سبەینێ ساڵی نوێی خوێندن دەسپێدەکات

زریان فەرەیدون سەرچاوەیەک لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا: سودانی بەبەرپرسانی ئەمەریکای راگەیاندووە دەیەوێت هێزەکانی ئەمەریکا بمێننەوەو ئەو داوایەشی کەدەیکات بۆ هێورکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکانە. سەرۆک وەزیرانی عێراق محەمەد شیاع سودانی هەفتەی رابردوو رایگەیاند دەستدەکات بەپرۆسەی دیپلۆماسی بۆ دەستپێکردنی وادەیەکی دیاریکراو بۆ کشانەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان  کەزیاتر لە دوو هەزارو ٥٠٠ سەربازیان لەعێراقدا هەیە،  وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش دەڵێت بەنهێنی داوامان لێکراوە بمێنینەوەو دەنگۆی دەرچوونمان لەعێراق بۆ کەمکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکانە. دوابەدوای هێرشێكی ئاسمانی ئەمریكا لەسەرەتای مانگی کانونی دووەمدا  بۆ سەر بنكەیەكی هێزەكانی حەشدی شەعبی لەبەغدای پایتەخت  کە لەئەنجامدا دوو بەرپرسی دیاری بزووتنەوەی نوجەبا كوژران، محەمەد شەیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەمیانەی ئامادەبوونی  چوارەمین ساڵیادی كوژرانی ئەبومەهدی موهەندیس، جێگری سەرۆكی حەشدی شەعبی، رایگەیاند «ئیتر هێزەكانی هاوپەیمانان هیچ جۆرە بیانویەكیان بۆ مانەوە لەناو عێراقدا نەماوەو داوای كشانەوەی هێزەكانیانی كرد». لەوەڵامی ئەمەشدا پاتریک رایدەر وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، هیچ داواکارییەکی حکومەتی عێراقیان پێنەگەیشتووە بۆ کشانەوەی هێزەکانیان و هیچ پلانێکیشیان نییە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارە، کاتێکیش لەلایەن رۆژنامەنووسێکەوە پرسیاری لێکرا کەئایا سوپای عێراق توانای ئەوەی هەیە بەبێ پشتیوانی ڕاستەوخۆی ئەمەریکا بەرامبەر تیرۆرلەناوچەکە بوەستێ، رایدەر وتی « ئەمە بەڕاستی پرسیارێکە بۆ هێزە ئەمنییەکانی عێراق کەوەڵامی بدەنەوە.» هاوکات  ئاژانسی هەواڵی پۆلۆتیکۆ لەزاری سەرچاوەیەکەوە لەوەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا رایگەیاندووە، سودانی بەبەرپرسانی ئەمەریکای راگەیاندووە داوای کشانەوەی هێزەکانی کردووە بۆ هێورکردنەوەی فشارە ناوخۆییەکان. هێرشەکەی ئەمریکاو بڕیارەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراق لەکاتێکدایە بەهۆی هەڵگیرسانی جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لەكەرتی غەزە، هێرشی گروپ و ملیشیاكانی سەر بەئێران بۆ سەر هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق و سوریا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێک كە تەنها لەدوو مانگی كۆتایی ساڵی ٢٠٢٣دا زیاتر لە ١٠٠ هێرشی جۆراوجۆر لەعێراق و سوریاو هەرێمی كوردستان كراونەتە سەر ئەو هێزانە و پێنتاگۆن دەڵێت ٤١٪ی ئەو هێرشانە لەناوخۆی عێراقەوە بوون ئەمەش پاڵی بەهێزەكانی ئەمریكاوە ناوە تاوەڵامبدەنەوە، یەکێک لەو وەڵامانەش هێرشەکەی ئەمریکا بوو بۆ سەر بەغدا کەهەرایەکی زۆری لەناوخۆی عێراق نایەوە، هەوڵەکانی کردنە دەرەوەی هێزەکانی هاوپەیمانان لەعێراق دووبارە هاتە ناو باسی لایەنە سیاسییەکان بەتایبەت ئەو لایەنانەی لەلایەن ئێرانەوە پشتگیری دەکرێن . جێگەی باسە بەشێکی زۆری چاودێرانی سیاسی و سەربازیش پێیان وایە دوابەدوای شكستە یەك لەدوای یەكەكانی ئێران لەلوبنان و سوریاو یەمەن و كوژرانی فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران لەلایەن ئیسرائیلەوە، ئێران بەمەبەستی دوورخستنەوەی پریشكی ئاگرەكە لەخۆی، هەوڵی بەرفراوانكردنی جەنگەكە دەدات و بۆ ئەم مەبەستەش چەند وڵاتێكی وەك عێراق و سوریاو لوبنان و یەمەنی بۆ ئەم مەبەستە دیاریكردووە. پێشیانوایە، کەئەمریکا عێراق بەجێناهێڵێت و ئێران دەیەوێت عێراق ناچاربکات کەڕێککەوتنی ستراتیژی نێوان ئەمریکاو عێراق جارێکی تر دابڕێژرێتەوە.  هەر بەبڕوای چاودێرە سیاسی و سەربازییەکان، لەئێستادا ئەمریكاو ئێران لەناوخۆی عێراق دەستییانكردووە بەتۆڵەكردنەوە لەیەكتری و ئەگەر بێتو حكومەتی عێراق و دامەزراوەكانی بێلایەنی خۆیان نەپارێزن، ئەوا عێراق دەبێتە چەقێكی هەڕەشەئامێز بۆ سەر ئاسایش و ئاشتی جیهانی . هەربۆیە چاودێران پێیان وایە گەر حکومەتی عێراقی بەڕاستی نیازی خۆبەدورگرتن لەئاگری ئەو جەنگە راستەوخۆیەی هەبێت ئەوا دەبێت بەبەهێزی بێتە مەیدان و دەسەڵات و هێزی خۆی پیشانی باڵەکانی سەر بەئێران بدات و سەروەری خاکەکەی لەهەر هێرش و پەلامارێکی ئاسمانی و زەمینی بپارێزێت.  

