سبەینێ ساڵی نوێی خوێندن دەسپێدەکات

هاوڵاتی سەرۆكی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق رایگەیاند پێویستە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم لەهەمانكاتی مووچەی فەرمانبەرانی عێراق بدرێت و نابێت هیچ كێشەیەك لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێمدا ببێتە هۆی دواكەوتنی‌ مووچەی‌ فەرمانبەرانی‌ هەرێم. دادوەر جاسم محەمەد عەبود ئەلعەمیری سەرۆكی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق لە لێدوانێكیدا رایگەیاند "لە ئێستادا دادگا سەرقاڵی لێكۆڵینەوەیە لە كۆمەڵێك دۆسیە، لەوانە پرسی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێمی كوردستان كە پرسێكی زۆر گرنگە". وتیشی‌ "دەستووری عێراق لە مادەی 14دا دووپات كردووەتەوە كە دەبێت عێراقییەكان لە مافدا یەكسان بن، ئەم یەكسانییەش ئەوە دەخوازێت كە مووچەی فەرمانبەرو خانەنشینانی هەرێمی كوردستان، لەڕووی بڕە پارەو كاتەوە بەهەمان شێوەی ئەو مووچەیە بێت كە هاوتاكانیان لە ناوچەكانی‌ تری‌ عێراق وەریدەگرن". "پێویستە فەرمانبەرێك لە زاخۆ هەمان مامەڵەی فەرمانبەرانی بەغداو تا بەسرەی لەگەڵ‌ بكرێت، چونكە مووچە ئەو بڕەیە كە بژێوی خەڵك مسۆگەر دەكات و كەرامەتیان دەپارێزێت، ناكرێت رێگە بدرێت مووچە دوابخرێت" سەرۆكی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق وا دەڵێت. ئەوەشی خستەڕوو "پێویستە پابەندنەبونی‌ حكومەتی‌ هەرێم بەو مادەو بڕگانەی‌ لە یاسای‌ بودجەدا هاتووە، نەبێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی‌ فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێم موچەكانیان دوابخرێت، چونكە ئەوان بەشێكن لە گەلی‌ عێراق". وتیشی‌ "دەبێت حكومەتی فیدراڵی كار بكات بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە و ئێمە ئەمە بەئەركێكی نیشتمانی و كۆمەڵایەتی و مرۆیی دەزانین". سەرۆكی‌ دادگای‌ فیدڕاڵی‌ راشیگەیاند كە "نابێت هیچ كێشەیەك لەنێوان حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێمدا ببێتە هۆی دواكەوتنی‌ مووچەی‌ فەرمانبەرانی‌ هەرێم و پێویستە ئەو دوو لایەنە بگەنە چارەسەرێكی ریشەیی".  

هاوڵاتی چەند سەرچاوەیەکی ئاگادار بە رۆژنامەی "نیۆیۆرک تایمی " ئەمریکییان راگەیاندووە کە دەزگای هەواڵگری ئەمریکا "سی ئای ئەی" خەریکی کۆکردنەوەی زانیاری وردن لەبارەی بەرپرسە باڵاکانی بزووتنەوەی حەماس و شوێنی شاردنەوەی بارمتە ئیسرائیلییەکان و پێدانی ئەو زانیارییانە بە ئیسرائیل. لە راپۆرتەکەی رۆژنامەی "نیۆیۆرک تایم" هاتووە کە بە بڕوای دەزگای هەواڵگری ئەمریکا " یەحیا سنوار" لە ناو قووڵترین تونیلەکانی خان یونسدا لە باشووری غەزە خۆی حەشار داوە و دەستنیشانکردنی شوێنەکەی کاریکی ئاسانە ،بەڵام دەستگیر کردن یا کووشتنی لەبەر ئەوەی بارمتە ئیسرائیلییەکانی وەک قەڵغانی مرۆیی لەدەوری خۆی هێشتۆتەوە کارێکی ئاڵۆز و سەختە  . هەروەها سەرچاوەکان ئەوەشیان بە رۆژنامەکە راگەیاندووە ، کە دوابەدوای هێرشەکانی حەوتی ئۆکتۆبەری 2023 ، جەیک سۆلیفان ی راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکی لە ڕێی نووسراوێکەوە فەرمانی بە دەزگای هەواڵگری ئەمریکا کردووە کە بە مەبەستی دەستنیشان کردن و کۆکردنەوەی زانیاری زیاتر لەسەر بەرپرسە باڵاکانی بزووتنەوەی حەماس ، تیمیکی تایبەت دروست بکەن . لەلایەکی دیکەوە بەرپرسە ئەمریکییەکان پێیان وایە کە بە ئامانجگرتنی بەرپرسە پلە دووەکانی ناو بزووتنەوەی حەماس هیچ کاریگەرییەکی لەسەر چالاکی و بەرنامەی ئەو بزووتنەوەیە دانانێت و زۆر بە ئاسانی دەتوانرێت جێگرەوەیان بۆ دابین بکرێت، بەڵام بە ئامانج گرتن و لەناوبردنی فەرماندە و بەرپرسە سەربازییە ستراتیژییەکانی ئەو بزووتنەوەیە ، دەتوانێت یارمەتیدەرێکی باش بێت بۆ کەمکردنەوەی مەترسی بزووتنەوەکە و بێهێزکردنی باڵە سەربازییەکەی ، بە تایبەتیش گەر بێتو ئیسرائیل بتوانێت "یەحیا سنوار" یان "موحەمەد زەیف"ی بەرپرسی باڵی سەبازی بزووتنەوەی حەماس دەستگیربکات یان بکوژێت. هەروەک چۆن ئەمریکا لەبارەی کووشتنی "ساڵح ئاروری" جێگری سەرۆکی بزووتنەوەی حەماس لە بەیروتی پایەتەختی لوبنان ، ئەوەی رەتکردۆتەوە هیچ جۆرە زانیارییەکی هەواڵگیری لەبارەی شوێنی مانەوەی ناوبراوەوە بە ئیسرائیل دابێت. هەرچەندە تا ئێستا هیچ بەرپرسیکی باڵای بزووتنەوەی حەماس لەلایەن ئیسرائیلەوە دەستگیر نەکراوە ، بەڵام رەنگە زانییارییە هەواڵگرییەکی ئەمریکا یارمەتیدەرێکی باس بێت بۆ ئەو مەبەستە . بە پێی زانیارییەکانی ئیسرائیل چەکدارەکانی بزووتنەوەی حەماس لە نێوان 20 بۆ 25 هەزار چەکدار دەبن و لە کۆتاییەکانی ساڵی 2023 ،ئیسرائیل بە ئەمریکای راگەیاندبوو کە پێیان وایە لە ئەنجامی هێرشەکانیان بۆ سەر بزووتنەوەکە ، سێ بەشی ئەو چەکدارانەیان کووشتووە. لە 7ی ئۆکتۆبەری 2023 بزووتنەوەی حەماسی فەڵەستینی هێرشێکی فراوانی کردە سەر ناوچەیەکی ئیسرائیلی و لە ئەنجامدا بە دەیان هاوڵاتی ئیسرائیلی بە بارمتە گرت و دەیانی دەیانی دیکەشی لێکووشتن ، دوابەدوای ئەو پەلامارەش سووپای ئیسرائیلی هێرشێکی بەرفراوانی بۆ سەر کەرتی غەزەی مۆڵگەی بزووتنەوەی حەماس دەستپێکرد و رایگەیاند ، تا کۆتایی هینان بە بزووتنەوەی حەماس جەنگەکە بەردەوام دەبێت.

