- گەڕەکی زەینەبییەی دیمەشق گەڕەکی زەینەبییە لە باشووری رۆژهەڵاتی دیمەشق وەک گەڕەکێک دەناسرێت کە هێزەکانی سوپای پاسدارانی تێدا جێگرکراون. رۆژی ٢ی کانوون یەکەم لە ئۆپەراسیۆنێکی سەربازییدا کە هیچ کات وردەکارییەکەی رانەگەیەنرا ، ٢ فەرماندەی سوپای پاسداران بە ناوەکانی " پەناە تەقی زادە" و " محەممەد عەلی عەتایی شوورجە" کوژران. دواتر سوپای پاسداران رایگەیاند  ئەم ٢ فەرماندەیەی سوپای قودس لە کاتی جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان وەک راوێژکار لە بەرەی مقاومەی ئیسلامی سووریا لە لایەن ئیسرائیلەوە کوژراون. ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢- سنووری ئیسرائیل رۆژی ٢٢ی کانوونی دووهەمی ٢٠٢٢، داوود جەعفەری یەکێک لە کادێرە بە ئەزموونەکانی هێزی ئاسمانی سوپای پاسداران لە نزیک سنوورەکانی سووریا- ئیسرائیل کوژرا. سەرەتا میدیاکانی ئێران رایانگەیاند بە هۆی تەقینەوەی مین لە قەراخ جاددە ، لە دیمەشق و نزیک فڕۆکەخانە کوژراوە. بەڵام بە پێچەوانەی ئەوەی سوپای پاسداران بڵاوی کردەوە لە نزیک سنوورەکانی ئیسرائیل کوژرا . هەروەها بە پێی هەواڵی ماڵپەڕی "صوت المعاصمە" ٦ ئەفسەری پلەباڵای سووریا بە تۆمەتی گەیاندنی زانیاری دەربارەی "داوود جەعفەری" بە دوژمن دەستگیرکران. داوود جەعفەری یەکێک لە فەرماندەکانی سوپای پاسداران بوو کە تۆمەتبار ئەکرا بەوەی دەستی بووە لە تەقە کردن لە فڕۆکە ئۆکراینییەکە کە ١٧٦ کەسی تێدا کوژرا. ١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥- بەرزاییەکانی جەولان (گوڵان) رۆژی١٨ی کانوونی دووهەمی ٢٠١٥ ژمارەیەک لە هێزەکانی حزبوڵڵای لوبنان لە نزیک شاری " مزرعە الامل" لە ناوچەی "قنطریە" لە نزیک بەرزاییەکانی جەولان (گوڵان) کە بەدەست ئیسرائیلەوەیە، بە فڕۆکەیەکی جەنگی کرانە ئاماج و محممەد عەلی ئەڵڵا دادی یەکێک لە فەرماندە باڵاکانی سوپای قودس و ژمارەیەک لە ئەندامانی حزبوڵڵا کوژران. ١٢ی شوباتی ٢٠١٣- رێگای دیمەشق بۆ لوبنان عەمید حەسەن حەسەن شاتری ، کەبە ناوی خوازرای " حیسان خۆشنویس" دەناسرا، بەرپرسی بەشی نۆژەنکردنەوەی باشووری لوبنان، پردی پەیوەندی کۆماری ئیسلامی لەگەڵ لوبنان، لە رێگای نێوان دیمەشق بەیرووت لە لایەن هێزی ئاسمانی ئیسرائیلەوە کرایە ئامانج و کوژرا. لە سەردەمی جەنگی عێراق- ئێران حەسەن شاتری وەک ئەندازیار بەشداری جەنگ بوو. دوای جەنگی ٣٣ رۆژەی ئیسرائیل – حزبوڵڵا لە ساڵی ٢٠٠٦ لە لایەن ئەمریکاوە خرایە لیستی گەمارۆکانەوە. حەسەن شاتری ساڵی ٢٠٠٦ بۆ بونیادنانەوەو نۆژەن کردنەوەی ناوچەکانی باشووری لوبنان رۆشتبووە ئەو وڵاتە. لە دوای دەستپێکی نائارامییەکانی سووریا و جەنگی ناوخۆیی ئەو وڵاتە، کۆماری ئیسلامی بە مەبەستی پشتیوانی لە بەشار ئەسەد ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی خۆی ناردە سووریا، بەناو پارێزەرانی مەزارگەی "زەینەب" و راوێژکاری سەربازی. لەم ماوەیەدا ژمارەیەکی زۆر لە هێزەکانی سوپای پاسداران لە لایەن دژبەرانی بەشار ئەسەدەوە کوژراون. لەگەڵ ئەمەش ئیسرائیل