كاریگەری بردنەوەی ترەمپ لەسەر نەوت و دراو

نرخی دۆلار بەرامبەر دینار $100=172,500 نرخی تمەن بەرامبەر دۆلار $100=4,390,000 نرخی لیرەی تورکی بەرامبەر دۆلار 1900=100$ ‎نرخی یۆرۆ بەرامبەر دینار 185,000=€100 

حکومەتی عێراق نرخی دۆلاری بۆ کۆمپانیاکانی وەبەرهێنان کردە 147 هەزار دینار، بەپێی بڕیارەکە، هاوڵاتیان ئەو قیستانەی لایەنە دەتوانن بۆ هەر 100 دۆلارە و 147 هەزار بدەن بە كۆمپانیاكان. دەستەی باڵای وەبەرهێنانی عێراق کە ڕاستەوخۆ سەر بە ئەنجومەنی وەزیرانە، لە بڕیارێکی نوێدا سەرجەم کۆمپانیاکانی وەبەرهێنانی خانووبەرە یەکەکانی نیشتەجێبوون ناچار دەکات بەوەی، لە کاتی وەرگرتنی قیستدا نرخی هەر 100 دۆلارێک بە 147 هەزار دینار ئەژمار بکەن بۆ بەشداربوانیان. شایەنی باسە ، بڕیارەکە لەکاتێکدایه نرخی دۆلار بەردەوام لە بەرزبونەوە دایە،  ئەمڕۆ 100 دۆلار گەیشتە 174 هەزار دینار.

ئەمریکا بۆ کەمکردنەوەی هەڵاوسانی ئابوریی وڵاتەکەی جارێکی دیکە رێژەی سودی بانکیی بەرز دەکاتەوە و بەوەش سودی بانکیی لەو وڵاتە گەیشتە بەرزترین ئاستی 16 ساڵی رابردو. لە دوایین کۆبونەوەی ئەنجومەنی یەدەگیی فیدراڵیی ئەمریکا، رێژەی سودی بانکیی 25 خاڵی بنەڕەتیی دیکەی بۆ زیاد کرا و بەوەش رێژەی سودی بانکیی لەو وڵاتە گەیشتە(%4.75). بەمەش سودی بانکی لە ئەمریکا، گەیشتە بەرزترین ئاست بەراورد بە 16 ساڵی رابردو سودی بانکیی وڵاتەکە. جیرۆم پاوڵ، سەرۆکی ئەنجومەنی یەدەگی فیدراڵیی ئەمریکا، لەدوای بڕیارەکەوە رایگەیاند:  هەرچەندە رێژەی هەڵاوسانی ئابوریی لە ئەمریکا دەستی بە کەمبونەوە کردوە، بەڵام پێویستە رێکارەکان بۆ دابەزاندنی هەڵاوسان بەردەوام بن. بەرزکردنەوەی رێژەی سودی بانکیی، یەکێکە لەو رێکارانەی وڵاتانی جیهان دەیگرنەبەر لەپێناو دابەزاندنی رێژەی هەڵاوسانی ئابوری، چونکە ئەو رێکارە وا دەکات؛ سەرمایەدارەکان پارەکانیان لە بازاڕەکاندا بکشێننەوە و لە بانکەکاندا داینێن. پێشبینی دەکرێت بەهۆی جێبەجێکردنی ئەو پلانەی ئەمریکا بەهای دراوی دۆلار لە جیهاندا دابەزین بەخۆیەوە ببینێت و لە بەرامبەردا نرخی زێڕ و نەوت بەرز ببێتەوە.    

