هەپەگە: هێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ سەر پێگەکانیان بەردەوامن

کۆمیسیۆنی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ پرسى سوریا رۆژی شەممە هۆشداریدا و رایگەیاند، پەرەسەندنەکانى ئەم دواییە و توندوتیژی و پێکدادان لە نزیک دیمەشق بە قووڵی جێگەی نیگەرانییە. کۆمسیۆنەکە رایگەیاندووە، بە گوێرەى زانیارییەکان، زانیارییەکان لە شەڕ و پێکدادانەکانی ئەم دواییە لە چەند ناوچەیەکی سوریا، بە تایبەتی جەرامانە و ئەشرەفیە سەحنایە، زیاتر لە 100 کەس کوژراون. لیژنەکە لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەشکردووە، بەهۆی بەردەوامی هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیلیش بۆ سەرانسەری خاکی سوریا، مەترسیی زیاتر پارچەپارچەبوون و زیانگەیاندن بە هاووڵاتیانی مەدەنی زیاتر بووە. ئاماژەی بەوەشکرد، بڵاوبوونەوەی هاندانی توندوتیژى و قسەی رق و کینە، لە سۆشیال میدیا، سووتەمەنی توندوتیژییە و هەڕەشە لە یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی سوریا دەکات و ئەوەش مەترسییەکان زیاد دەکات. لیژنەکە داوای لە هەموو لایەنەکان کردووە، دەستبەجێ شەڕەکان رابگرن و هەموو رێگەیەک بۆ کەمکردنەوەی توندووتیژییەکان و گفتوگۆدا بگیرێنە بەر، جەختیشیکردووەتەوە، دەبێت ئەولەویەت بدرێت بە پاراستنی هاووڵاتیانی مەدەنی و دەستەبەرکردنی مافە سەرەتاییەکانیان. هەروەها کۆمسیۆنەکە روونیکردووەتەوە، دەبێت حکومەتی کاتی لێکۆڵینەوەی خێرا و بێلایەن و شەفاف و سەربەخۆ لەم پێشێلکارییانە بکات، کە لە ناوچە جیاوازەکان کراون. ئەمە لەکاتێکدایە، سوپاى ئیسرائیل بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە، چەند ناوچەیەکى جیاى سوریاى کردە ئامانج و ئەوەشى بە فەرمى پشتڕاستکردەوە.  

  وەزیری بەرگریی عێراق دەڵێت، لەگەڵ سووریا بەرێژەی ٪99 سنوورەکانی عێراق پارێزراوە و ئەو 1٪ەی ماوە، تەنیا بۆ ئەگەری روودانی دزەکردنی چەکدار و هەڵەی سەربازیی دیاریکراوە. سابت عەباسی، وەزیری بەرگریی عێراق لە دیمانەیەکدا لەبارەی سنوورەکانی نێوان عێراق و سووریا رایگەیاندووە، لەپاش کەوتنی دەسەڵاتی ئەسەد، وەک پێویست مامەڵە لەگەڵ ئەو سنوورانە کراوە و هێزی ئەمنی و تایبەتی تیادا بڵاوکراوەتەوە. ئاماژەی بەوەشکردووە، لە سنوورەکانەوە جوڵەی داعش بەدیکراوە بەتایبەتی لە بیابانی تەدموور و ناوچەکانی بەرامبەری لە عێراق، وەکخۆی دەڵێت، جگە لەوەی لە سووریاوە هێزی تایبەت رەوانەی ئەو ناوچانە کراوە، بەڵام ئەو جوڵانە کۆنترۆڵکراون و لەگەڵ هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە هەماهەنگیدان. وەزیری بەرگریی عێراق ئاشکراشیکردووە، لە ئەمساڵدا ژمارەیەکی زۆر لە ئەندامانی داعش کوژراون کە بەشێکیان والی و فەرماندەی ناسراوی ئەو رێکخراوە بوون. لەبارەی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا، سابت عەباسی دەڵێت، لە دانوستانەکاندا بەشێوەیەکی راستەوخۆ باس لە گرووپە چەکدارەکانی عێراق نەکراوە، چونکە ئەوە بە کێشەیەکی ناوخۆیی عێراق دادەنرێت. دەشڵێت، بەشێکی زۆری ئەو گرووپانە لەژێر کۆنترۆڵی دەستەی حەشدی شەعبیدان، بۆ بەشەکەی دیکەشی، لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی عێراقدا، بەردەوامن لە گفتوگۆکردن و فشاری زیاتر بۆ چەکداماڵین و کۆکردنەوەی چەک لەچوارچێوەی دەوڵەتدا.

