بۆ گفتوگۆكردن لەسەر دۆسییەی داهاتی ناوخۆ، خەرجییەكانی هەرێم و ئاستەنگەكانی بەردەم هەناردەكردنەوەی نەوت، شاندێكی حكومەتی عێراق ئەمڕۆ سەردانی هەولێر دەكەن و مەبەست لە هاتنی شاندەكەش ئەنجامدانی رێككەوتنە، ئەمەش بەپێى وتەى سەرچاوەیەکى ئاگادار. سەرچاوەیەك لە ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێم، دەڵێت بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئەو رێككەوتنەی لە مانگی (2025/2) لەنێوان هەولێر و بەغداد، دۆسییەی داهاتی ناوخۆ، خەرجییەكانی هەرێم و ئاستەنگەكانی بەردەم هەناردەكردنەوەی نەوت، بڕیار وایە ئەمڕۆ پێنجشەممە (2025/6/26) شاندێكی هونەری حكومەتی عێراق سەردانی شاری هەولێر دەكەن. وتیشی: شاندەكەی عێراق لە سبەینێوە كۆبونەوەكانی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان دەستپێدەكات و بەوردی باس لە دۆسیەی داهاتی ناوخۆ، كە یەكێكە لە خاڵە ناكۆكەكانی نێوان هەرێم و عێراق دەكرێت. بەگوێرەى زانیارییەکان شاندەکە لە وەزارەتى نەوتى عێراق، کۆمپانیاى سۆمۆ، دیوانى چاودێریی دارایی عێراق و نوێنەرى کۆمپانیاى نەوتى باکوور پێکهاتوون. فوئاد حسێن وەزیرى دەرەوە و جێگرى سەرۆکوەزیرانى عێراق لەناو شاندەکەدان و پاش گەیشتنیان بە هەولێر بڕیارە کۆبوونەوەکانیان دەستپێبکەن. شاندەکە بە رێنمایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات. یەکێک لە تەوەرەکانى کۆبوونەوەکەشیان پرسی دووبارە هەناردەکردنەوەى نەوتى هەرێمى کوردستانە، بەشێوەیەک کە شاندەکە بڕیارى کۆتاییان لایە و دەتوانن رێککەوتن بکەن. ئەوە لەکاتێکدایە، دوێنێ مەسرور بارزانی سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاشکرایکرد، شاندێکی باڵا لە عێراقەوە دێتە هەرێمی کوردستان کە بڕیاریان بەدەستە و ئومێد دەکەن، لەم دوو رۆژەدا پرسی مووچە چارەسەر بکەن.
کەناڵی پرێس تیڤی ئێران بڵاویکردەوە، محەممەدڕەزا سدیقی سابر زانای ئەتۆمیی ئەو وڵاتە چەند کاتژمێرێک پێش ئاگربەستەکە لە هێرشێکی ئیسرائیلدا لە پارێزگای گیلان لە باکووری ئێران کوژراوە و لەو هێرشەدا 11 ئەندامی بنەماڵەکەشی تیرۆرکراون. بەپێی میدیای ئێران، ماڵی ئەو زانا ئەتۆمییە لە شاری تاران لەلایەن ئیسرائیلەوە کرایە ئامانج، بەهۆیەوە کوڕە تەمەن 17 ساڵانەکەی بەناوی حەمیددڕەزا سدیقی سابر کوژرا. بەگوێرەی ئەو وێنانەی بڵاوکراونەتەوە ئئەندامانی ئەو خێزانەى کوژراون کەسانى بەساڵاچوو و منداڵ و ژنانی تێدایە. ڕاپۆرتەکان ئاشکرایان کردووە کە ئیسرائیل لە میانەی هێرشی ١٢ ڕۆژەی بۆ سەر ئێران لانیکەم ١٤ زانای ناوەکی ئێرانی کردۆتە ئامانج و هەروەها سەرکردە باڵاکانی سوپای پاسداران و سەربازی و ئیتلاعات. لە لیستی تیرۆرەکانی ئەم دواییەدا محەمەد مەهدی تارانچی فیزیازانی ئەتۆمی لە ساڵی ١٩٦٥ لە تاران لەدایک بووە، بە یەکێک لە دیارترین زانایانی ئەتۆمی ئێران و سەرکردەیەکی سەرەکی ئەکادیمی لە دامودەزگاکانی ئێران دادەنرێت، کە لە ساڵی ٢٠١٢ تا ٢٠١٦ وەک جێگری سەرۆک و سەرۆکی زانکۆی شەهید بێهەشتی کاری کردووە. وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا، دوو مانگ پێش ئێستا ناوی ئەو زانا ئەتۆمییەی ئێرانی خستبووە لیستی سزاکانیەوە و رایگەیاندبوو، بەهۆی ئەوەی رۆڵی لە فراوانکردنی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران و بڵاوکردنەوەی چەکی ئەتۆمدا هەبووە، سزا دراوە.