سەرچاوەیەکی هەواڵی ئێران ئاشکرای دەکات: ئەندامانی سوپای پاسداران، بە هاوکاریی سێ کەسی عێراقی، دۆلاریان لە عێراقەوە بە قاچاخ بردوەتە وڵاتەکەیان.  تەلەڤزیۆنی (ئیران ئینتەرناشناڵ) کە ناوەندەکەی لە بەریتانیایە، بڵاوی کردوەتەوە: سێ ئەندامی فەیلەقی قودسی سەر بە سوپای پاسداران، دەیان ملیۆن دۆلاریان لە عێراقەوە بەقاچاخ بردوەتەوە ئێران. ئاشکرای کردوە، ئەندامانی فەیلەقی قودس، بە هاوکاریی سێ هاوڵاتیی عێراقی، دۆلارەکانیان لە نوسینگەکانی ئاڵوگۆڕی دراو لە وڵاتەکەیانەوە رەوانەی تاران کردوە. بەپێی ئەو زانیارییانەی بڵاوی کردونەتەوە: محەمەد تەجەن جاری، بەڕێوەبەری دارایی یەکەی 400ی سەر بە فەیلەقی قودس، پارەی پێویستی بۆ کڕینی دۆلار رادەستی ئەندامانی دیکەی سەر بە سوپای پاسداران کردوە، تا بە قەبارەیەکی زۆر لە نوسینگەکانی ئەو وڵاتە دۆلار بکڕن. لەو بەڵگەنامانەدا کە تەلەڤزیۆنەکە دەستی کەوتون، پڕۆسەی کڕینی دۆلار لە عێراق لە لایەن کەسێکەوە بە ناوی مستەفا پاک باتن، جێبەجێ کراوە کە کارمەندی باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە بەغدایە و هاوکات ئەندامی فەیلەقی قودسی سەر بە سوپای پاسدارانە.  

رۆژنامەیەکی ئێران ئاشکرای دەکات خواردنی شیرەمەنیی لە وڵاتەکە بەهۆی بەرزبونەوەی نرخ بۆ نیوە کەمی کردوە و سفرەی زۆربەی خێزانەکانیش بە بێ گۆشت و مریشکە. رۆژنامەی (هەم میهەن)ی ئێران لە ژمارەی ئەمڕۆ دوشەممەدا بڵاوی کردەوە؛ بەهۆی بەرزبونەوەی نرخ، خواردنی شیرەمەنییەکان لە ئێران بۆ نیوەی پێوەر و ستانداردە جیهانییەکان دابەزیوە. رۆژنامەکە نوسیویەتی: بەرزبونەوەی هەڵاوسانی ئابوریی توانای کڕینی لە ناو خێزانەکاندا بەشێویەی بەرچاو دابەزاندوە و لە سفرەی هەندێک خێزاندا گۆشت و مریشک نەماوە و ئەوەش وا دەکات وەچە خستنەوە و تەنانەت ئەو منداڵانەی بڕیارە لەم دۆخەدا لەدایک بن تەندروستیان بکەوێتە مەترسییەوە. ئامارەکانی حکومەتی ئێران باس لە هەڵاوسانی ئابوریی 50% دەکەن لە کاتێکدا بە پێی نوێترین ئامار رێژەی هەڵاوسان لە 18 پارێزگا لە کۆی 31 پارێزگای ئەو وڵاتە بە تایبەت لە پارێزگای سیستان و بەڵوچستان گەیشتوتە زیاتر لەو رێژەیە و هەندێکجار لە 78% نزیک دەبێتەوە. وەزارەرتی تەندروستیی ئێران ئاشکرای کردوە؛ نزیکەی 16%ی منداڵە تەمەن شەش ساڵانەکانی ولاتەکە توشی بەدخۆراکی و کەمیی خۆراک بونەتەوە و 800 هەزار منداڵیش لە تەمەنی گەشەدا توشی کەمی وزە و پڕۆتین بونەتەوە.