هاوڵاتی ناوەندی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، گەڕی یەکەمی هەڵبژاردنی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق کۆتایی هاتوە و سالم عیساوی و مەحمود مەشهەدانی دەچنە قۆناغی دوەمی هەڵبژاردنەکەوە و كاندیدێكى سه‌رۆكایه‌تى په‌رله‌مانیش كشایه‌وه‌. كاروان یاروه‌یس په‌رله‌مانتارى یه‌كێتى له‌په‌رله‌مانى عێراق ڕایگه‌یاند، ده‌نگدان بۆ پۆستى سه‌رۆكى په‌رله‌مان ده‌ستى پێكردو هه‌ریه‌كه‌ له‌ سالم عیساوى، شعلان كه‌ریم، مه‌حمود مه‌شهه‌دانى، ته‌لاڵ زوبه‌یعى و عامر عه‌بدولجه‌بار خۆیان كاندیدكردوه‌. ناوبراو ئه‌وه‌شى خستۆته‌ڕوو، عه‌بدولره‌حیم شه‌مه‌رى له‌ پرۆسه‌ى خۆكاندیدكردن كشاوه‌ته‌وه‌، پرۆسه‌ى ده‌نگدان كۆتایی هاتوه‌. هاوکات بەپێی ئەو زانیارییانەی لەلایەن میدیا عێراقییەکانەوە بڵاوکراوتەوە، لە ئێستادا لە کۆی شەش کاندید تەنها دو کاندید چونەتە قۆناغی دوەمی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، کە بریتین لە سالم عیساوی سەر هاوپەیمانی سیادە و مەحمود مەشهەدانی سەر بە هاوپەیمانی عەزم. بەپێی سیستمی هەڵبژاردن و دەنگدان بۆ دیاریکردنی سەرۆکی پەرلەمان، لە گەڕی یەکەم پێویستبو یەکێک لە کاندیدەکان 165 دەنگی پەرلەمانتاران بەدەستبهێنێت بۆ ئەوەی راستەوخۆ پۆستی سەرۆکی پەرلەمان وەربگرێت، بەڵام هیچ کام لە کانیدەکان ئەو ریژە دەنگەیان بەدەستنەهێنا، لە گەڕی دوەمی هەڵبژاردنەکە هەر کاندیدێک دەنگی زۆرینەی پەرلەمان بەدەستبهێنێت، ئەوا دەبێتە سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق. ناوه‌راستى مانگى 11ى ساڵى رابردوو محمد حه‌لبوسى به‌بریاى دادگاى فیدڕاڵى و له‌سه‌ر سكاڵاى په‌رله‌مانتارێكى كوتله‌كه‌ى خۆى له‌مافى ئه‌ندامیه‌تى په‌رله‌مانى عێراق بێبه‌شكرا.

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكێكی نوێ كۆبێتەوەو سێ كاندیدیش كێبڕكێ بۆ بەدەستهێنانی پۆستەكە دەكەن. بەپێی كارنامەی كۆبوونەوەی ئەمڕۆ 13ی كانونی دووەمی 2024ی ئەنجومەنی نوێنەران كۆبوونەوەی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكێكی نوێ كۆدەبێتەوە، لەوبارەیەوە موعین كازمی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند"تا ئێستا لەناو ماڵی سوننە رێككەوتنی سیاسی لەسەر كاندیدێكی گشتگیر بۆ پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران نەكراوە". "مەرج نییە سەرۆكی نوێی ئەنجومەنی نوێنەران لە حزبی تەقەدوم بێت كە محەمەد حەلبوسی سەرۆكایەتی دەكات، هاوپەیمانی عەزم مەحمود مەشهەدانی بۆ پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران پێشنیازكردووە و چوارچێوەی هەماهەنگیش پشتیوانی ئەو كاندیدە دەكات" موعین كازمی وا دەڵێت. شەعلان كەریم كاندیدی حزبی تەقەدومی حەلبوسییە بۆ پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و تەڵاڵ زوبێعـیش وەك كاندیدی سەربەخۆ كێبڕكێ بەدەستهێنانی پۆستەكە دەكات.  

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق رایگه‌یاند، سه‌ركۆنه‌ی هێرشه‌كانی ئه‌مریكا و بریتانیا بۆ سه‌ر حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن ده‌كه‌ن و فراوانکردنی بازنەی بەئامانجگرتن، کێشەکان چاره‌سه‌ر ناکه‌ن، بەڵکو دەبێتە هۆی فراوانبونی مەودای شەڕەکە. له‌ به‌یاننامه‌یه‌كدا كه‌ ئه‌مڕۆ هه‌ینی ده‌ریكرد، وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق سه‌ره‌ڕای ئیدانه‌كردنی ئه‌و هێرشه‌، رایگه‌یاندوه‌: فراوانکردنی ناوچەکانی شەڕ کێشەکان چارەسەر ناکەن، چارەسەر ئەوەیە ئەنجومەنی ئاسایش بڕیارێک بدات بۆ راگرتنی هێرش و داگیرکاری لە فەلەستین. ئاماژەی بەوەشکرد، "لەگەڵ بێبایەخکردنی تەواوەتی بانگەوازەکان بۆ وەستاندنی شەڕ، کە تەنانەت لەلایەن ئەمینداری گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێسەوە جەختی لەسەر دەکرایەوە، هەڵسوکەوتی شەڕانگێزی داگیرکەر بەردەوام بو، لەپشتەوە ژمارەیەک وڵاتی ڕۆژئاوایی وەستاون و پێداگرن لەسەر پشتیوانیکردنی شەڕی قڕکردن دژی فەلەستینییەکان". له‌ به‌یاننامه‌كه‌دا هاتوه‌، "چارەسەر ئەوەیه‌ کە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتوەکان بەرپرسیارێتیەکانی خۆی جێبەجێ بکات، هەروەها بڕیارنامەیەک دەربکات بۆ وەستاندنی شەڕی شەڕانگێزانە و دڕندانە دژی فەڵەستینییەکان لە کەرتی غەززە". هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمڕۆی ئەمریکا و بەریتانیا بۆ سەر ئامانجەکانی حوسییەکان لە یەمەن، کوژرانی پێنج کەس و برینداربوونی شەش کەسی لێکەوتەوە، له‌به‌رامبه‌ر به‌ره‌ی ئیدانه‌كردنی ئه‌و هێرشه‌ش له‌لایه‌ن چین و روسیا و ئێرانه‌وه‌، 10 وڵات به‌یاننامه‌یه‌كیان له‌دژی حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن ده‌ركرد. هاوكات هه‌ریه‌ك له‌ ئه‌مریكا و به‌ریتانیا و ئوسترالیا و به‌حره‌ین و كه‌نه‌دا و دانیمار و ئه‌ڵمانیا و هۆڵه‌ندا و نیوزلاند و كۆریای باشوور له‌ به‌یاننامه‌یه‌كی هاوبه‌شدا له‌سه‌ر وه‌شاندنی گورزه‌كان له‌ حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن، به‌یاننامه‌یه‌كی هاوبه‌شیان ده‌ركرد و ده‌ڵێن: " به‌رده‌وام ده‌بین له‌ به‌رگریكردن له‌ گرنگرینی رێره‌وی ئاوی له‌ جیهاندا".   له‌ به‌یاننامه‌كه‌دا هاتووه‌ كه‌ ئه‌مریكا و به‌ریتانیا به‌ پشتیوانیی هۆڵه‌ندا و كه‌نه‌دا و به‌حره‌ین و ئوسرالیا گورزیان له‌ حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن وه‌شاندوه‌، ئه‌وه‌ش وه‌ك به‌رگریكردنی تاك و به‌كۆمه‌ڵ له‌ خودی خۆمان.      