وەزیری بەرگریی ئەمریکا ڕایدەگەیەنێت، ئۆپەراسیۆنەکانمان دژ بە ئێران شەڕی ڕاگرت چەندین ساڵ بەرنامەى ئەتۆمیمان دواخستووە، ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژووییە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا پیت هێگسێس، وەزیری بەرگریی ئەمریکا، هەڵسەنگاندنێکی نوێی سەبارەت بەو هێرشانە خستەڕوو کە کرایە سەر دامەزراوەکانى ئێران. پیت هێگسێس وتى: ڕاپۆرتێکی سی ئای ئەی کە لەسەر بنەمای زانیاری و سەرچاوەی باوەڕپێکراو سەرکەوتنی هێرشەکانی پشتڕاستکردەوە، ئۆپەراسیۆنەکانمان دژی ئێران شەڕی ڕاگرت. ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژووییە. هەروەها ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد بەشێکی زۆری ئەو قسانەی ئێران دەیانکات لەسەر هێرشەکە، تەنها پەیامێکە بۆ ناوخۆی وڵاتەکەى، چونکە هێرشەکە زۆر سەرکەوتوو بوو. وەزیری بەرگریی ئەمریکا جەختى کردەوە هەڵسەنگاندنی سەرەتایی هێرشەکەی سەر ئێران ئاماژەیە بۆ زیانی گەورەی بنکە ئەتۆمییەکان، هەموو راپۆرتەکان دووپاتیدەکەنەوە فۆردۆ وێرانکراوە. وەزیری بەرگریی ئەمەریکا سەرنجی بۆ ئەوە ڕاکێشا، سەرۆکەکانی پێشوو سەرکەوتوو نەبوون لە زیادکردنی خەرجی بەرگریی ناتۆ، بەڵام دۆناڵد ترەمپ ئەوەی کرد. هەر ئەمڕۆ، دۆناڵد ترەمپ، لە پێگەی تایبەتی خۆی لە تروس بڵاوی کردەوە، پێویستە ناتاشا بێرتراند لە کەناڵی(سی ئێن ئێن) دەربکرێت، چونکە سێ ڕۆژە هەواڵی ساختە بڵاو دەکاتەوە. ترەمپ نووسیویەتی " پێویستە سەرزەنشت بکرێت، دواتر وەک سەگ فڕێ بدرێتە دەرەوە." ترەمپ، ئەو پەیامنێرە ئەمەریکاییەی بە بڵاوکردنەوەی زانیاریی نادروست لەبارەی بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران، تۆمەتبار کرد و گوتی: ئەو، هەوڵی شێواندنی ئابڕووی فڕۆکەوانەکانمان دەدات کە ئەرکێکی گرنگ و سەرکەوتوویان بە وردیی جێبەجێ کرد. لە وەڵامی ئەو قسانەی دۆناڵد ترەمپ، کەناڵی( سی ئێن ئێن) بەیاننامەیەکی لە ئێکس بڵاو کردەوە و تێیدا پشتیوانیی خۆی بۆ ناتاشا بێرتراند دووپات کردەوە و نوسیوویەتی "ئێمە بەڕێژەی سەدا 100 پشتیوانیی لە ناتاشا دەکەین، بەتایبەتیش لە ڕووماڵی هێرشی ئەمەریکا بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران."
ئەندامێکی شاندی ئیمراڵی ڕایدەگەیەنێت، کۆبوونەوەکەیان لەگەڵ سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا ئەرێنی بووە و لە داهاتوویەکی نزیکیشیدا لەگەڵ ئۆجەلان، ئەردۆغان و چەند بەرپرسێکی باڵا کۆ دەبنەوە. وەفدی ئیمرالی گەڕێكی تری كۆبوونەوەی پارتە سیاسییەكانی توركیا دەستپێكرد، پرسی دروستكردنی كۆمسیۆنێك لە پەرلەمانی توركیا بۆ چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورد دەستی بەكارەكانی كردووە. رۆژی دووشەممەی ئایندە پارتە سیاسییەكان بۆچوونی نوسراوی خۆیان لەبارەی چۆنیەتی كاركردنی كۆمسیۆنەكە رادەستی سەرۆكی پەرلەمان دەكەن. هەفتەی داهاتوو وەفدی ئیمرالی سەردانی ئەردۆغان و سەرۆكی (مەهەپە)و (جەهەپە) دەكاتەوەو لەكۆتاییشدا جارێكی تر دەچێتەوە ئیمرالی بۆ دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان. وەفدەی پارتی یەکسانیی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) سەردانی (نوعمان کورتولموش)ی سەرۆكی پەرلەمانی توركیای كرد. وەفدی (دەم پارتی) پێكهاتووە لە هەریەكە لە (پەروین بوڵدان)و (مەتحەد سانجار) كە لە شوێنی كۆچكردوو (سری سورەیا ئۆندەر) دانراوە. لەبارەی سەردانەكەیان بۆ لای سەرۆكی پەرلەمانی توركیا، پەروین بوڵدان رایگەیاند: "پرۆسەکە چووەتە قۆناغێکی نوێ و بۆ ئەمەش سەردانی لایەنە سیاسییەکان و ئیمراڵی دەکەینەوە". "گەیشتووەتە قۆناغێکی گرنگ. ئێمە پێمانوایە گرنگە ئەم پرۆسەی ئاشتییە لەسەر بنەمای دیالۆگ و پەرلەمان بەرەوپێش بچێت. سەردانەکانمان بەردەوام دەبێت. نزیکەی