.jpeg)
هاوڵاتی كۆمپانیایەك بواری یاسای نێودەوڵەتی ئاماژە بەوە دەدات ئەو كۆمپانیایانەی لە بواری نەوتی هەرێمی كوردستان كار دەكەن، ئەگەر بەغدا پێداگربێت لەسەر هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی نێوان كۆمپانیاكان و حكومەتی هەرێم، دەتوانن لە دادگای نێودەوڵەتی سكاڵا تۆمار بكەن. ئەمرۆ 16ی تەمموزی 2022و كۆمپانیای گیبسۆن دان لە راگەیەنراوێكدا باسی لەوەكردووە، بە لەبەرچاوگرتنی دەستووری عێراق و یاسای نەوت و غازی هەرێم، دۆسیەی كاركردنی كۆمپانیاكانی نەوت لە هەرێمی كوردستان پشت ئەستوورە بە بنەمای یاسایی، بۆیە ئەو كۆمپانیایانە دەتوانن سكاڵا لەسەر حكومەتی عێراق تۆمار بكەن، بەڵام ئەگەر كۆمپانیاكانیش سكاڵا تۆمار بكەن بەغدا رووبەڕووی كێشەی یاسایی گەورە دەبێتەوە و دەبێت ملیاران دۆلار قەرەبوو بداتەوە بە كۆمپانیاكان". " هەرێمی كوردستان لە هەموو دۆخێكدا بەشێكە لە عێراق، لەسەر عێراقیش پێویستە پابەندبێت بە یاسا نێودەوڵەتییەكانەوە، لەئێستاشدا وەزارەتی نەوتی عێراق بوەتە مایەی هەڕەشە بۆ ژینگەی كاركردنی كۆمپانیا نەوتییەكان لە هەرێمی كوردستان". ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق، دوێنێ هەینی 15 ی تەمموزی 2022 ڕایگەیاند: "عێراق نزیكبووەتەوە لەوەی مافە مێژووییە یاساییەكانی خۆی بەدەستبهێنێت بۆ بەڕێوەبردنی تەواوی چالاكییەكانی نەوت. دواجار دانیشتنی دوایی دەستەی دادوەریی سەر بە ژووری بازرگانیی نێودەوڵەتی سەبارەت بە كێشەی نێوان عێراق و توركیا بەڕێوەچوو، تایبەت بە رێككەوتنی بۆری نێوان هەردوولا. دەستەكە خستنەڕووی سكاڵاكەی لە لایەن لایەنەكانەوە داخست، دوای ئەوەی گوێی لە گوتە و بەرگرییان گرت، بۆیە چیدیكە هیچ ئەگەرێك نەماوە بۆ درێژكردنەوە یان دواخستن". هاوكات، وەزیری نەوتی عێراق وتیشی:"پێشبینی دەكەم دەستەی دادوەری سەر بە ژووری بازرگانیی نێودەوڵەتی لە پاریس لە ماوەی چەند مانگێكی كەمی داهاتوودا بڕیاری دوایی و یەكلاكەرەوەی خۆی بدات. ستایشی هەوڵە ناوازەكانی نووسینگەی نێودەوڵەتی راوێژكاریی یاسایی و لیژنەی یاسایی وەزارەت دەكەم بۆ بەرگریكردنیان لە مافەكانی عێراق بۆ بەڕێوەبردنی سامانی نەوتی خۆی، لەگەڵ بەرگریكردنیان بۆ ئەوەی وەزارەتی نەوت دەسەڵاتە دەستوورییەكانی بەدەستبهێنێتەوە. عێراق سوورە لەسەر بەدەستهێنانەوەی مافە رەواكانی لە سامانی نیشتمانییدا، بەپێی یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتییەكان".
