ڕۆژنامەى العرب لەژمارەى ئەمڕۆیدا، ڕاپۆرتێکى لەسەر شەڕەکەى لالەزارى سلێمانى بڵاوکردوەتەوەو تیایدا دەڵێت: هەڵمەتێکى دەستگیرکردن نەیارانی سەرەکی یەکێتی نیشتمانی کوردستانی کردە ئامانج، کە لە سەروبەندی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق دەستیپێکردوە، بەبێ هەماهەنگی و ڕەزامەندی هێزە کاریگەرەکانی شیعەی عێراق لەناو دەوڵەتی فیدراڵیدا نەدەکرا. پێش هەڵبژاردنەکان ئەم هێزانە پێشتر ئامادەیی تەواویان نیشان دابوو بۆ بەکارهێنانی کاریگەریی خۆیان بۆ یارمەتیدانی یەکێتى بۆ پاراستنی پێگەی خۆی و بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە بەرامبەر نەیار و ڕکابەرە جیاوازەکانیدا. ڕۆژنامەکە لەزارى سەرچاوە سیاسییەکانی عێراقەوە ڕایانگەیاند، لایەنە کاریگەرە چەکدارە شیعەکان و گروپەکانى ناو دەسەڵاتی فیدراڵی لە عێراق ڕەزامەندی پێشوەختەیان داوە بە سەرکردایەتی یەکێتی بە سەرۆکایەتی بافڵ و قوباد، کوڕانی سەرۆک کۆمار کۆچکردوو و دامەزرێنەری یەکێتی، جەلال تاڵەبانی، کە بە پلەی یەکەم پارێزگاری سلێمانی لە هەرێمی کوردستان کۆنترۆڵ دەکات. بۆ دەستپێکردنی هەڵمەتی پاکتاوکردنی سیاسی لەم دواییانەدا کە دوو لە نەیارانی گەورەی حزبەکەی کردە ئامانج: شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکى جوڵانەوەى نەوەی نوێ، و لاهور شێخ جەنگی، سەرۆکی پارتی بەرەی گەل، کە لەم دواییانەدا دوای دوورخستنەوەی لە سەرۆکایەتی هاوبەشی یەکێتی لەلایەن ئامۆزاکانی، پاڤێڵ و قوباد تاڵەبانی، دامەزراند. بەپێى ناوەڕۆکى ڕاپۆرتەکە دەستگیرکردنی ئەو کەسایەتیانە بە شێوەیەکی کاریگەر دیمەنی سلێمانی "پاکدەکاتەوە" لە هەر چالاکیەکی جیددی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەرکردایەتی یەکێتی. ئەمە شتێکە کە هێزە سیاسییەکان و کوتلە چەکدارەکانی شیعە بە سەرۆکایەتی کەسایەتییە کاریگەرەکانی وەک قەیس خەزعەلی، فەرماندەی میلیشیای عەسائیب ئەهلی حەق و دۆستی شەخسی بافڵ تاڵەبانی، بەهەمان شێوە ئارەزووی دەکەن. ئەم هێزانە پارتەکەی تاڵەبانی لە نێو هاوپەیمانە دۆستەکانی ئێراندا دەزانن و هەربۆیە حەز دەکەن پێگەی خۆی لە ناوچەکەدا وەک ڕکابەرێک بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ دەسەڵات بپارێزن. ئەمەش پێویستی بە ڕێگریکردنە لە سەرهەڵدانی ناوەندی دەسەڵاتی ڕکابەر لە قەڵای خۆی کە سلێمانییە. هەمان ئەو هێزانە پێشتر هەوڵیان دابوو لە ڕێگەی هەڵبژاردنی پەرلەمانییەوە کە کۆتاییەکانی ساڵی ڕابردوو لەوێ بەڕێوەچوو، هاوکاری ئەو حزبە بکەن بۆ بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە سەرکردایەتی هەرێمدا. ئەوان بە بەکارهێنانی پێگەی خۆیان لەناو دامەزراوەکانی دەوڵەتی فیدراڵیدا، لەوانەش دەسەڵاتی دادوەری، بۆ دەرکردنی هەمواری یاساکانی هەڵبژاردن، سیستەمی هەڵبژاردن، دەستەی چاودێری هەڵبژاردن و تەنانەت ژمارەی پەرلەمانتاران. ئەم هەموارکردنانە لەلایەن خودی حزبەکەوە پێشنیارکرابوون، کە پێیوابوو یارمەتیدەری دەبێت بۆ باشترکردنی ئامادەیی خۆی لە پەرلەمان، ئەمەش وای لێدەکات بتوانێت دروشمی "گۆڕینی ڕێڕەوی حکومەت" لە هەرێمدا بەدەستبهێنێت. هێزە ئەمنییەکان لە کوردستانی ئێراق بەرەبەیانی ڕۆژی هەینی ڕابردوو شێخ جەنگی کەسایەتی دیاری ئۆپۆزسیۆنی ئۆپۆزسیۆنیان دەستگیر کرد، ئەوەش دوای پێکدادانێکی چەکداری کە چەندین کوژراو و برینداری لێکەوتەوە. چەند ڕۆژێک پێشتر پۆلیسی سلێمانی دەستگیرکردنی شاسوار عەبدولواحید سەرۆکی نەوەی نوێی ڕاگەیاند. زۆرجار ئەو دوو حزبە دەسەڵاتدارە تۆمەتباردەکرێن بەوەی کاردەکەن بۆ دوورخستنەوەی لایەنە سیاسییەکانی دیکە بەشێوەیەک کە ئەو حزبانە بە ناشەرعی دەزانن، لەوانە بەکارهێنانی پارە و دەسەڵاتی سیاسی و ئیستغلالکردنی دەزگا فەرمییەکان.
