هەپەگە: هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر پێگەکانیان بەردەوامن

  سەرچاوەکانی نزیک لە بزووتنەوەی ح.ەم.اس بڵاویان کردەوە کە بزووتنەوەکە ژمارەیەک کەسی تۆمەتبارى بەکارى دزى و تاڵانى لە سێدارە داوە،  دوای ئەوەى چەند حاڵەتێکى هەبووە لەم هەفتەیەدا ژمارەیەک چەکدارو ڕێگر هێرشیان کردوەتە سەر دوکانەکانی خواردن و چێشتخانە گشتییەکان لە کەرتی غەززە.  بەرپرسانی بزووتنەوەی حەماس بەشێک لەو کەسانەیان بەوەتۆمەتبار کردوە کەهاوکارن لەگەڵ ئیسرائیلن  لە ماوەی دوو مانگی ڕابردوودا ڕێگری لە هاتنی یارمەتییەکان کردووە بۆ غەززە. وەزارەتەکە ڕۆژی شەممە لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند: "بە مشتێکی ئاسنین دەدەین لە هەموو ئەو لادەرانە، هەروەها هەموو ڕێوشوێنێکی پێویست دەگرینەبەر بۆ ڕاگرتنیان، گرنگ نییە تێچووی زۆر بێت. ڕێگەیان پێنادەین بەردەوام بن لە تیرۆرکردنی هاوڵاتیان و هەڕەشەکردن لە ژیانیان و دزینی موڵک و ماڵی خۆیان".  ئیسماعیل سەوابت، بەڕێوەبەری نووسینگەی ڕاگەیاندنی حکوومەتی حەماس لە غەززە ڕایگەیاند، هەندێک لە ئەندامانی باندەکان لەژێر چەتری هۆزەکاندا کاریان کردووە و هەندێکی تریش وەک گروپی ڕێکخراو کاریان کردووە. ئاماژەی بەوەشکرد، هەندێکیان پشتگیری ڕاستەوخۆیان لەلایەن ئیسرائیلەوە وەرگرتووە. لە یەکێک لە ڕووداوەکاندا وەزارەتی ناوخۆی حەماس ڕایگەیاند کە ئەفسەرێکی پۆلیس کوژراوە و کەسانی دیکەش بریندار بوون کە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئیسرائیلی مووشەکێکی ئاراستەی یەکەیەکی پۆلیسی کردووە کاتێک بەدوای تاوانبارانی شاری غەززەدا گەڕاون.  ئیسرائیل و ئەمەریکا نزیکن لە گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر دابەشکردنی هاوکاری لە غەززە، بە پشتبەستن بە میکانیزمێکی نوێ کە ڕێگری دەکات لە دەستوەردانی حەماس لە پرۆسەکەدا. ئاکسیۆس لە زاری بەرپرسانی ئەمەریکا و ئیسرائیلییەوە ڕایگەیاندووە، واشنتۆن و تەلئەبیب و نوێنەرانی دامەزراوەیەکی نوێی نێودەوڵەتی نزیکن لە گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر میکانیزمە نوێیەکە.  بەپێی ئەو ڕێککەوتنەی کە لە نێوان هەردوو وڵاتدا گفتوگۆی لەسەر دەکرێت، هاوکارییە مرۆییەکان لە ڕێگەی سندوقێکی نێودەوڵەتییەوە دابین دەکرێت لەگەڵ دەستەیەکی ڕاوێژکاری کە لە کەسایەتییە دیارەکانی نێودەوڵەتی پێکهاتووە، هاوکات کۆمپانیایەکی تایبەتی ئەمریکی هاوکارییەکان دابەش دەکات. 

  چەند کاتژمێک پاش ئەوەى سوپای ئیسرائیل پشتڕاستی کردەوە کە ئەو موشەکەی ڕۆژی یەکشەممە لە نزیک فڕۆکەخانەی بن گوریۆن نیشتەوە و بۆ ماوەیەکی کورت هاتوچۆی ئاسمانی ڕاگرت، لە یەمەنەوە هەڵدرا، بنیامین نەتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بەیاننامەیەکی هەڕەشەئامێزی بڵاوکردەوە. بنیامین نەتانیاهۆ لە بەیاننامەیەکی ڤیدیۆیی بەر لە دانیشتنی داهاتووی کابینەی حکومەت ئەم ئێوارەیە پشتڕاستی کردەوە کە ئیسرائیل وەک پێشتر کردوویەتی بەرامبەر حوسییەکان هەنگاو دەنێت و هێرشەکانیان لەبەرانبەر ئەو گروپە فراوانتر دەکەن. هەروەها زیادی کرد: هێزەکانی ئیسرائیل هێرشی زیاتر لە دژی گرووپی حوسی لە یەمەن ئەنجام دەدەن. ئاماژەی بەوەشکرد، ئیسرائیل هەماهەنگی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا دەکات لە چالاکییەکانی دژی حوسییەکان. هه ڕوه ها ڕوونی کرده وه که له دانیشتنی کابینه که ی چاوه ڕوان ده کرێت ئێواره ی ئه مڕۆ تاوتوێی قۆناغی داهاتوو له که ڕتی غه ززه بکرێت به پشتبه ستن به ڕاسپارده کانی ئه ڕکانی گشتی. جەختیشی کردەوە کە فشاری سەربازی بە تەنیا کاریگەر دەبێت و دەبێتە هۆی ئازادکردنی دیلەکان دوای شکستی حەماس. حوسییەكانی یەمەن لەڕێی مووشەكێكەوە فڕۆكەخانەی بن گۆریۆنیان لە ئیسرائیل کردە ئامانج و بەهۆیەوە هەشت کەس برینداربوون، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هەڕەشەی تووند دەکات. بەگوێرەی هەواڵی میدیاکانی ئیسرائیل، بەیانیی ئەمڕۆ سیستمی بەرگریی ئاسمانی وڵاتەکەیان نەیتوانیووە رێگری بکات لە مووشەکێک کە لە یەمەنەوە ئاڕاستەکراوە و فڕۆكەخانەی بن گۆریونی کردووەتە ئامانج، فریاگوزاریی ئیسرائیلیش ئاماژەی بەوەکردووە، هەشت برینداری هێرشی سەر فڕۆکەخانەى بن گۆریۆن چارەسەرکراون، بەڵام برینی یەکێکیان سەختە. ئاماژە بەوەشکراوە لەدوای کەوتنەخوارەوەی مووشەکەکە، زەنگی ئاگادارکردنەوە لە تەلئەبیب و چەند شارێکی دیکەی ئیسرائیل لێدراوە، هەروەها گەشتەکانی فڕۆکەخانەکەش بۆ ماوەیەکی کاتی راگیراون و دواتر ئاسایی بوونەتەوە. لەکاردانەوەی هێرشەکەش، یسرائیل کاتس وەزیری بەرگریی ئیسرائیل رایگەیاند، “ئەو هێرشە بەبێ وەڵام تێپەڕنابێت و ئەوەی جارێک هێرشیان بکاتە سەریان، ئەوان حەوت جار هێرش دەکەنە سەری.”