هاوڵاتی لە ناوچەی وەرخەلێ سوپای توركیای داگیركەر ئامادەكاری دەكات بۆ بەكارهێنانی چەكی كیمیایی، كە سەربازانی ئەردۆغان چەكەكەكانیان لەنزیك خاڵی تونێلەكانی جەنگ جێگیریدەكەن بە ئامانجی بڵاوكردنەوەی گازی كیمیایی. میدیای ئاژانسی فورات نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە)، گرتە ڤیدیۆیەكی بڵاوكردەوە كە"جارێكی دیكە هێزەكانی گەریلا بەڵگەی ئەوەیان تۆماركردووە كە سوپای تورك یاسا نێودەوڵەتییەكانی جەنگ پشتگوێ دەخات و پەنادەبات بۆ ئەو ڕێگایانەی مرۆڤایەتی قەدەغەی كردوون، لەو دیمەنە نوێیەدا، كە لە بارودۆخێكی سەختدا تۆماركراون دەردەكەوێت سەربازانی سوپای داگیركەر ئامادەكاری دەكەن بۆ بەكارهێنانی چەكی كیمیایی لە تونێلەكانی شەڕی وەرخەلێ. بە وتەی گەریلاكان، جگە لە گازی بیبەر، گازی كیمیایی دیكەی ڕەنگی زەردیش بەكارهاتووە". هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە"لەو هێرشە داگیركارییەی سوپای تورك لە ناوەڕاستی مانگی نیسانەوە بۆ سەر ناوچەكانی زاپ و مەتینا و ئاڤاشین دەستیپێكردووە، هەموو جۆرە چەكێكی كیمیایی بەكارهێناوە، لەكاتێكدا بەهۆی بەرخۆدانی بێوێنەی گەریلاكانی ئازادیی كوردستانەوە داگیركەران ناتوانن بچنە ناو تونێلەكان، بۆیە سوپای تورك پەنادەبات بۆ بەكارهێنانی گازی كیمیایی". بە پێی ئەو دیمەنە و زانیارییەكان سوپای داگیركەر چەكێكی تری كیمیایی بەكاردەهێنێت، كە دوای تەقینەوە لە تونێلەكاندا دەمێنێتەوە و كاتێك جووڵە لەو جێگایەدا بكرێت دووبارە چالاك دەبێتەوە. "ئەو گازانەی كە ئەم چەكە كیمیاییە دەردەچێت، بۆنێكی قورس لەسەر هەموو كەرەستەكانی ئەو جێگەیە بەجێدەهێڵێت و مەترسیی لەسەر هەناسە و تەواوی جەستە درووستدەكات". دوێنێ هەینی 15ی تەموزی 2022، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەكانی پاراستنی گەل( هەپەگە)، ئاماری شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەكانی سێ مانگی ڕابردووی دژی سوپای تورك لە ناوچەكانی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا بڵاوكردەوە، كە لە 14ی نیسان تا 14ی تەمموز تۆماركراون، لە ئامارەكەدا هاتووە لە ماوەی ئەو سێ مانگەدا سوپای داگیركەری تورك هەزار و 198 جار تونێل و ناوچەكانی شەڕ بە چەكی كیمیایی و بۆمب بۆردوومان كراون.
هاوڵاتی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی عێراق كۆبوییەوەو جۆبایدن رایگەیاند:" واشنتن پابەندە بە پشتیوانیكردن لە عێراقێكی ئارام، یەكگرتو، گەشەسەندو و خاوەن سەروەری، هەمان پابەندیش بۆ هەرێمی كوردستان". لە پەراوێز كۆنگرەی جەددە كە ئەمڕۆ لە سعودیە بەبەشداری سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا و سەركردەكانی وڵاتانی كەنداو، میسر، ئوردن و عێراق بەڕێوەدەچێت، جۆ بایدن، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەگەڵ مستەفا كازمی، سەرۆكی حكومەتی عێراق كۆبوەوە، لە راگەیەنراوی كۆبونەوەكەدا هاتووە، هەردولا جەختیان لە پابەندبونی خۆیان بە هاوبەشی بەهێزی دولایەنە لەنێوان واشنتن و بەغدا كردەوە بەپێی رێككەوتنی ستراتیژی، هەروەها دوپاتیانكردەوە كە پابەندن بە هەماهەنگی هاوبەش لەبواری ئەمنییدا بەجۆرێك گەرەنتی سەرهەڵنەدانەوەی رێكخراوی داعش بكرێت. هەروەها سەرۆكی ئەمریكا و سەرۆك حكومەتی عێراق جەختیان لە پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق كردوەتەوە بەجۆرێك رەنگدانەوەی خواستی گەل بێت، رێز لە دیموكراسی و سەربەخۆیی عێراق بگیرێت، لەم بارەیەوە جۆ بایدن رایگەیاند:" واشنتن جەخت لەسەر گرنگی ئەو رۆڵە دەكاتەوە كە ئەمریكا لەئەستۆی گرتوە بۆ بەدیهێنانی عێراقێكی ئارام، یەكگرتو، گەشەسەند و خاوەن سەروەری، بە هەرێمی كوردستانیشەوە". هاوكات لەبارەی برەودان بە سیستمی دیموكراسی لە راگەیەنراوی كۆبونەوەكەدا هاتوە، هەردو سەرۆك جەختیان لە گرنگی برەودان بە سیستمی دیموكراسی لە عێراق و بەهێزكردنی توانای سەربازی هێزە ئەمنییەكانی عێراق كردەوە، جۆ بایدن پێزانینی خۆی نیشاندا بۆ هەوڵەكانی عێراق لەبوارەكانی گەڕانەوەی ئاوارەكان، دادگاییكردنی چەكدارانی داعش و ئامادەییشی نیشاندا بۆ هاوكاری زیاتر لەم دۆسییەدا. " بایدن پێزانینی بۆ هەوڵە دیپۆماسییەكانی مستەفا كازمی دەربری بۆ هەوڵەكانی لە زیادكردنی ئارامی و باشتركردنی پەیوەندی نێوان وڵاتانی ناوچەكە، هەروەها باوەڕیانوایە رێككەوتنی بەستنەوەی كارەبای عێراق بە وڵاتانی كەنداو هاوكاری بەغدا دەبێت بۆ ئەوەی كارەبا بە نرخێكی كەمتر بۆ هاوڵاتیانی دابین بكات"، لەراگەیەندراوەكەدا وا هاتووە. جۆ بایدن جەختی لە پابەندی رۆڵی وڵاتەكەی كردوەتەوە بۆ بونیادنانی ئابوری عێراق و فرەجۆركردنی سەرچاوەكانی داهاتی، بەجۆرێك ئابوری عێراق بە سیستمی ئابوری جیهان ببەسترێتەوە و بتوانێت پێداویستییەكانی هاوڵاتیانی دابین بكات، هەروەها هەردو سەرۆك جەختیان لە گرنگی روبەڕوبونەوەی گەندەڵی و دوبارە بونیادنانەوەی متمانە لەناو دەزگاكانی عێراق كردەوە، لەگەڵ پشتیوانی لە گەشەسەندنی ئابوری، چارەسەری كێشەی گۆڕانی كەشوهەوا، ئاسایشی ئاو و هاوكاری دولایەنە لەبواری چاكسازی ئابوری. سەرۆكی ئەمریكا پێشوازی لە دەستپێشخەرییەكەی كازمی كردوە بۆ نزیكردنەوەی ئێران و سعودیە لەیەكتری و ئەنجامدانی گفتوگۆی وەفدی هەردوو وڵات لە بەغدا.