هاوڵاتی لیوا یه‌حیا ره‌سوڵ وته‌بێژی محه‌مه‌د شیاع سودانی فه‌رمانده‌ی هێزه‌ چه‌كداره‌كانی عێراق ئەمڕۆ چوارشەممە رایگه‌یاند، هێرشه‌كه‌ی به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆی هێزه‌كانی ئه‌مریكا بۆسه‌ر بنكه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی له‌ جورف نه‌سڕ و قائیم زیان به‌ سه‌رجه‌م رێكه‌وتنه‌ ئه‌منیه‌كانی نێوان هه‌ردو وڵات ده‌گه‌یه‌نێت. وتەبێژی فەرماندەی گشتیی هێزە چەكدارەكانی عێراق دوای هێرشە ئاسمانییەکەی ئەمریکا بۆ سەر چەند بارەگایەکی حەشدی شەعبی لە راگەیێندراوێکدا دەڵێت، "ئەمریكا پێداگرە لەسەر زیانگەیاندن بە ئاسایش و سەقامگیری عێراق ،له‌كاتێكدا لێكتێگه‌یشتنه‌كان سه‌باره‌ت ڕۆڵ و ئه‌ركه‌كانی ئه‌ندامانی هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی و ڕاوێژكاره‌كانیان هه‌نگاوێكی ئه‌رێنییان ناوه‌ له‌ڕوی ڕێكخستنه‌وه‌یان له‌ ئاینده‌دا، به‌ڵام ئه‌م كرده‌وانه‌ی ئه‌نجامده‌درێن ده‌بنه‌ مایه‌ی زیانگه‌یاندن به‌هه‌مو رێكه‌وتنه‌ ئه‌منیه‌كان و بواره‌كانی هاوكاری ئه‌منی هاوبه‌ش". وتیشی، "داوا لە کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى دەکەین بەرپرسیارێتى خۆى جێبەجێبکات لە پاڵپشتیکردنى ئاسایش و ئارامى، هەروەها رێ بگرێت لە هەموو ئەو دەستدرێژییانە کە هەڕەشەن بۆ سەر سەقامگیرى عێراق". ئەمە لەکاتێکدایە، بەیانی ئەمڕۆ سوپای ئەمریکا هێرشی کردە سەر سێ دامەزراوەی گروپی میلیشیاکانی کەتائیبی حزبوڵڵای سەر بە ئێران لە عێراق لە ( جرف سەخر و بابل و ئەنبار) وفەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانى حەشدی شەعبی رایگەیاند، لە هێرشەکەى سوپاى ئەمریکا بۆ سەر بارەگاکەیان لە ئەنبار چەکدارێکیان بە ناوى عەلى ئەنوەر سەبیح ساعیدی کوژراوە. هاوکات، سوپای ئەمریکا لەو بارەوە ئاشکرایکرد، لە وەڵامی هێرشەکانی گروپی میلیشیاییەکانی کەتائیبی حزبوڵڵا بۆ سەر بنکەی ئاسمانی ئەلئەسەد لە ڕۆژئاوای عێراق هێرشەکانیان ئەنجامداوە.  

هاوڵاتی ئەمەریکا ئەنجامدانى سێ هێرشى بۆسەر سێ ئامانجى کەتائیبى حیزبوڵا و حەشدى شەعبى راگەیاند و عێراقیش دەڵێت بە ئامانجگرتنی ئەو بارەگایانە پێشێلکردنی سەروەری خاکی عێراقە. بەرەبەیانی ئەمڕۆ چوارشەممە، سوپاى ئەمریکا سێ پێگەى کەتایبی حیزبوڵڵای سەر بە حەشدی شەعبی لە ئەنبار و بابل بۆردوومان کرد، بەگوێرەى زانیارییە بەراییەکان چەکدارێکى ئەو گروپە کوژراوە و چوارى دیکە بریندار بوون. فەرماندەیی ناوەندی هێزەکانی ئەمەریکا رایگەیاند، لەوەڵامی هێرشەکانی کەتیبەکانی حزبوڵڵای عێراقی بۆ سەر هاوپەیمانان، لە نێویاندا هێرشەکەی 20ی ئەم مانگە بۆ سەر بنکەی ئاسمانی عەین ئەسەد، هێزەکانی فەرماندەیی ناوەندی ئەمەریکا سێ ناوەندی میلیشیاکانی حزبوڵڵا و گرووپەکانی دیکەی سەر بە ئێرانی لە عێراق بۆردومانکرد. فەرماندەییەکە ئاماژەیداوە، لە هێرشە ئاسمانییەکاندا شوێنی مەشقکردنی چەکداران لە سەر هەڵدانی مووشەک و درۆنەکان کراوەتە ئامانج. یەکێک لە هێرشەکان بنکەیەکى حەشدى شەعبى لە ناوچەى جورف سەخڕ لە پارێزگاى بابل کردوەتەوە ئامانج و هێرشێکى دیکەیش کەتائیبى حیزبوڵاى لە قەزاى قائیم و یەکیک دیکەش لە بارەگاکان کە بۆردومانکراوە، لە دەروازەی ترێبیلی لە ڕۆژئاوای ئەنبار بووە جێگەیباسە ئەمە یەکەم جارە کە ئەمریکا بارەگایەکی حەشدی شەعبی بۆردوماندەکات لە ناوچەیەک کە هاوسنورە لەگەڵ ئوردن. هاوکات ،بەگوێرەى ئەو زانیارییە بەراییانەى کە گرووپەکانى نزیک لە حەشدى شەعبی بڵاویان کردووەتەوە، لە هەردوو هێرشەکەدا چەکدارێکى حەشدى شەعبی کوژراوە و چوارى دیکە بریندارن. دوای ئەنجامدانی هێرشەکانیش لۆید ئۆستین وه‌زیری به‌رگری ئه‌مریكا ڕایگەیاند، "به‌ ڕێنمایی جۆو بایدن، هێزه‌ سه‌ربازییه‌كانی ئه‌مریكا هێرشی پێویست و ڕێژه‌یییان ئه‌نجامدا بۆ سه‌ر سێ دامه‌زراوه‌ كه‌ میلیشیای كه‌تایبی حزبوڵای سه‌ر به‌ ئێران و گروپه‌كانی دیكه‌ی سه‌ر به‌ ئێران له‌ عێراق به‌كاریان ده‌هێنن". باسی لەوەشکرد،" کە ئەو هێرشانە وه‌ڵامێكی ڕاسته‌وخۆیه‌ بۆ زنجیره‌یه‌ك هێرش له‌ دژی كارمه‌ندانی ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانان له‌ عێراق و سوریا له‌لایه‌ن میلیشیاكانی سه‌ر به‌ ئێرانه‌وه‌". هاوکات  قاسم ئەعرەجى، راوێژکارى ئاسایشى نیشتیمانى عێراقیش رایگەیاند؛ بە ئامانجگرتنى بنکەکانى حەشدى شەعبى لە قائیم و جورف سەخر دەستدرێژیی و شکاندنى رونى سەروەریی عێراقە. دەشڵێت: ئەم هێرشانە یاریدەدەرى هێورکردنەوەى دۆخەکە نین و پێویستە لەجێی ئەم هێرشانە بۆسەر دامەزراوە فەرمییەکانى عێراق؛ ئەمەریکا هەوڵى وەستاندنى هێرشەکانى ئیسرائیل بدات لە غەززە.  