ناوەندى ڕاگەیاندنى هێزەکانى سوریاى دیموکرات ڕایدەگەیەنێت، هێزەکانیان وەڵامى هێرشێکى گروپە چەکدارەکانی سەر بە حکومەتی دیمەشقیان لە لادێکانی دێرەزۆر داوەتەوە. لەبەیاننامەیەکدا کەمێک لەمەوبەر هەسەدە بڵاویکردەوە، تیایدا ئەوە دەخاتەڕوو لە هەوڵێکدا بۆ دروستکردنى ئاژاوەگێڕی و ناسەقامگیرکردنی ناوچەکە، هاوکات لەگەڵ پەرەسەندنی هێرشەکانی داعش، گروپە چەکدارەکانی سەر بە حکومەتی دیمەشق، بە بەکارهێنانی چەکی بی کەی سی و فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان، بنکەیەکی سەربازیی سەر بە هێزەکانی ئەنجومەنی سەربازی ئەلکەسرەیان کردە ئامانج لە شارۆچکەی ئەلجونەینا لە ڕۆژئاوای لادێکانی دێرەزۆر. بەپێى ناوەڕۆکى بەیاننامەکەى هەسەدە، شەڕڤانان ئازایانە ڕووبەڕووی هێرشەکە بوونەتەوە و بەهێزێکى زۆرو ئازایانە وەڵامی سەرچاوەی هێرشەکانیان داوەتەوە و لە ئەنجامدا زیانی گیانی لە نێو هێرشبەرەکاندا پشتڕاستکراوەتەوە. هەروەها پێنج چەکداری هێزەکانى هەسەدەش لەو ڕوبەڕوبونەوەیەدا بریندار بوون. هەسەدە لەکۆتایی ڕاگەیەندراوەکە دەڵێت: ئێمە لە هێزەکانی سوریای دیموکرات دووپاتی دەکەینەوە کە ئەم هێرشە خیانەتکارانە لە جێبەجێکردنی ئەرکی خۆمان پاشگەزمان ناکاتەوە. ئێمە حکومەتی دیمەشق ڕاستەوخۆ بەرپرسیار دەکەین لە کردەوەکانی ئەو گروپانە، داواش دەکەین دەست بەسەر ئەندامەکانیاندا بگرێت و دەستبەجێ هێرشەکانیان ڕابگرێت.
شاندێکی بەرەی گەل لەهەولێر، سەردانی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤیانکردوەو سکاڵایان تۆمارکردوە سەبارەت بە ڕووداوەکانی لالەزارو دەستگیرکردنی لاهور جەنگى و داخستنی کەناڵی زووم. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى ئەمڕۆ دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ، پێشوازى کردوە لەو وەفدەى بەرەى گەل، بەڕێوەبەری گشتی ڕایگەیاندووە وەک دەستە لەنزیکەوە چاودێری ئەو کەیسە دەکەین و بەردەوام دەبین. ڕاگەیەندراوى دەستە.. بەرەی گەل سکاڵای خۆیان گەیاندە دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ. ڕۆژی ٢٤ی ئاب شاندێکی بەرەی گەل لەهەولێر بەسەرۆکایەتی صابر عبدالڕحمن ئەندامی سەرکردایەتی بەرەی گەل سەردانی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ یان کردو شاندەکە سەرەتا شاندەکە چاویان کەوت بە سلێمان محسن بەڕێوەبەری گشتی پەیوەندیەکان وڕاگەیاندن و هەردوولا گفتوگۆیان کرد لەسەر ڕووداوەکان و سوپاسی هەڵوێستی دەستەیان کرد کە بێ لایەنانە پەیامی بڵاوکردەوە. بەڕێوەبەری گشتی وتی بەلای دەستەوە پاراستنی شکۆمەندی هاوڵاتیان و سەروەری یاسا گرنگە وە دەستە هەمیشە بێ لایەنانە وەک دەزگایەکی نیشتمان کاردەکات لەکۆتاییدا وتی وەک دەستە لەنزیکەوە چاودێری ئەو کەیسە دەکەین و بەردەوام دەبین دواتر شاندەکە لە بەشی سکاڵای دەستە سکاڵایان تۆمار کرد سەبارەت بە ڕووداوەکانی شەوی ٢٢ی ئاب کە هێرش کرابوە سەر بارەگای سەرەکی لالەزارو کەدواتر بوە هۆی دەستگیر کردنی سەرۆکی حیزبەکەیان لاهور شێخ جنگی و داخستنی کەناڵی ڕەسمی حیزبەکە. شاندەکەی بەرەی گەڵ سکاڵای خۆیان تۆمار کردو داوایان لەدەستە کرد هەوڵی جددی بدەن بۆ چاودێری کردنی دۆسیەکەیان و بەدوا داچون بۆ ئەو کەسانەی تائێستا چارەنوسیان دیار نیە.