هاوڵاتی بەرەبەیانی رۆژی هەینی ١٢-١-٢٠٢٤ دوای چەندجار ئاگادار کردنەوەی حووسییەکان لە لایەن ئەمریکا و بەریتانیا و هاوپەیمانەکانیانەوە، هێزەکانی ئەمریکا و بەریتانیا  بە هاوبەشی هێرشیان کردە سەر بنکە و شوێنەکانی حووسییەکان و بە پێی ئەو زانیارییانەی کە هێزی ئاسمانی ئەمریکا بڵاوی کردۆتەوە، ٦٠ خاڵ لە ١٦ شوێنی کە لە لایەن حووسییەکانەوە بە کار دەهێنران کراونەتە ئامانج و زیانی گەورەیان پێ گەیشتووە. ئەم هێرشانەی ئەمریکا و بەریتانیا و هاوپەیمانەکانی دوای ئەوە هات کە حووسییەکان بەردەوام بوون لە هێرش بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور و بازرگانی ئەو ناوچەیان خستبووە مەترسییەوە. لە وەڵامدا،  حووسییەکان وەڵامی هێرشەکانیان دایەوە و عەلی قەحوم، سەرکردەی گروپی ئەنسار الله (حووسییەکان) لە بەیاننامەیەکدا لەسەر پلاتفۆرمی “X” بڵاویكرده‌وه‌، “وەڵامدانەوەی یەمەن زۆری نەخایاند، ئێستا هێزە چەکدارەکانی یەمەن وەڵامی کەشتییە جەنگییەکانی ئەمریکا و بەریتانیایان لە دەریای سور دایه‌وه‌، شوێن و بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا-بریتانیا دەکاتە ئامانج، ئەوەی دێت گەورەترە”.    ئەم سەرکردەیەی حووسییەکان هەروەها ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، سه‌نعای پایته‌خت و پارێزگاکانی دیکە بە فڕۆکەی ئەمریکی و بریتانیا بۆردومان دەکرێن، شەڕەکە گەورەتر و گەورەتر دەبێت و لە دەرەوەی خەیاڵ لە دژی ئەمریکییەکان و ئینگلیزەکان، “شەڕێکی ئاشکرایە و هێزی یەمەنییەکان ئامادەیە و ده‌بێت چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی توندتربن و پەشیمان دەبنەوە لە شەڕانگێزی خۆیان”.   جێگەیباسە دوا بەدوای هێرشەکان ده‌یان كه‌س له‌ به‌رده‌م كۆشكی سپی له‌ واشنتۆن خۆپیشاندانێكی ناڕه‌زایه‌تییان دژی "ده‌ستپێكردنی جه‌نگی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌ حوسییه‌كان" ئه‌نجام دا و خۆپیشانده‌ران دروشمی "بژی یه‌مه‌ن، ده‌ست له‌ یه‌مه‌ن هه‌ڵبگرن"ـیان ده‌گوته‌وه‌.   هاوكات به‌هۆی ئه‌و هێرشه‌ ئاسمانییانه‌ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا بۆ سه‌ر بنكه‌ و باره‌گاكانی حوسییه‌كان، نرخی نه‌وت به‌ رێژه‌ی 2،3% به‌رز بووه‌ و نرخی یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی خاوی برێنت گه‌یشته‌ 79.22 دۆلاری ئه‌مه‌ریكی.   حووسییەکان کێن؟   حووسییەکان گرووپێکی زەیدین، کە هەرچەن لە باری بیروباوەڕەوە زۆر لە شیعەکان نزیکن، بەڵام بە پێچەوانەی شیعەکان ئەوان باوەڕیان بە ١٢ ئیمام نییە، بە مانایەک ئەوان شیعەی ١٢ ئیمامی نین.  ئەوان زەیدین. شیعەکان و زەیدییەکان لە دوای ئیمامی چوارەمی شیعەکانەوە لە یەکتر جیا ئەبنەوە. زەین ئەلعابدین ئیمامی چوارەمی شیعەکان و زەیدییەکانە. بەڵام لە ئیمامی پێنجەمدا زەیدییەکان و شیعەکان لە یەکتر جیا ئەبنەوە. شیعەکان  محەممەد باقر کوڕی زەین ئەلعابدین بە ئیمامی پێنجەمی خۆیان ئەزانن. بەڵام زەیدییەکان، یەحیا کوڕی زەید بە ئیمامی پێنجەمی خۆیان ئەزانن. یەحیا کوڕی زەید، ناسراو بە ئیمامزادە یەحیای کوڕی زەید لە گونبەدی کاووس لە باکووری رۆژهەڵاتی ئێران نێژراوە. زەیدییەکان ٣٥ لە سەدی دانیشتوانی یەمەن پێک دەهێنن و حووسییەکان کە خێڵێکی گەورەن لە پارێزگای سەعدە لە باکووری رۆژئاوای یەمەن، بەشێکن لە حەشیمەتی زەیدییەکان لە یەمەن. زەیدییەکان بۆ ماوەی چەند سەدە، لە ساڵی ٨٩٣ی زایینییەوە تا ١٩٦٢ دەسەڵاتی یەمەنیان بە دەستبووە، بەڵام دوای ١٩٦٢ بەرەبەرە کەوتنە حاشیەوەو دەسەڵاتیان لێ وەرگیرایەوە. لە بری ئەوان سوننەکان کە نزیک بوون لە سعوودیە دەسەڵاتیان گرتە دەست. زەیدییەکان لە ١٩٦٢ەوە هەوڵیان داوە دەسەڵات بگرنەوە دەست و جارێکیتر شکۆی لە دەستچوویان بۆ بگەڕێتەوە. لە ١٩٦٢ەوە تا ٢٠١٤ زەیدییەکان دەرفەتێکی ئەوتۆیان دەستنەکەوت بەوەی بتوانن هێز و توانای خۆیان بخەنە ڕوو. رووداوەکانی بەهاری عەرەبی دەرفەتێکی بۆ ئەوان خولقاند کە بتوانن جارێکیتر خۆیان یەکبخەنەوە. لە سەردەمی رووداوەکانی بەهاری عەرەبیدا و لە ساڵی ٢٠١١دا حووسییەکان توانیان دژی حکوومەتی ناوەندی عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح شۆڕش بکەن و بوون بە هۆی رووخانی حکوومەتی عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح و دوای ئەوە میلیشیا زەیدییەکان سەنعا پێتەختی یەمەنیان وەک پێتەختی خۆیان ناساند. حووسییەکان لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکران و عەلی عەبدوڵڵا ساڵەح لە لایەن سعوودییەوە پشتیوانی ئەکران. ساڵی ٢٠١٥ و هاوکات لە گەڵ گفتوگۆی ناوکی کۆماری ئیسلامی ئێران و ٥ وڵاتی زلهێز لە لۆزانی سویسرا، بەرەیەکی عەرەبی بە رێبەری سعوودیە و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی هێرشیانکردە سەر دەسەڵاتی حووسییەکان لە یەمەن و توانیان حووسییەکان تێک بشکێنن. بەڵام ئەم جەنگە کە چەند ساڵی خایاند بنبڕکردن و لەناوچوونی حووسییەکانی لێنەکەوتەوە کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێن، سەرەنجام دوای کوژرانی دەیان هەزار کەس و نەهامەتی و برسێتی، حووسیەکان کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێن و بەرەی سوننە کە لە لایەن سعوودیەوە پشتیوانی ئەکرێت، رێککەوتن و ئاگربەستێکیان راگەیاندووە. رەشاد عەلیمی وەک سەرۆک کۆمار دەسەڵاتی بەدەستە. لە ساڵی ٢٠١١ەوەو سعوودییە و ئێران بۆ ماوەی چەند ساڵ بە هۆی پشتیوانیکردنی ئێران لە حووسییەکان و پشتیوانیکردنی سعوودیە لە بەرەی سوننە، ناکۆکییە مێژینەکەیان قووڵتر ببۆوەو بۆ ماوەی چەند ساڵ پەیوەندی سیاسی و دیپلۆماسیان نەما. بەڵام دوای ٢٠٢٢ و ئاگربەستی نێوان سوننەکان و حووسییەکان، پەیوەندی نیوان تاران و ریاز بەرە بەرە بەرەو باشتربوون رۆشت. سعوودییە بە شێوەی راستەوخۆ کەوتە گفتوگۆ لە گەڵ حوسییەکان و رێبەرانی حووسیەکانی یەمەن، بە شێوەی راستەوخۆ لە لایەن سعوودیەوە پێشوازیان لێکرا. بۆچی حووسییەکان بوون بە بەشێک لە جەنگی ئیسرائیل حەماس؟ دوای هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل لە ٧ی تشرینی یەکەم و وەڵامدانەوەی ئیسرائیل، حووسییەکان رایانگەیاند بۆ پشتیوانی لە خەلکی غەزەو فەلەستین هێرش ئەکەنە سەر ئەو کەشتیانەی کە سەر بە ئیسرائیلن یان بەرەو ئیسرائیل ئەڕۆن. هەرچەند لە زۆربەی هێرشەکانیاندا هێرشیان کردۆتە سەر ئەو کەشتییە بارهەڵگرانەی کە هیچ پەیوەندییەکیان بە ئیسرائیلەوە نەبووە. حووسییەکان تەنانەت پێش دەستپێکی جەنگی حەماس کێشەیان بۆ کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور دروست ئەکرد. بەڵام لە رۆژی ١٧ی تشرینی یەکەمەوەو دوای تەقینەوەی نەخۆشخانەی ئەلهەڵی غەزە، هێرشەکانی خۆیان زیاتر کردوە. بە پێی ئەو زانیارییانەی سینتکۆم بڵاوی کردۆتەوە، لە ١٩-١١-٢٠٢٣ەوە، ٢٦  جار لە لایەن حووسییەکانەوە هێرش ئەکرێتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور. هێرشە بەردەوامەکانی ئەمریکا بۆ سەر کەشتییەکان، وایکردووە ئەمریکا هێزێکی تایبەتی دەریاوانی نێونەتەوەیی بۆ پاراستنی کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور پێک بهێنێت. حووسییەکان بەردەوام باس لەوە ئەکەن تا ئەو کاتەی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە رانەگیردرێت، دەستبەرداری هێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان نابن. هەرچەند رۆژی سێ شەممە ٢١-١٢-٢٠٢٣ دوای ئەوەی حووسییەکان هێرشیان کردە سەر کەشتیەکی نەرویجی، یەحیا سەریع وتەبێژی حووسییەکان رایگەیاند تا ئەو کاتەی خاردن و دەرمان بۆ برایانی فەلەستینیمان لە کەرتی غەزە دابین نەکرێت، بەردەوام ئەبین لە هێرشەکانمان.   پەیوەندی نێوان حووسییەکان و ئێران دوای هەر هێرشێکی حووسییەکان بۆ سەر کەشتییە بارهەڵگرەکان، ئەمریکا کۆماری ئیسلامی وەک بەرپرسی ئەو هێرسانە ناساندووە، بەڵام بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی بەردەوام بانگەشەی ئەوە ئەکەن کە رێبەرانی حووسییەکان و میلیشیا سەربازییەکانیتر کە ئێران وەک ( هێڵی بەرگری) ناویان ئەبات، سەربەخۆ کار ئەکەن و فەرمان لە کەس وەرناگرن. چەند ساڵ لەوە پێش ، سعوودیە لەو ساڵانەدا کە لەگەڵ حووسییەکان لە جەنگدا بوو بەردەوام کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار ئەکرد کە پشتیوانی میلیشا حووسییەکان ئەکات. هەروەها لەم ساڵانەدا بەردەوام ئەمریکا و سعوودیە، کۆماری ئیسلامی بەوە تۆمەتبار ئەکەن پشتیوان و هاندەری حووسییەکان بوون لە هێرشەکانیان بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەکان ئارامکۆ لە ساڵی ٢٠١٩، هەروەها ئەو هێرشانە بە چەکی ئێرانی کراوەتە سەر دامەزراوە نەوتییەکانی سعوودییە. هەروەها لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ دا، بەرپرسانی ئەمریکی بە نمایش کردنی بەشێکی تێکشکاوی مووشەکێک کە دەوترا لە یەمەنەوە بەرەو سعوودییە هەڵدراوە، باسیان لەوە کرد پارچەی ئەو مووشەکانە لە ئێران بەرهەم هاتووە و دامەزراوەیی پێشەسازی سەربازی ( شەهید باقری ئێران) دروستی کردووە. چاودێرەکان لەسەر ئەو باوەڕەن جۆری هێرشی حووسییەکان بۆ سەر کەشییە بازرگانییەکان، زۆر لەو هێرشانە ئەچێت کە هێزە دەریاییەکانی سپای پاسداران پێشتر کردوویانەتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە کەنداو. هەروەها لە ماوەی ئەو ساڵانەدا کە بەرەی عەرەبی بە رێبەری سعوودییە و یەمەن دژی حووسییەکان دەجەنگان، سعوودییە زۆرجار باسی لەوە کرد بە مووشکی زولفەقاری ئێرانی هێزەکانی بەرەی عەرەبی و سعوودییە. حسێن بەدرەدین حووسی، رێبەری حووسییەکان لە دەیەی ١٩٨٠ سەردانی قومی کردووەو پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ رێبەرانی کۆماری ئیسلامی دامەزراندووە. لەو کاتەوە پەیوەندییەکانی دوولایەن پەرەی سەندوەو کۆماری ئیسلامی بەردەوام پێشوازی لە رێبەرانی ئەم گرووپە میلیشیا شیعەیە کردووە. بە هەموو ئەمانەوە بە هۆی جۆری پەیوەندییە شاراوە سەربازی و ئابوورییەکانی نێوان کۆماری ئیسلامی و حووسییەکان، بەڵگەی روونتر لەم پەیوەندەدا و لەسەر هاوکاری و پشتیوانییەکانی کۆماری ئیسلامی لەم گرووپە لە بەردەستدا نییە، بەڵام هەموو کەس بە دڵنیاییەوە باس لەوە ئەکەن چالاکییەکانی حووسییەکان وەک یەکێک لە هێزە بریکارەکانی کۆماری ئیسلامی، لە بەرژەوەندی تاراندایە.  