هاوڵاتی ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی ئاشکرایکرد، کە نەتەوەیەکگرتووەکان پارەیەکی زۆری لە دەوڵەتە هاوکارەکانی عێراق وەرگرتووە، کە بۆ ئاوەدانکردنەوە و بنیاتنانی شارە ئازادکراوەکانی دوای چەتەکانى داعش هاتووە، کە زیاتر لە یەک ملیار دۆلار بووە و ئەو پارەش بە هەدەر دراوە.  ئەمڕۆ سێشەممە 23ی کانوونی دووەمی 2024، ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی بڵاویکردەوە، رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق تۆمەتبار کراوە بە گەندەڵی لەو وڵاتە ویەکێک لەو بەرنامانەی یووئێنی لەسەر تۆمەتبار کراوە، پەیوەست بووە بە کارێکی رێکخراوی یووئێن دی پی و تایبەت بووە بە سندووقی ئاوەدانکردنەوە و سەقامگیری. جێگەیباسە ئەو بەرنامەیە ئەو رێکخراوە لە ساڵی 2015 دەستیپێکردووە و 1.5 ملیار دۆلاری بۆ تەرخانکراوە و لەلایەن 30 وڵاتەوە پارەکەی بۆ کۆکراوەتەوە ئەو ڕۆژنامەیە دەڵێت بەشێکی زۆری ئەو پارانە بەهەدەر دراون. بەگوێرەی زانیارییەکانی ئەو رۆژنامەیە، بۆ هەر گرێبەستێکیش کە لەلایەن ئەو رێکخراوەوە راگەیێندراوە، ستافی نەتەوە یەکگرتووەکان داوای لەسەدا 15ی بەهای گرێبەستەکانیان کردووە، لە بەرامبەردا ستافەکە، هاوکاری بەڵێندەر و بازرگانەکانیان کردووە بە سیستمە ئاڵۆزە چاودێرییەکەی یوئێندا دەرباز ببێت و گرێبەستەکان بەدەستبهێنن. یەکێک لە بەڵێندەرەکان بەو رۆژنامەیەی راگەیاندووە، "هیچ کەس بێ پارەدان گرێبەست بەدەست ناهێنێت، لەم وڵاتە بێ پارەدان هیچ شتێکت دەستناکەوێت، نە لە حکومەت و نە لە UNDP". هاوکات کارمەندێکی یوئێن دی پی رایگەیاندووە، مامەڵەکانی نێوان بەڵێندەران و کارمەندانی یووئێن، زیاتر بە زارەکی بووە و لەسەر کاخەز نەبووە، بۆ ئەوەی هیچ بەڵگەیەک لەبەردەست نەبێت و هەندێجاریش کەسانی باڵادەستی عێراقی وەکو نێوەندگیر سوودیان لێوەرگیراوە و یەکێکیش لە کارمەندەکانی یوئێن دەڵێت، "لایەنی سێیەمیش لەو مامەڵەیەدا پشکی هەیە".  لەبارەی ئەو تۆمەتانەشەوە، رێکخراوی یووئێن دی پی رایگەیاندووە، "رێکخراوەکە میکانیزمی تۆکمەی نێوخۆیی هەیە کە رێگریی لە هەر کارێکی گەندەڵی یان کاری نایاسایی دەکات یانیش زوو ئاشکرایان دەکات". راشیگەیاندووە، ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی کراون بە جیدی وەردەگرێت و "هیچ لێبووردەیی نییە بەرامبەر بە بەرتیل وەرگرتن و گەندەڵی". 

