كتێبێكی "بەختیار عەلی" له لیستی باشترین ١٠٠ كتێبی سەدەی ٢١دایە، لە ئەڵمانیا

هاوڵاتی دوو تەقینەوە لە نزیک وێستگەیەکی پاس لە سەنتەری شاری قودس (ئورشەلیم) روویاندا و نزیکەی 15 کەس برینداربوون. بەیانی ئەمڕۆ چوارشەممە 23ی تشرینی دووەمی 2022، دوو تەقینەوە لە وێستگەیەکی پاس لە سەنتەری شاری قودس (ئورشەلیم) روویاندا. بەرپرسانی ئەمنی و پزیشکی لە ئۆرشەلیم ڕایانگەیاند، لە دوو تەقینەوەی جیادا کە دوو وێستگەی پاسیان کردە ئامانج، 15 کەس برینداربوون. یەکەم تەقینەوە کاژێر 07:00 بە کاتی قودس (ئورشەلیم)، روویداوە؛ دووەمیش لە هەمان شوێن کاژێر 07:30 خولەک بە کاتی قودس (ئورشەلیم) روویداوە ئەو نەخۆشخانەیانەی چارەسەری بریندارەکان دەکات ئاشکرایکرد، تەقینەوەی یەکەم 12 کەسی بریندارکردووە کە دووانیان باری تەندروستییان ناجێگیرە و، تەقینەوەی دووەم لە وێستگەیەکی دیکە روویداوە و سێ برینداری لێکەوتووەتەوە. بەگوێرەی میدیای ئیسرائیل، تەقینەوەکان لە رێگەی بۆمبی چێندراوەوە بوون کە لە وێستگەکە لەنێو جانتایەکدا دانراون، بەڵام هێشتا پۆلیسی ئیسرائیلی ئەو راپۆرتانەی پشتڕاستنەکردووەتەوە و ئاماژە بەوە دەکەن، هێشتا سەرقاڵی لێکۆڵینەوەن.  

هاوڵاتی روسیا لەبەرانبەر ئۆپەراسیۆنی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر خاکی رۆژئاوای کوردستان هاتە دەنگ و داوای لە ئەنقەرە کرد کە خۆی لە بەکارهێنانی هێزی زۆری سەربازی بەدوور بگریت. ئاژانسی هەواڵی ڕیای روسی رایگەیاند، ئەلێکساندەر لاڤرێنتیڤ، نوێنەری تایبەتی ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی روسیا لە سوریا ئاماژەی بە هێرشەکانی ئەم دواییەی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان کردووە و داوای لە دەوڵەتی تورکیا کردووە، خۆی لە فراوانکردنی گرژیەکان لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا و ناوچەکە بەدوور بگرێت و وتی، " بەرلە هێرشەکە روسیا بەهیچ شێوەیەک ئاگادار نەکراوەتەوە." ئەلێکساندەر لاڤرێنتیڤ دەشڵێت، روسیا هەوڵ دەدات، لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکانی دیکە، کێشەی کورد بەشێوەیەکی ئاشتیانە چارەسەر بکرێت. داواشی کرد، هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژئاوای کوردستان بکشێنەوە و هەوڵی سەقامگیرکردنی ئارامی لە ناوچەکەدا بدەن. کاتژمێر ١٢:٠٠ی شەوی 19ی تشرینی دووەم، فڕۆکە جەنگیەکانی تورکیا، لەژێر ناوی ئۆپەراسیۆنی 'چنگ – شمشێر' هێرشێکی ئاسمانی فراوانیان لەدژی چەند شار و ناوچەیەکی رۆژئاوا و هەرێمی کوردستان ئەنجامدا و بەگوێرەی ئاماری هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)، لە هێرشە ئاسمانیەکاندا، ١٣ هاوڵاتی مەدەنی و ٦ شەڕڤان شەهید بوون و ٢٠ سەربازی حکومەتی سوریاش کوژراون. هەروەها، بە دەیان کەسیش بریندار بوون.

هاوڵاتی تەواوی گەنجینەکانی توت عنخ ئاموون کە دوای دۆزینەوەی تەرمەکەی لە ١٩٢٢ دۆزرانەوە نۆژەن دەکرێنەوە دواتر لە مۆزەخانەی گەورەی میسر کۆ دەکرێنەوە. لە ئێستادا کارەکانی نۆژەنکردنەوەی تەواوی پارچەکانی گەنجینەکانی توت عنخ ئاموون دەستی پێ کردووە کە زۆربەیان لە مۆزەخانەی قاهیرە، بەشێکی دیکەیشیان لە مۆزەخانەکانی شەرم ئەلشێخ و هورگادا نمایش کراون، دەستی پێ کردووە. دواتر تەواوی گەنجینەکانی توت عنخ ئاموون لە مۆزەخانەی گەورەی میسر کۆ دەکرێنەوە. چاوەڕێ دەکرێت گواستنەوەی کەلوپەلەکان کە هێشتا بەروارەکەی دیار نییە، تاکو کۆتایی ئەمساڵ بگوازرێنەوە بۆ مۆزەخانەی گەورەی میسر. وەزیری گەشتیاری و شوێنەوارە مێژوویییەکانی میسر، ئەحمەد عیسا لە ٥ی تشرینی دووەم رایگەیاند کە بەبۆنەی نزیکبوونەوەی ١٠٠ ساڵەی دۆزینەوەی تەرمی توت عنخ ئاموون "لەم نزیکانە کەلوپەل و گەنجینەکان دەگوازرێنەوە". ئەحمەد عیسا بە ئاماژەدان بەوەی کە توت عنخ ئاموون ئەفسانەئاسا بووە لە میسر، سەرنجی خستبووە سەر ئەوەی کە تەواوی گەنجینەکەی دەگوازرێتەوە بۆ مۆزەخانەی گەورەی میسر کە تازە کراوەتەوە. شوێنەوارناسی بەریتانی و میسریناس، هاوارد کارتەر لە ١٩٢٢ گۆڕی توت عنخ ئاموون لە دۆڵی پاشاکان لە شاری لوکسۆر لە میسر دۆزییەوە. دۆزینەوەی گۆڕەکە بووە "گەورەترین دۆزینەوەی شوێنەوارناسی لە سەدەی ٢٠". لەنێو گەنجینەکانی توت عنخ ئامووندا کە لە ١٣٣٢ پ. ز. بۆ ١٣٢٣ پ. ز. لە کۆتایی ١٨ هەمین خانەدانی فیرعەونەکان فەرمانڕەوا بووە، زیاتر لە پێنج هەزار کەلوپەل و پێداویستی جۆراوجۆری وەک دارەمەیتی ئاڵتون، دەمامکی ئاڵتون، تەخت، کەڕەنا، پەرداخ، مەی و خۆراک هەن.