ئەم هێزانەی کردۆتە ئامانج. لە خوارەوە ناوی ژمارەیەک لە فەرماندە باڵاکانی سوپای پاسداران دەهێنن کە لە سووریا کوژراون. حسێن هەمەدانی ، ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥، حەلەب هادی کەجباف، نیسانی ٢٠١٥، دەرعا فەرشاد حەسونیزدە، ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ قەنتەریە حەمید موختربەند، تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ قەنتریە سەعید سەیاح تاهیری ١٣ی کانوونی دووهەمی ٢٠١٦ خان توومان حەسنعەلی شەمس ئابادی ٧ی ئازادی ٢٠١٦   غوڵامڕەزا رەسایی ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦ ، حەلەب   داریووش دروستی ، ٣٠ ئابی ٢٠١٦،  حەماء   ئەحمەد غوڵامی، ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٦ ، حەلەب   مستەفا سەدرزادە، ٢٣ تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ، حەلەب   جان محەممەد عەلیپوور، ٣ی ئابی ٢٠١٧- تەدمیر   محەرەمعەڵی مرادخانی، ٦ کانوونی یەکەمی ٢٠١٥، حەمس   جەبار دریساوی ٨ی تشرینی دریساوی، ٢٠١٤ حەلەب   محەممەد جەمالی پاقەلعە، ٢ی کانوونی دووهەم ٢٠١٣، دیمەشق   حەمیدرەزا تەباتەبایی مێهر، ٢٢ی شوباتی ٢٠١٣، حەلەب   ئەمیررەزا عەلیزادە، ٢١ی نیسان ٢٠١٣، حەلەب   دادالـلە شیبایی، ٢٣ی حوزەیران ٢٠١٤   محەممەد حسێن عەتری، ٤ی حوزەیرانی ٢٠١٣ مووسا کازمی دەرەبیدی، ٢٣ ئاب ٢٠١٤ عەبدوڵڵا ئەسکەندەری، مانگی ٦ی ٢٠١٤ ، حەلەب ئیسماعیل حەیدەری، ١٩ی ئابی ٢٠١٣، حەلەب    

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ لەبارەی دوورخستنەوەی بەشێک لە مامۆستایانی وانەبێژ کە کراون بە بەخشراو روونکردنەوە دەدات. کارۆخ عەبدوڵڵا، نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ لەبارەی دوورخستنەوەی بەشێک لە مامۆستایانی وانەبێژ بە هاوڵاتی راگەیاند "ئەو وانەبێژانە دوورنەخراونەتەوە، بەڵام لە ساڵانی رابردوودا ئەو مامۆستایانی میلاک هاتوونەتە شوێنیان یان بەهۆی رێکخستنی میلاکاتەوە بەشە وانەکانیان کەمی کردووە یان نەماوە". ئاماژەی بەوەشکرد "بەپێی رێنمایی وەزارەتی پەروەردەبێت لە خوار 12 بەشەوە مامۆستای وانەبێژی بۆ دانانرێت لە هەندێک پەروەردە هەشت یان 10 بەش دانراوە، بەڵام بەهۆی رێکخستنی میلاکاتەوە ژمارەیەک مامۆستای وانەبێژ بەخشران". نوێنەری مامۆستایانی وانەبێژ وتیشی "ئەو ئەو وانەبێژانەی بەخشراون لە ریزبەندی پێویستی دانراونەتەوە، چاوەڕێی ئەوەدەکەن کە لەشوێنێک بۆشایی هەبوو ئەو مامۆستای وانەبێژانە دابنرێنەوە". هەروەها کارۆخ عەبدوڵڵا جەختی لەسەر ئەوەکردەوە کە پشتگیری داواکاری ئەو وانەبێژە بەخشراونە دەکەن کە داوادەکەن کە بخرێنە سیستمی دامەزراندن بە گرێبەست. ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو "بەشێک لەو مامۆستایانەش بە ویستی خۆیان وازیان هێناوە، بەڵام ئێستا ئەو وانەبێژە بەخشراوانە کە ژمارەیان ژمارەیان 500 بۆ 600 کەس دەبێت داوا دەکەن بگەڕێنەوە و ناویان بچێتەوە سیستمی ئی - پەروەردەوە کە مافیان دەبێت بۆ دامەزراندنی گرێبەست".  