هاوڵاتی  ئەمڕۆ سێشەمە 23ی كانونی دووەمی 2024، رۆژنامە ئیسرائیلییەكان وردەكاری تەقینەوەكەی دوێنێی ناوچەی مەغازی ناوەڕاستی غەزەیان خستەڕوو كە لە ئەنجامدا 21 ئەفسەرو سەربازی ئیسرائیلی تێدا كوژران. لە وردەكارییەكەدا هاتووە"دوابەدوای ئەوەی سەربازە یەدەكەكانی لیوای 261ی سوپای ئیسرائیل چوونەتە ناو ناوچەی مەغازی لە ناوەڕاستی غەزە، لەسەر داوای سوپا لەگەڵ یەكەی ئەندازیاری دەستییانكردووە بەبۆمبڕێژكردنی 10 بینا بەمەستی تەقاندنەوەیان، بەڵام پێش تەواوبوون لە ئەركەكەیان، چەكدارەكانی حەماس  دووگولە ئاربیجیان ئاڕاستەكردوون". میدیا ئسرائیلییەكان ئەوەشیان بڵاوكردوەتەوە "گولەی یەكەم بەر تانكێكی جۆری میركافا كەوتووەو لە ئەنجامدا دوو سەرباز بریندار بوون، گولەی دووەمیش ئاڕاستەی بینایەكی بۆمبڕێژكراو كراوەو لە ئەنجامی كارابوونەوەی تەقەمەنییە چێنراوەكانی ناو بیناكە، دوو بینا بەسەر سەربازەكاندا رووخاوە". دوابەدوای داڕووخانی دوو بیناكەش، یەكەی فریاكەوتنی 669 بە درێژایی شەوی رابردوو خەریكی گەڕان بوون بەدوای تەرمی سەربازە كوژراوەكاندا. دوای روداوەكەش، وتەبێژی سووپای ئیسرائیلی بە ئاژانسی هەواڵی فرانس پرێسی راگەیاند"ژمارەی سەربازە كوژراوەكانی سوپای ئیسرائیل، هەر لەسەرەتای دەستپێكی جەنگ لەگەڵ بزووتنەوەی حەماس تا ئێستا گەیشتۆتە 200 سەرباز و 2665 سەربازی دیكەش بریندار بوون". لەلایەن خۆیەوە بنیامین ناتانیاهۆی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردەوە"لەبارەی رووداوەكەوە سوپا دەستی بەلێكۆڵینەوەیەكی  ورد كردووە". ئەوەشی نوسیوە "وڵاتەكەی تا كۆتایی هێنان بەبزووتنەوەی حەماس بەردەوامی بەجەنگەكە دەدات". جێی ئاماژەیە دوابەدوای هێرشەكانی بزووتنەوەی حەماس لە 7ی ئۆكتۆبەری ساڵی2023، سوپای ئیسرائیلی هێرشێكی بەرفراوانی بۆ سەر كەرتی غەزەی مۆڵگەی سەرەكی بزووتنەوەی حەماسی فەڵەستینی دەستپێكردووەو بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی تەندرووستی فەڵەستینی لە غەزە، زیاتر لە 25 هەزار هاوڵاتی كوژراون و بەهەزارانی دیكەش بریندار بوون".  

هاوڵاتی  بەبڕوای چاودێرانی توركیا، ڕەنگە هێرشەكانی ئەم دواییەی ئێران بۆ سەر هەرێمی كوردستان و پاكستان، ناكۆكییەكانی نێوان ئێران و توركیا زیاتر بكەنەوە. هەر لەسەر ئەم تەوەرەش كەناڵی )هەواڵی تورك( لە بۆلتونی بەیانی خۆی ئەم پرسیارەی كردووە "كە ئایا ئێران هەوڵی بەرپاكردنی جەنگێكی ناوچەیی دەدات؟". نەوزەت چیچیكی سەرنوسەری سایتی هەواڵی توركیای سەربەخۆ كە بەشداری بەرنامەكەی كردبوو وتی " ئێران بە ئەنقەست هێرش دەكاتە سەر وڵاتە دراوسێكانی تا بەوجۆرە ئاڵوزییەكانی ناوچەكە زیاتر بكات و لەڕێگەی وڵاتە دراوسێكانییەوە ناوچەكە بسووتێنێت". بە بڕوای چیچك هێرشەكانی ئەم دواییەی ئێران هەمووی لە بەرژەوەندی ئیسرائیلدا بو ، چونكە بەوجۆرە سەرنجی جیهان لەسەر بەردەوامی هێرشەكانی  ئیسرائیل بۆ سەر غەزە لادەبات. هەر لە بەرنامەی كەناڵەكەدا، چتینەر چتینی شیكاری كەناڵی هەواڵی توركیا وتی" ماوەیەكی زۆرە ئێران بۆتە هەڕەشەیەكی راستەقینە بۆ سەر توركیا". چتین ترسی خۆیشی لە بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی لەلایەن ئێرانەوە نەشاردەوەو وتی "ئەگەر ئێرانییەكان چەكی ئەتۆمی بەدەست بهێنن، ئەوا دەبنە هەڕەشەیەكی راستەقینە بۆ ناوچەكەو توركیا، ڕاستە ئێرانییەكان دراوسێمانن، بەڵام بەهاوبەشێكی ستراتیژی و هاوسێیەكی باش ئەژمار ناكرێن". لەلایەن خۆیەوە زەینەب گورجانلی ستوون نووسی رۆژنامەی (ئەكونومیم)كە زیاتر گرنگی بە بابەتە ئابوورییەكان دەدات ، لە نوسینێكیدا ئەوەی خستوەتەڕوو "لەڕاستیدا هێرشەكانی ئێران پەیامێكە بۆ توركیا". گورجانلی لە نووسینەكەیدا باسی لەوەشكردووە كە ئەنكەرە و تاران هەریەكەیان بەجیا پشتیوانی لە هێزە ناكۆكەكانی كوردستانی عێراق دەكەن و نوسیوێتی" توركیا پەیوەندییەكی نزیك و باسی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا هەیە لە هەولێرو ئێرانیش پشتیوانیكی تەاوی یەكێتی نیشتمانی كوردستانە لە سنووری پارێزگای سلێمانیدا". ناوبراو ئەوەشی نووسیوە "ساڵانیكە توركیا، یەكێتی نیشتمانی بەپشتیوانیكردنی پەكەكە تۆمەتبار دەكات". هەروەها گورجانلی باسی لە بەئامانجگرتنی بازرگانەكانی هەرێمی كوردستانیشی لەلایەن ئێرانەوە كردووەو نووسیوێتی"لەماوەكانی پێشوودا ئێران چەندینجار ئەو بازرگانە كوردانەی كوردستانی عیراقی كە لەگەڵ توركیادا ئاڵۆگۆڕی بازرگانیان هەبووو بەئامانج گرتووە". ئەوەشی خستۆتەڕوو "هێرشەكانی ئەم دواییەی تاران بۆ سەر هەولێر و ئیدلیبی سوریا، كۆمەڵە پەیامێكی تایبەتی بۆ توركیا هەڵگرتبوو".  