هاوڵاتی لەڕاگەیەندراوێکدا جێگری یەکەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق رایگەیاندووە، لەگەڵ پارێزگاری بانکی ناوەندی عێراق کۆبووەتەوە و هەردوولا سووربوون لەسەر ئەوەی دەبێت بە زووترین کات سەقامگیری دارایی بۆ بازارەکانی عێراق و نرخی دۆلار بگەڕێتەوە. نوسینگەی راگەیاندنی موحسین مەندەلاوی جێگری یەکەمی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا دەشڵێت "پارێزگاری بانکی ناوەندی باسی لە رێکارەکانی جێگیرکردنی نرخی دۆلار کردووە و پلانێکی خستووەتەڕوو، بەڵام هیچ زانیارییەکی ئاشکرا نەکردووە لەسەر پلانەکە." ئاماژەی بەوەشکردووە، لە کۆبوونەوەکەدا موحسین مەندەلاوی جەختی لەسەر پێویستبوونی پابەندبوون بە رێکارە یاساییەکانی تایبەتبە ئاڵوگۆڕی دراو و پاراستنی ئابووری عێراق کردووەتەوە. باسی لەوەشکردووە، جێبەجێکردنی رێکارە جیهانیەکان و بەدواداچوون بۆ گواستنەوەی دراوەکان و کاری بانکە ناحکومییەکان و کۆمپانیاکانی ئاڵوگۆڕکردن گرنگە. دەشڵێت، "پێویستە بەپێی یاساکانی بانکی ناوەندی عێراق لێپرسینەوە لەگەڵ سەرپێچییەکان بکرێت."

روسیا و ئێران بۆ بەکارنەهێنانی دۆلار، رێککەوتنی نێوانیان لەبارەی مامەڵەکردنی هاوبەش بە دراوە نیشتیمانییەکانیان خستە بواری جێبەجێکردنەوە. هەردو بانکی ناوەندیی روسیا و ئێران رێککەوتنی نێوانیان بۆ پێکەوەبەستنی سیستمە بانکییەکانیان و ئەنجامدانی ئاڵوگۆڕە بازرگانییەکانیان بە دراوی نیشتیمانیی ئەو دو وڵاتە خستە بواری جێبەجێکردنەوە. ئەم هەنگاوەی مۆسکۆ و تاران، لەپێناو کۆتاییهێنان بە هەژمونی دۆلار لە مامەڵە بازرگانییە نێودەوڵەتییەکاندایە و لەکاتێکدایە کە مۆسکۆ بەدەست چەندین سزای سەپێنراوی ئەمریکییەوە دەناڵێنێت. بە پێی رێککەوتنەکە دەبێت زۆربەی مامەڵە بازرگانییەکانی ئەو دوو وڵاتە بە روبڵی روسی و تمەنی ئێران ئەنجام بدرێت. میدیای ئێران بڵاوی کردوەتەوە بەهۆی ئەو رێککەوتنەوە 806 بانکی جیهان پێکەو دەبەسترێنەوە کە 700 بانکیان روسی و 106 بانکی دیکەیان لە 13 وڵاتی دیکەی جیهانە. بانکی ناوەندیی روسیا، لە راگەیەنراوێکدا ئەوەی رونکردوەتەوە؛ بەپێی رێککەوتنەکە گواستنەوە داراییەکان یان حەواڵە لەلایەن بانکی ناوەندیی روسیا سەرپەرشتی دەکرێت و سیستمی پارەدانی ئەلیکترۆنی لەلایەن بانکی ناوەندیی ئێرانەوە رێکدەخرێت.    