هاوڵاتی دوای هەشت ساڵ سوپای ئەمریکا و بەریتانیا دوبارە هێرشیانکردەوە سەر حوسییەکانی یەمەن ئەویش دوای ئەو گرژیانەی بەهۆی جەنگی غەززەوە دروستبوون و ژمارەیەک هێرشکرانە سەر کەشتییە بازرگانییەکانی دەریای سور هاوکات هەریەک لە سەرۆکی ئەمریکا و بەریتانیا هێرشەکانی بەیانی ئەمڕۆ بە" پێویست: دەزانن. به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆ (هه‌ینی 12ـی كانوونی دووه‌می 2024) وه‌زاره‌تی به‌رگری ئه‌مه‌ریكا (پێنتاگۆن) رایگه‌یاند، نزیكه‌ی 10 هێرشی ئاسمانیان به‌هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ هێزه‌ ئاسمانییه‌كانی به‌ریتانیا بۆ سه‌ر پێگه‌ و جبه‌خانه‌ی چه‌كداره‌ حوسییه‌كانی یه‌مه‌ن له‌ چه‌ند شارێكی ئه‌و وڵاته‌ ئه‌نجام داوه‌. له‌لای خۆیه‌وه‌ جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، بەهاوبەشی لەگەڵ بەریتانیا بەسەرکەوتوویی پێگەی گرووپە هەڵگەڕاوەکانی نزیک لە ئێرانیان لەناو خاکی یەمەن بۆردوومان کردووە. بایدن راشیگەیاندووه‌، رێكکاری دیکە دەگرنەبەر لە ئەگەری زیادبوونی گرژییەکانی دەریای سوور. ریشی سووناک، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا جەختی لەوە کردەوە، هێرشکردنە سه‌ر بنکە و پێگه‌ و جبه‌خانه‌ی حوسییەکانی نزیک لە ئێران لەناو خاکی یەمەن گرنگ و لە جێگەی خۆیدا بوو. هاوکات، حوسییەکان وەڵامی هێرشەکانیان دایەوە و عەلی قەحوم، سەرکردەی گروپی ئەنسار الله (حوسییەکان) لە بەیاننامەیەکدا لەسەر پلاتفۆرمی “X” بڵاویكرده‌وه‌، “وەڵامدانەوەی یەمەن زۆری نەخایاند، ئێستا هێزە چەکدارەکانی یەمەن وەڵامی کەشتییە جەنگییەکانی ئەمریکا و بەریتانیایان لە دەریای سور دایه‌وه‌، شوێن و بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا-بریتانیا دەکاتە ئامانج، ئەوەی دێت گەورەترە”. ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه‌، سه‌نعای پایته‌خت و پارێزگاکانی دیکە بە فڕۆکەی ئەمریکی و بریتانیا بۆردومان دەکرێن، شەڕەکە گەورەتر و گەورەتر دەبێت و لە دەرەوەی خەیاڵ لە دژی ئەمریکییەکان و ئینگلیزەکان، “شەڕێکی ئاشکرایە و هێزی یەمەنییەکان ئامادەیە و ده‌بێت چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی توندتربن و پەشیمان دەبنەوە لە شەڕانگێزی خۆیان”. جێگەیباسە دوا بەدوای هێرشەکان ده‌یان كه‌س له‌ به‌رده‌م كۆشكی سپی له‌ واشنتۆن خۆپیشاندانێكی ناڕه‌زایه‌تییان دژی "ده‌ستپێكردنی جه‌نگی ئه‌مه‌ریكا به‌رامبه‌ر به‌ حوسییه‌كان" ئه‌نجام دا و خۆپیشانده‌ران دروشمی "بژی یه‌مه‌ن، ده‌ست له‌ یه‌مه‌ن هه‌ڵبگرن"ـیان ده‌گوته‌وه‌. هاوكات به‌هۆی ئه‌و هێرشه‌ ئاسمانییانه‌ی ئه‌مه‌ریكا و به‌ریتانیا بۆ سه‌ر بنكه‌ و باره‌گاكانی حوسییه‌كان، نرخی نه‌وت به‌ رێژه‌ی 2،3% به‌رز بووه‌ و نرخی یه‌ك به‌رمیل نه‌وتی خاوی برێنت گه‌یشته‌ 79.22 دۆلاری ئه‌مه‌ریكی.  