هاوڵاتی  هەموو ئاماژەكان بۆ ئەوە دەچن كە لە قۆناغەكانی داهاتوودا جەنگێكی راستەخۆ لە نێوان هاوپەیمانەكانی ئێران و هێزەكانی ئەمریكا لەناو عێراق رووبدات. ئەحمەد شەریفی شیكاری ستراتیژی عیراقی هۆشداری لەهەڵگیرسانی جەنگێكی راستەخۆ لە نێوان هاوپەیمانەكانی ئێران و هێزەكانی ئەمریكا لەناو عێراق دەدات و رایگەیاند" عیراق چۆتە قۆناغێكی مەترسیدارەوە". هەروەها شەریفی لەبارەی باری ئەمنی و ئاسایشی وڵاتەوە لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی مەدا، ئەوەشی خستۆتەڕوو "هەموو ئاماژەكان ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەكەن كە لە قۆناغەكانی داهاتوودا ئاسایشی ووڵات رووبەڕووی مەترسییەكی راستەقینە دەبێتەوەو جەنگی راستەخۆی نێوان هاوپەیمانەكانی ئێران و هێزەكانی ئەمریكا لەسەر خاكی عیراق بە دوور نییەو رەنگە تووندتر لە ماوەكانی پێشوودا ئەو جەنگە رووبدات".  ئەوەشی وتوە "رەنگە هێزەكانی ئەمریكا چەند چالاكییەكی تایبەت لەناو خاكی عیراقدا ئەنجام بدەن و سیستمی فەرماندەیی و كۆنترۆڵی هێزە نزیكەكانی سەر بە ئێران بكەنە ئامانج". "لە ئێستادا ئەمریكاو ئێران لەناوخۆی عیراق دەستییانكردووە بە تۆڵەكردنەوە لە یەكتری و ئەگەر بێتوو حكومەتی عیراق و دامەزراوەكانی بێلایەنی خۆیان نەپارێزن، ئەوا عیراق دەبێتە چەقێكی هەڕەشە ئامێز بۆ سەر ئاسایش و ئاشتی جیهانی ". ئەحمەد شەریفی وا دەڵێت.  هەروەها ناوبراو ئاماژەی بەوەشداوە "ئەگەر بێتو ئەو جەنگە راستەوخۆیە رووبدات، ئەوا دەبێتە مەترسییەكی گەورە بۆ هەڵگیرساندنی جەندگێكی هەرێمایەتی و دەبێتە هەڕەشەو قورساییەكی راستەقینە بۆ سەر باری ئاسایش و سەربازی و ئابووری ووڵات". لەلای خۆیەوە جنین بلاسخارت نوێنەری تایبەتی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لەعێراق رایگەیاند "رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەقۆناغێكی هەستیاردا تێدەپەڕێت و جەنگی غەزەو كردەوە سەربازییەكانی دیكەی ناوچەكە هەڕەشەیەكی راستەقینەن بۆ هەڵگیرساندنی جەنگێكی گەورە لە ناوچەكەدا، لەم نێوانەشدا بە دوور نییە كە عیراقیش بخزێتە ناو ئەو كێشەو ناكۆكییانە". وتیشی "سەرەڕای هەوڵەكانی حكومەت بۆ ڕێگریكردن لە زیاتربوونی ئاڵنگاری و هێرشەكان، بەڵام هێشتا هێرشەكان لە سنوورەكانی عیراق و دەرەوەی بەردەوامن و بوونەتە هەڕەشەیەك بۆ سەر باری ئارامی عیراق و ئەو دەسكەوتانەی كە لەم چەند ساڵەی دواییدا بەدەستهاتوون". شایەنی باسە هێرشی باڵ و گروپە شیعەكانی سەر بە ئێران لە ماوەكانی رابردوودا بۆ سەر هێزەكانی هاوپەیمانان بە سەركردایەتی ئەمریكا لە ناوخۆ و دەرەوەی عیراق بە شێوەیەكی بەر چاو زیادیكردووەو بەوتەی چاودێرە سیاسی و سەربازی و ئەمنییەكانی ووڵات دوا بە دوای شكستە یەك لە دوای یەكەكانی ئێران لە لوبنان و سوریا و یەمەن و كوژرانی فەرماندە باڵاكانی سوپای پاسداران لەلایەن ئیسرائیلەوە، ئێران بەمەبەستی دوورخستنەوەی پریشكی ئاگرەكە لەخۆی، هەوڵی بەرفراوانكردنی جەنگەكە دەدات و بۆ ئەم مەبەستەش چەند وڵاتێكی وەك عیراق و سوریا و لوبنان و یەمەنی بۆ ئەم مەبەستە دیاریكردووە.   