بانکى ناوەندى عێراق ئەمڕۆ یەکشەممە رایگه‌یاند، "بڕیاردرا بانکە حکومییەکانی وه‌ك ڕافیدەین، ڕەشید و بانکی بازرگانی عێراق (TBI) فراوان بکرێن بە فراوانکردنی شوێنەکانی فرۆشتنی دۆلاری کاش بە گەشتیاران لە فڕۆکەخانەکانی وڵات (بەغدا - بەسرە - نەجەف - هەولێر - سلێمانی)". "وەرگرتنی داواکارییەکان لە بەیانیان و ئێواراندا ده‌بێت، بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زیاتر لە گەشتیاران لەخۆبگرێت". له‌ راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌دا ئاماژەبەوە کراوه، "فرۆشتنی دۆلاری نەختینەیی ئەو گەشتیارانە دەگرێتەوە کە لە ڕێگەی دەروازە سنورییە وشکانییەکانەوە ده‌چنه‌ ده‌ره‌وه‌، دوای پێشکەشکردنی مەرجەکانی گەشتکردن کە پێکدێن کە (ڤیزا یان مۆڵەتی دەرچونی ئۆتۆمبێل)". نیشانەکردن بانکی ناوەندی جێی ئاماژەیە، بەهۆی دابەزینی نرخی دینار بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی، بانکی ناوەندی عێراق ناوەناوە بڕیار و ڕێنمایی نوێ دەردەکات بۆ بەرزکردنەوە و جێگیرکردنی نرخی دۆلار.

هاوڵاتی لەچاوپێکەوتنێکی ڕۆژنامەنووسیدا سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕایدەگەیەنێت یاسای نەوت و غاز پەیوەندییەکانی حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی ھەرێم رێکدەخاتەوەو دەربارەی ناردنی پارەش بۆ هەرێم ئاماژە بەوەدەکات یاسای بودجە ئەو بابەتە چارەسەر دەکات. محەممەد شیاع سوودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ فرانس ٢٤ رایگەیاند، سەردانەکەی بۆ فەرەنسا دەبێتە گواستنەوەیەکی جۆری لە پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات و لە رێگەی ئیمزاکردنی رێککەوتنی ھاوبەشی ستراتیژی کە ٥٠ بوار لەخۆدەگرێت، مۆرکێکی ستراتیژی وەرگرتووە. سەبارەت بە ناکۆکییەکانی ھەرێم و بەغداد سوودانی ئاماژەی بەوەکرد، یاسای بودجە بەشێکی زۆری کێشەکانی ناردنی پارە بە پێی دەستور چارەسەر دەکات و  دواتریش کار بۆ پەسەندکردنی یاسای نەوت و غاز دەکەن کە پەیوەندییەکانی حکومەتی فیدراڵ لەگەڵ حکومەتی ھەرێم و پارێزگا بەرھەمھێنەرەکانی نەوت رێکدەخات. دەربارەی مانەوەی سوپای وڵاتانی دیکە لەعێراق سوودانی وتی، عێراق پێویستی بە ھێزی شەڕکەری بیانی نیە، بەڵکو پێویستی بەھەماھەنگی لەگەڵ ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی ھەیە بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرو پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری. سودانی دوپاتیشیکردەوە، لەسەرەتای دەستبەکاربوونیەوە ھەوڵی نزیکبوونەوەی لەگەڵ ئێران و سعودیە داوەو بەمنزیکانەش گەڕەکێکی تری دانوستانەکانی ھەردوو وڵات لە بەغداد رێکدەخەن، رونیشیکردەوە، دەستدرێژیکردنە سەر خاکی عێراق کارێکی رەتکراوەو ئیدانەکراوەو دیالۆگ باشترین رێگەیەک بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لەگەڵ تورکیاو ئێران.

100$ئەمەریکی بەرامبەر بە 163000 دینار 100یۆرۆ بەرامبەر بە 177000 دینار        100 پاوەندی بەریتانی بەرامبەر بە 200000 دینار 100لیرەی تورکی بەرامبەر بە 86000 دینار 100ھەزار تومەنی ئێرانی بەرامبەر بە 3800 دینار نرخی زێڕ: مسقاڵێك زێڕی عەیار18بە 380000 دیناری مسقاڵێك زێڕی عەیار 21 بە 445000 دینار