  دانوستانەکان سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی ئێران پەرەسەندنێکی بەرچاوى بەخۆوە بینیوە، زانیاریی نوێش دزەپێکراوە و ئاژانسى رۆیتەرزیش دەڵێت، “چوارچێوەی سەرەتایی” بۆ رێککەوتنی ئەتۆمی نێوان واشنتۆن و تاران دانراوە، کە ئەم چوارچێوەیە لە بنەڕەتدا لەسەر بنەمای رێککەوتنی ساڵی 2015 دانراوە، لەگەڵ چەند هەموارکردنەوەیەک بۆ ئەو رێککەوتنە. زانیارییە دزەپێکراوەکان و پێشهاتە نوێیەکان مشتومڕیان لەسەر سروشتی رێککەوتنە پێشبینیکراوەکە دروست کردووە، بەوەى ئایا گفتوگۆکان جدین؟ یان تەنها ئاگربەستێکی تەکنیکییە، کە دەرگاى قەیرانەکە بە کراوەیی دەهێڵێتەوە؟ بەگوێرەی ئاژانسی رۆیتەرز، تاران پێشنیازى راگرتنی بەرهەمهێنانی ئەو مووشەکانەی توانای هەڵگرتنی کڵاوەى ئەتۆمییان هەیە، وەک ساز بۆ رۆژائاوە لێکداوەتەوە، ئەمەش گومانەکانى لەبارەى بەردەوامى دانوستانەکان زیادکردووە. موسادق پوور، بەڕێوەبەری ناوەندیی لێکۆڵینەوە ستراتیژییەکانی ئێران لەو بارەوە قسەى بۆ سکاى نیوز کردووە و ئاشکرایکردووە، رێککەوتنێک نزیکە، بەڵام هۆشدارییدا لە “زیادەڕەوی” رەتکردنەوەى پێشنیازەکان، ئەوەش بەهۆى ئەوەى بەشێک لە بەرپرسانى ئەمریکا لەگەڵ رێککەوتنەکەدا نین زانیارییەکان ئاماژە بەوەش دەکەن، کە رێککەوتنە پێشنیازکراوەکە بریتییە لەکەمکردنەوەی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ لەسەدا 3.67 و کەمکردنەوەى رێژەى هەناردەى یۆرانیۆم و زیادکردنى ژمارەى چاودێرەکان لە ناوەندە ئەتۆمییەکانى ئێران، ئەمە جگە لەدانانى کۆت و بەند بۆ بەرهەمهێنانى مووشەک لە ئێران. بە گوتەی موسادق پوور، ئێران “بەشێک لەم پێشنیازانە بە پاشەکشە نازانێت”، بەڵکو واى دەبینێت، ئەوە پلانى خۆیەتى و نایەوێت پرسى ئەتۆمى بۆ بوارى سەربازى بەکاربهێنێت. لەلایەکى دیکەوە ئیسرائیل ئەو رێککەوتنە بە “دووبارەبوونەوەی رێککەوتنی ساڵی 2015” دەبینێت و جەختی لەسەر پابەندبوونی بە داواکاری “پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ ئاستى سفر” و هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی بەرنامە ئەتۆمی و مووشەکییەکەى ئێران و کردووەتەوە. ئالۆن ئەڤیتار، راوێژکاری پێشووی وەزارەتی بەرگریی ئیسرائیل لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ بەرنامەی “ژووری هەواڵ”ـی سکای نیوز رایگەیاند، حکومەتی ئیسرائیل سێ رێگا لەبەرچاو دەگرێت، کە ئەوانیش برینیت لە بەردەوامبوون لە فشارەکانی واشنتۆن بۆ هەموارکردنەوەی رێککەوتنەکە و چڕکردنەوەی چالاکی هەواڵگریی بۆ پەکخستنی بەرنامەی ئەتۆمى ئێران و بژاردەی سەربازی ئەگەر رێگای یەکەم و دووەم شکستیهێنا. ئاڤیتار وێڕای داننان بە توانای ئیسرائیل بۆ ئەنجامدانی هێرشی