یەک دوو هەفتەی تر سەردانی بەڕێزان دەوڵەت باخچەلی (سەرۆكی مەهەپە)و ئۆزگور ئۆزێل (سەرۆكی جەهەپە)و رەجەب تەیب ئەردۆغان (سەرۆكی توركیاو ئاكەپە) دەکەین لە کۆتایی ئەم دیدارانەدا سەردانی بەڕێز ئۆجالان دەکەین لە ئیمرالی" پەروین بوڵدان وای وت. لە پرسی ئەمجارەی چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورددا لە توركیا، گفتوگۆ لەبارەی دروستكردنی كۆمسیۆنێك دەكرێت لە پەرلەمان بۆ ئەوەی هەنگاو بە هەنگاو پرۆسەكە جێبەجێ بكات، بڕیارە ئەم كۆمسیۆنە لە رۆژانی داهاتوودا پێكبهێنرێت. (مەتحەد سانجار) ئەندامی وەفدی ئیمرالی باسی لەوەكرد، گفتوگۆکان سەبارەت بە سروشتی کۆمسیۆنەکەو بارودۆخی کارکردنی و وردەکارییەکانی دیکە بەردەوامن، سەرۆكی پەرلەمان دوای بۆچوونی نوسراوی پارتەكانی كردووە.. رۆژی دووشەممە بۆچوونەکان وەردەگیرێن و پرسەكان لەبارەی جۆری لیژنەكەو چۆنیەتی كاركردنی دەبێت. بیرۆکەکانیان لەسەر ئەم بابەتە باسکردوەو وەک هەمیشە وتویانە کە ئەوان کراوەن بۆ گفتوگۆ، گومانیان نییە لەوەی بەشداری پەرلەمان ئەم پرۆسەیە دەخاتە سەر پێی.
لەیەکەم پەیامیدا لە دوای ڕاگەیاندنی ئاگربەست ڕێبەرى باڵاى ئێران دەڵێت ئیسرائیل لە ژێر هێرشەکانی ئێران نزیک بوو لە داڕمان، هاوکات پیرۆزبایی سەرکەوتن بەسەر ئیسرائیل لە سوپاى وڵاتەکەى دەکات. لەتۆڕى کۆمەڵایەتى ئێکس ئەکاونتى فەرمى عەلى خامنەیی ڕیبەرى باڵاى ئێران پەیامێکى کورتى بڵاوکردەوە، تیایدا دەڵێت: ئەمریکا هیچ دەستکەوتێکی لەم شەڕە بەدەست نەهێناوە. هاوکات جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە، ئیسرائیل لە ژێر هێرشەکانی ئێران نزیک بوو لە داڕمان، بەوبۆنەیەوە نووسیویەتی: پیرۆزبایی سەرکەوتنتان لێدەکەم بەسەر ئیسرائیلدا. پێشتریش لەهەمان هەژماردا ئاماژە بەوەکراوە خامنەیی بەمزوانە وتارێکی ڤیدیۆیی بڵاودەکاتەوە. هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران کە لە 13ی حوزەیران دەستیانپێکرد، نەک تەنیا دامەزراوە مووشەکی و ئەتۆمییەکانی کۆماری ئیسلامی، بەڵکو کەسایەتییە باڵا سەربازییەکان و زانا ئەتۆمییەکانیشیان کردە ئامانج. رۆژی 22ـی حوزەیران، ئەمریکا بەشێوەیەکی راستەوخۆ هێرشی کردە سەر هەرسێ بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ، نەتەنز و ئیسفەهان. سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، بەو هێرشەی کردیانە سەر بنکە ئەتۆمییەکانیان، پرۆگرامی ئەتۆمی وڵاتەکەیان "چەندین دەیە" گەڕاندووەتەوە دواوە. دوای ئەوەی ئاگربەستەکە رۆژی سێشەممە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە، بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بەڵێنی دا کە هەر هەوڵێکی ئێران بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی تێکدەشکێنێت.
حكومەتی عێراق تابلێتەكانی تایبەت بە سەرژمێریی دانیشتووان بە دیاری پێشكەشی وڵاتی ئوردن كرد، بۆئەوەی هاوشێوەی عێراق بۆ سەرژمێریی دانیشتووان بەکاریبهێنێت. بەگوێرەی نووسراوێكی ئەمیندارێتیی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، لەسەر بنەمای بڕیاری ژمارەی 230ـی رۆژی 25ـی ئازاری ئەمساڵ، ئەنجومەنی وەزیران بریاریداوە تابلێتەكانی سەرژمێری ببەخشێتە ئوردن. لەو چوارچێوەیەدا 12 هەزار تابلێت بەو وڵاتە دەدەن، بۆئەوەی لە سەرژمێری تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەکاریبهێنن، لە کاتێکدا هەریەکێک لەم تابلێتانە 378 هەزار دینار لەسەر حکومەتی عێراق کەوتووە، کۆی گشتیی نرخی ئەو 12 هەزارە، دەگاتە چوار ملیار و 536 ملیۆن دینار. ئایپادەکان رەنگێکی سەوزی ماتیان هەبوو، بە داتا سەنتەرێکەوە گرێ درابوون، کارمەندەکە هەرچی تۆماردەکرد دەسناردە وەزارەتی پلاندانان، کارئاسانییەکی زۆریان بۆ پڕۆسە و ماوەی سەرژمێری کرد لە عێراق و هەرێمی کوردستان.