نەتەوە یەکگرتوەکان لەسەر دۆخی ئابوریی جیهان هۆشداریی دەداتە و جەخت دەکاتەوە مەترسیی گەورە لەسەر دۆخی ئابوریی لە ئارادایە. رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان لە راپۆرتێکی نوێدا بڵاوی کردوەتەوە؛ لەماوەی ساڵانی رابردودا چەند شۆکێکی گەورە دۆخی ئابوریی جیهانی گرتوەتەوە کە بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکرانیا و بەرزبونەوەی لەناکاوی رێژەی هەڵاوسان نمونەی ئەو شۆکە ئابورییانە بون. لە راپۆرتەکەدا ئەوە خراوەتەڕو؛ چاوەروان کراوە ئاستی گەشەی ئابوری بەشێوەیەکی بەرچاو خاوبونەوە بەخۆیەوە ببینێت و بۆ 1.9 دابەزێت لەکاتێکدا کە لە ساڵی 2022 گەیشتبوە %3. لەبارەی ئەو رێکارانەی کە حکومەتەکان دەبێت بیگرنەبەر بۆ روبەروبونەوەی دۆخی نەخوازراوی ئابوری، ئەنتۆنیۆ گۆتیرێز، سکرتێری گشتیی نەتەوەیەکگرتوەکان رایگەیاندوە؛ نابێت وڵاتان پەنا ببنە بەر پەیڕەوکردنی سیاسەتی (سک هەڵگوشین) چونکە ئەوە دەبێتە هۆی زیاتربونی نادادپەروەری و لێکەوتە نەرێنییەکانی دۆخی دارایی زیاتر دەکات.

وەزارەتی سامانە سرووشتییەکانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ 25ی1ی 2023 لە راگه‌یه‌ندراوێکدا ڕایگەیاند: 60 تەنكەر نه‌وت کە دەکاتە دوو ملیۆن لیتر نەوتی سپی، ره‌وانه‌ی هه‌رێمی كوردستان ده‌كرێت، بە هەماهەنگی لەگەڵ پارێزگاكان و ئیدارە سەربەخۆكان بێبەرامبەر بەسەر هاووڵاتییان دابەشدەكرێت. وەزارەت ئاماژەی بەوەش داوە، لەم بڕە نەوتە 30 تەنكەر بۆ پارێزگای هەولێر، دهۆك و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران و زاخۆ دابیندەکرێت، هەروەها 30 تەنكەریش بۆ پارێزگای سلێمانی، هەڵەبجە و ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان و راپەرین دابیندەکرێت.