هاوڵاتی لیرەی توركی نزمترین ئاستی حەوت مانگی رابردووی تۆماركرد و جوڵەكانی ئەردۆغان لەبارەی بەرزكردنەوەی بەهای دراوی وڵاتەكەیەوە شكستی هێنا. نرخی لیرەی توركی نزمترین ئاستی حەوت مانگی رابردووی تۆماركرد، لە ئێستادا 1750 لیرەی توركی بەرانبەر بە 100 دۆلاری ئەمریكییە. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەركۆك كۆماری توركیا سوودی قەرزی بانكەكانی كەمكردەوە لەپێناو بەرزكردنەوەی بەهای دراوی وڵاتەكەی، بەڵام لەوەشدا شكستی هێناوەو شارەزایانی ئابووری توركیا ئەوە دووپاتدەكەنەوە ئەوە كەمترین نرخە لە مانگی كانوونی دووەمی ساڵی رابردووەوە تۆمار كراوە. هاوكات جەختلەوە دەكەنەوە دابەزینی زیاتری بەهای لیرەی توركی رێژەی هەڵاوسان لەتوركیادا زیاتر دەكات و داوا دەكەن بانكی ناوەندی توركیا رێوشوێنی پێویستی دارایی بگرێتەبەر.
هاوڵاتی جۆ بایدن، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە سعودیە رایگەیاند:" رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ رووسیا یان چین جێناهێڵین. 15ی تەموزی 2022، جۆبادین سەرۆكی ئەمریكا گەیشتە سعودیەو لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە كۆبویەوە. بایدن راشیگەیاند دەیانەوێت ئاگربەست لە یەمەن بەردەوام بێت، لەبارەی عێراقیشەوە روونیكردەوە، "ئێستا گەییشتووینەتە رێككەوتن، بۆ ئەوەی تۆڕەكانی كارەبای عێراق لەڕێگەی كوێت و سعودیەوە بە تۆڕەكانی وڵاتانی كەنداوەوە ببەستینەوە و عێراق باشتر ئاوێتەی ناوچەكە بكەین و پشتبەستنی ئەو وڵاتە بە ئێران كەمبكەینەوە". دەقی وتەكانی جۆ بایدن لە سعودیە: زنجیرەیەك كۆبوونەوەی باشم هەبوو، زیاتر لە دوو كاتژێر لەگەڵ سەركردایەتیی سعودیە لێرە لە جیدە لەگەڵ شای وڵات بۆ ماوەی زیاتر لە نیو كاتژێر كۆبوومەوە. لەگەڵ شازادەی جێنشینی سعودیە و تەواوی وەزیرەكان كۆبوومەوە، سوپاس بۆ چەندین مانگ لە دیپلۆماسییەتی لەسەرخۆ لە لایەن ستافەكەوە، ئەمڕۆ توانیمان هەندێك كاری زۆر باش بەدەستبهێنین. یەكەم، هەروەك ئەوەی كە ئەم بەیانییە بینیتان، سعودیەكان ئاسمانییان بە رووی هەموو فڕۆكە سڤیلییەكان دەكەنەوە و ئەوەش رێككەوتنێكی گەورەیە. ئەوە واتای ئەوەیە كە ئاسمانی سعودیە ئێستا كراوەیە بۆ ئەو فڕۆكانەی دەچن بۆ ئیسرائیل و بۆ ئەوانەی لەوێوە دێن. ئەمە یەكەمین هەنگاوی بەرجەستەیە لەو رێرەوەی كە ئومێدەوارم ببێتە هۆی ئاساییبوونەوەیەكی بەرفراوانتری پەیوەندییەكان." دووەم: رێككەوتنێكی مێژووییمان كۆتایی پێهێنا بۆ گۆڕینی پێگەی ناوچەیەكی هەستیار و پڕ لە گرژی، ئەوەش لە گەرمەی شەڕەكانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، بۆ ناوچەیەك كە ئارامی و ئاسایشی تێدا بێت. ئاشتیپارێزانی نێودەوڵەتی، لەوانەش سەربازە ئەمریكییەكان دوورگەی تیران لە دەریای سوور جێدەهێڵن كە زیاتر لە 40 ساڵە و لە رێككەوتنی كامپ دەیڤدەوە لەوێن. پێنج سەربازی ئەمریكی لەو دوورگە ستراتیژییە لە ساڵی 2020 مردن و