هاوڵاتی  لە تازەترین هێرشیاندا بۆ سەر چەكدارەكانی گروپی حوسی لە یەمەن، هێزەكانی ئەمریكا و بەریتانیا بە پشتیوانی هەر یەك لە كەنەدا و بەحرەین و ئوستورالیا و هۆڵەندا بنكەو بارەگاكانی ئەو چەكدارانەیان مووشەك باران كرد. لە بارەی هێرشەكەوە وەزارەتی بەرگری ئەمریكا (پنتاگۆن) رایگەیاند" لە هێرشەكەدا كە ئێوارەی دوێنێ 22ی كانونی دووەمی 2024 ئەنجامدراوە، 8 بنكەو جبەخانەی چەكدارەكانی حوسی كە یەكێكیان لە حەشارگەیەكی ژێرزەمینیدا بووەو جگە لەمانەش چەند سیستمێكی بەهێزی مووشەكی و چاودێری كە لە پەلامارەكانیاندا بۆ سەر پاپۆڕە بازرگانییەكانی ناو دەریای سوور سوودییان لێدەبینی كراونەتە ئامانج". لەلایەن خۆیەوە بەرپرسێكی باڵای ناو وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بەو مەرجەی كە ناوی ئاشكرا نەكرێت، ئەوەی ئاشكرا كرد "لە هێرشەكاندا نزیكەی 25 بۆ 30 بۆمب لەلایەن فرۆكە جەنگییەكانی ئەمریكا و بەریتانیاوە نراون بە بنكەو بارەگا گرنگەكانی گروپی حوسییەكانەوە". هەروەها بەرپرسە باڵاكەی ناو پنتاگۆن ئەوەشی ئاشكرا كردووە كە جگە لە فڕۆكە، لەلایەن ژێردەریاییەكانەوە بەمووشەكی تۆماهۆك هێرش كراوەتە سەر چەند جبەخانەیەكی گرنگی ئەو گروپەو ئەو جبەخانانەی كە بە ئامانج كراون سیستمی مووشەكی و درۆنییان تێدا بووە" . لەبارەی چاندنی مینی دەریاییش لەلایەن حوسییەكانەوە، بەرپرسە باڵاكە وتی"هێزەكانمان بە وردی چاودێری دەكەن و تا ئێستا هیچ مەترسییەكییان بەدی نەكردووە".  جێی ئاماژەیە لە 19ی نۆڤەمبەری رابردووەوە تا ئێستا حوسییەكان بەمووشەكی بالستی جۆراوجۆر و فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی بۆمبڕێژكراو پەلاماری 33 پاپۆری بازرگانیان لە دەریای سوور داوە.  

هاوڵاتی  باڵیۆزی ئەمریكا لەعێراق رایگەیاند سزادانی كۆمپانیای فلای بەغدا سوربونی ئەمریكا بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەی بەردەوامی سوپای پاسداران و تۆڕەكەی لە عێراق پیشاندەدات. ئەمڕۆ دوو شەمە 22ی كانونوی دووەمی 2024، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا بەتۆمەتی هاوكاری و پشتیوانیكردنی فەیلەقی قودسی سەر بەسوپای پاسدارانی ئێران و هاوبەشەكانی لەناوچەكەدا سزای بەسەر كۆمپانیای فڕۆكەوانی عێراقی (فـــلای بەغداد)و بەڕێوەبەری جێبەجێكاری كۆمپانیاكەدا سەپاند. بەپێی راگەیەنراوی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا "كۆمپانیاكە لەگەشتەكانیدا چەك و تەقەمەنی و چەكداری گروپەكانی نزیك لەئێرانی بۆ سوریا و لوبنان و عێراق گواستووەتەوە".   دوای راگەیەنراوەكەی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا، ئەلینا رۆمانۆسكی، باڵیۆزی ئەمریكا لەعێراق لەتۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاویكردوەتەوە "دانانی كۆمپانیای فڕۆكەوانی عێراق فلای بەغداو سێ ئەندامی كەتیبەكانی حیزبوڵڵای لوبنان، لەلیستی ئەو لایەنانەی پاڵپشتی سوپای پاسدارانی ئێران و گروپەكانی سەر بەو سوپایە دەكەن لە عێراق و سوریا، سوربوونی ئەمریكا بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەی بەردەوامی سوپای پاسداران و تۆڕەكەی لە عێراق پیشان دەدات". باڵیۆزی ئەمریكا ئەوەشی خستوەتەڕوو "بەكارهێنانی كۆمپانیایەكی فڕۆكەوانی عێراقی بۆ گواستنەوەی چەك، چەكدارو دۆلاری ئەمریكی، پێشێڵكارییەكی ئاشكرای سەروەریی عێراقە".  

هاوڵاتی  دادگای سەربازی سوپای عێراق لەسەر گرتەیەكی ڤیدیۆی سزای زیندانيكردن و دەركردنی بۆ چوار ئەفسەری پلە باڵای سوپا دەركرد. بەپێی ئەو بەڵگەنامەی بڵاوبووەتەوە، دادگای سەربازی یەك كە لەلایەن عەمیدی مافپەروەر سەلاحەدین جەمال ئەحمەد، سەرۆكی دادگای سەربازی یەكەوە دەرچووەو تایبەتە بە رووداوی لێدانی ئەفسەرێك بە پلەی موقەدەم لە ئەفسەرێكی هاوكاری بە پلەی عەقید، دادگاكە چوار بڕیاری بۆ چوار ئەفسەر دەركرد كە دووانیان ئەوانەن كە لەگرتە ڤیدیۆیەكەدا دەركەوتن. هەر بەپێی بڕیارەكەی دادگاكە، چوار ئەفسەرەكە پێكهاتون لەهەریەك لە (موقەدەم موحسین عەلی عەبدوڵڵا حەمەد نعێمی، عەمید كامل تەرخان عەلوان ناسر دلێمی، موقەدەم هەیسەم هانی محەممەد عەبدوڵڵا موسڵی، عەقید لەیس جەمیل حەمید عەلی شەمەری) كە سەرجەمیان لە فەرماندەیی ئۆپەڕاسیۆنەكانی كەرخن. سەرەتایی ئەم هەفتەیە گرتەیەكی ڤیدیۆیی لە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی بڵاوبووەوە، تێیدا ئەفسەرێك بە پلەی موقەدەم چەند زللەیەك لە ئەفسەرێكی دیكە كە پلەی عەقیدی هەیە دەدات و سوكایەتی پێدەكات، وەزارەتی بەرگریی عێراق راگەیێندراوێكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند، رووداوەكە لە مێژووی 103 ساڵەی سوپای عێراق ناوەشێتەوەو ئەنجومەنێكی لێكۆڵینەوەی بۆ دروستكرد.