هاوڵاتی ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە 15ی نیسانی 2024 لە کۆشکی سپی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق و جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمەریکا کۆبوونەوە. لە کۆبوونەوەکەدا سودانی رایگەیاند "سەردانەکەم بۆ ئەمەریکا لە کاتێکی هەستیاردایە کە گرنگی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات نیشان دەدات"، لە بەرامبەردا سەرۆکی ئەمەریکا سوپاسی سوودانی کرد کە "سەرنج دەخەیتە سەر ئابووریی و سەربەخۆیی عێراق، دەمانەوێت ئەمڕۆ زیاتر گفتوگۆ لەسەر ئەمە بکەین، هاوبەشیمان بۆ وڵاتەکانمان، رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان گرنگە". سەرۆکی ئەمەریکا ئاماژەی بەوەشکرد "پابه‌ندین له‌ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مەریكا و هاوپه‌یمانه‌كانمان له‌ ناوچه‌كه‌، له‌وانه‌ عێراق"، ئەوەشی خستەڕوو "کاردەکەین بۆ ئەوەی ململانێکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا فراوان نەبن". سەرۆک وەزیرانی عێراقیش وتی "هەر جۆرە هێرشێک بۆ سەر خەڵکی سڤیل بەتایبەتی منداڵان و ژنان رەتدەکەینەوە"، ئەوەشی وت "پابه‌ندین به‌ ده‌ره‌نجامه‌كانی لیژنه‌ی هه‌ماهه‌نگیی باڵای نێوان عێراق و ئه‌مەریكاوه‌ و سوورین له‌سه‌ر دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ فراوانبوونی ململانێكان له‌ ناوچه‌ی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست". هەروەها سەرۆکی ئەمەریکا تیشکی خستەسەر ئەوەی "ئه‌مەریكا پابه‌نده‌ به‌ ئاسایشی ئیسرائیله‌وه‌، هەروەها پابه‌ندین به‌ گه‌یشتن به‌ رێككه‌وتنی ئاگربه‌ست له‌ غه‌زه‌ بۆ ئازادكردنی بارمته‌كان و رێگریكردن له‌ فراوانبوونی بازنه‌ی ململانێكه‌".

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە له‌ واشنتۆن سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق و وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا كۆبوونه‌وه و باسیان له‌ كاراكردنه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ستراتیژی كرد. نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ دووشەممە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق له‌گه‌ڵ ئه‌نتۆنی بلینكن وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا لە واشنتۆن کۆبوونەوە، به‌پێی راگه‌یه‌ندراوی نووسینگه‌ی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا تاووتاوێی هه‌وڵه‌كان بۆ دانانی بنه‌ماكانی په‌یوه‌ندیی دوورمه‌ودای نێوان هه‌ردوو وڵات كرا، وێڕای ئه‌وه‌ش جه‌خت له‌ كاراكردنه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ستراتیژی كرایه‌وه‌.  