هاوڵاتی  هێزەكانی ئێران لە دەریای عومان دەستیان بەسەر كەشتیەكی نەوت هەڵگری ئەمریكادا گرت و میدیای ئێران وێنەی كاتی دەستبەسەردارگرتنەكەی بڵاوكردوەتەوە. بەپێی هەواڵێك كە ماڵپەڕی تەسنیمی سەر بە سوپای پاسداران بڵاویكردوەتەوە "ئەمڕۆ هێزەكانی دەریایی سوپای ئێران، پێش بەفەرمانی دادگا دەستیان بەسەر كەشتییەكی ئەمریكاییەكاندا گرتووە لە دەریای عومان". ماڵپەڕەكە وێنەیەكی بڵاوكردۆتەوە كە ژمارەیەك هێزی سەربازی بە كۆپتەر لەسەر ئەم كەشتییە نەوتهەڵگرە دادەبەزن. ئەوەشی خستوەتەڕوو "بەپێی زانیارییەكانی پەیوەندییە گشتییەكانی هێزی دەریایی سوپا، دوای ئەوەی مانگی نیسانی رابردوو كەشتی (سوئز راجان) دەستیبەسەر نەوتی ئێراندا گرت و دزی، ئەمڕۆ ئەو كەشتییە بەناوێكی نوێ و بەناوی نیكۆلاس ST لە دەریای عومان دەستی بەسەردا گیراوە".  