هاوڵاتی کەمێک بەر لە ئێستا، مەراسیمی دەستپێکردنی مۆندیالی ٢٠٢٢ دەستیپێکرد و یەکەم یاریش بە یاری نێوان قەتەڕ و ئیکوادۆر دەستپێدەکات و مۆدنیال؛ ١٨ی مانگی داهاتوو کۆتاییدێت. ئێوارەی ئەمڕۆ یەکشەممە، 20-11-2022 ئاهەنگی کردنەوەی یارییەکانی جامی جیهانی لە یاریگەی ئەلبەیت لە قەتەر بەڕێوەچوو و دواتریش یەکەم یاری لەنێوان هەردوو هەڵبژاردەی قەتەر و ئیکوادۆر ئەنجامدرا.  لە ئاهەنگەکەدا کە 60 هەزار هاندەر ئامادەبوون، گرووپی بی تی ئێس و مۆرگان فریمان، ئەکتەر و نووسەری بەنێوبانگی جیهانی بەشداربوون.  فیفا پێشتر ئاماژەی بەوە کردبوو، پەیامی رێوڕەسمەکە بانگهێشتکردنی هەموو لایەکە بۆ هاتن بۆ قەتەر و کۆکردنەوەی هەموو گەلانی جیهان و زاڵبوون بەسەر جیاوازییەکاندا لە روانگەی مرۆڤایەتییەوە. یارییەکانی مۆندیالی ٢٠٢٢ نزیکەی مانگێک دەخایەنێت بە شێوەیەک کە ئەمشەو دەستپێدەکات و یاری کۆتاییش لە ١٨ی مانگی ١٢ی داهاتوودا لە یاریگای لوسێل بەڕێوەدەچێت. لە مۆندیالی ٢٠٢٢دا، ٣٠ هەڵبژاردە بەشدارییان کردووە کە پشکی شێر بەر کیشوەری ئەوروپا کەوتووە و تا کۆتایی پاڵەوانێتیەکەش ٦٤ یاری ئەنجامدەدرێن.

هاوڵاتی رێکخراوی یونسێفی سەربە نەتەوەیەکگرتووەکان ئاماری منداڵە کوژراو و بریندارەکانی ئەمساڵی لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا  بڵاوکردەوە. یونسێف لەبارەی رۆژی چەسپاندنی مافەکانی منداڵان راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، ئەمساڵ نزیکەی ٥٨٠ منداڵ لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا بەھۆی ململانێ و شەڕ و توندوتیژییەوە کوژراون.کە ئەمەش  دەکاتە تێکڕای ١٠ منداڵ لە ھەر ھەفتەیەکدا . دەشڵێت، "لەو ژمارەیە ٦٥ منداڵایان عێراقین". ئاماژەی بەوەشداوە، منداڵانی ناوچەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا رووبەڕووی زیادبوونی توندوتیژی دەبنەوە و بەردەوامن لە رووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی توندوتیژی نێو کۆمەڵگەکان و نائارامی سیاسی، تەقینەوەی بۆمب و پاشماوەکانی جەنگ کە ژمارەیەک وڵاتی گرتووەتەوە، لەوانەش ئێران، عێراق، لیبیا، سوودان، سوریا و یەمەن، ھەروەھا ململانێی نێوان ئیسرائیل و فەڵەستینییەکانیش. راگەیەنراوەکەی یوسنێف باسی لەوەشکردووە، لە عێراق تەقینەوەی بۆمب و پاشماوەکانی جەنگ و ململانێکانی رابردوو ھەڕەشە و مەترسین بۆسەر منداڵان، بە جۆرێک تەنیا ئەمساڵ ٦٥ منداڵ بەو ھۆیەوە کوژراون یان برینداربوون. جێگەی باسە ،رۆژانە لە بازاڕ، ناوچەکانی پیشەسازی، کارگە و دوکانەکاندا، چەندین منداڵ دەبینرێت کە لە خوار تەمەنی ١٨ ساڵییەوەن و خەریکی کارکردنن بۆ پەیداکردنی بژێوی ژیانیان، زۆرێک لەوانەش بەھۆی کارکردنەوە لە خوێندن دابڕاون.  