  دوابەدوای هێرشە ئاسمانییەکەی ئیسرائیل کە پێنجشەممەی ڕابردوو شوێنێکی نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی لە دیمەشقی پایتەختی کردە ئامانج، کە ئیسرائیل لەو کاتەدا بە پەیامێک بۆ سەرکردایەتی سوریا وەسفی کردبوو، وردەکاری نوێ دەرکەوت. بەپێى وتەى چەند سەرچاوەیەک لەشەوى هێرشەکەى پێنج شەممەى ڕابردوو کاتێک ئیسرائیل هێرشى کردە سەر سوریا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا گەشتی سیخوڕییان لەو ناوچەیە ئەنجامدادە کە فڕۆکە ئیسرائیلییەکان تێیدا دەسوڕانەوە. سەرچاوەکانی تورکیا باسیان لەوە کردووە کە فڕۆکەکانی ئێف ١٦ی تورکیا بە بەکارهێنانی سیستەمی ئەلیکترۆنی خۆیان سیگناڵی ئاگادارکردنەوەیان بۆ فڕۆکە ئیسرائیلییەکان ناردووە. هەروەها پەیوەندییەکی کورتی ڕادیۆیی لە نێوان فڕۆکەکاندا دروست بووە، ئەمەش ڕێگەی بە هەردوولا داوە خۆیان لە ڕووبەڕووبوونەوە بەدوور بگرن، بەگوێرەی ماڵپەڕی سۆزجو، ماڵپەڕی ئۆپۆزسیۆنی تورکیا. هاوکات، هێرشەکانی ئیسرائیل چەندین شوێنیان کردە ئامانج، لەنێویاندا ئەو شوێنانەی کە لەلایەن گروپە چەکدارەکانی سوریای لایەنگری تورکیاوە کۆنترۆڵکراون، ئەوەش دوای ئەو هەواڵانەی باس لەوە دەکەن کە چەک و لۆجستی و مەشق و ڕاهێنانیان لە تورکیاوە وەرگرتووە، بەپێی کەناڵی 12ی ئیسرائیل. لە کاتی هەڵمەتی ئیسرائیلدا، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا گەشتی سیخوڕییان لەو ناوچەیە ئەنجامدا کە فڕۆکە ئیسرائیلییەکان تێیدا دەسوڕانەوە. جگە لە هەڵمەتەکانی ڕۆژی پێنجشەممە، ئیسرائیل لە ماوەی شەوانی هەینی و شەممەدا زیاتر لە ٢٠ هەڵمەتی بۆ سەر ناوەندە سەربازییەکان و کۆگاکانی سەرتاسەری سوریا دەستپێکردووە، کە بە "توندوتیژترین هەڵمەت لە سەرەتای ئەمساڵەوە" دادەنران، بەپێی ئاژانس فرانس پرێس. لە کاتێکدا سوپای ئیسرائیل لەو کاتەدا پشتڕاستی کردەوە کە ژێرخانی سەربازیی لە دەوروبەری دیمەشق و ناوچەکانی دیکە کردووەتە ئامانج.