هاوڵاتی  وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند ئەو هێرشانەی دەكرێنەسەر هەرێمی كوردستان، هێرشە بۆ سەر حكومەتی ناوەندی و ئەگەر هێرشە درۆنییەكانیش بۆ سەر هەرێم بەردەوام بێت كاریگەری لەسەر ئاسایشی هەموو عێراق دەبێت. فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق لەچاوپێكەوتێكیدا لەگەڵ كەناڵی (العربیە)، وتی "نامانەوێ پەیوەندییەكانمان لەگەڵ ئەمریكادا ئاڵۆز بێت و لەپێش دانوستانەكانمان لەگەڵ لایەنی ئەمریكی بۆ كشانەوەی هێزەكانیان، دەبێت پێش هەموو شتێك ناوخۆی وڵات ئارام بێت و پاشان بەپێی بەرەوپێشچونی دانوستانەكان بڕیار بدرێت لەسەر كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا یان دانانی خشتەیەك بۆ كشانەوەی هێزەكانیان لەناو خاكی عێراقدا". ئەوەشی وتوە "تەنها عیراق دەتوانێت بڕیار لەسەر مانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق یا رۆیشتنیان بدات، هێزەكانی هاوپەیمانانیش لەسەر داوای حكومەتی عیراقی لەوڵاتەكەدا بوونیان هەیە". وەزیری دەرەوەی عێراق وتیشی "چەند مانگێك پێش ئێستا وەفدێكی سەربازی عێراقی سەردانی واشنتۆنی ئەمریكایان كردووە، بەڵام لە ئێستادا دانوستانەكان سەبارەت بەم بابەتە ڕاوستاوەو لەداهاتویەكی نزیكدا دووبارە دەستدەكەینەوە بەدانوستانەكانمان لەگەڵ لایەنی ئەمریكیدا". لەبارەی هێرشە درۆنیەكانییشەوە، فوئاد حسێن دەڵێت "بەغداد لەگەڵ ئاشتی و ئارامی وڵاتدایەو ئەم خواستەشمان بە ئەمریكییەكان راگەیاندوە، هەر وەك چۆن ئەوەشمان بە ئەمریكییەكان وتووە كە رووداوەكانی ئەم ماوەیەی پێشوو مایەی قبوڵكردن نین" . وەزیری دەرەوەی عێراق ئەوەشی وتوە "بەشێك لەو كێشانەی كە بەرۆكی عیراقی گرتووە، پەیوەستە بە كێشەكانی نێوان ئەمریكاو ئێران لە ناوچەكەدا، بێگومان ئەو كێشانەش لەناوخۆی عێراقدا رەنگی داوەتەوە، هەروەها بەشێكی دیكەی كێشەكان پەیوەستن بەوڵاتانی دراوسێ و لەمبارەیەوە بەغداد بەمەبەستی گەیشتن بەڕێكەوتنێكی ئەمنی هاوشێوەی ئێران، چەند گفتۆگۆیەكی چڕی لەگەڵ لایەنی توركیدا ئەنجام داوە".  وتیشی "بەهیچ شێوەیەك رێگە بە هیچ لایەنێكی ناوخۆیی و دەرەكی نادەین ئاسایشی وڵات بخەنە مەترسییەوە". ماوەیەك لەمەوبەر هێرش و پەلامارەكانی گروپە نزیكەكانی سەر بە ئێران لە عێراق و سووریا بۆ سەر بنكەو سەبازگەكانی هێزەكانی  ئەمریكا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیكردووەو ئەمریكاش لەڕێی بۆردومان و فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە وەڵامی ئەو هێرشانە دەداتەوە و كە دیارترینییان بۆردومانەكەی سەر بنكەیەكی حەشدی شەعبی بوو لە جادەی فەڵەستینی بەغداد.    

هاوڵاتی  وەزارەتی ئیتیلاعاتی كۆماری ئیسلامی ئێران بەرپرسی سەرەكی تەقینەوەكانی شاری كرمانی ئاشكرا كرد كە كەسێكی بەڕەگەز تاجیكستانییە. وەزارەتی ئیتیلاعاتدا لەبارەی ئەنجامدەری سەرەكی تەقینەوەكەی كرمان راگەیەنراوێكی بڵاوكردەوەو تیایدا ئاماژەی بەوەداوە "نەخشەداڕێژەری سەرەكی ئەو تاوانەی كە كرایە سەر شاری كرمان، كەسێكی بەڕەگەز تاجیكستانییە بە ناوی (عەبدوڵڵا تاجیكی) كە ناوێكی خوازراوە". "ئەم كەسە لەگەڵ ژن و مناڵێك لە مەرزەكانی باشووری ووڵاتەوە، بەشێوەیەكی نایاسایی و لەڕێگەی قاچاخەوە داخڵی خاكی ئێران بووەو پاشان هاتووە بۆ شاری كرمان و لە دەوروبەری ئەو شارەدا خانوویەكی بە كرێگرتووە" وەزارەتی وەزارەتی ئیتیلاعات وا دەڵێت. وەزارەتی ئیتیلاعات ئەوەشی روونكردۆتەوە "ئەم كەسە جگە لەوەی خۆی راستەوخۆ سەرپەرشتی كارە تیرۆریستییەكەی كردووە، هەر خۆیشی بۆمبەكانی درووستكردووەو شارەزاییەكی تەواوی لە درووستكردنی بۆمب و تەقەمەنیدا هەیەو دوابەدوای رێكخستنی كارەكانی و داڕشتنی پلانێكی تۆكمە بۆ ئەنجامدانی كارە تیرۆریستییەكەی شاری كرمان، دوو رۆژ بەر لە ئەنجامدانی ئەو كارە ئێرانی جێهێشتووە". لە چوارەمین ساڵیادی كووشتنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودس، دوو تەقینەوەی بەهێز شاری كرمانی ئێرانیان هەژاند كە لە ئەنجامدا بە دەیان كەس كوژران و بریندار بوون. 