سودانی و بلینكن گفتوگۆیان له‌باره‌ی پرسه‌كانی ئابووری و هه‌لی وه‌به‌رهێنان بۆ كۆمپانیا ئه‌مه‌ریكییه‌كان له‌ عێراق، به‌تایبه‌ت له‌ بواری وزه‌دا كرد، هه‌روه‌ها سودانی له‌میانی كۆبوونه‌وه‌كه‌دا رایگه‌یاند، رێكه‌وتنی ستراتیژی نه‌خشه‌رێگای په‌یوه‌ندییه‌كانی داهاتووی عێراق و ئه‌مه‌ریكایه‌. وتیشی: پێویسته‌ هه‌وڵه‌كان بۆ رێگری له‌ فراوانبوونی ململانێ له‌ رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست زیاتر بكرێن. له‌لایه‌ن خۆیه‌وه‌ وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا پشتگیری له‌ هه‌ڵوێسته‌كانی عێراق له‌ ناوچه‌كه‌ كرده‌وه‌ و رایگه‌یاند "پشتگیری له‌ عێراقێكی به‌هێز به‌ له‌به‌رچاوگرتنی هه‌وڵه‌كان بۆ دابینكردنی سه‌قامگیری ناوچه‌یی و نێوده‌وڵه‌تی و هه‌نگاوه‌كان به‌ره‌و په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گه‌ڵ وڵاتانی دراوسێ ده‌كه‌ین". جێگەی ئاماژەیە، رۆژی‌ 13ی‌ نیسانی‌ 2024، محه‌ممه‌د شیاع سودانی، سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ عێراق سەردانی ئەمەریکای کرد و بڕیارە تاوەکو 19ی ئەم مانگە لە ئەمه‌ریكا بێت و بەردەوامی بە کۆبوونەوەکانی بدات لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە.

هاوڵاتی سوپای پاسدارانی ئێران گەنجانی سوریا بە مووچەی  ٧٠٠ بۆ ٨٥٠ هەزار لیرەی سوری دادەمەزرێنێت لە دێرەزور بە مەبەستی بەکارهێنانیان بۆ هێرشکردنە سەر ڕۆژئاوای کوردستان ئاژانسی هەواڵی نۆرس پرێس ئەمرۆ دووشەمەوە  لە زاری چەند سەرچاوەیەکی ئەمنییەوە لە ڕۆژئاوا ڕایگەیاند، فەوجی ٤٧ ی سوپای پاسدارانی ئێران کاردەکات بۆ وەرگرتنی گەنجانی سوریا لە دێره‌زووری بە مووچەی ٧٠٠ بۆ ٨٥٠ هەزار لیرەی سوری " بۆ ئەوەی ناچاریان بکەن هێرش بکەنە سەر هێزەکانی سوریای دیموکرات و رۆژئاوای كوردستان." وەک ئاژانسەکە بڵاویکردۆتەوە، بڕیار بووە دوێنێ یه‌كشه‌ممه‌، خولێکی نوێی دامەزراندن گونده‌واری حومس و حەما بکرێتەوە، بەڵام بەهۆی ناله‌باری دۆخی ناوچه‌كه‌ لە دوای هێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل دواخراوە. هاوکات  بڕیارە ئەم چەکدارە نوێیانە بخرێنە نێو “هێزی خێڵه‌كان” و  خولەکەش لەلایەن سه‌ركرده‌ی “لیوای باقر” مونته‌سەر حوسێن سەرپەرشتی دەکرێت، كه‌ به‌وه‌ ناسراوه‌ نزیكه‌ له‌ سەرکردەکانی ئێران. هاوکات  هەر ئەمڕۆ  لوقمان خەلیل ئەندامی سەرکردایەتیی ئەنجومەنی سوریای دیموکرات (هه‌سه‌ده‌)  هۆشداریی لەسەرهەڵدانەوەی داعش دا و ڕایگەیاند، "داعش لەسنورەکانی ئێمه‌و سوریا چالاکه‌و خه‌ریكى خۆڕێكخستنه‌وه‌یه‌"، ده‌شڵێت:"هێزێكى گه‌وره‌ پشتیوانیى له‌داعش له‌ناوچه‌كه‌ ده‌كات". ئەو ئەندامەی سەرکردایەتی بە تایبەتیش هۆشداری لە ڕەوشی ئەمنی دێرەزور داوەو باسی لەوەکرد کە ، "رەوشی دێرەزوور ئاڵۆزه‌ و چەند لایەنێک هەن، دەیانەوێت لە ڕێگەی گروپە چەکدارەکانەوە دۆخی ناوچەکە بشێوێنن، بۆ ئه‌وه‌ش پلان و به‌رنامه‌ى وردمان هه‌یه‌". په‌یامی هۆشداریى فه‌رمانده‌ سه‌ربازیه‌ كورده‌كه‌ له‌كاتێكدایه‌، بە گوێرەی زانیارییەکانی ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، چالاکییەکانی داعش لە سووریا زیادیانکردووە و لە سەرەتای ئەمساڵیشەوە داعش 115 هێرشی لە بیابانی سوریا ئه‌نجامداوه‌ كه‌ 50 هێرشیان لە بیابانی حه‌مس بووە، بەهۆی هێرشەکانیشەوە 89 کەس کوژراون.