هەپەگە ئاماری هێرشەکانی دەوڵەتی تورکی لە مانگی نیساندا ئاشکرا کرد و ڕایگەیاند، لەو مانگەدا سوپای داگیرکەری تورک نۆ هەزار و ٧٩٠ جار لە زەمین و ئاسمانەوە هێرشی ئەنجامداوە و هەپەگە دەشڵێت: لە ئەنجامی ئەو هێرشانەدا چوار گەریلا شەهیدبوون. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە سەبارەت بە ئاماری چالاکییەکانی گەریلا و هێرشەکانی دەوڵەتی تورک لە مانگی نیساندا ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە. ڕاگەیاندراوەکەی هەپەگە بەمشێوەیەیە؛ گەریلاکانی ئازادیی کوردستان، کە هیوای دوا ڕۆژی ئازادیی گەلەکەمان، لەسەر بانگەوازییەکەی ڕێبەر ئاپۆ، لە ١ـی ئاداری ٢٠٢٥ـەوە ئاگربەستیان ڕاگەیاند و بە هەستیارییەکی زۆرەوە بە مەبەستی وەڵامدانەوەی بانگەوازە مێژووییەکە، بە شێوەیەکی کرداری لە پرۆسەکە نزیکبوونەوە. لە ماوەی ٢ مانگی پاش ڕاگەیاندنی فەرماندەیی ناوەندی پاراستنی گەلەکەمان، هەموو هێزەکانمان لە چوارچێوەی ئاگربەستەکەدا نزیکی دۆخەکە بوونەتەوە، گەریلاکانی ئازادیی کوردستان بە سەبر و فیداکارییەکی زۆرەوە ئەوەی پێویست بوو بۆ ئەم پڕۆسە بە ئەنجام گەیاندووە. سوپای داگیرکەری تورک، لە مانگەکانی ئادار و نیساندا، ئاگربەستی گەریلاکانی ئازادیی کوردستانی وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر خۆی دەبینی و بە شێوەیەکی نا ئەخلاقی، پێداگری لەسەر چەمکی قڕکردن کردووتەوە، سوپای داگیرکەری تورک سەرەڕای کۆکردنەوەی تەواوی هێزەکانی، نەیتوانی بەرخۆدانی مێژوویی گەریلا بشکێنێت و لە هەرێمی ڕۆژئاوای زاپ و ناوەندی زاپ لەلایەن گەریلاکانەوە شکستی هێنا، دوای ئەم شکستە، سوپای داگیرکەری تورک هێرشەکانی بۆ سەر سەنگەر و تونێلەکانی گۆڕەپانەکانی بەرخۆدان زیاتر کرد. هەروەها گەریلاکانی ئازادیی کوردستان لە چوارچێوەی پاراستنی ڕەوادا وەڵامیان دایەوە و نەیانهێشت داگیرکەران پێشڕەوی بکەن، داگیرکەران کە نەیانتوانی بەسەر ئەم بەرخۆدانە شکۆمەندەدا سەر بکەون، جارێکی دیکە چەکی کیمیایی و تەقەمەنی قەدەغەکراو و بۆمبی فسفۆر کە دوور لە یاساکانی شەڕە، لە دژی هێزەکانمان بەکارهێنا. داگیرکەران کە لە هەموو بەشێکی خاکی پیرۆزی کوردستان شەڕڤانانی ئاپۆیی ڕووبەڕوویان دەبنەوە، سەرەڕای هێرشکردنە سەر هەرێمەکانی بەرخۆدانی گەریلا بە تەکنۆلۆژیایەک کە دەتوانرێت شارەکان وێران بکات، نەگەیشتنە ئامانجەکانیان، هەڤاڵانمان بەسێ و میترا کە لە ئەنجامی کیمیابارانی سوپای داگیرکەری تورکیادا چوونە کاروانی نەمرانەوە و هەڤاڵانمان خەبات، گۆران و عەگید کە سەرەڕای بریندار بوونیان هەتا کۆتایی شەڕیان کرد و وەڵامێکی قورسیان بە داگیرکەران دایەوە، وەک نوێنەرانی ئیرادەی ئاپۆیی، ئاڵای سەرکەوتنی پەکەکە و پاژک-یان بەرز ڕاگرت و بوونە جێگای شانازی بۆ گەلەکەمان. گەریلاکانی ئازادیی کوردستان کە شەڕی گەریلای مۆدێرنیتەی دیموکراتیکیان لە باکووری کوردستان بە سەرکەوتوویی گەیاندە ئەنجام، وەک هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا، بە هەموو تەکنۆلۆژیای جەنگ و هەزاران داگیرکەر و بە دەیان هێرشی داگیرکەرانیان پووچەڵکردەوە. تیمە لێهاتووەکانی گەریلاکانمان کە شێواز و تاکتیکی داهێنەرانە و تاکتیکی سەردەمی نوێیان بە سەرکەوتوویی جێبەجێ کرد، لە باکووری کوردستان هیچ زیانێکی گیانییان پێ نەگەیشت. گەریلاکانی ئازادیی کوردستان کە ئیرادەی خۆیان لەسەر بنەمای ئەوەی “گەورەترین تەکنەلۆژیا خودی مرۆڤە” کە لەلایەن ڕێبەر ئاپۆوە پێشکەش کراوە، بۆ خۆیان لەبەر چاو گرتووە، بە ئیمکانات و دەرفەتی سنووردار و هەلومەرجی سەخت داگیرکەرانیان لە ئاسمانی کوردستانیش کردە ئامانج و گورزێکی گەورەیان لە تەکنۆلۆژیای شەڕی داگیرکەران وەشاند، کە هەمیشە شانازییان پێوە دەکرد، وەک چۆن ڕێگەیان نەدەدا داگیرکەران لە زەوینەوە پێشڕەوی بکەن، بەهەمان شێوە ڕێگەیان نەدەدا لە ئاسمانیشەوە پێشڕەوی بکەن. هێرشەکانی داگیرکەران بە چەکی کیمیایی، بۆمبی فسفۆر و تەقەمەنی قەدەغەکراو لە مانگی نیساندا سوپای داگیرکەری تورکیا جارێکی دیکە ٧ جار بە بەکارهێنانی چەکی کیمیایی، بۆمبی فسفۆر و تەقەمەنی قەدەغەکراو دژی هێزەکانمان تاوانی شەڕی ئەنجامدا، هەوڵیدا تونێلەکانی بەرخۆدانمان بە ئامێری هەڵکەندن و شوڤڵی میکانیکی لەناو ببات و ٧٦ جار بە فڕۆکەی جەنگی، ١٢جار بە هەلیکۆپتەری شەڕ، ٢ جار بە درۆنی بۆمب ڕێژکراو و ٩٦٩٣ جار بە چەکی قورس، تۆپهاوێژ و هویتزەر هێرشی ئەنجامدا. هێزه کانمان له سەر بنەمای خۆ پاراستن، ١٧ جار له دژی داگیرکەران که له حاڵەتی هێرشکردندا بوون دەستوەردانیان کردووە، لە ئەنجامی ئەم دەستوەردانانەدا، داگیرکەرێک سزا درا و پێنج داگیرکەر بریندار بوون، هەروەها تانکێک و ٢ زرێپۆش و ٢ سیستەمی کامێرای چاودێری وتوپ هاوێژێک و ٢ درۆن و ١ ئامێری دژی پارازیت لەلایەن هێزەکانمانەوە تێکشکێنران، هەروەها زرێپۆشێک، کۆنتێنەرێک، پێگەیەک و درۆنێک خراوەتە خوارەوە و تێکشکێنران. چوار هەڤاڵمان کە بە فیداکارییەکی زۆرەوە خاکی پیرۆزی کوردستانیان لەدژی داگیرکەران دەپاراست و شانازی گەلەکەمان بوون و ئاڵای تێکۆشانیان بەرز ڕاگرتبوو، لە مانگی نیساندا شەهید بوون، جارێکی تر بە ڕێزداری و منەتدارییەوە یادی شەهیدانی نەمری دوێنێ، ئەمڕۆ و داهاتوومان بەرز رادەگرین. هەپەگە ئامارەکانی شەڕی مانگی نیسانی بەم شێوەیە خستە ڕوو؛   هێرشەکانی سوپای تورک هێرشی فڕۆکە جەنگییەکان: ٧٦ هێرشی هێلیکۆپتەر: ١٢ هێرش بە چەکی کیمیایی (فسفۆڕ): ٣ هێرشی درۆن بە تەقەمەنی: ٢ هێرشی تەقەمەنی قەدەغەکراو: ٤ هێرشەکان بە چەکی قورس و تۆپهاوێژ و هویتزەر: ٩٦٩٣ دەستوەردانەکانی گەریلا لە دژی هێرشەکان دەستوەردان لە دژی هێرشەکان: ١٧ لە هێرشەکاندا: ١٧