ئەمڕۆش گرنگە كە ئەوانمان لەیاد بێت. سوپاس بۆ ئەم كرانەوەیە، ئەو دوورگەیە بۆ گەشتیاری و بوژاندنەوەی ئابووری دەكرێتەوە. سێیەم: رێككەوتین كە پێكەوە كاربكەین و ئاگربەستی یەمەن درێژبكەینەوە. هەروەك دەزانن، ماوەی سێ مانگە قۆناخێكی ئارامی لە یەمەندا هەیە كە لە ماوەی حەوت ساڵی رابردوودا ئارامترین بووە. رێككەوتین بۆئەوەی سوود لە دیپلۆماسی وەربگرین بۆ دەستكەوتنی چارەسەرێكی بەرفراوانتر لە یەمەن. سەركردایەتیی سعودیەش پابەندە بەوەی بەردەوام بن بۆ كارئاسانیكردن بۆئەوەی خواردن و پێداویستی مرۆیی بگاتە دەستی خەڵكی سڤیل. لەم چوارچێوەیەدا باسمان لە پێداویستییە ئەمنییەكانی سعودیە كرد بۆ پارێزگاریكردن لە شانشینەكە، ئەوەش بە لەبەرچاوگرتنی هەڕەشە راستەقینەكانی ئێران و هێزە نزیكیەكانی چوارەم: هەندێك ئامادەكارییمان تەواو كرد بۆ بەهێزكردنی پێگەی وڵاتەكانمان لە دەیەی داهاتوودا. سعودیە وەبەرهێنان دەكات لەو تەكنەلۆژیایەی ئەمریكا رۆڵی پێشەنگی تێدا دەگێڕێت و تۆڕی فایڤ جی و سیكس جی پەرە پێدەدات و بەدەستدەهێنێت. دواجار، باسمان لە مافەكانی مرۆڤ و پێویستیی ئەنجامدانی چاكسازیی سیاسی كرد.
هاوڵاتی لە ناوچەكانی زاپ، مەتینا و خواكورك 15 سەربازی دیكەی ئەردۆغان كوژراون و فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوانیش تێكشكێندراوە، لەبەرانبەردا بیست جار چەكی كیمیایی بەكارهێناوە. ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیاو خلوسی ئاكار وەزیری بەرگری حكومەتی توركیا كوژرانی سەربازانیان دەشارنەوە لە میدیاكانی وڵاتەكەیان، بەڵام لەبەرانبەر كوشتنی هەر سەربازێكیاندا زیاتر چەكی كیمیاوی دژی (گە.ر.ی.لا)كانی ئازادی كوردستان بەكاردەهێنن. دەقی راگەیەندراوی هەپەگە: چالاكی بەهێزی گەریلاكانی ئازادی كوردستان كە بە گیانی ئاپۆیی ئەنجامیان دەدەن بەردەوامن. تیمە گەڕۆكەكانمان بە تاكتیكی ئافرێنەرانەی گەریلا گورزی قورس لە داگیركەران دەدەن. لەو چالاكیانەدا ١٥ سەربازی توركی داگیركەر سزادران، ٣ سەربازیش برینداربوون. هەر لەو چالاكیانەی گەریلادا، درۆنێك و سیستمێكی مین لەناوبران. لە كاردانەوەدا: سوپای توركی داگیركەر گۆڕەپانەكانی بەرخودانی ٢٠ جار بە چەك و تەقەمەنی كیمیایی، ٧جار بە فڕۆكەی شەڕ، ٣٦ جار بە هەلیكۆپتەری هێرشبەر و بە دەیان جاریش بە كاتیوشا و چەكی قورس بۆردومان كردووە. هێزەكانی گەریلامان لە كاتی بەرخودانی مێژووییدا بەپێی ئەخلاقی مرۆڤایەتی و یاسای شەڕ جوڵاونەتەوە و لەسەرەتادا بە داگیركەران وانەی مرۆڤایەتیان بە هەمووكەس وتووەتەوە. هێزەكانمان بۆ ئەوەی تەرمەكانی سەربازان كەدەوڵەتی توركی داگیركەر خاوەنداری لێنەكردوون، رادەستی بنەماڵەكانیان بكرێتەوە بانگەوازیان كرد. سوپای تورك دیسان بە شێوەی ناجوامێرانە هێرشی كردەوە، سوپای توركی داگیركەر لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئامێدی لە بەرامبەر هێزەكانمان چەكی كیمیایی و تەقەمەنی بەكارهێناوە.