هاوڵاتی وا بریارە ئێوارەی ئەمرۆ دوشەممە ، محەمەد شیاع سودانی و جۆبایدنی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا لە کۆشکی سپی کۆببنەوە و لەبارەی چەند تەوەرێکی جیاوازی ئابووری و سیاسی و ئەمنی گفتۆگۆ بکەن. هەروەها وا بریارە  رێکارەکانی کاراکردنەوەی رێکەوتنی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات تەوەرێکی دیکەی گفتۆگۆکانی نێوان هەردوولا بێت. لەلایەکی دیکەوە بە پێی پرۆتۆکۆڵی سەردانەکەی "سودانی" سەرۆک وەزیرانی عیراق ، بەر لە چاوپێکەوتنەکەی لەگەڵ سەرۆکی ئەمەریکا ، لەگەڵ "ئەنتۆنی بلینکن"ی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا کۆدەبێتەوە و دوای کۆتایی هاتنی کۆبوونەوەکەشی لەگەڵ سەرۆکی ئەمەریکا ، لە پنتاگۆن لەگەڵ وەزیری بەرگری ئەمەریکا کۆببێتەوە. هاوکات لە میانەی سەردانەکەیدا دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ سودانی لەگەڵ رەوەندی عێراقی لەو وڵاتە کۆبوەوە و رایگەیاند، کار لەسەر دامەزراندنی فەرمانگەیەک دەکرێت  بۆ کاروباری کۆچبەران و  راشیگەیاند، بە بەهای پێنج ملیار دۆلار یاداشتنامە لەگەڵ دامەزراوە داراییەکانی ئەمەریکا ئیمزاکراوە و دەستیان بە  پڕۆژەکانی پەیوەست بە پاڵاوگەکان کردوە و ساڵی 2024 دوا ساڵ دەبێت بۆ هاوردەکردنی وەرگیراوەکانی نەوت. هەر لەو دانیشتنەدا سەبارەت بە سزای سەر بانکەکانی ئەمریکاش لە عێراقیش سودانی رایگەیاند؛گەنجینەی ئەمەریکا تێبینییەکانی لەسەر کاری بانکەکان تۆمار کردوە لە ساڵانی پێشودا، نەک لە سەردەمی حکومەتی ئێستادا کە پلاتفۆرمی ئەلیکترۆنی پەسەند کردوە. ناوبراو باسی لە هەردو پرۆژەی رێگای گەشەپێدان و بەندەری فاو کرد و وتی: ئەو دو پرۆژەیە عێراقێکی نوێ دروست دەکات، رێگای گەشەپێدان هەرزانترین و خێراترین پڕۆژەیە بۆ گواستنەوەی کاڵاکان، و یەکەم بنەماکانی بەم زوانە لە کاتی سەردانیەکەی سەرۆکی تورکیا واژۆ دەکرێت. محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لەسەر بانگهێشتی فەرمیی جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی شاندێک لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە و، بڕیارە ئەمڕۆش لە کۆشکی سپی لەگەڵ جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کۆببێتەوە. هاوکات بڕیارە لە درێژەی کۆبونەوەکانیدا  لەسەر چەند تەوەرێکی گرنگی وەک ، رێکەوتننامەی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات و چەند دۆسییەکی بازرگانی و ووزە و وەبەرهێنان و پەروەردە و قەڵاچۆکردنی گەندەڵی و گەراندنەوەی پارە دزراوەکانی عیراق ، لەگەڵ گەورە بەرپرسانی ئەو وڵاتە کۆببێتەوە.