هاوڵاتی تادێت كات لەبەردەم كابینەكەی محەممەد شیاع سودانی كەمتر دەبێتەوەو هێشتا پرۆژەیاسای بودجەی ئەمساڵ كە بەگەورەترین پرۆژە بودجە لەمێژووی وڵاتدا وەسفدەكرێت كەبڕەكەی زیاترە لە 150 ترلیۆن دینار نەچووەتە پەرلەمان، هاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەتیش جەخت لەوەدەكاتەوە پێویستە پرۆژەیاسای بودجە تێبپەڕێت، راوێژكاری دارایی و ئابووریی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش دەڵێت، ئەگەری زۆرە هەفتەی داهاتوو رەشنووسی بودجەی ساڵی 2023ـی عێراق رەوانەی ئەنجوومەنی نوێنەران بكرێت، جێگری سەرۆك وەزیرانیش دەڵێت لەئەنجومەنی وەزیران خوێندنەوەمان بۆ كردووەو بەمنزیكانە بودجە دەنێرین بۆ پەرلەمان، ئەندامێكی لیژنەی داراییش لەپەرلەمانی عێراق پێشبینیدەكات لەپەرلەمان گفتوگۆی زۆر لەسەر پرۆژەیاساكە بكرێت. پرۆژەیاسای بودجە كەساڵانە لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەنددەكرێت، لەساڵی رابووردوودا بەهۆی دۆخی سیاسی عێراقەوە نەچووە پەرلەمان و حكومەتی عێراقی ساڵێكی بەبێ بودجە بەڕێكرد، بۆ ئەمساڵیش یەكێك لەبەڵێنەكانی محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەوەبوو لەكاتی خۆیدا بودجە بباتە پەرلەمان و دەنگی لەسەربدرێت، بەڵام بەهۆی چەندین گرفتەوە پێناچێت بەمزووییە ئەو بەڵێنە بەدیبێت بەتایبەت یەكێك لەو بڕگانەی كە كێشەی گەورەی لەسەر بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانە كەتاوەكو ئێستاو دوای چەندین سەردانی وەفدی هەرێم هێشتا بەغداو هەرێم نەگەیشتوونەتە رێككەوتن. لەكۆبوونەوەیەكدا كە لەنووسینگەی نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانێتی دەوڵەتی یاسا بەڕێوەچوو، لایەنەكانی هاوپەیمانێتی ئیدارەی دەوڵەت كەپێكهێنەری سەرەكی حكومەتی عێراق و پەرلەمانیان بەدەستەوەیە رایانگەیاندووە پێویستە پەلەبكرێت لەتێپەڕاندنی بودجەو ئەو پرۆژەیاسایانەی كەپەیوەستن بەژیانی خەڵكەوە، كە ئەمەش بەهۆی ئەوەی زۆرینەی پەرلەمانیان بەدەستە ئاماژەیەكی گرنگە بەوەی كە ئەو لایەنانە سوورن لەسەر تێپەڕاندنی بودجە لەماوەیەكی نزیكدا. لیژنەی یاسایی پەرلەمانی عێراقیش ئاشكرایكردووە لەسەدا 95ی پرۆژە بودجەی عێراق تەواوبووەو لەئێستادا حكومەت خەریكی هەندێك چاكسازییە تیایدا. لەڕاگەیەندراوێكدا لیژنەكە رایگەیاندووە بەهۆی ئەو ئاڵۆزی و پشێوییەی كە لەبازاڕو نرخی دۆلاردا هەیە وایكردووە حكومەت بەپرۆژەیاسای بودجەدا بڕواتەوەو لەگەڵ واقیعدا بیگونجێنێت، لیژنەكە جەختیش لەوەدەكاتەوە كە زیاتر لەسەدا 95ی بودجە تەواوبووەو پێش كۆتایی ئەم مانگە دەگاتە پەرلەمان، ئاماژە بۆ ئەوەشدەكات دۆسیە گرنگەكانی وەك پیشەسازی و كارەباو تەندروستی و پشتگیری كەرتی تایبەت بەتایبەت لەبابەتی دامەزراندن لەبودجەدا ئامادەیی هەیەو گفتوگۆكانیش لەپەرلەمان مانگێك زیاتر ناخایەنێت. بەپێی زانیارییەكانیش پرۆژەیاساكە بەر لەدوو هەفتە زیاتر لەلایەن وەزارەتی دارایی و پلاندانانەوە ئامادەكرابوو، بەڵام لەكاتی پێداچوونەوەدا لەئەنجومەنی وەزیران دەركەوت لەچەند بەندێكدا هەڵئاوسان هەیەو نێردرایەوە تا چاكبكرێت. رێبوار ئەوڕەحمان ئەندامی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بە (هاوڵاتی) راگەیاند: بودجە هێشتا لەئەنجومەنی وەزیرانەو لەوێ لیژنەیەك پێكهێنراوە كەبودجە لەگەڵ بەرنامەی حكومەت بگونجێنن، ئاماژە بەوەشدەكات نرخی یەك بەرمیل نەوت تیایدا بە ٧٥ دۆلار خەمڵێنراوەو یەک دۆلاریش بە هەزارو 450 دینارو بڕی بودجەكەش