هاوڵاتی ئاژانسی ئەتۆمیی بڕیارێک لە دژی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران پەسند دەکات، ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمیی بڕیارێکی دژی ئێران پەسند کرد و رایگەیان بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئەو وڵاتە جێی گومانە. ئەمڕۆ پێنجشەممە ئەنجومەنی بڕیاردەری ئاژانسی نێودەڵەتیی وزەی ئەتۆمیی بە 26 دەنگ لە کۆی 35 دەنگی ئەو ئەنجومەنە بڕیارێکی دژی بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران پەسند کرد و رایگەیاند؛ ئەو وڵاتە دەبێت رونکردنەوە بدات لە سێ ویستگەی ئەتۆمیی وڵاتەکەی کە یۆرانیۆمی پتێنراوی بە رێژەیەکی زۆر تێدا دۆزراوەتەوە. تەنها وڵاتی چین و روسیا دژی بڕیارەکەی ئەنجومەنەکە بون و میخائیل ئۆلیانۆڤ، نوێنەری روسیا لە ئەنجومەنی بڕیاردەری ئاژانس رایگەیاندوە؛ لە دیدی مۆسکۆوە ئەو هەنگاوە ئەرێنیی نییە. ئەمە دوەم بڕیاری ئەنجومەنەکەیە لە دژی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران لە ماوەی پێنج مانگدا و یەکێکێکیش لە مەرجەکانی ئێران بۆ گەڕانەوەی بۆ رێککەوتنی ئەتۆمیی، لابردنی ئەو سێ گومانەبو کە لەسەر وێستگە ئەتۆمییەکانی ئەو وڵاتە هەیە. بە پێی رێککەوتنی ئەتۆمیی، ئێران بۆی هەیە ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمەکەی لە ژێر چاودێریی ئاژانسی ئەتۆمیدا لە (5%) زیاتر بێت بەڵام لە ئێستادا ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ (60%) بەرز بوەتەوە و هاوکات لە سێ وێستگەی ئەتۆمیی ئەو وڵاتەدا پێشتر ئاسەواری یۆرانیۆمی پیتێنراو بە رێژەیەکی نایاسایی دۆزراوەتەوە

هاوڵاتی کۆمارییەکانی ئەمریکا زۆرینەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی وڵاتەکەیان مسۆگەرکرد و کۆنگرێسیان دابەشکرد. ئەوەش وادەکات لە ماوەی دوو ساڵی داهاتوودا، زەحمەتی بۆ بڕیارەکانی ئیدارەی بایدن دروست ببێت. ئێوارەی رۆژی چوارشەممە بەکاتی واشنتن کە دەکاتە بەرەبەیانی رۆژی پێنجشەممە بەکاتی هەولێر، کۆمارییەکان کورسییەکی دیکەیان لە ئەنجوومەنی نوێنەران بردەوە و بوونە خاوەنی 218 کورسیی کە ئەوەش ژمارەی پێویست بوو بۆ ئەوەی پارتێک ببێتە خاوەن زۆرینە لە ئەنجوومەنە 435 کورسییەکە. ئەوەش بووە هۆی دابەشبوونی کۆنگرێس لەدوای دوو ساڵ کە پێشتر هەریەکە لە ئەنجوومەنی پیران و ئەنجوومەنی نوێنەران بەدەست دیموکراتەکانەوەبوون.  هەر پڕۆژەیاسایەک کە لەلایەن ئیدارەی بایدنەوە پێشنیاز دەکرێت، دەبێت لەلایەن هەریەکە لە ئەنجوومەنی پیران و ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە کە بەیەکەوە کۆنگرێس پێکدەهێنن، دەنگی لەسەر بدرێت و پەسندبکرێت، ئەوەش وادەکات بۆ ئیدارەی بایدن زەحمەت بێت هەر بڕیارێکی بوێت، وەکو دوو ساڵی پێشتر بە ئاسانی تێی بپەڕێنێت. جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لەدوای بردنەوەی زۆرینەی ئەنجوومەنی نوێنەران لەلایەن کۆمارییەکانەوە، پیرۆزبایی لە پارتەکە کرد و گوتی کە ئامادەیە بۆ ئەوەی کاریان لەگەڵدا بکات.  تاوەکو ئێستا حەوت کورسی ماوە لە ئەنجوومەنی نوێنەران یەکلایی بکرێنەوە. هەرچی ئەنجوومەنی پیرانە، لە کۆی 100 کورسی، 99 یان یەکلایی بوونەتەوە؛ دیموکراتەکان 50 کورسییان هەیە و کۆمارییەکان 49 کورسییان هەیە. تەنیا کورسیی ویلایەتی جۆرجیا ماوە کە شتێکی ئەوتۆ لە هاوسەنگییەکە ناگۆڕێت، چونکە دەنگی کامالا هاریسی جێگری سەرۆکی ئەمریکاش بۆ دیموکراتەکان هەژمار دەکرێت.  ئەندامە نوێیەکان لە هەریەکە لە ئەنجوومەنی نوێنەران و ئەنجوومەنی پیران لە کانوونی دووەمی ساڵی داهاتوو دەستبەکار دەبن. 