  کۆمسیۆنى باڵاى سەربەخۆى هەڵبژاردنەکانى عێراق وادەى تۆمارکردنى پارت و هاوپەیمانێتییەکانى بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنى کۆتایی ئەمساڵى پەرلەمان درێژکردەوە. کۆمسیۆن وادەی تۆمارکردنی ناوی پارت و هاوپەیمانییەکانی بۆ ماوەی 10 رۆژی دیکە درێژکردەوەکۆمسیۆن لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەى بەوەکردووە، وادەى تۆمارکردنى پارت و هاوپەیمانێتییەکان تا 14 ى ئەم مانگە درێژکراوەتەوە. تائێستا 64 هاوپەیمانێتی بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق تۆمارکراوە، کە سەرجەمیان هاوپەیمانێتیەکانی پێشوون و کۆمسیۆن چاوەڕێیە داواکاریی بۆ دووبارە بەشداری کردن بە هەمان ناو و قەوارەوە پێشکەش بکەن. بەوتەى کۆمسیۆن، گۆڕانکاریی لە بەشێک لە هاوپەیمانێتییەکان رویداوە، لە روی بەشداریی کردنی حیزب و لایەنی نوێ، یان کشانەوەی حیزبەکان لەو هاوپەیمانێتییە، بۆ ئەوەش پێویستە داواکاریی پێشکەشی فەرمانگەی پارت و لایەنە سیاسییەکانی کۆمسیۆن بکەن بۆ تۆمارکردنی ئەو گۆڕانکارییانە. بەپێی دوایین ئاماری کۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، 314 پارت و قەوارەی سیاسی رێگەی بەشداریی کردنی هەڵبژاردنیان پێدراوە و 70 پارت و حیزبی نوێیش داوای تۆمارکردنیان کردووە.

  لەئەنجامی هێرشە بەردەوامەكانی حوسییەكانی یەمەن بۆ سەر ئیسرائیل، ئەمڕۆ موشەكێكی ئاڕاستەی فڕۆكەخانەی تەلئەبیب كردوە و بەهۆیەوە چەند كەسێك برینداربون، وەزیری بەرگریش بەڵێن دەدات كە؛  وەڵامێكی بەهێزیان بدەنەوە. لە بڵاوكراوەیەكدا حوسییەكانی یەمەن (ئەنساروڵا) ئاشكرایانكرد، ئەمڕۆ یەكشەممە بەموشەكێكی دورهاوێژ لە جۆری بالستی فڕۆكەخانەی گۆریونیان لە ناوچەی یافا لە تەلئەبیب بەئامانج گرتوە. وتیشی: هێرشەكە لەلایەن تیمێكی شارەزای سەربازییەوە ئەنجام دراوە و بەوردی ئامانجەكەیان پێكاوە، بەهۆشیەوە زیانیان بە فڕۆكەخانەكە گەیاندوە. لای خۆشیەوە، حكومەتی ئیسرائیل هەواڵەكەی پشتڕاستكردوە و راشیگەیاند: لە ئەنجامی هێرش كردنە سەر فڕۆكەخانەی تەلئەبیب چەند هاوڵاتییەك بەسوكی برینداربون، بەهۆشیەوە سەرجەم كەشتەكانی فڕۆكەخانەكە بەشێوەیەكی كاتی راگیران. هاوكات، یسرائیل كاتس، وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند: هەركەسێك هێرش بكاتە سەر وڵاتەكەی بەدڵنیاییەوە وەڵامی بەهێزی دەدەنەوە. حوسییەكانی یەمەن لەڕێی مووشەكێكەوە فڕۆكەخانەی بن گۆریۆنیان لە ئیسرائیل کردە ئامانج و بەهۆیەوە هەشت کەس برینداربوون، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل هەڕەشەی تووند دەکات. بەگوێرەی هەواڵی میدیاکانی ئیسرائیل، بەیانیی ئەمڕۆ سیستمی بەرگریی ئاسمانی وڵاتەکەیان نەیتوانیووە رێگری بکات لە مووشەکێک کە لە یەمەنەوە ئاڕاستەکراوە و فڕۆكەخانەی بن گۆریونی کردووەتە ئامانج، فریاگوزاریی ئیسرائیلیش ئاماژەی بەوەکردووە، هەشت برینداری هێرشی سەر فڕۆکەخانەى بن گۆریۆن چارەسەرکراون، بەڵام برینی یەکێکیان سەختە.