هاوڵاتی میدیا عێراقییەكان ئەوە ئاشكرا دەكەن كە پاش نوێژی هەینی ملیۆنی ئەندام و لایەنگرانی سەدر و پەیامەكەی موقتەدا، خۆری مالكی بۆ بوون بە سەرۆك وەزیران ئاوا بووە. ئەمڕۆ 15ی تەموز پاش نوێژی هەینی ملیۆنی و پەیامەكەی موقتەدا سەدر كە تێیدا بە ناراستەوخۆ باسی لەوەكرد ئەوانەی تاقیكراونەتەوە نابێت ببنەوە بە سەرۆك وەزیران. شێخ مەحموود جەیاشی، وتاربێژی نوێژی هەینی یەكگرتوویی باسی لەوەش كرد: "هەموو گوێمان لە گوزارشتی تاقیكراو تاقیناكرێتەوە، بووە و جەختمان لێكردەوە بە هەڵتەكاندنی هەمووی، بۆیە ئەزموونكراو مەهێننەوە، چونكە بەردەوام دەبێت لەسەر سەرەڕۆییەكەی، نامانەوێت كارەساتەكان دووبارە ببنەوە و نیشتمانی بفرۆشرێتەوە سپایكەر و سەقڵاوییە و شتی دیكەی زۆر لە گرێبەستە گوماناوییەكان دووبارەببنەوە و ملكەچبوون بۆ رۆژئاوا یان رۆژهەڵات دروستببێتەوە و ئازارەكانی گەل بەردەوام ببێت." هاوكات، ئیبراهیم جابری، بەڕێوەبەری نوسینگەی سەدر لە بەغدا دەڵێت، نوێژی هەینی پەیامی موقتەدا سەدر سەرۆكی ڕەوتی سەدرە لە بەردەوامبوونی لەسەر چاكسازی، دەیەوێت هەمووان دڵنیابكاتەوە لەوەی وازی لە چاكسازی نەهێناوە و هێشتا كار دەكات بۆ نەهێشتنی گەندەڵی، سەرباری ئەوەی فەرمانی بە پەرلەمانتارانی كوتلەی سەدر داوە دەست لەكاربكێشنەوە، بەڵام هێشتا ڕوبەڕوی گەندەڵی دەبێتەوە بەبێ ئەوەی جیاوازی لە پارێزگایەك بۆ پارێزگایەكی دیكە یاخود لە كەسێك بۆ كەسێكی دیكە بكات". لەئێستادا لەنێو چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ناكۆكی قوڵ دەستی پێكردووە و بوونەتە دوو بەرە، بەرەیەكیان لە مالكی و قەیس خەزعەلی پێكهاتوون و بەتوندی دەیانەوێت دژی سەدرو پەیامەكانی بوەستنەوەو حسابی بۆ نەكەن لە پێكهێنانی حكومەتدا، بەڵام بەرەكەی دیكە كە پێكهاتوون لە هادی عامری و عەمار حەكیم و حەیدەر عەبادی دەیانەوێت بۆ هەر هەنگاوێك لەپێكهێنانی حكومەتدا پرس بە موقتەدا سەدر بكرێت. میدیا عێراقییەكان ئەوەیان دووپاتكردووەتەوە كە خۆری مالكی بۆ بوون بە سەرۆك وەزیران ئاوا بووەو جارێكی دیكە كورسی سەرۆك وەزیران نابینێت. دوێنێ ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان حكومەتیان بۆ پێكنایات و ئەم دۆخە بەردەوام دەبێت، تاكە چارەسەریش هەڵبژاردنی پێشوەختەو هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانە". ناوبراو وتیشی:" مالكی و ئەوانەی لەگەڵیدان ئێستا بە فرسەت دەزانن بۆ هەمواری یاسای هەڵبژاردن و دەستكاری كردنی ئەندامانی ئەنجومەنی كۆمیسیارانی عێراق".