هاوڵاتی  وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا بەتۆمەتی هاوكاریكردنی فەیلەقی قودسی ئێران سزای بەسەر كۆمپانیای فلای بەغدادو بەڕێوەبەری جێبەجێكاری كۆمپانیاكەو پەرلەمانتارێكی عێرقدا سەپاند.  وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا سزای بەسەر كۆمپانیای فڕۆكەوانی عێراقی (فـــلای بەغداد)و بەڕێوەبەری جێبەجێكاری كۆمپانیاكەدا بەتۆمەتی هاوكاری و پشتیوانیكردنی فەیلەقی قودسی سەر بەسوپای پاسدارانی ئێران و هاوبەشەكانی لەناوچەكەدا سەپاند. بەپێی راگەیەنراوی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا "كۆمپانیاكە لەگەشتەكانیدا چەك و تەقەمەنی و چەكداری گروپەكانی نزیك لەئێرانی بۆ سوریا و لوبنان و عێراق گواستووەتەوە".   هەر بەپێی راگەیەنراوەكە، پەرلەمانتار حسێن موئنیس بەهۆی پلاندانان بۆ رفاندن و تیرۆركردنی هاوڵاتیانی عێراق ناوی چوەتە لیستی سزاكانەوە.  

هاوڵاتی سەرچاوەیەکی نزیک لە حزبوڵای لوبنانی بە ئاژانسی "فرانس پێرس"ی راگەیاند ، کە لە بوردومانەکەی ڕۆژی یەکشەمە 21/1/2024 ی ئیسرائیل  ئەندامێکی ئەو حزبە کوژراوە و ئامانج لە هێرشەکە کوشتنی بەرپرسێکیان بووە. هەر سەبارەت بەم رووداوە سەرچاوەیەکی ئەمنی کە رازی نەبووە ناوی ئاشکرا بکرێت رایگەیاند : کە ئامانجی سەرەکی بوردومانەکە کوشتنی بەرپرسێکی باڵای حزبوڵا بووە ، بەڵام بەرنەکەوتووە و رزگاری بووە. هەرەوەها سەرچاوە ئەمنییەکە ئەوەشی ئاشکرا کردووە کە بوردومانەکە ئۆتۆمبێلی یەکەمی پاسەوانەکانی بەرپرسەکەی بە ئامانج گرتووە و لە ئەنجامیشدا پاسەوانێک کوژراوە، بەڵام بەرپرسەکەی حزبوڵا و سێ کەسی دیکە کە لەناو ئۆتۆمبیلی دووەمدا بوون لە هێرشەکە رزگاریان بووە و بەرنەکەوتوون. جێی باسە دوێنێ یەکشەمە 21/1/2024، هێزە ئاسمانییەکانی سوپای ئیسرائیل لە رێگەی فرۆکەیەکی بێفرۆکەوانەوە ، ئۆتۆمبیلێکیان لە نزیک خاڵی پشکنینی سوپای لوبنانی لە باشووری لوبنان بە ئامانج گرت و تیمەکانی فریاکەوتن بە پەلە گەیشتنە شوێنی رووداوەکە.

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، سەرەڕای پەیوەندی و هاوکاری باش لەگەڵ هەرێمی کوردستانی عێراق، بەڵام لەم ناوچانەوە "هەڕەشە لە  لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی ئێران کراوە". ناسر كەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ئەمڕۆ دووشەممە لە میانەی کۆنفرانسی ڕۆژنامەوانی هەفتانەدا ڕایگەیاند: سەرەڕای پەیوەندییە باشەکانمان کە ساڵانێکی زۆرە لەگەڵ هەرێمی کوردستانی عێراق هەمانە، بەڵام لەوێوە هەڕەشە بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی و ئاسایشی هاووڵاتییانی وڵاتەکەمان هەبووە، ئەوەش بۆ ئێمە هێڵی سوورە. سەبارەت بە هێرشەکەی  شەوی 15-01-2024ی  پاسداران بۆ سەر هەولێر وتی، هێرشەکەی ئێران بۆ سەربنکەی موساد لە هەولیر کارێک بوو بۆ سزادانی ئەوانەی کە هەڕەشەن لەسەر ئاسایشی ئێران هیچ کاتێک بۆ دژایەتی عێراق نەبووە  ڕاشیگەیاند “کەوا ئەوان بوونی بنکە و کەسانی پەیوەندیدار بە موساد لە هەریمی کوردستان هەرگیز قبول ناکەن و کە دەبێتە هەڕەشە لەسەر ئاسایشی ئێران. ناسر کەنعانی جەختی لەوەشکردەوە،کە ئێران بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندیی هاوبەش و لەناوبردنی تەواوی هەڕەشەکانی سەر هەردوو وڵات، جەخت لە رێککەوتنی ئەمنیی لەگەڵ عێراق دەکاتەوە. ڕێکەوتنی ئەمنی نێوان ئێران و عێراق لە 19ی ئادارى 2023،لە لایەن قاسم ئەعرەجى، راوێژکارى ئاسایشى نەتەوەیی عێراق و عەلى شەمخانی، ئەمیندارى ئەوکاتی ئەنجوومەنى باڵاى ئاسایشى نەتەوەیی ئێران واژۆکرا و یەکێک لە خاڵەکانى، پاراستنى ناوچە سنوورییەکانى نێوان هەردوو وڵات و دوورخستنەوەى هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانە لەسەر سنوورى نێوانیان. شەوی 15-01-2024 لە ڕێگەی 11 مووشەکەوە لە لایەن ئێرانەوە هێرشکرایە سەر هەولێر کە پێنج لەو مووشەکانە بەر ماڵی سەرمایەداری کورد پێشڕەو دزەیی کەوتن کە گیانلەدەستدانی خۆی و منداڵەکەی، لەگەڵ میوانێکی و کارگوزارێکی ماڵەکەی لێکەوتەوە، هەروەها 16 کەسیش بەهۆی هێرشەکەوە برینداربوون.  