مەکتەبی راگەیاندن و هۆشیاری یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە پەیامێکدا دەڵێت، "سێ رۆژە میدیا رەسمی و نارەسمییەکانی پارتی بە پلانی سەروی خۆیان پەلاماری سلێمانی و یەکێتی دەدەن". مەکتەبی راگەیاندن و هۆشیاریی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان راگەیەندراوێکی بڵاوکردووەتەوە و تێێدا هاتووە: سێ رۆژە میدیای رەسمی و ناڕەسمیەكانی پارتی بە ئیعاز و پلانی سەروی خۆیان و بەدڵێكی رەشی پڕ لە قین پەلاماری شاری سلێمانی و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەدەن و هەواڵی ناڕاست و چەواشەكارانە بەناوی سەرۆك و سەركردەكانی یەكێتی لەسەر روداوەكەی لالەزار و پرۆسەی چەسپاندنی یاسا بلاودەكەنەوە. هەروەها ئەوەشدەخەنەڕوو ئێمە بە میدیای پارتی و ئاغاكانیان دەڵێین نەك سێ رۆژ، بەڵكو سێ هەزار شەو و رۆژی تر پەلاماری یەكێتی و سلێمانی بدەن ناتوانن شكستی خۆتان و هێزەكانتان بەرامبەر خورشید هەركی و ناڕەزاییەكانی ئەو ناوچەیە داپۆشن. ئاماژەی بەوەشداوە: هەموو خەڵكی كوردستان ئەو راستیە دەزانن ئەم پەلامارەی ئێوە بۆ ئەوەیە شكستي خۆتان و هێزەکانتان و سوتانی هەمەر و جێهێشتنی چەک و ڕاکردنتان بەرامبەر خورشید هەرکی لە بیر خەڵک ببەنەوە بەڵام دیسانەوە دووبارەی دەکەینەوە سێ هەزار شەو و ڕۆژی تر ئەم دۆڕانەتان لەبیر هۆزی هەرکی وخەڵکی کوردستان ناچێتەوە.
پەرلەمانتارێكی شیعە ئاشكرایكرد كە پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی كشێنراوەتەوەو شرۆڤەكارێكی سیاسیش دەڵێت ؛ زۆرێك لەهێزە سیاسییە شیعەكان لەبەرامبەر جەماوەرەكانیان توشی ئیحراجی بوون. رۆژنامەی شەرقلئەسەت لەزاری پەرلەمانتارێكی شیعە بڵاویكردوەتەوە، كەسەركردەكانی شیعە بە شێوەی كۆدەنگی لەسەر كشانەوەی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی رێككەوتون . هەرلەوچوارچێوەیەدا شرۆڤەكارێكی سیاسی كە پێشتر پەرلەمانتاری عیراقی بووە بەبێ ئاشكراكردنی ناسنامەكەی بەرۆژنامەكەی راگەیاندوە؛ رەوانەكردنی پرۆژە یاسای حەشدی شەعبی تەنیا بۆكات كوشتنە و هێزە شیعەكان نایانەوێت روو بەڕوی ئەمریكا ببنەوە . ئەو شرۆڤەكارە جەختی لەوەكردوەتەوە؛كە هێزە سیاسییە شیعەكان لەبەرامبەر جەماوەرەكانیان توشی ئیحراجی بوون بەتایبەتیش هەندێك لەو جەماوەرە رۆڵەكانیان لەناو حەشدی شەعبیدان و لەبەرژەوەندیاندایە یاساكە لەپەرلەمان پەسەند بكرێت. هەر لەو چوارچێوەیەدا میدیا عیراقییەكان بڵاویانكردەوە ؛ ئەمریكا هەڕەشەی سەپاندنی سزای لەعێراق كردوە ئەگەر پلانێكی بەپەلە بۆ لەبەر یەكهەڵوەشانەوەی حەشدی شەعبی دانەنێت.
سەنتەری میترۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كەناڵی زووم و زەوتكردنی ئۆفیسەكەی بە زەبری هێزی چەكدار رەتدەكاتەوە، داوا لە سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات، فەرمان دەربكات هێزەكەی بیناكە چۆڵ بكەن و رادەستی ئیدارەی كەناڵەكەی بكەنەوە. پاش دەستبەسەركردنی كەناڵی زووم لە لایەن هێزێكی چەكدار، چارەنووسی كەناڵی زووم و كارمەندانی لەبەردەم چەند ئەگەرێكە كە بەهێزترینیان دووبارەكردنەوەی ئەو ماماڵەیەیە كە لەساڵی 2021 لەگەڵ كەناڵی iPLUS پەیڕەو كرا. پاش رووبەرووبوونەوە خوێناوییەكەی بەرەبەیانی 22ی ئابی 2025ی شاری سلێمانی و كۆنترۆڵكردنی ئۆفیسی سەرەكی بەرەی گەل و ماڵی لاهوری شێخ جەنگی، هێزێكی ئەمنی هەڵیانكوتایە سەر ئۆفیسی كەناڵی زووم، بە ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر كەرەستە هەستیارەكانی پەخش و كۆمەڵێك لە ئامێری تریان زەوتكرد و گواستیانەوە. بە تەواوەتی جۆر و ژمارەیان نازانرێت، ئەو هێزە جارێ لەناو ئۆفیسەكەدان كە دەكەوێتە ناو پرۆژەی نیشتەجێبوونی دەروازە ستی. بەرلەوەی هێزەكە ئۆفیسەكە كۆنترۆڵ بكەن پەیامیان بۆ ناردوون، كە هێزی چەكدار دێنە سەر كەناڵەكە، پێش گەشتنی هێزە چەكدارەكە كارمەندانی زووم لە دەرەوەی بیناكە بوون. هێمن مەحمود بەرێوەبەری كەناڵی زووم بە میترۆی گووت "داوادەكەین هێزە ئەمنییەكە كەناڵەكە چۆڵ بكەن و