وەزارەتی بەرگریی تورکیا، کوژرانی سەربازێکی لە هەرێمی کوردستان راگەیاند و هەپەگەش دەڵێت، تورکیا لە سێ رۆژدا زیاتر لە هەزار جار هێرشی کردووەتە سەریان. وەزارەتی بەرگریی تورکیا رایگەیاند، سەربازێکیان بەناوی چاوش ئۆندەر ئۆزەن، لە کاتی کێوماڵی ناوچەیەک لە خواکورک لە هەرێمی کوردستان، بەهۆی تەقینەوەی بۆمبێکی چێندراوەوە بە سەختی بریندار بووە و لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستداوە. هاوکات ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل "هەپەگە" رایگەیاند، سوپای تورکیا لە ماوەی سێ رۆژی کۆتایی مانگی رابردوودا، هەزار و 76 جار بە چەکی قورس، تۆپ و موشەک، پێنج جار بە فڕۆکەی جەنگی و سێ جاریش بە چەکی قەدەغەکراو، هێرشی کردووەتە سەر ناوچەکانی ژێر دەستیان. سەرەڕای ئەو پرۆسەیەی ماوەی حەوت مانگە لە تورکیا دەستیپێکردووە و پەکەکەش ئاگربەستی تاکلایەنەی راگەیاندووە، شەڕ و پێکدادنەکانی نێوان سوپای تورکیا و پەکەکە بەردەوامە، بەتایبەت لەناوچەکانى سنوورى ئامێدى.

  بڕیارە پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ تەرمی سری سورەیا ئۆندەر، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و ئەندامی شاندی ئیمراڵی، لە ئەستەنبوڵ بەخاکبسپێردرێت. ئۆندەر کە زیاتر بە کەسایەتییەکی سیاسی ناسرابوو، لە هەمانکاتدا دەرهێنەر، سیناریست، بەرهەمهێنەر، ئەکتەر و رۆژنامەنووس بوو. لە ساڵی2013ـەوە یەکێک بووە لە کەسایەتییە دانوستانکارەکان لە پرۆسەی چارەسەری پرسی کورد لە باکووری کوردستان، یەکێک بوو لە ئەندامانی شاندی ئیمراڵی و پەیوەندیی لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجالان. دەم پارتی لە پەیامی سەرەخۆشیدا رایگەیاندووە، بە خەمێکی قووڵەوە هەواڵی کۆچی دوایی ئۆندەریان پێگەیشتووە، درێژە بە رێگاکەی دەدەن بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی. ژمارەیەک لە سەرکردە سیاسییەکانی تورکیا و کوردستان وەک عەبدوڵا ئۆجالان، رەجەب تەیب ئەردۆغان و مەزڵوم کۆبانێ و نێچیرڤان بارزانی پەیامی سەرەخۆشیان بڵاو کردەوە و رۆڵی ئۆندەریان لە پرۆسەی ئاشتیدا بەرزنرخاند.

هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی به سەرۆکایەتی ئەمریکا بەردەوامن له گواستنەوەی كەرەستە سەربازییەكانیان له ناوچەکانی رۆژهەڵاتی سوریا، له چوارچێوەی پرۆسەی چۆڵکردن و سەرلەنوێ خۆ رێكخستنەوە، به ئامانجی کەمکردنەوەی بوونی خۆیان له هەندێک خاڵی سەربازی. بەگوێرەی سەرچاوە هەواڵییە ناوخۆییەکان، دوێنێ‌ هێزەکانی هاوپەیمانان کەرەستەی سەربازی و لۆجستییان لە بنکەی شەدادی لە گوندەواری باشوری حەسەکەوە گواستووەتەوە بۆ ناو خاکی عێراق و، لە رێگەی کاروانی بارهەڵگری گەورەوە بنکەکەیان بەجێهێشتووە. لە هەمان کاتدا فرۆکە جەنگییەکانی ئەمریکا، ژێرخانی دەوروبەری بنکەی کێڵگەی نەوتی "ئەلعومەر"یان لە گوندەواری رۆژهەڵاتی دەیرلزور کردووەتە ئامانج و خاپوریان كردووە، ئەوەش چەند رۆژێک دوای چۆڵکردنی بەشێک لە بنکەکە. ماڵپەری تەلەفزیۆنی سوریا بڵاویكردەوە، رۆژی هەینی زیاتر لە  (٢٠٠) ئۆتۆمبێلی سەربازی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە بنکەکانی "کۆنیکۆ و ئەلعومەر" لە گوندەواری  رۆژهەڵاتی دەیرلزور بەرەو پارێزگای حەسەکە کشاونەتەوە. کشانەوەکە شوێنە گرنگەکانی وەک گوندی سەوز (کێڵگەی کۆنیکۆ) و فورات (کێڵگەی ئەلعومەر)ی لەخۆگرتبوو، جگە لە دامەزراوەیەکی بچووکتر کە وردەکارییەکانی ئاشکرا نەکراون. سەرچاوەیەک لە ناو هێزەکانی سوریای دیموکرات راگەیاندووە، هێزەکانی ئەمریکا لەچەند بنكەیەكدا جێگردەبن كە ژمارەیان لە پێنج بنکەی سەرەکی زیاتر نەبێت لە ناوچەكانی باکوری رۆژهەڵاتی سوریا، کە لانیکەم سێ بنکەیان لە پارێزگای حەسەکە جێگیرن. لە ئێستادا هێزەکانی ئەمریکا لە سوریا لە (١٧)بنکە و (١٥) خاڵی سەربازی جێگیرن، کە (١٧) شوێنیان لە پارێزگای حەسەکەیە،(٩) یان لە پارێزگای دەیرلزورو و (٣)یان لە پارێزگای رەقەیە.