کاوە ڕەش بەپێی ڕێککەوتنێکی نوێی هەمواركراو، بەریتانیا ساڵانە هەشت ملیۆن پاوەند زیاتر دەدات بەفەرەنسا، بۆ ئەوەی هەوڵبدات ڕێگری لەپەناخوازانی نایاسایی بكات، کەهەوڵی پەڕینەوە دەدەن بە بەلەمی بچووک، لەدەربەندیی ئینگلیزیدا.  هاوکات ئەفسەران و پۆلیسی بەریتانیا بۆ لەمەودوا دەتوانن چاودێری دەورییەکانی ناو فەرەنساش بکەن و بۆیەكەم جاریشە دوای دەرچونی بەریتانیا لەیەكییەتی ئەوروپا، ئەفسەرانی بەریتانیا دەگەڕێنەوە سەرخاكی فەڕەنساو هاوشانی  سنورپارێزەكانی فەڕەنسا ژووری ئۆپراسیۆنی هاوبەش پێك دێنن.  لەلایەكی دیكەوەش لەماوەی پێنج مانگی داهاتوودا  ژمارە سنورپارێزەكانی فەڕەنسا، لەنزیکەی ٢٥٠ کەسەوە،  بۆ ٣٥٠ کەس زیاد دەكرێن. لەبارەی ئەو ڕێكەوتنە نوێیەش  سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا ڕیشی سوناک دەڵێ  "متمانە"ی هەیە کەدەتوانرێت لەو ڕێگایەوە، ژمارەی پەڕینەوەی پەناخوازی نایاسایی بێتە خوارەوە. بەڵام لەگەڵ ئەوەش، هۆشداریدا لەوەی كەئەمە تاكە شتێك نییە کە بتوانێت دۆخەکە بەتەواوی چاك بكات، گوتی ئێمە چاوەڕێی بەڵێن و  هاوکاری زیاترین لەگەڵ فەرەنسا لەچەند مانگی داهاتوو تائەنجامەكەی ببینین. لەبەرمبەردا سەرۆكی حیزبی ئۆپۆزیسۆن، لەپارلەمانی بەریتانیا  سێرکیر ستارمەر،  كەسەرۆکی پارتی کرێکارانە، ڕێکەوتنەكەی بە هەنگاوێکی بچووک بەئاراستەیەکی دروست ناوبردوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەش گوتی;  پێویستە كەهەردوو حوكمەتی پاریس و لەندەن،  هەنگاوی مەزنتر بهاون بۆ ڕێگری لەكۆچی نایاسایی و بەرەنگاربوونەوەی تۆڕی قاچاخچیەتی كردن بەمرۆڤەوە. حکومەتی پارێزگاران لەئێستادا، لەژێر فشارێكی زۆردایە  بۆڕێگریی  یاخود، كەمكردنەوەی پەڕینەوەی كۆچبەران لەدەربەندی ئینگلیزیدا، کەئەمساڵ بۆ ئاستێکی وەها بەرزبۆتەوە ژمارەی پێوانەیی تۆماركردوە.  بەگوێرەی ئامارە فەرمییەکان، تەنها لەئەمساڵدا، تائێستا زیاتر لە 40 هەزار پەناخوازی نایاسایی بەبەلەمی بچووک پەڕینەوە، کەتەنیا لەم کۆتایی هەفتەیەدا، هەزار و 800 کەس گەیشتون.    بەپێی ڕێککەوتنە نوێیەکە، کەسوێلا براڤەرمان، وەزیری ناوخۆی بەریتانیا لەپاریس، لەگەڵ هاوتا فەڕەنسایەكەی واژۆ کردووە، ئەمساڵ بەریتانیا 63 ملیۆن پاوەند دەداتە فەرەنسا، لە کاتێکدا ساڵی ڕابردوو 55 ملیۆن پاوەند بووە. بەپێی ڕێكەوتنی نێوان ئەو دوو ووڵاتە، ئەو پارەیە بۆ خەرجی ئەمانەی لای خوارەوە  بەكاردێت:  لەوانە دابینكردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و ئامێری بینینی شەوانە و جێگیركردنی سی سی تی ڤی، لەبەندەرەكانی فەرەنسا بۆ ڕێگریكردن لەهەوڵدان و پەڕینەوە لەبەندەرانەوە.  لەگەڵ ئەوەش پارەكە بۆ كڕینی سەگی تایبەت و ڕاهێنراو خەرج دەكرێ، بۆدۆزینەوەو ناسینەوەی ئەو كەسانەی هەوڵ دەدەن  لەبەندەرەکاندا بەبارهەڵگر بچنە ناو بەریتانیا. ئەوەی زیاتر پێداگیری لێكراوەتەوە، بونی چاودێرو ئەفسەرانی بەریتانیا دەبێ لەژوورەکانی کۆنترۆڵەوە لەسەر خاكی فەرەنسا، كەبەهاوبەشی ئەفسەرانی فەرەنسی لە ژوورەکانی کۆنترۆڵ و ئۆپراسیۆن جێگیر دەکرێن، بۆ ئەوەی یارمەتیدەرو ئاگاداری یەکتری بكەنەوە، لەجموجۆڵی كۆچبەران.  وەزیری ناوخۆی بەریتانیا، سوێلا براڤەرمان، دەربارەی ئەو ڕێكەوتنە بەپەرلەمانتارانی ڕاگەیاندووە، ئەو ڕێكەوتنامەیە هەنگاوێكی باشە بۆ هاوکاری قووڵترو زیاتر لەداهاتوودا لەگەڵ فەڕەنسا.  ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەگەر پێمان وابێت ئەم ڕێککەوتنە بە تەنیا کێشەکە چارەسەر دەکات؟  ئەوە ڕەنگە ڕاست نەبێت، بەڵام هانی هەمووان دەدەم پشتگیری لەو ڕێككەوتنە بکەن کەئێمە واژوومان كردوە، بۆ ئەوەی بتوانین لەداهاتوودا زیاتر ڕێگری لەكۆچی نایاسایی بكەین. بەشێك لەچاودێران دەڵێن، بەریتانیا پێویستە بەدوای ڕێكەوتنامەیەكی گەورەتردا بگەڕێ لەسەر ئاستی كیشوەری ئەوروپا، بۆ ڕێگریكردن و مامەڵەكردن لەگەڵ كۆچی نایاسایی. هەرچەندە دوای برێكزێت بەریتانیا بەشێك نیە لەسیستەمی كۆچی یەكییەتی ئەوروپا،بەڵام دەشێ  بەشێك نەبێ لەسیاسەتە ناڕێكەكانی كۆچبەری یەكییەتی ئەوروپا. سەرۆكی پارتی كرێكارانی بەریتانیا سێر کیر ستارمەر، دەڵێ پێشوازی لەو ڕێكەوتنامەیە دەكەم، بەڵام زۆر شتی دیكەش هەیە کەپێویستە ئەنجام بدرێت. ناوبراو بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاندوە; پێویستمان بەدەزگای تاوانی نیشتمانی هەیە، کەلەپێش هەموانەوە کار بکات بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو کەسانەی کەقاچاخچیەتی دەكەن بەخەڵكەوە.  هەروەها ڕەخنەی لەمامەڵەکردن لەگەڵ داواکاریەكانی مافی پەنابەری لەبەریتانیا گرت و ئاماژەی بەوەكردوە، زۆربەی خەڵک "شۆک" دەبن، كاتێك ئامارە فەرمییەکان، دەریدەخەن تەنها 4%ی داواکارییەکانی پەنابەریی لەلایەن ئەو کۆچبەرانەی کەساڵی ڕابردوو  پەڕیونەتەوە، مامەڵەیان لەگەڵدا کراوە.  فرانک دێرسین، سەرۆکی شارەوانی (تێتێگێم) لەنزیک شارۆچکەی دانکیغ ی نزیك بەندەری فەڕەنسا، بەڕادیۆی بی بی سی ٤ی ڕاگەیاندوە، زۆربوونی پەڕینەوەکان لەمساڵدا دەگەڕێتەوە بۆ بوونی سنورێكی كەنارەئاویی ١٧٥ كیلۆمەتری، كەئەمەش پێویستی بەژمارەیەكی ئێجگار زۆر پۆلیس و خەرجی زۆرە، سەرەڕای ئەوەش لەئێستادا پۆلیسێكی زۆر چاودێری و ئەو سنورە دەكەن، بەڵام ئەو ناوچەیەش بۆ خۆدزینەوە و خۆ عەشاردان ئاسانە. لەلایەكی دیكەوە هۆكاری زیادبون و بەرزبونەوەی ئەو ژمارە زۆرەی پەڕینەوە لەئەمساڵدا، دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هاووڵاتییە ئەلبانیانەی کە ئەو بەندەرە بۆ پەڕینەوەی نایاسایی بەكاردەهێنن.  تەنها ئەم ساڵ و تائێستا ١٢ هەزار ئەلبانی، بەبەکارهێنانی بەلەمی بچووک، گەیشتوونەتە بەریتانیا، لە کاتێکدا لەساڵی ٢٠٢٠دا تەنها ٥٠ کەسی ئەلبانی پەڕیونەتەوە. بەپێی  ئاماری وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا، ڕۆژانە خەرجی و تتێچوی شوێنی مانەوەی پەناخوازان لەو ووڵاتە دەگاتە ٧ملیۆن پاوەند،بۆ جێگیرکردنی پەناخوازان لەهۆتێلەکاندا.   دوایین ئاماری حکومەتیش بۆ ئەم ساڵ تاکۆتایی مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٢ دەریخستووە کە ١٠٣ هەزار كەیسی داواکاری پەناهەندەیی لەچاوەڕوانی بڕیاری یەكلای كردنەوە دان.  خاتوو براڤەرمان پێشتر دانی بەوەداناوە کەسیستەمی پەناخوازی ووڵاتەكەی شكستی هێناوە بۆیە لەهەوڵی ڕاستكردنەوەو پێداچونەوەدان تێدا. سەرۆك وەزیرانیش، سوناک دەڵێ، کەداواکارییەکانی مافی پەنابەری لەووڵاتەكەی وەك پێویست و خێرا ناڕوات بەڕێوە.