كەرەستەكانی بگەڕێننەوە". كەناڵی زووم لە شوباتی 2022، مۆڵەتی لە دەستەی راگەیاندن و پەیوەندییەكانی عێراق و حكومەتی هەرێم وەرگرتووە. لە 29ی ئابی هەمان ساڵ لە سۆشیال میدیا خۆیان ناساند، لە 25ی حوزەیرانی 2024 پەخشی كەناڵەكەیان دەستی پێكرد، پەخشی كەناڵەكە لەهەریەك لە نووسینگەكانی بەغداد و هەولێر و سلێمانی پێكەوە دەكرێت، 200 كارمەندیان هەیە. تاوەكو كاتژمێر 10ی بەیانی 22ی ئاب بەردەوام بوو لە پەخش. پێشتر كەناڵی iPLUS لاهووری شێخ جەنگی پشتیوانی دارایی دەكرد، ئێوارەی 13ی تەمووزی 2021 هێزێكی ئەمنی هەڵیكوتایە سەری، بینای كەناڵ و كەرەستەكانی زەوتكرد. پاش یەك رۆژ كەناڵی iPLUS خرایە سەر مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی و بینای كەناڵەكەش لۆگۆی كەناڵی ئاسمانی گەلی كوردستانی پێداهەڵواسرا. لە 18ی كانوونی دووەمی 2024، لەناو بینای كەناڵی iPLUS و بە پشتبەستن بە بەشێكی زۆری كەرەستە و كارمەندانی، بەدرووشمی "ئێوە شایەنی راستین"، پەخشی كەناڵێكی نوێ (كەناڵ8) دەستیپێكرد. سەنتەری میترۆ مامەڵەكردن لەگەڵ كەناڵی زووم و زەوتكردنی ئۆفیسەكەی بە زەبری هێزی چەكدار رەتدەكاتەوە، داوا لە سەرۆكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان دەكات، فەرمان دەربكات هێزەكەی بیناكە چۆڵبكەن و رادەستی ئیدارەی كەناڵەكەی بكەنەوە. لەبارەی سەنتەری میترۆوە: سەنتەری میترۆ لە ئابی 2009 بە هەوڵی كۆمەڵێك رۆژنامەنووس و بەرگریكاری مافی مرۆڤەوە، بە هاوكاری رێكخراوی پەیمانگای رۆژنامەنووسانی جەنگ و ئاشتی IWPR ی ئەمریكی دامەزاروە، لەو كاتەوە 14 راپۆرتی ساڵانەی دەربارەی رەوشی ئازادی رۆژنامەگەری بڵاوكردۆتەوە، لەسەرەتای دامەزراندنیەوە هەریەك لە رێكخراوەكانی (IWPR) و رێكخراوی گەلی نەرویژی (NPA) و پاڵپشتی میدیای نێودەوڵەتی (IMS)، Gulf Center for Human Rights، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، Intenews، رێكخراوی IRI، لە رێگەی پرۆژەوە پاڵپشتی كردووە.
سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سیناتۆری کۆمارى بارەی دۆخی ئەمنیی عێراق و هەرێمی کوردستان، هەڕەشە و مەترسییەکانی داعش لە عێراق و سووریا و دوا پێشهاتەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست کراوە. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە هەولێر پێشوازی لە جۆنی ئێرنست، سیناتۆری کۆماری و ئەندامی کۆمیتەی هێزە چەکدارەکان لە ئەنجوومەنی پیرانی ئەمریکا و شاندێکی یاوەری کرد. سیناتۆرە ئەمریکییەکە جەختی لە "پابەندی و بەردەوامیی" پشتیوانییەکانی وڵاتەکەی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان کردەوە. بەگوێرەی راگەیێندراوێکی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ لەبارەی دۆخی ئەمنیی عێراق و هەرێمی کوردستان، هەڕەشە و مەترسییەکانی داعش لە عێراق و سووریا و دوا پێشهاتەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست کراوە. هەردوولا هاوڕابوون لەسەر گرنگیی هاریکاریی هاوبەشیی نێوان ئەمریکا، عێراق و هەرێمی کوردستان بۆ پاراستنی ئارامی و سەقامگیری و رووبەڕووبوونەوەی جووڵە و هەڕەشەکانی داعش، کە "هێشتا مەترسییەکی راستەقینەیە" بۆ سەر ئاسایشی عێراق و سووریا. لە کۆبوونەوەکەدا، نێچیرڤان بارزانی سوپاس و پێزانینی هەرێمی کوردستانی بۆ ئەو یارمەتی و هاوکارییانەی ئەمریکا دووپاتکردەوە کە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەکانی تیرۆر پێشکێش بە عێراق و هەرێمی کوردستانی دەکات. لەلایەن خۆیەوە، جۆنی ئێرنست جەختی لە پابەندیی ئەمریکا و بەردەوامیی پشتیوانییەکانی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان کردەوە. هەروەها ئارامی و سەقامگیریی ناوخۆ و تەبایی و یەکڕیزیی نێوان هێز و لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستانی بە "پێویست و گرنگ" وەسف کرد. کۆبوونەوەکە بە ئامادەبوونی کۆنسووڵی گشتیی ئەمریکا لە هەرێمی کوردستان بەڕێوەچوو و تێیدا چەند پرسێکی دیکەی جێی بایەخی هاوبەش تاوتوێ کران.