هاوڵاتی  سندوقی گەڕاندنەوەی پارەكانی عێراق رایگەیاند توانیویانە گەندەڵییەكی دوای رووخانی ڕژێمەكەی سەدام بدۆزنەوە كە بریتییە لەڕاكێشانی بڕی 600 ملیۆن دیناری عێراقی سەر بەئەنجومەنی نوێنەرانی هەڵوەشێنراوی سەر بەو رژێمە رووخاوە. لەمبارەیەوە ئەیمەن داوودی جێگری سندوقەكە لە راگەیەنراوێكیدا ئاماژەی بەوەداوە "دوای دەستكەوتنی زانیاری وورد لەبارەی بڕە پارەیەكی سەر بە ئەنجومەنی نوێنەرانی سەر بە رژێمەكەی سەدام و گواستنەوەی بۆ سەر هەژمارێكی لقی ساڵحییەی بانكی رەشید، تیمەكانی سەر بە سندوقەكەمان بەدواداچوونێكی وردیان بۆ ئەم بابەتە كردو توانیان چەند سەرەداوێكی گرنگیان دەست بكەوێت". " دوای ئەوەی تیمەكەمان بەوردی لێكۆڵینەوەیان لەبارەی جوڵەی هەژماری بانكەكە كرد، بۆمان رونبووەوە كە بەرپرسانی لقی بانكەكە، 12 جار هەستاون بەڕاكێشانی پارە بەبڕی (191،715،508) ملیۆن دینارو دواجاریش بری (406،388،649) ملیۆن دیناریان لە بانكەكە راكێشاوەو دوای ئەوەش هەژمارەكەیان بەتاڵكردۆتەوە" جێگری سندوقی گەڕاندنەوەی پارەكانی عێراق وا دەڵێت. ئەیمەن داوودی وتیشی"ئەم گەندەڵییە لەمانگی ئابی 2003دا ئەنجامدراوەو رەنگە ئەو بڕە پارەیە گواسترابێتە ناو هەژمارێكی نەناسراوی دیكە". ئەوەشی خستوەتەڕوو "ئەم كارە لە ئەستۆی بەرپرسی لقی بانكەكە و بەرپرسانی ژمێریاری و كەسانی سەرپشك كراوی ناو لقی بانكەكەدایەو دۆسییەكەش بەپێی مادەی 14ی سندوقی گەڕانەوەی پارەكانی عیراقی ژمارە 9 بۆ ساڵی 2012 رەوانەی دەستەی  دەستپاكی دەكرێت ".  

هاوڵاتی  بەرێوەبەرایەتی ئاماری نەینەوا رایگەیاند ڕێژەی هەژاری لە پاریزگاكە گەیشتوەتە  85% كە بەرزترین ئاستە. نۆفل سلێمان بەڕێوەبەری ئامار پارێزگای نەینەوا رایگەیاند "رێژەی هەژاری لە پارێزگای نەینەوا لەبەرزترین ئاستدایەو گەیشتوەتە 85%، بەڕێوەبەرایەتییەكەشی بەمەبەستی زانینی رێژەی تەواوی بێكاری لە پارێزگاكە لەدوای تەواوبونی قۆناغی یەكەم، دەستیكردوە بە قۆناغی دووەمی ڕووپێوی باری ئابووری و كۆمەڵایەتی پارێزگاكە". "بەڕێوەبەرایەتییەكەی هەموو ئامادەسازییەكی بەمەبەستی سەرژمێری لە پارێزگای نەینەوا كردوەو بڕیارە لە مانگی تشرینی دووەمی ئەمساڵدا ئەو سەرژمێرییە ئەنجام بدرێت" بەڕێوەبەری ئامار پارێزگای نەینەوا وا دەڵێت.

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا"پنتاگۆن" ئاماری هێرشەکانی سەر بنکە و هێزەکانیان لە عیراق و سووریا ئاشکرا کردو رایگەیاند، تەنها لە دوای 4 ی مانگی کانوونی دووەمەوە تا ئێستا ، واتە لەدوای هێرشەکەی ئەمریکا بۆ سەر بنکەیەکی حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی بەغداد ، نۆ جار هێرش کراوەتە سەر هێزەکانیان . لەمبارەیەوە " پاتریک رایدەر" وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا لە میانەی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا وتی: لە ماوەی 4ی کانوونی دووەمەوە تا ئێستا، 9 جار هێرش کراوەتە سەر هێزەکانمان و بەگشتیش کۆی گشتی هێرشەکان 127 هێرش بووە لە ماوەی 83 رۆژدا، کە 52 هێرشیان لە عیراق ئەنجامدراون و 75 هێرشیشیان لەناو خاکی سووریاوە. بە پێی ئەم ئامارەش ئەوا لە ٪41 ی هێرشەکان لە ناو خاکی عیراقەوە کراوەتە سەر هێزەکانی هاوپەیمانان و ئەمریکا و لە ٪59 لە ناو خاکی سووریاوە . هەروەها ناوبراو لە میانەی کۆنگرە رۆژنامەنووسییەکەیدا ئەوەشی ئاشکرا کرد کە لە سەرەتای قەیران و جەنگی نێوان ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماسی فەڵەستینی ، گروپ و میلیشیاکانی سەر بە ئێران ، هیرشەکانیان بە مووشەک و فرۆکەی بێفرۆکەوانی بۆمبڕێژکراو بۆ سەر هێزەکانی هاوپەیمانان و بە تایبەتیش هیزەکانی ئەمریکا لە عیراق و سووریا چڕتر کردۆتەوە . جێی ئاماژەیە لە 4/1/2024 دا ، هێزەکانی ئەمریکا لە وەڵامی ئەو هێرشانەی کە دەکرێتە سەر هێزەکانیان ، هێرشێکی ئاسمانی بۆ سەر بنکەیەکی چەکدارەکانی حەشدی شەعبی لە شەقامی فەڵەستینی بەغداد ئەنجامدا و لە ئاکامدا ژمارەیک چەکداری گروپی نوجەبای عیراقی کووژران و بریندار بوون کە لەناو کوژراوەکاندا بەرپرسێکی باڵای گروپی نەجەبای تیا بوو.