هاوڵاتی فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات لە ڕۆژئاڤای كوردستان رایگەیاند كە"جەنگێكی خوێناوی هەڵدەگیرسێت و ئێستا ساڵانی پێشوو نییە و هێزێكی پڕچەكین و سەردەكەوین لە بەرامبەر توركیادا". مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات( هەسەدە) لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەنوسیدا، رایگەیاند:" لە ئەگەری هێرشی توركیا و گروپە چەكدارەكاندا، زانیاریمان دەستكەوتوو داعش خۆی ئامادەكردووە پەلاماری گرتوخانەی غوێران دەدات كە داعشەكانی تێدا زیندانیە و هەروەها پەلاماری كامپی هۆڵ دەدات كە كەسوكار و خێزانی داعشن و ئازادیان دەكەن، ئەوكاتە ئێمەیش لەوانەیە نەتوانین سەرپەرشتی هەموو بەرەكانی جەنگ بكەین و ئەواتە مەترسی لەسەر هەمو جیهان دروست دەبێت و هەموو داعش و ئەندامەكانی ئازاد دەبن". هەروەها راشیگەیاند مەنبج و تل ڕەفعەت لە ژێر كۆنترۆڵی هێزەكانی ڕوسیا دایە و دوای گفتوگۆكان لەگەڵ ڕووسیادا گەیشتوون بە ڕێكەوتن بۆ ڕاگرتنی هێرشەكانی توركیا، وتیشی:" ئەوەش دوای ئەوەهات ئێمە ڕەزامەندیماندا هێزی سوریا بچێتە كۆبانێ و مەنبج، لێكنزیكبونەوەی باشمان هەیە لەگەڵ ڕووسیا بۆئەوەی ڕێگە لە هێرشەكانی توركیا بگرین. باسی لەوەشكرد كە دیدرار و كۆبونەوەكانیان لەگەڵ جۆو بایدنی سەرۆكی ئەمریكا بەردەوامە و لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا لەگەڵیاندا كۆبونەتەوە و بەڵێنیان پێداون كە توركیا بەهیچ شێویەك هێرش ناكاتە سەر ڕۆژئاوای كوردستان و"ئێمە بەو بەڵێنانە دەستەوەستان ناوەستین لەبەرامبەر ئەگەری هێرشی توركیادا". جەنەراڵ مەزڵوم عەبدی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەگەر ئەوەش سەری نەگرت و توركیا پەلاماری ڕۆژئاوای كوردستانیدا، ئەوكاتە بە كۆمەڵگای نیودەوڵەتی ڕادەگەنین، كە تەنها شەڕی هەسەدە نییە و شەڕی سوپای سوریایە و لەبەرامبەر توركیادا عەرەب و كورد و خەڵكی ڕۆژئاوا شەڕ دەكەن جەنگێكی خوێناوی هەڵدەسێت. فەرماندەی گشتی هەسەدە وتیشی:"دەمانەوێت بە هەموو دنیا ڕابگەیەنین، كە ئێستا ساڵی 2018 نییە و شەڕ شەڕی ئەو ساڵانە نییە و ئێستا هێزەكانی ئێمە هێزی پڕچەكتر و بەهێزترن، بۆیە توانای ڕووبەڕووبونەوەمان هەیە و بە هەموو دنیای ڕادەگەیەنین، ئەم جەنگە دەبەینەوە لەبەرئەوەی توركیا لاوازبووە و ئێمە سەردەكەوین، لە هێزەكانمان ڕادەبینین كە توانایەكی بەرزی سەربازییان هەیە".
هاوڵاتی ئاماری شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەكانی سێ مانگی ڕابردووی دژی سوپای توركیا لە ناوچەكانی زاپ، ئاڤاشین و مەتینا بڵاوكرایەوە كە لە ١٤ی نیسان تا ١٤ی تەمموز تۆماركراون و تێیدا هەزارو 528 سەربازیان كوژراون. ئامارەكانی ناوەندی چاپەمەنی و راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل(هەپەگە): چالاكییەكانی هێزەكانمان: هێزەكانمان لە سێ مانگی ڕابردوودا هەزار و ١٢٩ چالاكییان بەشێوەی بۆسە، هەڵكووتانەسەر، تەقاندنەوە، نیشانەشكێن، چەكی قورس، ڕووبەڕووبوونەوەی و گورز لێدان و ئۆپەراسیۆنیان ئەنجامداوە. ئەنجامی چالاكیی هێزەكانمان: * هەزار و ٥٢٨ سەرباز كوژراون، كە شەشیان ئەفسەری باڵا بوون و جاشیشیان تێدابووە. * ٢١٧ داگیركەر برینداربوون. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر، ئەوەندەی كە هێزەكانمان توانیویانە پشتڕاستی بكەنەوە؛ * دوو هەزار و ٦٢٣ هێرشی ئاسمانیی بە فڕۆكەی جەنگیی * هەزار و ٩٧٨ بۆردوومان بە هێلیكۆپتەر * هەزار و ١٩٨ جار تونێل و ناوچەكانی شەڕ بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنیی بۆردوومان كراون. هەپەگە ڕایشگەیاندووە، كە گەریلاكان دەستیان بەسەر هەزار و ١٠٤ جۆری جیاجیا چەك و تەقەمەنیی و پێداویستیی سەربازیی سوپای توركدا گرتووە. هاوكات ئەوەشی خستووتەڕوو، كە گەریالاكان ١٤١ هێلیكۆپتەر، درۆن، زرێپۆش، ئۆتۆمبێلی سەربازیی، كامێرای حەیراریی و چەندین پێداویستیی سەربازیی دیكەی سوپای توركیان تێكشكاندووە، هاوكات گورزیش لە ٨٠ هێلیكۆپتەر، درۆن، زرێپۆش و سەنگەری شەڕی سوپای تورك دراوە. لە بەشێكی دیكەی ڕاگەیەندراوەكەدا هەپەگە دەڵێت: شەهیدەكانمان بە ڕەنجێكی زۆرەوە پێشەنگایەتیی بەرخۆدانیان كرد، ٧٢ هاوڕێمان لە سێ مانگی ڕابردوودا شەهیدبوون، ئەو ئیرادە و میراتەی كە شەهیدەكانمان تا دوا فیشەك شەڕیان كرد و فیداییانە دایانمەزراند، دەبێتە مسۆگەركردنی دۆزی پیرۆزی ئازادیی.