ئاسمانیی سنووردار بۆ سەر دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێران، جەختی لەوە کردووەتەوە، “هەر کارێکی گەورە و هێرشى فراوان لە دژى ئێران بەبێ هەماهەنگی تەواو لەگەڵ ئەمریکا ئەنجامنادرێت”. هەروەها بە گوێرەى راپۆرتێکى ئەسۆشیەیتد پرێس، واشنتۆن تەلئەبیبی ئاگادارکردووەتەوە، دانوستان لەگەڵ ئێران بەردەوامە، بۆیە پشتیوانی لە هیچ هێرشێکی سەربازی ناکات. هەر بە گوێرەى راپۆرتەکە، بەمە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رووبەڕووی تەحەددای ناوخۆیی دەبێتەوە و نیگەرانیشە لەوەی سەرپێچیکردنی لە هەڵوێستی ئەمریکادا، ببێتە هۆی گۆشەگیریی سیاسی و دیپلۆماسی. لە بارەى هەڕەشەکانی ئیسرائیل، موسادق پوور ئەگەری هێرشی سەربازیی ئیسرائیلی بە بێ پشتیوانی ئەمریکا بە دوور دەزانێت و ئیسرائیل لەو بارەوە هەنگاو نانێت.

  ئەمریکا پێش سەردانەکەی ترەمپ بۆ ڕیاز ڕێککەوتنى کڕینى چەکى سەربازى و مووشەکی بە بڕی 3.5 ملیار دۆلاری لەگەڵ سعوودیە پەسەند کرد. ئەمەش لەکاتێکدایە، ئەمریکا ئامادەکاری دەکات بۆ پێشکەشکردنی پاکێجێکی چەک بە بەهای زیاتر لە 100 ملیار دۆلار لە سعودیە لە سەردانەکەى ترەمپدا. بڕیارە ناوەڕاستی ئەم مانگە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا، سەردانی سعودیە و قەتەر و ئیمارات بکات و چوار رۆژ لەو وڵاتانە بمێنێتەوە. وەزارەتى دەرەوەى ئەمریکا ڕایگەیاند، کۆنگرێسیان لەڕێککەوتنەکە ئاگادارکردووەتەوە، سعودیه لەکڕینی هەزار موشەکی ئاسمانی بۆ ئاسمانی مامناوەندی AIM-120 لەخۆدەگرێت. دەزگای هاریکاری ئاسایشی بەرگریی پنتاگۆن لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند، "ئەم فرۆشتنە پێشنیار کراوە پاڵپشتی سیاسەتی دەرەوە و ئامانجەکانی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریکا دەکات لەڕێگەی باشترکردنی ئاسایشی وڵاتێکی هاوبەش کە بەشدارە لە سەقامگیری سیاسی و پێشکەوتنی ئابووری لە ناوچەی کەنداو". ڕێککەوتنەکە سەرەتای ڕۆژی شەممە ڕاگەیەندرا، پێدەچێت یەکێک بێت لەو فرۆشتنانەى کە ترەمپ لە سەردانەکەیدا بۆ شانشینی ئەمریکا ڕایبگەیەنێت.  سعودیە پێشتر ڕایگەیاندووە، دەیەوێت لە ماوەی چوار ساڵی داهاتوودا 600 ملیار دۆلار وەبەرهێنان لە ئەمریکا بکات، پێدەچێت وەک ڕێگەیەک بێت بۆ سەرنج ڕاکێشانی ترەمپ بۆ ئەوەی جارێکی دیکە شانشینی سعودیە هەڵبژێرێت بۆ یەکەم گەشتی فەرمی وەک سەرۆک کۆمار.  کۆشکی سپی ئەمەریکا ئاشکرای کردووە؛ سەردانەکەی ترەمپ بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە رۆژانی 13 بۆ 16ـی ئایار دەخایەنێت و دەبێتە دووەم سەردانی سەرۆکی ئەمەریکا بۆ دەرەوەی وڵات لە ویلایەتی دووەمی سەرۆکایەتی لە 20ـی کانونی دوومی ئەمساڵ.