  لە کاتێکدا تا ئێستا وادەی چوارەمین خولی دانوستانە ئەتۆمییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا نادیارە، مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران جەختی لەوە کردەوە کە وڵاتەکەی ئایندەی خۆی بە ئەنجامی ئەو وتووێژانە نابەستێتەوە. هەروەها جەختی لەوە کردەوە کە تاران لە پێگەی لاوازییەوە دانوستان لەگەڵ ئەمریکا ناکات. لەلایەکی دیکەوە، مەسعود پزیشکیان ڕۆژی یەکشەممە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تاران تایمز ڕایگەیاند، ئەگەر دانوستانەکان بگاتە بنبەست، وڵاتیش ناگاتە بنبەست. ئاماژەی بەوەشکرد، لەماوەی ڕابردوودا هەندێک کەس دەیانگوت ئەگەر ڕێککەوتنێک نەکرێت کێشە دروستدەبێت، بەڵام ئێمە ئایندەی وڵاتەکەمان و خۆمان و هەرێمەکەمان بە هیچ شێوەیەک نەبەستووەتەوە بە دانوستانەوە و بەردەوامین لە کارەکانمان. ئەم لێدوانانە دوای ئەوە هات کە خولی چوارەمی دانوستانی ناڕاستەوخۆی نێوان تاران و واشنتۆن کە بڕیار بوو ڕۆژی شەممە (٣ی ئایار) لە ڕۆما بەڕێوە بچێت، بە هۆکارێک کە سوڵتانییەتی عومان کە سەرپەرشتی دانوستانەکانە ڕایگەیاندبوو تەکنیکی و لۆجستیکی دانوستانەکان ڕاگیرا. تاوەکو ئێستا ئێران و ئەمریکا سێ جار گفتوگۆیان کردووە، بە گوتەی هەر دوو لایەن ئەرێنی بوون.   وڵاتانی رۆژئاوا و ئیسرائیل پێیانوایە، ئێران لە دروستکردنی بۆمبی ئەتۆمی نزیکبووەتەوە؛ تاران ئەوە رەتدەکاتەوە و دەڵێت، ئامانج لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی تەنیا بەرهەمهێنانی وزەی کارەبا و لێکۆڵینەوەی پزیشکییە.   دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا بەردەوام جەخت لەوە دەکاتەوە دەیەوێت بۆ یەکلاییکردنەوەی چالاکییە ئەتۆمییەکانی ئێران، لەگەڵ ئەو وڵاتە گفتوگۆ بکات، لە هەمانکاتیشدا هەڕەشەی کردووە کە ئەگەر گفتوگۆکان نەگەنە ئامانج، ئێران بۆردوومان دەکرێت.   وەزیری دەرەوەی ئێرانیش چەند جارێک باسی لەوە کردووە، ''ئەگەر خواستی ئەمریکا تەنیا ئەوەیە کە ئێران چەکی ئەتۆمی نەبێت، ئەمە خواستێکە کە دەکرێت بەدیبێت و دەتوانین بەو خواستە بگەین. بەڵام ئەگەر داواکاریی نالۆژیکییان هەبێت، سرووشتییە کە رووبەڕووی کێشە دەبینەوە".

  کەجەکە بەبۆنەی کۆچی دوایی سری سورەییا ئۆندەر ڕایدەگەیەنێت، لە ژیانیدا بۆ دوو گەل تێکۆشانی کرد. لە ڕێگەی کەسایەتی و کارە هونەریەکانییەوە بەشدارییەکی گەورەی لە گەشەپێدانی کۆمەڵایەتیدا کردووە.  سری سورەییا ئۆندەر شەوی سێشەممە، 15ـی نیسانی 2025 تەندروستیی تێکچوو، دواتر دەرکەوت کێشە لە شاخوێنبەری دڵی هەبووە، دوای ئەوەی 18 رۆژ لە بەشی چاودێریی چڕ مایەوە، ئێوارەی شەممە، 3-5-2025 لە نەخۆشخانەیەکی ئیستەنبووڵدا کۆچی دوایی کرد. هاوسەرۆکایەتی کۆنسەی بەڕێوەبەری کەجەکە سەبارەت بە کۆچی دوایی سری سورەیا ئۆندەر ئەندامی شاندی ئیمرالی پەیامێکی سەرەخۆشی بڵاوکردەوە. کەجەکە لە پەیامەکەیدا ڕایگەیاند کە ڕاستترین ڕێگایە بۆ بەرزڕاگرتنی یادی ئۆندەر، بەهێزکردن و بەرەوپێشبردنی تێکۆشانە بۆ دیموکراسی و ئاشتی لەسەر بنەمای ڕێزگرتنمان بۆ بەڕێزی و بەرزڕاگرتنی ئامانجەکانی، درێژە بە هەوڵەکانی دەدەین.  داوا لە هەموو لایەک دەکەین لەو شوێنەی کە وازی لێهێنابوو، بە وەفاداری بە یادی بەنرخی سری سورەیا ئۆندەر تێکۆشانی دیموکراسی و ئاشتی لە ئەستۆ بگرن و هەوڵ وتێکۆشانی زیاتر بدەن بۆ بە ئەنجام گەیاندنی ئەم تێکۆشانە." دەقی پەیامەکەی کەجەکە بەم شێوەیەیە "بەداخێکی زۆرەوە بیستمان کە بەڕێز سری سورەیا ئۆندەر، پاش ئەوەی ماوەی ١٨ڕۆژ لە ژێر چاودێری چڕی نەخۆشخانەدا بەهۆی جەڵتەی دڵەوە چارەسەری بۆ دەکرا، گیانی لەدەستداوە. هەرچەندە پزیشکەکان بارودۆخیان زۆر ئاڵۆز و ناجێگیر ڕاگەیاند، بەڵام وەک هەموو کەسێک، ئێمەش لەو باوەڕەدا بووین و چاوەڕوانی ئەوەمان دەکرد کە سری سورەیا ئۆندەری هێژا بەسەرکەوتووی ئەم دۆخە تێپەڕێنێت. بەداخەوە، وا پێش نەهات. ڕۆلەی بەنرخی گەلەکەمان کە تورکیە چاوەڕوانییەکی زۆری لێ هەبوو و بە هەوڵەکانی بەشدارییەکی گرنگی لە تێکۆشانی ئازادی و دیموکراسی و ئاشتیدا کردبوو، بەداخەوە کۆچی دوایی کرد.  ڕایدەگەیەنین کە لەدەستدانی تێکۆشەرێکی وەها بەنرخ ئێمەی بەڕاستی خەمگین کرد. بەو بۆنەوە سەرەتا پرسەو سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی بنەماڵەی هێژای، دۆستانی، هاوکارانی و کۆمەڵگەی هونەری، سینەما و دەم پارتی و گەلەکەمان دەکەین و بەڕێزدارییەوە یادی بەرزی دەکەینەوە. شەهیدی ئاشتی و دیموکراسییە سری سورەیا ئۆندەر لە کاتی تێکۆشانی بۆ ئاشتی و دیموکراسی نەخۆش کەوت و بەداخەوە ژیانی لەدەستدا. بۆیە شەهیدی ئاشتی و دیموکراسیە. هەروەها سری سورەیا ئۆندەر کەسایەتیەکی گەورەی تێکۆشەر بوو.  سۆسیالیست، شۆڕشگێڕ و وڵاتپارێز بوو. ژیانی خۆی بە تێکۆشان بۆ سۆسیالیزم، دیموکراسی و ئازادی تەرخان کرد. بەو بۆنەوەش رەنجێکی زۆریدا. گرنگترین تایبەتمەندی ئەو ئەوە بوو کە؛ لە کاتێک کە پێشەنگێکی گرنگی تێکۆشانی سۆسیالیزم و بزووتنەوەی سۆسیالیستی بوو لە تورکیا، لە لایەکی دیکەشەوە لە ڕێگەی پشتیوانیەکانی لەگەڵ گەلی کورد لە تێکۆشاندا بوو.  لە ژیانیدا بۆ دوو گەل تێکۆشانی کرد. لە ڕێگەی کەسایەتی و کارە هونەریەکانییەوە بەشدارییەکی گەورەی لە گەشەپێدانی کۆمەڵایەتیدا کردووە. هەروەها بە ڕێگەی هونەرەکەیەوە بوێرانە، کاریگەرانە و بەجوانی ڕاستی کۆمەڵایەتی نیشان دەدا و ئەو دۆخەی هەبوو دەیخستە ژێر پرسیار و سەرەنجی قووڵترەوە. ڕێبازی ما‌هێرەکان و یڵماز گونایەکانی بە شێوەیەکی شایستە نوێنەرایەتی دەکرد سری سورەیا ئۆندەری ‌هێژا کە تایبەتمەندییە ئەرێنییەکانی ناتوانرێت بە زمان باسی لەسەر بکرێت، لە ڕێگەی ژیان، هونەر و تێکۆشانی خۆی بۆ سۆسیالیزم و دیموکراسی بە شێوەیەکی شایستە نوێنەرایەتی لە ڕێبازی ماهێرەکان، دەنیز، ئیبراهیم و یڵماز گونایەکانی دەکرد و یەکێک بوو لەو تێکۆشەرە گرنگانەی کە ئەم سیاسەتەی گەیاندە ڕۆژی ئەمڕۆ. ئێمە بە ڕێزدارییەوە یادی بەرز ڕادەگرین و جارێکی تر سەری ڕێزی لەبەر دادەنوێنین. لە مانگی ئایار مانگی شەهیدان شەهید بوو. بەم بۆنەیەوە، لە کەسایەتی ئەودا بە ڕێزداری و پێزانینەوە یادی هەموو شەهیدانی مانگی ئایار و سەرجەم شەهیدانی شۆڕش و دیموکراسی بەبیر دێنینەوە.