دەگاتە ١٣٠ تا  ١٤٠ ترلیۆن دینار. دەربارەی پشكی هەرێمی كوردستانیش لەبودجەدا ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی دەڵێت بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی تائێستا هەیە پشكی هەرێم بەڕێژەی لەسەدا ١٤ دەستنیشانكراوە، هاوكات جەختیش لەوەدەكاتەوە رای كوتلە سیاسییەكان لەسەر بەشە بودجەی هەرێم وەستاوەتە سەر رێككەوتنی هەرێم و بەغداو پێی وایە رای پەرلەمانتاران رای حزبەكانی خۆیانە ئەگەر رێكبكەون لەگەڵ هەرێم دەنگی پێدەدەن و رێشنەكەوتن دەنگی پێنادەن، دەشڵێت ئەگەر حكومەت خزمەتگوزاری پێشكەش نەكات و گەندەڵی بەردەوام بێت چارەنووسی وەك ئەوانەی پێشووتر دەبێت، هاوكات پێشبینیش دەكات لەپەرلەمان گفتوگۆی زیاتر لەسەر پرۆژەیاساكە زیاتر بكرێت چونكە ساڵی رابردوو بودجە نەبووەو كێشەیەكی زۆر كەڵەكە بووەو ئەم حكومەتەش دەیەوێ بەپێشكەشكردنی هەندێ خزمەتگوزاری خەڵك رازی بكات. پشكی هەرێمی كوردستان لەساڵانی پێشووتردا لەسەدا 17بووە، بەڵام لەم چەندساڵەی دواییدا كەمكرایەوە بۆ لەسەدا 12و لەسەدا 14، لەئێستاشدا هەموو هەوڵەكانی وەفدی حكومەتی هەرێم لەبەغدا گەڕانەوەیە بۆ لەسەدا 17، بەڵام پێناچێت دەسەڵاتدارانی بەغدا بەوە رازیبن و بەپێی ئەو زانیارییە میدیایانەی كە بڵاوكراونەتەوە لەڕووی مەبدەئییەوە هەردوو وەفدی حكومەتی هەرێم و بەغدا لەسەر لەسەدا 14 بۆ هەرێمی كوردستان رێككەوتن، بەڵام ئەوە لەپەرلەمان یەكلایی دەبێتەوە، بەپێی لێدوانی بەرپرسانی هەرێمیش لەدانوستانەكانیان لەگەڵ بەغدا بەردەوام دەبن. فوئاد حسێن جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاندووە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق خوێندنەوەی بۆ پرۆژەیاسای بودجە كردووەو بەمنزیكانە بودجە دەنێرن بۆ پەرلەمانی عێراق. راوێژكاری دارایی و ئابووریی سەرۆكوەزیرانی عێراق دەڵێت، ئەگەری زۆرە هەفتەی داهاتوو رەشنووسی بودجەی ساڵی 2023ـی عێراق رەوانەی ئەنجوومەنی نوێنەران بكرێت و دەڵێت، لەهەموو دۆخێكدا لە 200 ترلیۆن دینار تێناپەڕێنێت. مەزهەر محەممەد ساڵح، راوێژكاری دارایی و ئابووریی محەممەد شیاع سوودانی رایگەیاندووە: «ئەگەری زۆرە كۆتایی هەفتەی داهاتوو ئەنجوومەنی وەزیران رەسنووشی بودجەی 2023 پەسندبكات و بینێرێت بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران، بۆ ئەوەی لەنزیكترین ماوەدا پەسندبكرێت.» سەبارەت بەقەبارەی بودجەكە، مەزهەر محەممەد ساڵح دەڵێت: «ئەو ژمارانەی لەبارەی رەشنووسەكەوە باس دەكرێن تایبەت بەبودجەی ئەمساڵ هەمووی سیناریۆو پێشبینییە، بەڵام لەكۆتاییدا بودجەی 2023ـی عێراق 200 ترلیۆن تێناپەڕێنێت وەكو هەندێك كەس باسیانكردووەو لە 90٪ـی داهاتی عێراق پشت بەفرۆشتنی نەوت دەبەستێت. ئەو راوێژكارە باسی لەوەش كرد، بەتێكڕا وەزارەتی نەوتی عێراق لەساڵی 2023 دا بڕی سێ ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل نەوت هەناردە دەكات وەكو ئەوەی پێشبینی وەزارەتی نەوتی عێراقە. لەڕاگەیەندراوێكیشدا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان و هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی ئەلفەتحیش كە لایەنی سەرەكییە لەپێكهێنانی حكومەت جەختیان لەگرنگی خێراكردنی پەسەندكردنی بودجەی گشتی كردەوەو رایانگەیاندووە هەر دوولا جەخت لەگرنگی خێراكردنی پەسەندكردنی بودجەی گشتی بۆ ساڵی 2023دەكەنەوە بۆ بەشداریكردنی كاریگەرانە لەگەیشتن بەگەشەپێدان و تەواوكردنی پڕۆژە گرنگەكان و پاڵپشتیكردنی ئابووری.