هاوڵاتی بەیانی ئەمڕۆ لە شارۆچکەی پیشەسازیی شاری گەرمسار لە پارێزگای سمنانی ئێران،  دەنگێکی بەهێز بیستراو قایمقامی گەرمساریش دەڵێت هۆکارەکەی شکاندنی دیواری دەنگی بووە لە لایەن فڕۆکەیەوە. لە بارەی ئەو دەنگە بەهێزەی لە لایەن دانیشتوانی ناوچەکەوە بیستراوە  رەزا خانی، قایمقامی گەرمسار بە میدیای فەرمی ئێرانی راگەیاندووە، بەیانی ئەمڕۆ دوشەممە لە پارێزگای سمنانی ئێران دەنگێکی بەهێز بیسترا کە بووە هۆی دروستبونی دڵەڕاوکێ و ترس.  وتیشی " هاوڵاتیان دڵنیا دەکەمەوە کە هیچ جۆرە تەقینەوەیەک لە ناوچەکە ڕووی نەداوە." باسی لەوەشکردووە کە هۆکاری دروستبونی ئەو دەنگە شکاندنی دیواری دەنگی بووە لە لایەن فڕۆکەیەکی جەنگیی ئێرانەوە  هەرلەم بارەیەوە  بێهنام بەختیاری بەرپرسی بەشی پیشەسازی و کانەکان و بازرگانی گەرمسار بە ماڵپەڕی فەرمی ئیرنای ڕاگەیاندووە،  :" هێزەکانی فریا کەوتن نێردراونەتە شارۆچکە پیشەسازییەکە". . پارێزگای سمنان دەکەوێتە باکووری ئێران و لە نزیک تاران و قووم هەڵکەوتووە.

هاوڵاتی  وەزیری دارایی عێراق رایگەیاند هەرێم لەساڵی رابردوودا هیچ داهاتێكی رادەستی بەغدا نەكردوە، تەنها رۆژانە 50 هەزار بەرمیل نەوتی رادەستی پاڵاوگە حكومییەكان كردوە. ئەندامێكی لیژنەكەش دەڵێت وەزیری دارایی پێڕاگەیاندین مانگانە ناردنی پارە بۆ مووچە بەردەوام دەبێت بەو مەرجەی هەرێم پابەندبێت بەناردنی زانیاری تەواوی لیستی ناوی مووچەخۆران و بڕی موچەكانیان و دەرماڵەو لێبڕینەكان بۆ وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ كە تائێستا نەیان ناردوە.  ئەمڕۆ یەكشەمە 21ی كانونی دووەمی 2024، دوای كۆبوونەوەكەیان لەگەڵ تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق،  عەتوان عەتوانی، سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو رایگەیاند "دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان لە كۆبوونەوەكەدا ئامادەیی هەبوەو وەزیری دارایی دووپاتیكردوەتەوە، هەرێمی كوردستان لەساڵی 2023 دا هیچ داهاتێكی دارایی رادەستی حكومەتی فیدراڵی نەكردوە، تەنها رۆژانە 50 هەزار بەرمیل نەوتی رادەستی پاڵاوگە حكومییەكان كردوە". عەتوانی ئەوەشی خستوەتەڕوو "لەگەڵ وەزیری دارایی تاووتوێی ئەو كێشانەیان كردووە كە روبەڕووی جێبەجێكردنی بودجە بونەتەوە، بەتایبەت بڕگەكانی دامەزراندن و گرێبەستەكان، رێشكەوتون لەسەر تەواوكردنی خشتەكانی هەژماركردنی خەرجییە داراییەكان بەئامانجی دەستپێكردنیان لەساڵی 2024". هاوكات د.نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەبارەی كۆبوونەوەكەیان لەگەڵ وەزیری دارایی عێراق راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو ئاماژەی بەوەداوە كە كۆبوونەوەكەی لیژنەی بەئامادەبوونی وەزیری دارایی فیدڕاڵ بۆ بەدواداچوون بووە سەبارەت بەجێبەجێكردنی بودجەی ساڵی رابردوو گفتوگۆكردن لەبارەی ئامادەكاری  هەمواری یاسای بودجەی فیدڕاڵی بۆ ساڵی 2024.  ئەوەشی خستوەتەڕوو كە لەوەڵامی پرسیارێكیدا لەوەزیری دارایی لەبارەی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێم پێیڕاگەیاندین "خەرجكردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم لە بودجەی فیدڕاڵی لەمانگی یەكی ئەمساڵەوە كە بەبڕی 618 ملیار دیاریكراوە مانگانە بەردەوامدەبێت، بەمەرجێك هەرێم پابەندبێت بەناردنی زانیاری تەواویی لیستی ناوی مووچەخۆران و بڕی موچەكانیان و دەرماڵەو لێبڕینەكان بۆ وەزارەتی دارایی فیدڕاڵ وەك ئەوەی لەناوەڕۆكی نوسراویان لە 16ی ئەم مانگە ئاماژەی پێدراوە".