  مەزهەر ساعیدی، سەرۆکی ڕوانگەی پەرلەمانیی، رەخنەی لە كاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەگرێت و دەڵێت، (200) پەرلەمانتار بەشداری دانیشتنەکانی پەرلەمانیان نەکردووە، ئەمە جگە لەوەی لەم خولەی ئێستادا تەنها (10) یاسا پێشنیاز کراون. ساعیدی ئاماژەی بەوەشكردووە، پەرلەمان لە کۆی (٣٢) دانیشتنی ئەم وەرزەی ئێستای تەنها شەش دانیشتنی ئەنجامداوە، بە تێکڕا رێژەی (١٧٣) پەرلەمانتار ئامادەی دانیشتنەكان بوون. سەرۆکی روانگەی پەرلەمانیی، لە لێدوانێكدا بە كەناڵی "العهد"ی وتووە، سەرۆکایەتی پەرلەمان خۆی لە بڵاوكردنەوەی ناوى ئامادەنەبوون و ئامادەبوونی پەرلەمانتاران بەدوور گرتووە، ئەوەش پێشێلکردنی روونی رێکارەکانە. بەوتەی ناوبراو، لە خولی ئێستادا تەنها (10) پێشنیازی یاسایی تۆمارکراوە، (200) پەرلەمانتار بەشداری دانیشتنەکان نەکردووەو یەک کەسیشیان قسەی نەکردووە، ئەمەی بە "تاوان" وەسفکرد. وتيشى، تێگەیشتن لە ئەرکی پەرلەمان پاشەكشێی بەخۆیەوە بینیوە، بەو پێیەی زۆرێک لە پەرلەمانتاران گۆڕاون بۆ جێبەجێکردن نەک یاسادانان. ساعدی جەختی لەوە کردەوە،  کارکردن لە پەرلەمان بووەتە ململانێی سیاسی و، بەهۆی تێنەگەیشتن لە ئەرکەکانی پەرلەمان، وەزارەتەکان پاڵیان لێداوەتەوە.