وەزیری کاروباری ڕەوەندی ئیسرائیل هۆشدارییەکی توندی ئاراستەی کۆمەڵگە جولەکەکانی بەریتانیا و بەلجیکا کرد کە بەخێرایی ئەو دوو وڵاتەبەجێبهێڵن، چونکە وەک پێشتر نەماوەو ئیسلامیە توندڕەوەکان باڵا دەستن. لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ چەند میدیایەکى وڵاتەکەى، ئەمیچای شێکلی، وەزیری کاروباری ڕەوەندی ئیسرائیل، جەختى لەسەر ئەوەکردەوە بارودۆخى سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابورى لەناو گەلى بەریتانیاو بەلجیکادا بەرەو ئاستێکی نیگەرانی جددی تێکچووە. ئەمیچای شێکلی، وتى: بەلجیکا و بەریتانیا تا ڕادەیەکی زۆر ئاستیان دابەزیون، بەرەو خوارەوە دێن، ئەگەر گۆڕانکارییەکی سیاسی دراماتیک ڕوونەدات، هەردوو وڵات ڕووبەڕووی "داگیرکاریى ئیسلامییەکان دەبنەوە". بە بڕوای ئەو وەزیرە، پەرەسەندنی کاریگەریی گروپە ئیسلامییە توندڕەوەکان، بارودۆخى ئەمنی و کولتووری ئەو کۆمەڵگایە ئەوروپیانەی خستۆتە مەترسییەوە و کۆمەڵگە جوولەکەکانیش بە لاوازی و بێ پارێزراو هێشتووەتەوە. وەزیرەکەى ئیسرائیل بەشێکی زۆری تاوانەکانی خستە سەر ئەوەی کە بە شکستی سیاسەتە فرە کولتورییەکانی ئەوروپا وەسفی کرد. ئەو ڕایگەیاند: فرە کولتوری لە ئەوروپا شکستی هێناوە و لەبری پەروەردەکردنی گشتگیری و ڕێزگرتنی یەکتر، ئەم سیاسەتانە بوونەتە هۆی بەهێزکردنی ئایدۆلۆژیای توندڕەویی. ئەو تا ئەو شوێنە ڕۆیشت کە بڵێت گەلانی وەک بەریتانیا ئێستا "لەلایەن ئیسلامییەکانەوە دەستیان بەسەردا گیراوە و تەنها ملکەچن"، بەرەنگارییەکی کەمی پێشکەش بەو شتە کردووە کە ئەو وەک ڕەوتێکی مەترسیدار سەیری دەکات. لێدوانەکانی ئەمیچای شێکلی پێشتر ڕەخنەی هەندێک ڕەوەندی جوولەکە و ڕێکخراوە جوولەکەکانی ئەوروپای لێکەوتەوە، دەڵێن ئەم جۆرە لێدوانانە دەتوانن ئاگرو بلێسەى تورەییەکان زیاتر دەکات، هەوڵەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی دژە جوولەکە و بەرەوپێشبردنی یەکگرتن دەخاتە ژێر پرسیارەوە.
وتەبێژى کۆشکی سپی جەختدەكات، بەر لە هێرشی سەربازی ئەمریکا بۆ سەر سێ دامەزراوەی ئەتۆمی، ئێران یەدەگی یۆرانیۆمی پیتێنراوی نەگواستووەتەوە، دەڵێت: لە ژێر داروپەردودایە. کارۆلین لیڤیت، وتەبێژی کۆشکی سپی، بە كەناڵی "فۆکس نیوز"ی راگەیاند: دڵنیاتان دەکەمەوە، ئەمریکا هیچ بەڵگەیەکی بەدەست نەگەیشتووە کە یۆرانیۆمی پیتێنراو، پێش هێرشەکان گواسترابێتەوە، هەر زانیارییەكیش بە پێچەوانەوەی ئەوە، هەڵەیە. وتيشى: سەبارەت بەوەی ئێستا چی لەو شوێنانەش هەیە، ئەوە لەژێر زەوی داپۆشراوە، لە ئەنجامی سەرکەوتنی ئەو گورزە گەورەیەی شەوی شەممەی رابردوو ئاڕاستەی كرا. وتەكانی وتەبێژی كۆشكی سپی لەكاتێدایە، شارەزایان دەڵێن، رەنگە ئێران پێش هێرشەکە كەوتبێت، بە بەتاڵکردنی کۆگاکانی ئەو پێگە ئەتۆمییانە كە بڕی نزیکەی (٤٠٠) کیلۆگرام یۆرانیۆمی تیادابووە، كە بە ئاستی لە (60%) پیتێنراوە. بەگوێرەی رۆژنامەی نیویۆرک تایمز، سەرچاوە ئێرانییەکان پێشتر ئاشکرایان کردووە، یۆرانیۆمی پیتێنراویان لە پێگەی فۆردۆوە گواستووەتەوە بۆ شوێنی تر رۆژی چوارشەممە 25-06-2025 لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەڤانیدا لە پەراوێزی لووتکەی ناتۆ لە لاهای - هۆڵەندا، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، هێرشەکەی