بۆ چوارەم هەفتەیە کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئەنجام نادرێت، بەبێ ئەوەى هۆکارەکەى ڕونبکرێتەوە. هەرچەند ڕۆژانی چوارشەممان دیاریكراوە بۆ كۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بەڵام بە پێی زانیاریەکانى پەیامنێرى هاوڵاتى وەزیرەكان ئاگاداركراونەتەوە كە كۆبونەوەى ئەم هەفتەیەش ئەنجامنادرێت بەبێ ئەوەی هۆكارەكەی دیاریبكرێت. کۆنەبونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لە کاتێکدایە هەرێم گرفتاری چەندین کێشەیەو تا ئێستا موچە خۆران چارەنوسی موچەکانی مانگی شەش و حەوتیان نادیارە. دواین کۆبوونەوەى ئاسایی ئەنجومەنى وەزیرانى هەرێم لە ڕۆژى چوارشەممە 30ـی تەممووزی 2025، بە سەرپەرشتی سەرۆک وەزیران مەسرور بارزانی و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان بووە. کەتیایدا باس لەوەکراوە لیستی مووچە و تەرازووی پێداچوونەوەی مانگی حوزەیران، ڕەوانەی وەزارەتی دارایی فيدراڵ کراوە و لە بەرامبەردا، دەبێت بەغدا مووچەی مانگی حوزەیرانی مووچەخۆرانی هەرێم خەرج بکات. ئەنجوومەنەکە لە بارەی نەوتەوە دەڵێت: ئەو بڕەی ئێستا ئامادەیە بۆ هەناردەكردن، ڕادەستی کۆمپانیای سۆمۆ دەکرێت.
بەڕێوەبەرایەتیى گشتیى باجەکان و خانووبەرەى میرى داوا لە قائیمقامیەتی سلێمانی دەکات، بەپێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران هەڵسن بە داخستنی چاڤی لاند. کەمال وەرتی، بەڕێوەبەری گشتیی باج و خانووبەرەی میری لە وەزارەتی دارایی و ئابووری وتى، "هەر شوێنێک باج قەرزاری حکومەت بێت و باج نەدات، یاسا ئەو دەسەڵاتەی پێداوە کە گرێبەستی هەڵبوەشێنێتەوە." پڕۆژەی چاڤیلاند یەکێکە لە پڕۆژە گەشتیارییە دیارەکانی سلێمانی و لە ساڵانی ڕابردوودا ڕووبەڕووی چەندین کێشەی یاسایی و دارایی بووەتەوە، لەوانە قەرز و سکاڵای خاوەن پشکەکان. بەڕێوەبەرایەتی گشتیی باجەکان و خانووبەرەی میری سکاڵای لەسەر شاسوار عەبدولواحید، خاوەنی کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری، تۆمارکردووە بە تۆمەتی "نەدانی باج" و داوای داخستنی کۆمەڵگەی چاڤی لاندی کردووە. بەپێی نووسراوێک کە بە واژووی کەمال تەیب، بەڕێوەبەری گشتیی باجەکان، ئاراستەی قایمقامییەتی سلێمانی کراوە، هاتووە کە "پاش چەندین جار ئاگادارکردنەوەی ئەم خاوەن کۆمپانیایە، کە ناو و ناونیشانی لە نووسراوی بەڕێوەبەرایەتیی گەورە باجدەران ژمارە ١٣٩٤ لە ١٥ـی تەممووزی ٢٠٢٥ دا هاتووە و بەناوی کۆمپانیای چاڤی بۆ وەبەرهێنانی گەشتیاری، بەمەبەستی دانی باجەکەی، بەڵام تاوەکو ئێستا ئەو باجەی کە بە یاسا لەسەری چەسپاوە پاکتاو نەکردووە". بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی باجەکان و خانووبەرەی میری، لە ڕێگەی پارێزەرەکەیانەوە، هەفتەی ڕابردوو لە سلێمانی سکاڵای لەسەر شاسوار عەبدولواحید تۆمارکردووە. لە نووسراوەکەدا، بەڕێوەبەری گشتیی باجەکان، داوای لە قایمقامییەتی سلێمانی کردووە بەگوێرەی بڕیاری ئەنجوومەنی وەزیران، ژمارە ١٣ لە ٧ـی ئابی ٢٠١٩، شوێنەکە، واتە چاڤی لاند، دابخات.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، لە وتارێکدا کە لە ئاستانەی کۆبوونەوەی بەپەلەی ڕێکخراوی هاریکاریی ئیسلامی، لە تێڕوانینەکانی ئێرانی سەبارەت بە پێشهاتەکانی فەڵەستین و هەنگاوەکانی ئیسرائیل خستەڕوو. یەکشەممە، 24ـی ئابی 2025، عەباس عراقچی، لە وتارێکدا کە لە ژمارەی ئەمڕۆی ڕۆژنامەی "شرق الاوسط" بڵاو کراوەتەوە پلانی 'ئیسرائیلی گەورە'ی وەک مەترسییەکی ڕاستەقینە و هەڕەشەیەک بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی وەسف کرد. بە گوتەی وەزیری دەرەوەی ئێران، کردەکانی ئیسرائیل تەنیا لە سنووری غەززە قەتیس نەبوونە و فراوانکردنی نیشتەجێبوون لە کەناری ڕۆژئاوا، نیشتەجێکردنی ژمارەیەکی زۆر جوو لە قودس، هێرشە دووبارەکان بۆ سەر لوبنان و سووریا و هەوڵدان بۆ دابەشکردنی وڵاتان، هەموویان نیشانەی پلانە گەورەکەی ئیسرائیلن. وەزیری دەرەوەی ئێران بە ئاماژەدان بە لێدوان و نەخشە بڵاوکراوەکانی بەرپرسانی ئیسرائیل سەبارەت بە 'ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە'، ئەم بیرۆکەیەی بە ڕاگەیاندنی ئاشکرای سیاسەتی فراوانخوازی لە نیلەوە تا فورات لە قەڵەم دا، کە هەڕەشە لە سەروەری و یەکپارچەیی خاکی وڵاتانی وەک سووریا، ئوردن، میسر، لوبنان، کوێت، عێراق و عەربستانی سعوودی دەکات. عراقچی، ڕەخنەی لە پشتیوانیی زلهێزانی ڕۆژئاوا، بەتایبەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، لە ئیسرائیل و ڤیتۆکردنی بەردەوامی بڕیارەکانی ئەنجومەنی ئاسایش گرت و ئەم پشتیوانییەی بە هاوبەشی لە تاوان و مەترسی بۆ سەر ئاشتیی جیهان لە قەڵەم دا. وەزیری دەرەوەی ئێران، داوای پێکهێنانی هاوپەیمانییەکی هەرێمی و جیهانی کرد بۆ ڕاگرتنی دەستدرێژییەکان، خستنەگەڕی فشاری سیاسی و دیپلۆماسی، دادگاییکردنی سەرکردەکانی ئیسرائیل لە دادگا نێودەوڵەتییەکان و سەپاندنی گەمارۆی سەربازی و ئابووریی فراوان.