هاوڵاتی موقتەدا سەدر لە پەیامی نوێژی بە كۆمەڵی هەینی پەیامێكی ئاڕاستەی نوری مالكی كرد "تاقیكراوە تاقی ناكرێتەوە". وتارەكەی سەدر لەلایەن مەحمود جیاشیەوە خوێندرایەوە سەدر داوایكردووە، سەرجەم میلیشیا چەكدارەكان هەڵبوەشێندرێنەوە و باسی لەوەكرد، "عێراق لە دوڕیانێكی ئاڵۆزدایە". هەروەها ڕێبەری ڕەوتی سەدر وتیشی "دەبێت حەشدی شەعبی لە سیاسەت و ململانێ و بازرگانی دوربخرێنەوە". سەدر پەیامێكی روونی بۆ نوری مالكی ناردو رایگەیاند:"ئێمە لە ڕێگایەكی سەخت و ناڕێكداین، بەجۆرێك كەسانێك هەن ڕازین بەوەی حكومەت لەسەر دەستی ئەوانە پێكبهێنرێت كە پێشتر تاقیمان كردوونەتەوە و باش نەبوون". هاوكات، داوای لە كوتلە شیعەكان كرد تۆبەی خوا بكەن و لەبەردەم دادگا لێپێچینەوە لەو گەندەڵانە بكەن كە شوێنكەوتووی خۆیانن. موقتەدا سەدر لە تویتەری خۆی سوپاسی بەشداربووان و لیژنەی باڵای نوێژی یەكگرتووی كرد.
هاوڵاتی حاكم زاملی ئەندامی لیژنەی باڵای نوێژی هەینی یەكگرتوو رایگەیاند ژمارەی نوێژخوێنانی بەشداربوو گەیشتووەتە دوو ملیۆن كەس. موقتەدا سەدرن رێبەری رەوتی سەدر خۆی پێشنوێژی بۆ لایەنگران و بەشداربووانی نوێژی هەینی یەكگرتوو دەكات. حاكم زاملی ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە سەدر پەیامێكی روون و راشكاوی بۆ گەلی عێراق و راگی شتی و لایەنە سیاسییەكان دەبێت.
هاوڵاتی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەمڕۆ سەردانی سعودیە دەكات بۆ بەشداری كردن لە لوتكەی ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو و بڕیارە جۆبایدین سەرۆكی ئەمریكاش بەشداری بكات. ئەمڕۆ هەینی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق سەردانی سعودیە دەكات و رۆژی شەممە ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو كە عێراق و سعودیەو میسرو ئوردن بەشداری تێدا دەكەن. كۆشكی سپی ئەمریكا ئەوەی ئاشكرا كردووە كە جۆبایدن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە جەددە بەشداریی لە كۆبوونەوەی ئجومەنی هاوكاری كەنداو دەكات. لەو ئەنجومەنەدا گۆڕانی كەشوهەوا و ئاسایشی خۆراك و پرسی هەناردەی نەوت و وزەو بازرگانی نێوان وڵاتان و روبەروبونەوەی پەتای كۆرۆنا تاوتوێ دەكرێت. ئەنجومەنی هاوكاری كەنداو رۆژانە 20 ملیۆن و 780 هەزار بەرمیل نەوت و 420 ملیار مەتر سێجا غازی سرووشتی بەرهەمدەهێنن. ئەمڕۆ كاتژمێر 5ی سەر لەئێوارە جۆبایدن، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەگاتە فرۆكەخانەی جەددە لە سعودیە.