بەرەبەیانی یەکشەممەی رابردوو بۆسەر سێ دامەزراوەی ئەتۆمیی ئێران، بووە هۆی "تەواو وێرانبوونیان" و بە خێرایی کۆتایی بە جەنگە 12 رۆژییەکەی نێوان ئیسرائیل و ئێرانیش هێنا. سەرۆکی ئەمریکا زیانەکانی هێرشەکەی بە بۆمبە ئەتۆمییەکانی سەر هێرۆشیما و ناگاساکی لە ساڵی 1945 چواند و گوتی، "نامەوێت نموونەی هێرۆشیما و ناگاساکی بەکاربهێنم، بەڵام لە بنەڕەتدا هەمان شت بوو. ئەوە کۆتایی بە جەنگێک هێنا." ترەمپ جەختی کردەوە، "ئەمە کۆتایی بە جەنگی ئیسرائیل - ئێران هێنا. ئەگەر ئێمە ئەو دامەزراوە ئەتۆمییانەمان وێران نەکردایە، ئەوا ئەوان ئێستاش لە شەڕدا دەبوون." سەبارەت بەو زانیارییە هەواڵگرییانەی کە رۆژی سێشەممە لە میدیاکانی ئەمریکاوە دزەیان پێکرا و باسیان لەوە دەکرد کە هێرشەکە بەرنامەی ئەتۆمیی ئێرانی تەنیا بۆ چەند مانگێک دواخستووە، ترەمپ گوتی، "ئەوان [سەرچاوە هەواڵگرییەکان] بەڕاستی نازانن وردەکاریی زیانەکە چەندە." ئاماژەی بەوەش کرد، هێشتا ناتوانرێت قەبارەی زیانەکانی سەر بنکەکانی فۆردۆ، نەتەنز و ئەسفەهان بە تەواوی پشتڕاست بکرێتەوە. هاوکات پیت هێگسێس، وەزیری بەرگری و مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیان کردەوە، دامەزراوەی فۆردۆ "بە تەواوەتی وێران کراوە."
میدیاکانی دەوڵەتی ئێران بڵاویانکردەوە، ئێران ئاسمانی خۆی بەسەر ڕۆژهەڵاتی وڵاتەکەیدا کردووەتەوە، ئەوەش دوای ئاگربەست لەگەڵ ئیسرائیل دوای شەڕێکی 12 ڕۆژە. ئێران لە ١٣ی ئەم مانگەدا ئاسمانی خۆی داخست دوای ئەوەی ئیسرائیل هێرشەکانی بۆ سەر کۆماری ئیسلامی دەستیپێکرد و ئەو وڵاتەش بە مووشەک و ڕەوانەکردنى فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەرەو ئیسۆائیل وەڵامی دایەوە. ئاژانسی هەواڵی فەرمی ئیرنا لە زاری مەجید ئێخوان، وتەبێژی وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن لە زاری مەجید ئەخەوانەوە بڵاویکردەوە، "ناوچەی ئاسمانی بەسەر نیوەی ڕۆژهەڵاتی وڵاتدا بەڕووی گەشتە نێودەوڵەتییەکان کرایەوە، و تەنها بۆ گەشتە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان کە لە فڕۆکەخانەکانی ڕۆژهەڵاتی ئێرانەوە هەڵدەستن یان دەگەنە فڕۆکەخانەکان". بەگوێرەی قسەکانی گوتەبێژەکەی وەزارەتی گواستنەوەی ئێران، فڕۆکەخانەی مەشهەد یەکێکە لەو فڕۆکەخانانەی ئیسرائیل لە کاتی جەنگ بۆردومانی کرد، بەڵام ئەمڕۆ دەستی بە گەشتەکانی کردووەتەوە. گەشتە نێوخۆیی و نێودەوڵەتییەکانی دیکە لەسەر ئاستی هەموو ئێران لەنێویاندا تاران، تا کاتێکی نادیار بە هەڵپەسێردراوی دەمێنێتەوە. مەجید ئێخوان، رایگەیاند، دوای رەزامەندی لیژنەی هاوئاهەنگیی سەربازی و مەدەنی و رێکخراوی فڕۆکەوانی، پێداچوونەوە بە ئاسایش و سەلامەتی لە بارودۆخی ئێستای وڵاتدا، ئاسمانی نیوەی رۆژهەڵاتی وڵات بە رووی گەشتە نێودەوڵەتییەکانی ترانزێت و هەروەها گەشتە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان لە رۆژهەڵاتی وڵات کرایەوە. مەجید ئێخوان گوتی، "ئەو فڕۆکەخانانەی رێگەپێدراون لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ئێران گەشتیان تێدا بکرێت بریتین لە بۆجنوورد، سەبزەوار، مەشهەد، بیرجەند، زابۆل، زاهیدان، سەراوان، چابەهار، ئێرانشار، سەرخس، گۆناباد، جیرۆفت و جاسکە."