بەڕێوبەری بانکی مەڵکەندی ڕایدەگەیەنێت لە مانگی داهاتووەوە لە سلێمانی خانەنشینان مووچە بە كارتی ئەلكترۆنی وەردەگرن. هاوڵاتی شۆخان عومەر بەڕێوەبەری بانكی مەڵكەندی بە میدیاکانی یەکێتی رایگەیاندووە، هەموو ئامادەكارییەكان تەواوبوون و لە مانگی داهاتووەوە مووچەی خانەنشینان بە كارتی ئەلیكترۆنی دابەشدەكرێت، واتە خانەنشینانی مەدەنی مووچەی مانگی یەك بەو كارتە وەردەگرن. شۆخان عومەر ئاماژەی بەوەشدا، لە مانگی رابردوودا ئامێرەكان تاقیكراونەتەوە و هیچ كێشەیەكیان نەبووە و پڕۆسەكە سەركەوتوو بووە. لەئێستادا لە هەرێمی كوردستان 22 بانكی حكومی كراوە بە ئەلیكترۆنی و نزیكەی 230 هەزار خانەنشین هەیە.

ئەمریکا رایگەیاند دەیەوێت بە سزاکان رێگریی لە فرۆشی نەوتی ئێران بکات و چین ناچار بکات چیتر نەوت لەو وڵاتە نەکڕێت. رۆبەرت ماڵی، نوێنەری ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران رایگەیاند؛ لە چوارچێوەی جێبەجێکردنی سزاکانی دژی کۆماری ئیسلامی ، داوایان لە چین کردوە کە نەوت لە ئێران نەکڕێت. ئەو وتویەتی: چین بوەتە شوێنی نایاسایی ساخکردنەوەی نەوتی ئێران بۆیە واشنتۆن دەیەوێت پەکین ناچار بکات نەوتی ئێران نەکڕێت. لێدوانی ماڵی لە کاتێکدایە ساڵی 2018 بە کشانەوەی ئەمریکا لە رێککەوتنی ئەتۆمیی بڕیاربو ئاستی هەناردەی نەوتی ئێران بۆ نزیکەی سفر کەم بکرێتەوە بەڵام بە پێی راپۆرتە نێودەوڵەتییەکان فرۆشی نەوتی ئێران گەیشتوەتە زیاتر لە یەک ملیۆن بەرمیلی رۆژانە. ئێران ئاشکرای کردوە مانگانە لانیکەم 850 هەزار بەرمیل نەوتی رەوانەی چین کردوە. پێش کشانەوەی ئەمریکا لە رێککەوتنی ئەتۆمیی ئێران و وڵاتانی 5+1 ئاستی هەناردەی نەوتی ئێران بۆ بازاڕەکانی جیهان زیاتر لە دو ملیۆن و 400 هەزار بەرمیل نەوت لە رۆژێکدا.