پۆلیسی بەریتانیا رایگەیاند، پێنج کەسیان بە تۆمەتی ویستی کاری تیرۆریستی لەو وڵاتە دەستگیر کردووە.  چواریان هاووڵاتی ئێرانین، بەڵام ناسنامەی پێنجەمیان ئاشکرا نەکردووە.    رۆژی شەممە، سێی نیسانی 2025، پۆلیسی بەریتانیا رایگەیاند کە پێنج گومانلێکراویان دەستگیرکردووە، لەنێویاندا چوار هاووڵاتی ئێرانی هەن بە گومانی ئەوەی پیلانی هێرشی "تیرۆریستی"ـیان لە نێو بەریتانیا هەبووە.    بەگوێرەی زانیارییەکانی پۆلیس، گومانلێکراوەکان لە شارەکانی لەندەن، سویندن و مانچستەر دەستگیر کراون و تۆمەرتبارکراون بەوەی "پیلانیان هەبووە هێرش بکەنە سەر شوێنێکی گشتیی دیاریکراو"    پۆلیس لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاندووە، دەستگیرکراوەکان تەمەنیان لەنێوان 29 بۆ 46 ساڵیدایە، بە گومانی "ئامادەکاری بۆ کردەوەی تیرۆریستی" دەستگیرکراون و ئێستاش لەژێر لێکۆڵینەوەدان و لەگەڵ ئاشکرا کردنی ناسنامەی چواریان کە هاووڵاتی ئێرانین، ناسنامەی دەستگیرکراوی پێنجەمیان ئاشکرا نەکردووە.    دۆمینیک مۆرفی، سەرۆکی بەشی دژەتیرۆری پۆلیسی بەریتانیا لەوبارەیەوە رایگەیاند، "ئەمە لێکۆڵینەوەیەکی خێرایە و ئێمە بە چڕی لەگەڵ لایەنەکانی پەیوەندیدار لەسەر هێڵین بۆ ئەوەی لە نوێترین زانیارییەکان ئاگاداریان بکەینەوە".   ئەو بەرپرسەی پۆلیسی بەریتانیا ئاماژەی بەوەدا، "لێکۆڵینەوەکان هێشتا لە قۆناخی سەرەتاییدان و ئێمە بەدوای چەندین رێگەی دیکەدا دەگەڕێین بۆ دۆزینەوەی هەر هۆکارێک لەبارەی ئەو گرووپە، لەگەڵ ئەوەش بۆ دەستنیشانکردنی ئەوەی کە ئایا هیچ مەترسییەکی زیاتر لەسەر خەڵک هەیە کە پەیوەندی بەم بابەتەوە هەبێت".   مۆرفی ئاماژەی بەوەشدا "ئێمە لە هاووڵاتییان تێدەگەین کە رەنگە نیگەران بن بەم پێشهاتە، بەڵام وەک هەمیشە داوایان لێدەکەین چاوکراوە بن و ئەگەر شتێکیان بینی یان گوێبیستی شتێکی گوماناوی بوون، راستەوخۆ پەیوەندیمان پێوە بکەن." 

  رۆژنامەی "واشنتۆن پۆست" لەزاری دوو سەرچاوەی ئاگادارەوە ئاشکرایکردووە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریکا لە مایک واڵتز، راوێژکاری پێشوی ئاسایشی نیشتمانی توڕە بووە، دوای ئەوەی وا دەرکەوتووە پشتیوانی هەڵوێستی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلی كردووە، کە پێی وایە کاتی ئەوە هاتووە گورزی سەربازی لە ئێران بوەشێنرێت. بەگوێرەی ئەو دوو سەرچاوەیە، واڵتز گفتوگۆیەكی چڕی لەگەڵ ناتانیاهۆ سەبارەت بە بژاردە سەربازییەکان لەدژی تاران ئەنجامداوە، ئەوەش پێش کۆبونەوەی نێوان ناتانیاهۆ و ترەمپ لە كۆشكی سپی. ئاماژەیان بەوەشكردووە، هەرچەندە واڵتز بۆ چەند هەفتەیەکیش لە پۆستەکەی مایەوە، سەرەڕای بڵاوبونەوەی "ئابڕوبەری سیگناڵ"، بەڵام بێزاری ترەمپ لە جۆش و خرۆشی بەردەواميی بۆ بەکارهێنانی هێزی سەربازی دژی ئێران، بڕیاری دوورخستنەوەی خێراتر کردووە. هەندێک لە ئیدارەی ئەمریکا پێیان وایە، واڵتز هەوڵیداوە پارسەنگەكە بەرەو کردەوەی سەربازی بگۆڕێت، بە هەماهەنگی تەواو لەگەڵ ئیسرائیلییەکان هەڵسوكەوتی كردووە.

  فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سووریای دیموکرات بۆ کۆچی دوایی سری سورەیا ئۆندەر، لە پەیامێکدا ڕایگەیاند: هەوڵەکانی ئۆندەر بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی بۆ هەمیشە لە هزری گەلان دەمێنێتەوە. مەزڵوم عەبدی لەپەیامەکەیدا دەڵێت: هەواڵی کۆچی دوایی سری سورەیا ئۆندەر خەمباری کردین، هەوڵەکانی ئۆندەر بۆ ئاشتی و چارەسەری و پێکەوەژیان جێگەی خۆی لە دڵ و یادەوەری خەڵکیدا گرتووە فەرماندەی گشتیی هەسەدە وتیشى: پرسە و سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی بنەماڵەی بەڕێزیان و دۆستان و دەم پارتی دەکەین. ئەمڕۆ شه‌ممه‌، 3ـی ئایاری 2025، مێدیاكانی توركیا بڵاویان كرده‌وه‌، سری سوره‌یا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و پەرلەمانتاری پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) کە هاوکات ئەندامی شاندی ئیمراڵییشە، له‌ ته‌مه‌نی 63 ساڵی كۆچی دوایی كرد. هاوكات نه‌خۆشخانه‌ی فلۆرێنس لە ئیستانبوڵ، كه‌ لێی خه‌وێندرابوو، ڕایگەیاندراوێکی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و تێیدا هاتووە، ئۆندەر، ئەمڕۆ کاتژمێر 16:10 بەهۆی لەکارکەوتنی چەندین ئەندامی جەستەی گیانی سپارد. ئۆندەر لە 15 نیسانی ئەمساڵدا، بەهۆی جەڵتەی دڵەوە بەپەلە گەیاندرایە نەخۆشخانە و نەشتەرگەری بۆ کرا. بۆ ماوەی 18 ڕۆژ لەژێر چاودێری پزیشکیدا بوو.