وەزیری ئاسایشی نیشتمانی ئیسرائیل، ڕایدەگەیەنێت دواى ئەوەى لەشەڕى ئێران سەرکەوتوو بووین هیچ بیانوویەک نەماوە بوونى غەززەو پێویستە دەرگاى دۆزەخ بکەینەوەو حەماس بسڕدرێتەوە نەک مامەڵەیان لەگەڵدا بکرێت. لە چاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا ئیتامار بن گڤیر وەزیری ئاسایشی نیشتمانی ئیسرائیل، کە هاوکات ئەندامی کابینەی سیاسی و ئەمنییە، باس لەئاگربەست لەگەڵ ئێران و چۆنیەتى ئۆپەراسیۆنەکە و بەردەوامی شەڕ لە کەرتی غەززە دەکات. ئامانجەکانی شەڕی غەززەی ڕوونکردەوە، دەڵێت: ئامانجەکان ڕووخانی حەماسە، من تازە لە کۆبوونەوەی حکومەت دەگەڕێمەوە. لەوێ بە سەرۆک وەزیرانم گوت: تۆ هەنگاوێکی مێژوویی لە ئێران ناوەو ئێران سەرکەوتوو بووین دەبێت دوژمنەکانمان لە غەززە لەناوببەین. جەختیشیکردەوە ئەوان توانای ئەوەیان هەیە دەروازەی دۆزەخیان لەسەر بکەنەوە، وتى: من باسی ئەندامانی حەماس دەکەم - نابێت ئەوان لەنێو زیندووەکاندا بن، هەزاران لەوانە، ڕەنگە زیاتریش پێویستە هەموویان بە بەرنامە هانیان بدەین کۆچ بکەن، خەڵک چاوەڕێی ئەوە دەکەن کە ئەمە بکەین. وەزیری ئاسایشی نیشتمانی ئیسرائیل، باس لەوەدەکات ئێمە سەدان کوژراو بریندامان هەبووە لە غەززە دەمەوێت چالاکییەکانمان چڕتر بکەینەوە لەوێ، پێویستە هەنگاوێک بنرێت بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕی غەززە.
شاندێکی نێودەوڵەتى، لە چوارچێوەی ئەو پرۆسەیەی کە بە بانگەوازی ٢٧ی شوبات عەبدوڵا ئۆجەلان دەستی پێکرد، دەچێتە ئیستەنبوڵ. شاندەکە بۆ ماوەی ٢ ڕۆژ کۆبوونەوە ئەنجام دەدات و داواکاری فەرمی پێشکەش دەکات بۆ ئەنجامدانی دیدار لەگەڵ ئاپۆ. شاندەکە بە ڕۆژەڤی پرۆسەکە دەچێتە ئیستەنبوڵ، لەم شاندەدا کەسانی ئەکادیمی و سەندیکایی و ئەندامی ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی و پارێزەر و پەرلەمانتار و زانا و فێمێنیست و نووسەر و لێکۆڵەر و سەرۆک شارەوانییەکان لە نەمسا، ئەڵمانیا، ئیتاڵیا، ئیسپانیا، کەتەلۆنیا، فەرەنسا، سویسرا و ژاپۆن، بەشدارن. سەردان و کۆبوونەوەکانی شاندەکە لە ١ ی تەمموزەوە دەست پێ دەکات. شاندەکە سەرەتا سەردانی نووسینگەی یاسایی سەدە دەکات و لەگەڵ پارێزەرانی ڕێبەر ئاپۆ کۆدەبێتەوە. پاشان لە ئیستەنبوڵ لەگەڵ هاوسەرۆکی گشتی دەم پارتی تونجەر باقرخان کۆدەبێتەوە، چاوەڕێ دەکرێت لەم کۆبوونەوانەدا بۆچوونەکانیان ئاڵوگۆڕ بکەن. شاندەکە لە ٢ی تەمموز لە هیل ئوتێلی تەقسیم مێزگردێک ڕێکدەخات. چاوەڕێ دەکرێت لە مێزگردەکەدا هەموو بەشداربووان قسەبکەن و بۆچوون و پێشنیارەکانیان دەربارەی پرۆسەکە بخەنەڕوو. چاوەڕێ دەکرێت دواتر نەخشەڕێگایەک ەربارەی پرۆسەکە ڕابگەیەنرێت. هەروەها شاندەکە لە چوارچێوەی کەمپەینی "دەمەوێت دیدار لەگەڵ ڕێبەر ئاپۆ ئەنجام بدەم" داواکاری فەرمی پێشکەش دەکات بۆ سەردانکردنی ئیمراڵی.
دۆناڵد ترەمپ, سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، هەفتەی داهاتوو لەگەڵ ئێران گفتوگۆ دەکەن و "رەنگە رێککەوتنێک بکەین." رۆژی چوارشەممە، دۆناڵد ترەمپ لە لووتکەی ناتۆ لەبارەی کۆتاییهێنانی جەنگی ئێران و ئیسرائیل، پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران و چەند تەوەرێکی دیکە قسەی کرد. سەرۆکی ئەمریکا لەبارەی کۆتاییهاتنی جەنگی ئێران و ئەمریکا گوتی، هەردوو لا لە جەنگەگە "ماندوو بوون" و داوای ئاگربەستیان کرد. رۆژی 22ـی حوزەیران، ئەمریکا بەشێوەیەکی راستەوخۆ هێرشی کردە سەر هەرسێ بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ، نەتەنز و ئیسفەهان. سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، بەو هێرشەی کردیانە سەر بنکە ئەتۆمییەکانیان، پرۆگرامی ئەتۆمی وڵاتەکەیان "چەندین دەیە" گەڕاندووەتەوە دواوە. دۆناڵد ترەمپ جارێکی دیکە جەختی لەوە کردەوە کە نابێت ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی. لەبارەی هێرشەکەی ئێران بۆ سەر بنکە سەربازییەکانیان، سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، "پێشتر لەلایەن ئێران لە هێرشەکە ئاگادارکرابووینەوە." سەرۆکی ئەمریکا باس لە رۆڵی پووتین لە ئاگربەستەکە دەکات و دەڵێت، پووتین پەیوەندی پێوە کردووە و داوای کردووە لە جەنگەکە نێوەندگیری بکات، بەڵام ترەمپ پێی گوتووە، "تۆ ئاگاداری رووسیا بە."