بەهۆى دواخستنى هەڵبژاردن لەسێ پارێزگاو بەتایبەتى ناوچەکوردیەکانى ڕۆژئاواى کوردستان، ئیدارەى خۆسەر هۆشدارى توند دەداتە ئەحمەد شەرع و حکومەتە کاتیەکەى و داواش لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات دان بەو هەڵبژاردنانەدا نەنێت کە لەداهاتوودا دەکرێت. لیژنەی باڵای هەڵبژاردنی پەرلەمانی سووریا دوێنێ شەممە رایگەیاند، بەهۆی "ئاڵنگاریی ئەمنی"، هەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجوومەنەکەیان لە پارێزگەکانی حەسەکە، رەقە و سوەیدا دواخستووە. لەڕاگەیەندراوێکیاندا ئەمڕۆ یەکشەمە بڵاویانکردەوە، ئیدارەى خۆسەر دواخستنى هەڵبژاردن لە سێ پارێزگاى رۆژئاواى کوردستان و سوریا رەتدەکاتەوە و داوا لە کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى و نەتەوەیەکگرتووەکان دەکات دان بە هەڵبژاردنى پەرلەمانى سوریادا نەنێن. ئیدارەى خۆسەر لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەى بەوەکردووە، لە رووخانی ڕژێمی ئەسەدەوە تا ئێستا، کۆنفرانسی دیالۆگی نیشتمانی و پێکهێنانی حکومەتی کاتی و راگەیاندنی دەستوور و هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە سوریا، هەموویان هەنگاوێک بوون کە پێچەوانەی ئامانجەکانی شۆڕشی سوریان. دەشڵێت، سوورییەکان قوربانییان داوە بۆ بەدەستهێنانی مافی هاووڵاتیبوونی ڕاستەقینە، لە پێش هەموویان مافی خۆکاندیدکردن و دەنگدان لە هەڵبژاردنێکی ئازاد و دادپەروەرانەدا. "بەڵام دەبینین مێژوو دووبارە دەبێتەوە و جارێکی دیکە ئەم مافە لە هەموو سوورییەکان بێبەش دەکرێت، چونکە ئەم هەڵبژاردنانە نادیموکراسین و بە هیچ شێوەیەک گوزارشت لە ئیرادەی گەلی سوریا ناکەن". ئیدارەى خۆسەر جەختدەکاتەوە، بەڕێوەچوونی بەناو هەڵبژاردن لەم کاتەدا هەوڵێکە بۆ پەراوێزخستن و دوورخستنەوەی نزیکەی نیوەی خەڵکی سوریا لەم پرۆسەیە، جا چ لە ڕێگەی ئاوارەبوونی زۆرەملێ یان لە ڕێگەی سیاسەتی سیستماتیکەوە بۆ ڕێگریکردن لە بەشداری پێکهاتەکان و هێزە چالاکەکان لە داڕشتنی داهاتووی وڵاتدا. "ئەم وەدەرنانە بەڵگەیەکی یەکلاکەرەوەیە کە بەناو هەڵبژاردنەکان تەنیا هەنگاوێکی فەرمییە کە مەرجەکانی چارەسەری سیاسی هەمەلایەنە کە سوورییەکان پێویستیان پێیەتی، بەدی ناهێنێت. پێناسەکردنی ناوچەکانمان بە ئارام بۆ پاساوهێنانەوە بۆ سیاسەتی نکۆڵیکردن لە زیاتر لە پێنج ملیۆن سوری، بەو پێیەی ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا بەبەراورد لەگەڵ ناوچەکانی دیکەی سوریا سەلامەتترین ناوچەن".