هاوڵاتی باڵیۆزی سعوودیە لە بەریتانیا ئەڵێت وڵاتەکەی ئامادەی ئاسایی کردنەوەی پەیوەندییەکانە لەگەڵ ئیسرائیل دوای جەنگی غەزە، بەڵام هەرچەشنە ئاسایی کردنەوەیەک ئەبێ بەو مەبەستە بێت کە وڵاتێکی سەربەخۆی فەلەستینی دروست بکرێت. شازادە خالید بن بەندەر، باڵێۆزی سعوودییە لە بەریتانیا بە بی بی سی راگەیاند، ئەو هەواڵانەی کە بە نێوانگیری ئەمرکا بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندی نێوان ئیسرائیل و سعوودییە لە ئارادابوو نزیک بوو بەوەی بە ئەنجام بگات، بەڵام دوای هێرشێ ٧ی کانوونی یەکەمی حەماس بۆ ئیسرائیل گفتوگۆکان راگیران. باڵێۆزی سعوودییە لە وتووێژ لەگەڵ بی بی سی جەختی لەسەر ئەوە کردەوە وڵاتەکەی سەرەڕای ئەوەی کە ژمارەی قوربانییەکانی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەزە جێی نیگەرانییە و زۆر زۆرە، بەڵام سعوودییە هێشتا لەسەر ئەو باوەڕەیە پێویستە پەیوەندی ئاسایی بکرێتەوە لەگەڵ ئیسرائیل، بەڵام لە ئێستادا بە لەبەرچاو گرتنی ئەوەی بەسەر خەڵکی فەلەستیندا دێت، رەوتەکە راگیراوە.   باڵیۆزی سعوودییە هەروەها وتی، ئەوەی لە غەزە دەقەومێت و بەردەوامی ئەو دۆخە، سەرەڕای داواکاری کۆمەڵگای جیهانی بۆ کۆتایی هێنان بە جەنگ، شکستێکی گەورەیە بۆ مرۆڤایەتی. باڵیۆزی سعوودیە هەروەها وتی ، چاوەڕوانی ئەوەیان لە بەریتانیا هەیە، هاوسەنگی لە هەڵوێستەکانیاندا بپارێزن و بە هەمانشێوە کە لەگەڵ لایەنەکانیتر هەڵسووکەوت ئەکەن هەر واش بن لەگەڵ ئیسرائیل. لەبەرچاو نەگرتنی ئەوەی ئیسرائیل دەیکات ئێستا کێشەیەکی گەرەیە ، لەبەرئەوەی وا ئەکات بیر لە ئاشتی نەکرێتەوە. ئەکرێت سعوودییە بە رێبەری دونیای عەرەب و ئیسلام بزانرێت. سعوودیە وڵاتە لە ساڵی ١٩٤٨ەوەو دوای دروستبوونی ئیسرائیل هیچ چەشنە پەیوەنییەکی لەگەڵ ئیسرئیل نەبووەو ئەگەر هەوڵەکانی ئەمریکا بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندی نێوان سعوودیە و ئیسرائیل بە ئەنجام بگات، ئەکرێت وەک هەنگاوێکی گەورەو سەرکەوتنێکی مەزن بۆ ئیسرائیل بزانرێت. مانگی ئەیلوولی رابردوو، محەممەد بن سەلمان، جێگری پاشای سعوودییە، لە وتووێژێکی تەلەفیزیۆنیدا رایگەیاند وتووێژەکان بۆ ئاسایی بوونەوەی پەیوەندی لەگەڵ ئیسرائیل زۆر باش چۆتە پێش و نزیکە لەوەی بە ئەنجام بگات. هەرچەن محەممەد بن سەلمان لە قسەکانیدا جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە پرسی فەلەستینییەکان بەلای سعوودییەوە زۆر گرینگە و هەرچەشنە رێککەوتنێک لەگەڵ ئیسرائیل ئەبێ بەو مەبەستە بێت کە ژیانی فەلەستینییەکان ئارامی زیاتری تێا بێت بەڵام لە قسەکانیدا هەرچەشنە رێککەوتنێکی لەگەڵ سعوودییە گرێ نەدایەوە بە دروستبوونی دەوڵەتی سەربەخۆی فەلەستینەوە. کۆماری ئیسلامی ئێران یەکێک لەو وڵاتانەیە زۆر دژی ئاسایی بوونەوەی پەیوەندی وڵاتانی ئیسلامییە لەگەڵ ئیسرائیل. لە سەرەتای کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ دا و لە گەڵ نزیکبوونەوەی سعوودییە و ئیسرائیل لە رێککەوتن،  سێ رۆژ بەر لە هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، عەڵی خامنەیی رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی، بە توندی هێرشی کردە سەر ئەو وڵاتانەی پەیوەندییان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی ئەکەنەوەو بە قومار لەسەر گای دۆڕاو ناوی برد. هەروەها لە قسەکانیدا باسی لە توانای بەرگری بزووتنەوەی فەلەستین کرد بەرامبەر بە ئیسرائیل و شارەزایان قسەکانی خامنەیی وەک فەرمانی جەنگ لێک ئەدەنەوە.

هاوڵاتی ناوەندی فەرماندەیی هێزەکانی ئەمریکا ( سێنتکۆم) رایگەیاند  حووسییەکان کە لە لایەن ئێرانەوە پشتیوانی ئەکرێت درەنگانی شەوی سێ شەممە بە کاتی یەمەن، بە مووشەک و فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان هێرشیان کردۆتە سەر هێڵی کەشتیوانی نێودەوڵەتی لە باشووری دەریای سوور. لە راگەیاندنی ئەم دامەزراوە سەربازییەی ئەمریکادا ئاماژە بەوە دراوە کە حووسییە یەمەنییەکان، لەم هێرشەدا سودیان لە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانی دروستکراوی ئیران و مووشەکی کرووز و دژە کەشتی و هەروەها مووشەکی بالستیکی دژە کەشتی وەرگرتووە. سێنتکۆم هەروەها ئەڵێت، کە فڕۆکە جەنگییە FA-18 ەکانی هێزەکانی ئەمریکا و بەریتانیا، بەرپەرچی ئەم هێرشانەیان داوەتەوەو ١٨ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان، مووشەکێکی بالستیکی دژە کەشتی و دوو مووشەکی کرووزی دژە کەشتیان لەناو بردوە. لە درێژەی ئەم راگەیاندنەدا هاتووە کە لەم هێرشانەدا هێڵی کەشتیوانی نێودەوڵەتی زیانی پێ نەگەیشتووەو توانراوە هێرشەکان بەرپەرچ بدرێتەوە. بە پێی ئەو زانیارییانەی سینتکۆم بڵاوی کردۆتەوە، لە ١٩-١١-٢٠٢٣ەوە، ئەمە ٢٦ ەمین جارە لە لایەن حووسییەکانەوە هێرش ئەکرێتە سەر کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور. حووسییەکان لە گەڵ دەستپێکی جەنگی غەزە رایانگەیاند بە مەبەستی پشتیوانیکردن لە فەلەستینییەکان، ئەو کەشتیانەی کە سەر بە ئیسرائیلن یان بەرەو ئیسرائیل ئەڕۆن، ئەکرێنە ئامانج. بەمەشەوە زۆربەی ئەو کەشتیانەی کە لەم ماوەیەدا لە لایەن حووسییەکانەوە کراوەتە ئامانج پەیوەندییان بە ئیسرائیلەوە نەبووە. هێرشە بەردەوامەکان بۆ سەر کەشتییەکان، وایکردووە ئەمریکا هێزێکی تایبەتی دەریاوانی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی کەشتییە بازرگانییەکان لە دەریای سوور پێک بهێنێت.