وەزارەتى دارایی وئابورى حکومەتى هەرێمى کوردستان ڕایدەگەیەنێت، تیمی تەکنیکی لیستی مووچەی مانگی شەشى ڕادەستی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ کردووە. لەڕاگەیەندراوێکیاندا، وەزارەتى دارایی دەڵێن: ڕۆژی چوارشەممە (٢٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٥) لیستی مووچەی مانگی حوزەیرانی فەرمانبەران و مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لەلایەن تیمی تەکنیکی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانەوە ڕادەستی فەرمانگەی ژمێریاری وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ کرا. ئەمەش لەکاتێکدایە مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "بەغدا لەم یەک بۆ دوو رۆژەدا شاندێک دەنێرێت بۆ گفتوگۆی راستەقینە لەسەر چارەسەرکردنی پرسی مووچە". باسی لەوەش کرد، "گوشارێکی زۆر خراوەتە سەر هەرێمی کوردستان". مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، دوای تەواوبوونی کۆبوونەوەی ئەمڕۆ چوارشەممە، 25-06-2025ـی ئەنجوومەنی وەزیران؛ لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا باس لە کێشەی مووچەی مووچەخۆران، پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغدا و بارودۆخی عێراق و گشتیی ناوچەکەى کرد. وتی: "دەمەوێت خەڵکی هەرێمی کوردستان دڵنیا بکەمەوە، کە ژیان و مردنی ئێمە بەیەکەوەیە. ئەوەی لە توانای حکوومەتی هەرێمی کوردستاندا بێت، ئەوەی لە توانای خۆمدا بێت، هەموو هەوڵێک دەدەین کە دەستەبەری هەموو مافەکانی خەڵکی هەرێمی کوردستان بکەین. جەختى کردەوە هیوادارم لە ماوەیەکی زۆر نزیکدا، لەم چەند ڕۆژەدا بگەیەن بە ئەنجامێکی زۆر ئەرێنی (لەگەڵ حکوومەتی عێراق) و ئەم کێشەیە بەرەو چارەسەر بڕوات و مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم دابین بکرێت. لە وەڵامی پرسیارێکدا لەسەر ئەوەی ئەگەر هەولێر و بەغدا نەگەیشتنە رێککەوتن، هەرێمی کوردستان دەتوانێت مووچە دابین؟ مەسرور بارزانی گوتی، "سەخت دەبێت، چونکە لەم ماوەیە کە نەوت راگیراوە، وایکرد داهات بەشێوەیەکی گشتی کەم بێتەوە".
ڕاوێژکاری ڕاگەیاندنی بزووتنەوەی ئیسلامی (حەماس) ڕایگەیاند، تا ئێستا هیچ ئاماژەیەکی جددیان لەلایەن ناوبژیوانانەوە پێنەگەیشتووە کە ئاماژە بە گۆڕانکاری ڕاستەقینە لە هەڵوێستی حکومەتی ئیسرائیلدا بکات سەبارەت بە گەیشتن بە ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە و ئاڵوگۆڕی زیندانییەکان. لە بەیاننامەیەکدا تاهیر نونو، ڕاوێژکارى حەماس ونیکردەوە کە پەیوەندی لەگەڵ نێوەندگران نەوەستاوە، بەڵام هیچ ئاماژەیەکمان پێنەگەیشتووە کە گۆڕانکارییەکی جددی لە هەڵوێستى بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلدا هەبێت، بەوتەی ئەو، ئیرادەی سیاسیی نییە بۆ ڕاگرتنی شەڕ و کۆتاییهێنان بەو دەستدرێژییە بۆ سەر خەڵکى غەززە. تاهیر نونو جەختیشی کردەوە کە حەماس هیچ ڕێککەوتنێک قبوڵ ناکات کە مەرجی ڕوونى بۆ ڕاگرتنی دەستدرێژییەکە لەخۆ نەگرێت، ئەو وتی: هەر ڕێککەوتنێک دەبێت چوار خاڵی بنەڕەتی لەخۆبگرێت، ئەوانیش وەستانی یەکجاری شەڕ و دەستدرێژی، کشانەوەی تەواوەتى و هەمەلایەنە لە کەرتی غەززە، ئاوەدانکردنەوە و کۆتاییهێنان بە گەمارۆ مرۆییەکان، هەروەها ڕێککەوتنی ئاڵوگۆڕی دیلەکان. بەبێ ئەمانە هەر ڕێککەوتنێک بێ مانایە". لەسەر بە لێدوانەکانی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا سەبارەت بەوەى وتى "بەمزوانە مژدەى رێککەوتنى غەززەو ئیسرائیل" دەبێت، تاهیر نونو ڕایگەیاند، بزووتنەوەکە بە تەنیا لێدوان ڕازی نییە. ئاماژەی بەوەشکرد، ئێمە