هاوڵاتی بانگەوازەكەی موقتەدا سەدر بۆ ئەنجامدانی نوێژی هەینی لە مەدینە سەدری بەغدا لە شەوی ڕابردووەوە هەزاران كەس ڕوویان لە ئەو شوێنەكردووە و سەرجەم هێزە ئەمنییەكانی بەغدایش خراونەتە ئەو پەڕی حاڵەتی ئامادەباشییەوە.لەئێستادا زیاتر لە یەك ملیۆن كەس ئامادەن. بۆ ڕێگری لە هەر ڕووداوێكی نەخوازراو، وەزارەتی ناوخۆی عێراق بڕیاریدا هەموو هێزە ئەمنییەكان بخرێنە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. هاوكات سەرایە سەلام، كە سەر بە موقتەدا سەدرن، هاوشانی هێزە ئەمنییەكان پارێزگاری نوێژخوێناندان. حاكم زاملی، یەكێك لە ئەندامانی لیژنەی باڵای ئەنجامدانی نوێژی هەینی، بۆ سایتی (بەغداد الیوم) رایگەیاند:" پێویستە هەموو نوێژخوێنان پابەند بن بەو بڕیارو رێنماییانەی كە موقتەدا سەدر دەریكردووە بەشێوەیەكی یەكگرتوو". لیژنەی ئامادەكاری لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لە شەقامی فەلاح لەناوچەی سەدر نوێژی یەكگرتوو ئەنجام دەدرێت بەهۆی زۆری ژمارەی نوێژخوێنانیشەوە ناوچەكانی نزیك لەو شەقامە دەتوانرێت بەكاربهێندرێت. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە "شەقامی مزگەوتی موحسن و نوسینگەی سەدر بەس نین بۆ ئەنجامدانی نوێژ، ئەگەری ئەوە هەیە ژمارەی نوێژخوێنان بەدرێژایی شەقامی فەلاح تا دەگاتە شەقامی سەدە نوێژ ئەنجام بدەن، چونكە تا ئێستا زیاتر لە ملیۆنێك نوێژخوێن لە باشورەوە تا باكوری عێراق ئامادەن بەشداری بكەن".
ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق زانیاری لەبارەی نوێژی بەكۆمەڵی سەردییەكان ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" سبەینێ سەدر پەیامێكی بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بە پێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێت". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"دوێنێ و ئەمڕۆ گفتوگۆم هەبووە لەگەڵ سەدرییەكان، ئەوان باسیان لەوەكرد كە هیچ شتێكی نەخوازراو لە رۆژی هەینی(سبەینێ) نوێژی بەكۆمەڵ روونادات و هیچ شێكی پلان بۆدارێژراو نییە". ناوبراو وتیشی:"سەدرییەكان پەیامێكیان بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بەپێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێن، واتا كەسێكی وەك نوری مالكی نەكرێتە سەرۆك وەزیران، چونكە ئەوان قبوڵیان نییە". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەوەشی ئاشكرا كرد كە سەدرییەكان لەكشانەوەی لە پەرلەمان زەرەرمەند بوون كە 73 كورسیان هەبووە، بەڵام كەسیان جورئەتی ئەوەیان نییە بە موقتەدا سەدر بڵێن، وتیشی:" ناكات. "ئەگەر سەدرییەكان لە پەرلەمان دەستیان لەكارنەكێشایەتەوە، تەیاری تەنسیقی(چوارچێوەی هەماهەنگی) دەیانویست پەرلەمان هەڵبوەشێننەوە، بەڵام كە سەدر كشایەوە ئەوان بوون بەزۆرینە، بۆیە دەیانەوێت لەم فرسەتدا هەمواری یاسای هەڵبژاردن بكەنەوە تۆڵە لەكازمی بكەنەوە".ئەحمەد حاجی رەشید وا دەڵێت. ئەحمەد حاجی رەشید ئەوەشی روونكردەوە كە بەشێكی زۆری وەزیرەكان و وەكیل وەزیرو ئەمین عامی حكومەتی عێراق سەر بە سەدرن و رێگە نادات ئەوانە دووربخرێنەوە، وتیشی:" پێموایە حكومەت پێكنایات، چونكە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ناتوانن كەسێك دیاری بكەن بەبێ رەزامەندی سەدر". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە چارەسەر بۆ دۆخی عێراق هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق دەبێت.
هاوڵاتی جۆبایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی لەگەڵ ئیسرائیل لەدژی ئێران واژوو كرد كە هەردوولا بە هاوبەشی رووبەرووی چالاكییەكانی تاران دەبنەوە. ئەمڕۆ دوای كۆبوونەوە لەگەڵ یائیر لاپیدی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی ئەمنی بۆ بەهێزكردنی هاوپەیمانییەكەیان دژی ئێران واژۆ كرد و تیایدا ئەمریكا پابەندی خۆی بە پاراستنی ئیسرائیل دووپاتكردوەتەوە لە هەر دەستدرێژییەكی ئێران كە بكرێتە سەری. دوای واژۆكردنی رێككەوتنەكە لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیی هاوبەشدا بایدن رایگەیاند:" ئەمریكا پابەندە بە پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیلەوە لە هەر هێرش و دەستدرێژییەكی ئێران بۆ سەر ئیسیرائیل". سەرۆكی ئەمریكا روونیشیكردەوە یەكێك لە خاڵەكانی رێككەوتنە ئەمنییەكە ئەوەیە،كە هەرگیز رێگە بە ئێران نەدەن دەستی بگات بە چەكی ئەتۆمی. هەروەها سەرۆكی ئەمریكا ئەوەی خستەڕوو، هێشتا دەرفەتی گفتوگۆو رێگای دیبلۆماسی لەبەردەمە بۆ ئەوەی ئێران دەستبەرداری بەرنامەی ناوەكی بێت.