هاوڵاتی نەتەوەیەکگرتوەکان هۆشداریی دەداتە ئێران بۆ سەپاندنی سزای سێدارە دژی خۆپیشاندەران نەتەوەیەکگرتوەکان لە بەیاننامەیەکدا داوای لە دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران کرد ئەو هەزاران کەسی بەهۆی ناڕەزایەتیی و خۆپیشاندانەکانەوە دەستگیرکراون بە زوترین کات ئازاد بکات. نوسینگەی مافەکانی مرۆڤی سەر بە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان لە بەیاننامەیەکدا داوای ئازادکردنی دەستگیرکراوانی ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێرانی کرد و هۆشداریی دا لەوەی کە کۆماری ئیسلامی ئێران خۆپیشاندەران لەسێدارە بدات. جێرمی لارنس، وتەبێژی کۆمیساریای باڵای مافەکانی مرۆڤ سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان رۆژی سێشەممە داوای لە دەسەڵاتی ئێران کرد کە دەستبەرداری ئەو تۆمەتانە بێت کە دەیانخاتە پاڵ خۆپیشاندەران و بەو هۆیەشەوە سزای توندیان بەسەردا دەسەپێنێت. لارنس هۆشدارایی داوە لەوەی کە دەسەڵاتی ئێران تەنها دەتوانێت لە بەرامبەر تاوانی قورس بە پێوەر و یاسا نێودەوڵەتییەکان سزای سیدارە بەسەر تاوانباراندا بسەپێنێت و خۆپیشاندەران و کەسانی ناڕەزایی بە هیچ جۆرێک بە تاوانکار ئەژمار ناکرێن. ئەو وتوشیەتی کۆماری ئیسلامی ئێران لە جیاتی کراونە و خوڵقاندنی کەشێک بۆ دەربڕینی ئاشتیانەی ناڕەزایەتییەکان بوەتە هۆکارێک بۆ سەرهەڵدانی توندوتیژیی و کوژرانی خۆپیشاندەران. بە پێی دوایین ئاماری رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ زیاتر لە 15 هەزار کەس لە لایەن دەسەڵاتی ئێرانەوە لە ناڕەزایەتییەکاندا دەستگیرکراون و تا ئێستا دوای سزادانی سێ هەزار کەسیان کراوە و سزای سێدارەش بەسەر 20 کەسدا سەپێنراوە و سێ گەنجی کورد مەترسی سێدارەدانیان لەسەرە.