پیش ئەنجامدانى هێرشەکەى لالەزار، شەوى ڕوداوەکە لەئۆفیسى وەزیرى دەرەوەى ئەمریکاو پنتاگۆنەوە چەند جارێک پەیوەندى بە بافڵ تاڵەبانیەوە کراوە، بەڵام پەیوەندیەکان فەرامۆشکراون و وەڵام نەدراونەتەوە بەوەش بەرپرسانى ئیدارەى ئەمریکا تورەبووەو ئێستا یەکێتى دەیەوێت پەیوەندى بکەنەوە بەوانەوە هیچ وەڵامێکیان نادرێتەوە. چەند بەرپرسێکى ئیدارەى ئەمریکاو وەزارەتى بەرگرى و ئاژانسى هەواڵگرى سى ئاى ئەى، زۆر توڕەن لە بافڵ تاڵەبانی بەهۆى شێوازى مامەڵەکردنى لەگەڵ دۆسیەى لاهور شێخ جەنگى. بەوتەى سەرچاوە ئاگادارەکان بافڵ تاڵەبانی چەند ڕۆێک پێشتر بە بەرپرسە ئەمریکیەکانى وتووە لاهور شێخ جەنگى پیلانى کوشتنى منى داڕشتوە، ئەمەش وایکردوە کە ئەمریکیەکان پلانى خێرا بگرنە بەر، بەڵام پلانى ئەمریکیەکان ئەوەنەبووە کە لاهور شێخ جەنگى دەستگیربکرێت چونکە ترسیان لەوەبووە ئەم کارە پشێویەکى جەماوەریی دروستبکات و پشتیوانیەکانى لاهور زیادبکات، بەڵکو ویستویانە بەڕێگاى یاسایی ئەم دۆسیە یەکلایی بکرێتەوە. شەوى ڕوداوەکە لەئۆفیسى وەزیرى دەرەوەى ئەمریکاو پنتاگۆنەوە چەند جارێک پەیوەندى بە بافڵ تاڵەبانیەوە کراوە، بەڵام پەیوەندیەکان فەرامۆشکراون و وەڵام نەدراونەتەوە بەوەش بەرپرسانى ئیدارەى ئەمریکا تورەبووەو ئێستا یەکێتى دەیەوێت پەیوەندى بکەنەوە بەوانەوە هیچ وەڵامێکیان نادرێتەوە. لەدوێنیوە بەتەواوى لێکۆڵینەوە دەستیپێکردوەو ئەمریکا بەچڕى هاتونەتە سەر هێڵ و یەکێک لەڕاویژکارەکانى دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا وتویەتى بافڵ تاڵەبانی هەڵەیەکى کردوەو دەبێت باجەکەى بدات. لەلایەکى دیکەوە هەفتەیەک پێش هێرشەکەى لالەزار هەفتەیەك پێش هێرشكردنە سەر لالەزار هێزێك دەچێتە سەر لالەزار سەعات پێنجی بەیانی روبەروبونەوە روو دەدات لەگەڵ هێزەكەو هیزەكەی لالەزار دوو كەسیان لێ بریندار دەكەن و دواتر نزیكەكانی لاهور شێخ جەنگی لەو دۆسێیە بەرپرسانی ئاساییش ئاگادار دەكەنەوە بەڵام بە وتەی بەرپرسانی لالەزار ئەوكات باسیان لەوە كرد بە وێنەو ڤیدیۆ دۆسیەكەمان دایە ئاسایش و هیچ لێپرسینەوەیەكیان نەكرد.
شاندەکەی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ یەکشەممە کۆبوونەوەکانی لەگەڵ دیوانی چاودێری و وەزارەتەکانی پلاندانان و دارایی عێراق دەستپێدەکات، بە ئامانجی رێککەوتن لەبارەی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان. هەولێر و بەغداد بۆچوونیان جیاوازە لەبارەی داهاتی نانەوتییەوە، هەریەکەیان بە جیا لێکدانەوەى بۆ دەکەن. لە دوێنێ شەوەوە شاندێک لە هەرێمی کوردستانەوە بۆ رێککەوتن لەسەر داهاتی نانەوتی رۆیشتووە بۆ بەغداد. حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆچوونى وایە، بەگوێرەی دەستووری عێراق و یاسای بودجە، 100%ـی کۆی داهاتی رسوماتی وەزارەتەکان هی خۆیەتی و دەڵێت، رادەستی ناکەین، بەڵام ئامادەیی دەربڕیوە 50%ـی داهاتی گومرگ و باجی دەرامەت بنێرێت و 100%ـی کۆی داهاتی دامەزراوە فیدراڵییەکانیش رادەستبکات. بەڵام عێراق دەڵێت، بەگوێرەی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی دەوڵەت، دەبێت %50ـی کۆی داهاتی رسوماتی وەزارەتەکان بنێرن و 100%ـی کۆی داهاتی گومرگ و باجیش بنێرن. کۆی داهاتە ناوخۆییەکانی هەرێمی کوردستان، بەگوێرەی نووسراوی وەزارەتی دارایی و ئابووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2024 دا بریتیبووە لە؛ 3 تریلیۆن و 559 ملیار و 168 ملیۆن دینار، واتە بە تێکڕای مانگانە، داهاتی ناوخۆی خەرجکراو بریتیبووە لە 296 ملیار و 597 ملیۆن و 413 هەزار دینار، مانگانەش بڕی 160 ملیار دینار بۆ خەرجیی بەڕێوەبردنی وەزارەت و دامودەزگا و فەرمانگەکانە. ئێستا گرێکوێرەی هەردوو حکومەت لە پاش دۆسییەی نەوت لەسەر جیاوازیی بڕی داهاتی ناوخۆیە کە رادەستبکرێت و بەگوێرەی زانیارییەکان تاوەکو ئێستا رێککەوتن تەنیا لەسەر 50%ـی داهاتی گومرگ کراوە و مەرج و داواکاری و داهاتەکانی دیکە لەنێوان عێراق و هەرێمی کوردستاندا یەکلایی نەبووەتەوە. سەبارەت بە رادەستکردنی داهاتی نانەوتی بە بەغداد، لە مانگی کانوونی دووەمی 2025 دا، بڕی 51 ملیار و 895 ملیۆن دینار، لە مانگی شوباتدا 48 ملیار و 722 ملیۆن دینار و لە مانگی ئازاردا 48 ملیار و 205 ملیۆن دینار و لە مانگی نیسانیشدا 50 ملیار و 522 ملیۆن دینار و بۆ مانگی ئایاریش 120 ملیار دینار لە داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان بۆ بەغداد نێردراوە. لەبارەی سەردانی شاندەکەی هەرێمی کوردستان بۆ بەغداد، سەرچاوەیەک رایگەیاند، شاندەکەی هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ یەکشەممە کۆبوونەوەکانی لەگەڵ دیوانی چاودێری و وەزارەتەکانی پلاندانان و دارایی عێراق دەستپێدەکات، بە ئامانجی رێککەوتن لەبارەی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان. سەرچاوەیەک لە ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان راگەیاند، مەبەست لە سەردانەکەی شاندی هەرێمی کوردستان، ئامادەکردنی راپۆرتێکی هاوبەشە، بۆ دروستکردنی لێکتێگەشتن لەبارەی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان.