درک بەوە دەکەین کە ترامپ و ئەمریکا توانای ئەوەیان هەیە ناتانیاهۆ ناچار بکەن کۆتایی بە دەستدرێژییەکە بهێنن و شەڕی سەر غەززە ڕابگرن. بۆیە ئەم بابەتە پێویستی بە لێدوان نییە، بەڵکو کاری ڕاستەقینە و جدییە بۆ گەیشتن بەم ئامانجە. ئەمەش لەکاتێکدایە رۆژی چوارشەممە 25ی حوزەیرانی 2025، سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، لە ئەنجامی رووبەڕووبوونەوەیەکی سەربازیدا لەگەڵ چەکدارانی حەماس لە باشووری کەرتی غەززە، 6 سەرباز و فەرماندەیەکیان کوژراون. ماڵپەڕی فەرمیی سوپای ئیسرائیل ناوی 5 سەرباز و فەرماندەیەکی هەمان هێزی بڵاوکردووەتەوە، بەڵام ناسنامەی حەوتەمین سەربازی بڵاونەکردووەتەوە، چونکە هەروەکو سوپای ئیسرائیل رایگەیاندووە، خێزانی سەربازەکە رێگەیان نەداوە ناوی بڵاوبکرێتەوە. بەگوێرەی سوپای ئیسرائیل، لە ماوەی نزیکەی 20 مانگی جەنگی غەززەدا، زیاتر لە 430 سەربازی ئیسرائیلی لەو شەڕەدا کوژراون، کە بەهۆی هێرشەکانی 7ی ئۆکتۆبەری 2023ی چەکدارانی حەماسەوە بۆسەر باشووری ئیسرائیل دەستیپێکرد.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند، دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران "زیانێکی زۆریان پێگەیشتووە" دوای ئەوەى چەند جارێک لەلایەن ئیسرائیل و ئەمریکاوە هێرشیانکراوەتە سەر. بەرپرسانی ئێران و میدیاکانی دەوڵەتی ئێران پێشتر بە کەمترین ئاستی زیانەکانی بەرنامە ئەتۆمییەکەی وڵاتەکەیان کەم کردبووەوە. ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران دەڵێت: دامەزراوە ئەتۆمییەکانمان زیانێکی زۆریان بەرکەوتووە، ڕێکخراو و ئاژانسەکانی وزەی ئەتۆمی وڵاتەکە کار لەسەر هەڵسەنگاندنێکی تەکنیکی بۆ دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران دەکەن. دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ڕۆژی چوارشەممە جەختی لەوە کردەوە کە ئەو لێدانانەی کە فەرمانی پێکردووە بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران بووەتە هۆی "سڕینەوەی تەواوەتی"، تەنانەت دوای ئەوەی کەناڵی سی ئێن ئێن بڵاویکردەوە کە هەڵسەنگاندنێکی هەواڵگری سەرەتایی دۆزرایەوە کە زیانێکى کەمیان بەرکەوتووە. سەرۆکی ئەمریکا هێرشەکانی وڵاتەکەی بۆسەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران بە "هاوشێوەی هێرۆشیما" چواند و رایگەیاند، بەرنامە ئەتۆمییەکەی تارانیان بۆ "چەندین دەیە" پەکخستووە. هاوکات ئەو راپۆرتە هەواڵگرییانەشی رەتکردەوە کە باس لەوە دەکەن کاریگەریی هێرشەکان سنووردار بووە. سەبارەت بەو زانیارییە هەواڵگرییانەی کە رۆژی سێشەممە لە میدیاکانی ئەمریکاوە دزەیان پێکرا و باسیان لەوە دەکرد کە هێرشەکە بەرنامەی ئەتۆمیی ئێرانی تەنیا بۆ چەند مانگێک دواخستووە، ترەمپ گوتی، "ئەوان [سەرچاوە هەواڵگرییەکان] بەڕاستی نازانن وردەکاریی زیانەکە چەندە." ئاماژەی بەوەش کرد، هێشتا ناتوانرێت قەبارەی زیانەکانی سەر بنکەکانی فۆردۆ، نەتەنز و ئەسفەهان بە تەواوی پشتڕاست بکرێتەوە. هاوکات پیت هێگسێس، وەزیری بەرگری و مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیان کردەوە، دامەزراوەی فۆردۆ "بە تەواوەتی وێران کراوە." ترەمپ ئاشکرای کرد، ئیسرائیل دوای هێرشەکان سیخوڕی ناردووەتە نێو بنکەی ئەتۆمیی فۆردۆ و دەڵێت، "ئەوان کەسانیان هەیە کە دوای لێدانەکە چوونەتە ئەوێ و گوتوویانە بە تەواوەتی وێران بووە. ئیسرائیل ئێستا راپۆرتێک لەسەر ئەوە ئامادە دەکات." سەرۆکی ئەمریکا ستایشی ئیسرائیلیشی کرد بۆ دانبەخۆداگرتنیان و گوتی: "زۆر شانازی بە ئیسرائیلەوە دەکەم،" و "نەتەنیاهوو دەبێت زۆر شانازیی بە خۆیەوە بکات."