هاوڵاتی هێزەکانی ئەمریکا دەستیان بەسەر 70 تۆن سوتەمەنیی تایبەت بە موشەکدا گرت کە بڕیاربو بۆ یەمەن بگوازرێتەوە. رۆژی سێشەممە هێزە دەریاییەکانی ویلایەتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا بڵاویان کردەوە؛ دەستیان بەسەر بڕێک سوتەمەنیی موشەکدا گرتوە کە سوتەمەنیی 10 موشەکی بالیستی دابین دەکات. لە بەیاننامەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە سوتەمەنییەکە لە کەنداوی عۆمان دەستی بەسەردا گیراوە کە بڕیاربوە بۆ یەمەن بگوازرێتەوە. هێزەکانی ئەمریکا رونیان کردوەتەوە بۆ ماوەیەی یەک هەفتە چاودێریی ئەو سوتەمەنییەیان کردوە و دواتر کە دڵنیابونەتەوە بڕیارە بەرەو یەمەن رەوانە بکرێت، دەستیان بەسەردا گرتوە. بە وتەی یەکێک لە فەرماندەکانی هێزە دەریاییەکانی ئەمریکا لەو ناوچەیە، سوتەمەنییەکە لە لایەن ئێرانەوە رەوانەی چەکدارانی حوسی لە یەمەن کراوە بە مەبەستی بەکارهێنانی لە موشەکە بالیستییەکانی ئەو چەکدارانە. ئەمەش لە کاتێکدایە ئێران بە بەردەوامی لە لایەن ئەمریکا و وڵاتانی کەنداو تۆمەتبار دەکرێت بە ناردنی چەک و تەقەمەنی بۆ حوسییەکان لە یەمەن