ڕۆژنامەی "الشرق الاوسط" لەژمارەى ئەمڕۆیدا بڵاویکردەوە، لەکاتێکدا وا دەردەکەوێت بافڵ و قوباد، هەردوو کوڕەكەی سەرۆکی کۆچکردوو جەلال تاڵەبانی، لە رێگادابن بۆ سەپاندنی کۆنترۆڵی سیاسی و ئەمنی بەسەر پارێزگاری سلێمانیداو، هێشتنەوەی وەک ناوچەیەکی هەژمون بۆ حزبەکەیان (یەکێتی نیشتمانی کوردستان) دوای دورخستنەوەی لاهور شێخی ئامۆزایان و شاسوار عەبدولواحید، سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ، سەرچاوە کوردییەکان گومانيان هەیە لەوەی بتوانن ئەم کارە بكەن، بە تایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی لاهور شێخ جەنگی و شاسوار عەبدولواحید لە شارەکەدا، لایەنگرێكی رێژەیییان هەیە، بەتایبەت دووەمیان خاوەنی (8) کورسی پەرلەمانی فیدراڵییە و (15) کورسی لە کۆی (100) کورسی پەرلەمانی هەرێمی کوردستانی هەیە. جگە لە بەربەستی شێخ جەنگی و عەبدولواحید، رەنگە هەڵوێستێک لە لایەن "سەرکردە مێژووییەکانی" یەکێتیەوە دەربکرێت، کە قسە لەسەر ئەو رووداوە خوێناویيانە بکات کە لە سلێمانی روویانداو، ئەوةش رەنگە ئاستەنگ بۆ دەسەڵاتی بافڵ تاڵەبانی دروست بکەن. بەڵام هەندێك سەرچاوەی دیکه پێیانوایە، پارسەنگی هێز بەلای كوڕەكانی تاڵەبانیدایە بۆ سەپاندنی هەژمونی خۆیان له سلێمانی، بەتایبەتی که روخساری ململانێ سیاسیەكە رێگایەكی یاسایی بۆ رەخسێنراوە. توێژەرێکی ئەمەریکی دەڵێ، ئەوەی لە سلێمانی روویدا بەرجەستەکردن و درێژکردنەوەی راستەقینەی ئەو وتەیەیە كە جەنگەكانی كورد كۆتاییان نایەت، بەڵام ئەمجارە شەڕێک نییە دژی دوژمنانی عەرەب، فارس، یان تورک بۆ مافە نەتەوەیی و کولتوورییەکان، بەڵکو شەڕی نێوان ئامۆزاکانە. هاوكات "کیفاح مەحمود" لێکۆڵەری کاروباری کوردی پێی باشە کەمێک زیاتر چاوەڕوانی ئەنجامی یەكلاكەرەوەی ململانێ خوێناوییەکەی نێوان ئامۆزاکان بكرێت. مەحمود پێیوایە، بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، ئامانجەکانی خۆی لە سنوردارکردنی هەژمونی شێخ جەنگی و هاوەڵەکانی بەدیهێنا، ئەمەش کاریگەری زۆری دەبێت لەسەر هەیکەلی حزبە تازە لە دایكبوەكەی، کە خاوەنی پێگەیەكی بەهێز نییە لەناو شاری سلێمانی.
ئهندامێكی دهستهی كارگێڕیی مهكتهبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان، هۆشداریی لە شەفافنەبوونی پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق دەدات و دەڵێت: دابەشکردنی ملیارەها دۆلار بەسەر کاندیدەکان و کڕینی کاری دەنگدان، ئەوە پشتڕاست دەکەنەوە کە لە هەڵبژاردندا ساختەکاری دەکرێت. شەممە 23ـی ئابی 2025، هۆشیار زێباری، ئهندامی دهستهی كارگێڕیی مهكتهبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان، لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس نووسیوویەتی: پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق پاک و بێگەرد نابێت، بەهۆی ئەوەی سەرچاوەکانی دەوڵەت لە ڕێگەی پێشکەشکردن پرۆژە و گرێبەست بۆ هەندێک بازرگان بەدەر لە ڕێنماییەکانی گرێبەستی حکوومی، بەکار دەهێنرێت. هاوکات نووسیوویەتی: دروستکردنی لیستی چاودێری کۆمەڵایەتی بۆ لەناوبردنی ئابووریی وڵات و دابەشکردنی ملیارەها دۆلار بەسەر کاندیدەکانی بەشدار لە پرۆسەی هەڵبژارن و کڕینی کارتی دەنگدەر، ئەوە پشتڕاست دەکاتەوە کە لە هەڵبژاردنی ئەم جارە ساختەکاری دەکرێت و بە پاک و بێگەردی بەڕێوە ناچێت. هاوکات هۆشیار زێباری، داوا لە دەسەڵاتی دادوەری عێراق و نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان (یۆنامی) و کۆمیسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکان دەکات بێنە سەر هێڵ و ڕێوشوێنی توند لە دژی سەرپێچیکاران بگرنەبەر، ناویان ئاشکرا بکەن لە پێناو شەفافبوونی پرۆسەی هەڵبژاردنی داهاتوو. 9ـی نیسانی 2025، نووسینگەی ڕۆژنامەوانیی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ بڵاوی کردبووەوە، ئەنجوومەنی وەزیران بە زۆرینەی دەنگ، 11-11-2025ـی وەکوو ڕۆژی هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق دیاریی کرد.