هاوڵاتی یەنس ستۆلتنبێرگ سکرتێری گشتیی ناتۆ، دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ جێگری سەرۆکوەزیران و وەزیری دەرەوەی هۆڵەندا، وۆپکی هۆیکسترا و وەزیری بەرگریی هۆڵەندا، کاژسا ئۆلۆنگرێن لێدوانی بۆ رۆژنامەوانان داو سەبارەت بە هەڵوێستی ناتۆ لە بەرامبەر ئەگەری دەستپێکردنی دانوستان لە نێوان ئۆکراینا و رووسیا گوتی: "دەمانەوێت لە گۆڕەپاندا پاڵپشتیی ئۆکراینا بکەین بۆ ئەوەی لەسەر مێزی دانوستان بەهێز بێت. ئەگەر ئەو مەرجانە درووستبێت کە ئۆکراینا قبوڵییەتی ئەوا پاڵپشتی دەکەین". سکرتێری گشتیی ناتۆ، ئاماژەی بەوە کرد کە کشانەوەی هێڵی بەرگریی رووسیا لە خێرسۆن بۆ لای چەپی رووباری دنیپرۆ سەرکەوتنێکی مەیدانییە بۆ ئۆکراینا و ستراتیژیی بەردەوامیدان بەو پاڵپشتییەی کە بە ئۆکراینایان داوە بەهێز کردووە. یەنس ستۆلتنبێرگ، باسی لەوە کرد کە سەرۆکی رووسیا، ڤلادمیر پوتین کاتێک کە ئۆکراینای داگیر کردووە دوو هەڵەی گەورەی ئەنجامداوە و راشیگەیاند یەکێک لەو هەڵە ستراتیژییانە ئازایی ئۆکراینییەکان و پەیوەستبوونیانە بە وڵاتەکەیان و ئەوەی دیکەش بەهەند وەرنەگتنی پاڵپشتیی ناتۆ و یەکێتی ئەورووپایە بۆ ئۆکراینا. سکرتێری گشتیی ناتۆ، گوتی: "ئەگەر سوپای رووسیا لە هەندێک ناوچە کشابێتەوە ئەوا هێشتا بە سوپایەکی قەرەباڵەغەوە رووبەرێکی زۆر گەورەی ئۆکراینای کۆنتڕۆڵ کردووە". ستۆلتنبێرگ، ئاشکرای کرد کە پوتین دەیەوێت لە وەرزی زستاندا ئۆکراینا بخاتە دۆخێکی سەختەوە و گوتی: "زستان لە پێشماندایە، رووسیا دەیەوێت ئۆکراینا رەق بکاتەوە". ستۆلتنبێرگ، گوتیشی: "زۆربەی جەنگەکان لە سەر مێزی دانوستان کۆتایی پێدێت بەڵام ئەوانەی سەر مێزەکە بە تەواوەتی بە سەرکەوتنەکانی گۆرەپانی جەنگەوە بەستراوەتەوە" و جەختی لەوە کردەوە کە سوپای ئۆکراینا هەرچەند جەنگەکە ببەنەوە ئەوەندە لە دانوستانەکان دەستیان بەهێزتر دەبێت. یەنس ستۆلتنبێرگ، لە وەڵامی پرسیاری رۆژنامەوانان سەبارەت بە ئایا ئۆکراینا دەرفەتێکی باشی دەستکەوتووە بۆ ئەنجامدانی دانوستان لەگەڵ رووسیا، گوتی: "ئۆکراینییەکان باجی جەنگەکە دەدەنەوە. لەبەر ئەم هۆکارە ئۆکراینییەکان بڕیار دەدەن کەی و لە چی مەرجێکدا دانوستانەکان دەست پێدەکات". ستۆلتنبێرگ، گوتیشی: " ئەگەر ئەو مەرجانە درووستبێت کە ئۆکراینا قبوڵییەتی ئەوە پاڵپشتی دەکەین. ئەوەی لەسەر ئێمەیە دەستکەوتەکانی ئۆکراینا زیادبکەین".

هاوڵاتی له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێکدا وه‌زاره‌تی به‌رگری حکومەتی بەریتانیا بڵاویکردەوە، لەمساڵدا زیاتر لە ٤٠ ھەزار کۆچبەر کەناڵی ئینگلیزیان بەرەو بەریتانیا تێپەڕاندووە، لەندەن و فەڕەنساش ھەوڵی رێککەوتنێک دەدەن بۆ روبەڕوبوونەوەی کۆچی نایاسایی.   وەزارەتی بەرگری بەریتانیا رایگەیاندووە، ئەمساڵ ٤٠ ھەزار و ٨٨٥ کۆچبەری نایاسایی کەناڵی ئینگلیزیان بەرەو بەریتانیا تێپەڕاندووە، کە زۆربەیان خەڵکی ئەلبانیا و ئێران و ئەفغانستانن، ئامارەکەش لە ساڵی رابردوو زۆر بەرزترە، بەوپێیەی لە ساڵی ٢٠٢١ زیاتر لە ٢٨ ھەزار کۆچبەر ئەو کەناڵەیان بەرەو بەریتانیا تێپەڕاندبوو.  ھەر بەپێی ئامارەکانی حکومەتی بەریتانیا، لە ساڵی ٢٠١٨ نزیکەی ٣٠٠ کۆچبەر کەناڵی ئینگلیزیان تێپەڕاندووە، لە ساڵی ٢٠١٩ ژمارەکە بۆ زیاتر لە ھەزار و ٨٠٠ کەس بەرزبووەتەوە و لە ساڵی ٢٠٢٠ گەیشتووەتە ٨٤٦٦ کۆچبەر. ھاوکات "ریشی سوناک" سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش رایگەیاندووە، سەرقاڵی ئامادەکردنی پلانێکی نوێن لەگەڵ "ئیمانوێل ماکرۆن" سەرۆکی فەڕەنسا بۆ رێگریکردن لە کۆچی نایاسایی.

هاوڵاتی لە پەیوەندیەکی تەلەفۆنیدا پوتن و سەرۆکی ئێران جەخت لە پەیوەندییە دووقۆڵیەکان دەکەنەوە بە پێی هەواڵێکی رۆیتەرز کرێملن لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی ڕووسیا لەگەڵ ئیبراهیم ڕەئیسی سەرۆکی ئێران قسەی کردووە و هەردوو سەرکردە جەختیان لەسەر قووڵکردنەوەی هاوکارییە سیاسی، بازرگانی و ئابوورییەکان کردووەتەوە بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی کریملن کۆمەڵێک بابەت لە کارنامەی دووقۆڵیدا تاوتوێ کران، لەگەڵ جەختکردنەوە لەسەر زیاتر گرینگیدان بە هاوکارییەکان لە بوارەکانی سیاسی، بازرگانی و ئابووری، لەوانەش کەرتی گواستنەوە و لۆجستی. ئەمەشلە کاتێکدایە ئێران تا ئێستا نکۆڵی لە پێدانی چەک بە ڕوسیا دەکات ودەڵێت پێش دەستپێکردنی جەنگ ژمارەیەکی کەمی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی بۆ ڕووسیا ناردووە. بەڵام مانگی ڕابردوو دوو بەرپرسی باڵای ئێران و دوو دیپلۆماتکاری ئێرانی بە ئاژانسی ڕۆیتەرزیان ڕاگەیاند، ئێران بەڵێنی داوە کە مووشەکی زەمینی بۆ ڕووسیا دابین بکات.

هاوڵاتی هه‌فته‌ی‌ ئاینده‌ ڕێككه‌وتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ دانه‌وێڵه‌ی‌ ئۆكرانیا كۆتایی دێت وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیاش ڕایگه‌یاند: هێشتا سازان له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی ڕێككه‌وتنی هه‌نارده‌كردنی دانه‌وێڵه‌ له‌ ده‌ریای ڕه‌شه‌وه‌ نه‌كراوه‌ ئاژانسی تاسی ڕووسی له‌سه‌ر زاری (سێرجی ڤێرشینین)  جێگری وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیاوه‌ بڵاوی كرده‌وه‌: هێشتا سازان له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی ڕێككه‌وتنی هه‌نارده‌كردنی دانه‌وێڵه‌ له‌ ده‌ریای ڕه‌شه‌وه‌ نه‌كراوه‌. هۆكاری یه‌كلاكه‌ره‌وه‌ له‌ درێژكردنه‌وه‌ی ڕێككه‌وتنه‌كه‌شی گەڕاندەوە بۆ، جێبه‌جێكردنی ڕێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان تایبه‌ت به‌ چیمه‌نتۆ و به‌رهه‌مه‌ خۆراكییه‌كانی ڕوسیا سێرجی ڤێرشنین ڕایگەیاندووە، باره‌كانی دانه‌وێڵه‌ و چیمه‌نتۆی ڕووسیا به‌هۆی سزاكانه‌وه‌ ناگه‌نه‌ بازاڕه‌كانی جیهان و نزیكه‌ی 280 هه‌زار ته‌ن چیمه‌نتۆی ئه‌و وڵاته‌ له‌ به‌نده‌ره‌كانی ئه‌وروپا ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه‌. ئه‌و وتیشی: مۆسكۆ سووره‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی هه‌نارده‌ی چیمه‌نتۆ و به‌رهه‌مه‌ خۆراكییه‌كانی به‌بێ به‌ربه‌ست بگاته‌ بازاڕی جیهانی. ئەمەش لە کاتێکدایە هه‌فته‌ی‌ ئاینده‌ ڕێككه‌وتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ دانه‌وێڵه‌ی‌ ئۆكرانیا كۆتایی دێت و هه‌ریه‌كه‌ له‌ ئۆكرانیا، توركیا، ئه‌ڵمانیا و نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان داوای‌ تازه‌كردنه‌وه‌ی‌ ڕێكه‌وتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ دانه‌وێڵه‌ی‌ ئۆكرانیا ده‌كه‌ن كه‌ بڕیاره‌ 19ـی‌ ئه‌م مانگه‌ كۆتایی بێت.

هاوڵاتی ئەو پیاوە ئێرانییەی کە بۆ ماوەی 18 ساڵ لە فڕۆکەخانەیەکی پاریس گیری خواردبوو و ژیاننامەکەی بووە ئیلهامی کورتەفیلمێکی هۆڵیوود، گیانی لەدەستدا.  ئێوارەی رۆژی شەممە، 12ـی تشرینی دووەمی 2022، بەرپرسانی فەرەنسا بڵاویانکردەوە، کە مێهران کەریمی ناسری بە "جەڵتەی دڵ" لە تێرمیناڵی 2 ئێف لە فڕۆکەخانەی شارلی دی گۆلی باکووری رۆژهەڵاتی پاریس گیانی لەدەستداوە. مێهران کەریمی ناسری دوای ژیان کردنی بۆ ماوەی ١٨ ساڵ لە فڕۆکەخانەی چارلز دیگۆل ی فەڕەنسا لە تەمەنی ٧٧ ساڵیدا کۆچی دوای کرد،ئەو پیاوە لە مانگی تشرینی دووەمی 1988 دوای ئەوەی لە ئێرانەوە بە فڕۆکە چووەتە لەندەن، بەرلین و دواتر ئەمستردام، دواجار لە فڕۆکەخانەکەی پاریس گیرساوەتەوە بەپێی یاسای ئەو کاتە ی فەڕەنسا لەوێ جێگیر دەبێت بە شێوەیەک نە دەیتوانی بچێتە خاکی فەڕەنساوە نە دەشی توانی فەڕەنسا جێبهێڵێت. دواتر لە ساڵی 1988ـەوە تاوەکو ساڵی 2006 لەو فڕۆکەخانەیە ماوەتەوە.  مانەوەی ناسری لەو فڕۆکەخانەیە لە ٢٠٠٦ کۆتای هات دوای ئەوەی بەهۆی نەخۆشییەوە دەگوێزرێتەوە نەخۆشخانەو لە ساڵی ٢٠٠٧ نەخۆشخانەکە جێدێڵێت ولە لایەن خاچی سوری فەڕەنسییەوە دەگوێزرێتەوە ناوەندێکی خێرخوازی ولە یەکێک لە پەناگەکانی پاریس دەست بە ژیان دەکاتەوە . میهران کەریمی چەندین فلیم لەسەر ژیانی بەرهەمهێنراوە و چەندین کتێبیشی لەسەر نوسراوە دیارترینیان فیلمی "زە تێرمیناڵ" کە بە واتای "تێرمیناڵەکە" دێت و هەریەکە لە تۆم هانکس و کاترین زێتا جۆنز رۆڵی سەرەکییان لە فیلمەکەدا بینی.