  ەڕێوەبەرایەتی خۆسەر، پێنج کەسی خانەوادەیەکی داعشی لە بنەڕەتدا ئەڵمانی، ڕادەستی وڵاتەکەیان کردەوە.  ئۆفیسی ڕاگەیاندنی پەیوەندییەکانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەر ڕایگەیاند: دوێنێ شاندێکی ئەڵمانی بەسەرۆکایەتی كریستیان كلاین، سەرۆکی بەشی کاروباری کونسوڵی و یاسایی لە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا، سەردانی ڕۆژئاوای کوردستانی کردووە و لەگەڵ هاوسەرۆکی بەڕێوەبەرایەتی پەیوەندیی دەرەوە گوڵستان عەلی و ئەندامی دەستەی بەڕێوەبەرایەتییەکە خالید ئیبراهیم کۆبووەتەوە. بەپێی ڕاگەیاندراوەکە، لەو کۆبوونەوەیەدا، هەردوولا باسیان لە ڕەوشی سووریا بەگشتی و کۆنفرانسی کوردی و دانووستانەکانی نێوان بەڕێوبەرایەتی خۆسەر و شام کراوە، هەروەها ئەو ئاستەنگانەی خرانە بەردەم بەڕێوەبەرایەتی خۆسەرن بۆ پاراستنی خانەوادەی داعشەکان. لەچوارچێوەی ئەو سەردانەی شاندی ئەڵمانیا بۆ ڕۆژئاوای کوردستان، ئافرەتێک و چوار منداڵی ئەڵمانی کە لە خانەوادەی داعشەکانن، ڕادەستی شاندە ئەڵمانییەکە کرانەوە.

  وەزارەتی دارایی عێراق رەتیدەکاتەوە، بۆ پڕکردنەوەی کەمی نەختینەیی حکومەت پەنای بۆ بەکارهێنانی یەدەگی بانکی رافیدەین بردبێت، دەشڵێت: کۆی یەدەگی بانکی ڕافیدەین لەگەڵ بانکی ناوەندی 8 ترلیۆن و 540 ملیار دینارە بە هیچ شێوەیەک دەستی لێ نەدراوە، لە ژێر هیچ ناونیشانێکدا. دوینێ جێگرى سەرۆکى لیژنەى پیشەسازى و بازرگانى لە پەرلەمانى عێراق رایگەیاندبوو، حکومەت سەرجەم پارەى هاوڵاتییانى لە بانکەکانى رەشید و رافیدەین راکێشاوە، ئەوەش دواى سەرپشککردنى وەزارەتى دارایی بۆ بەکارهێنانى "پارەی بارمتەی باج" بۆ دابینکردنى موچە و خەرجییەکانى دیکەى دەوڵەت. ئەمڕۆ شەممە وەزارەتی دارایی و ئابوری عێراق رونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتوە، ئەو پارانەی لە بانکەکانی رەشید و رافیدەین رادەکێشرێن پارەی دانراوی هاوڵاتیان و باڵانسی بیمەی بانکەکان نییە، بەڵکو حساباتی سەرەوەرت وەزارەتی داراییە و لەو بانکانەدا دانراوە و بەپێی رێنماییە دارایی و کارگێڕییەکان لەچوارچێوەی بودجەی گشتیدا تەرخان دەکرێتەوە. دەشڵێت: بانکەکانی ڕافیدەین و ڕەشید نەختینەیی بەرز و یەدەگی نەختینەیی دەپارێزن و لەو ڕێژانە زیاترە کە بانکی ناوەندی دیاریی کردوە، هەروەها بە بەردەوامی ئەرکەکانیان لە خەرجکردنی موچە و داراییکردنی پڕۆژەکان و جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان ئەنجام دەدەن. وەزارەتەکە دەشڵێت: یەدەگی یاسایی بانکی ڕافیدەین لە بانکی ناوەندی لە ئێستادا نزیکەی نۆ ترلیۆن دیناری عێراقییە، ئەمەش گوزارشتە لە بەهێزی پێگەی دارایی بانکی ڕافیدەین. ئاماژەی بەوەشکردوە، شەفافیەت لە وەزارەتی دارایی فیدراڵ بەجۆرێکە بوەتەهۆی بەرزکردنەوەی متمانەی هاوڵاتییان بە ئابوری وڵاتەکەیان و وەبەرههێنانی جیهانی بۆخۆی راکێشاوە و هەلی کاری رەخساندوە. یاسر حوسەینى جێگرى سەرۆکى لیژنەى پیشەسازى و بازرگانى لە پەرلەمانى عێراق لە چاوپێکەوتنێکى تەلەفزیۆنیدا ئاماژەى بەوەکرد، بەڕێوەبەرانى بانکەکانى رەشید و رافیدەین لیژنەى داراییان ئاگادارکردووەتەوە کە حکومەت سەرجەم پارەى بانکەکانى راکێشاوە، لەکاتێکدا پارەى ئەو بانکانە پارەى باج نییە بەڵکو پارەى هاوڵاتییانە.

فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل شەوی  رابردوو (18) هێرشی ئاسمانییان لە سەرتاسەری سوریا ئەنجامدا، كە بە توندترین هێرش دادەنرێت لە سەرەتای ئەمساڵەوە. سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، هێرشە ئاسمانیەكانیان ژێرخانی سەربازیی سوریای كردووەتە ئامانج. سوپای ئیسرائیل لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، هێرشیان کردووەتە سەر پێگەی سەربازی و سیستمی موشەکی دژە فڕۆکە و ژێرخانی موشەکی زەوی بۆ ئاسمان لە سوریا، بەبێ ئەوەی وردەکاری زیاتر بخاتەڕوو. سوپای ئیسرائیل لە پۆستێکدا لە سەكۆی "ئێكس" جەختیكردووە، بەردەوام دەبێت لە ئۆپەراسیۆنەکانی بۆ بەرگریکردن لە ئاسایش و هاوڵاتیانی  ئیسرائیل. ئاژانسی هەواڵی سانا بڵاویکردەوە، لە ئەنجامی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر دیمەشق و دەوروبەری، کەسێک کوژراوە و چوار کەسی دیکەش برینداربوون. فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل لە نزیک نەخۆشخانەی حەرەستا لە باکوری رۆژهەڵاتی دیمەشقی پایتەختی سوریا، هێرشیان كردووەتە سەر فەوجی (41)، هەروەها هێرشیان كردووەتە سەر گەڕەکی بەرزە لە باکوری پایتەخت. هاوكات هێرشێکی ئاسمانی بارەگای فیرقەی یەکی رژێمی پێشوی کردووەتە ئامانج، لەگەڵ دەوروبەری شاری حەما لە ناوەڕاستی سوریا و پێگە سەربازییەکانی ناوچەی جەبەل شەعرە لە پارێزگای لازقیەو چەندین ناوچەی تر لە سوریا.

  ئاژانسی هەواڵی "ئیرنا" بڵاویكلادەوە، ئاسایشی نیشتمانی عێراق بڕیاریدا بە قەدەغەكردنی سەرجەم چالاکییەکانی ئەو حزب و گروپانەی ئۆپۆزسیۆنی ئێرانن لەناو خاکی عێراق، بە تایبەتی لە هەرێمی کوردستان، ئەوەش لە چوارچێوەی پابەندبونی بەغداد بە پتەوکردنی ئاسایشی سنورەکان و پەیوەندییە دووقۆڵییەکان لەگەڵ ئێران.  بەگوێرەی بەڵگەنامەیەکی فەرمی کە لەلایەن دیوانی سەرۆکایەتی حکومەت و راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی لە عێراق بڵاوکراوەتەوە، فەرمان ئاڕاستەی دەزگا ئەمنی و سەربازییەکان و دەسەڵاتی دەروازە سنورییەکان و حکومەتی هەرێم کراوە، بۆ گرتنەبەری رێوشوێنی پێویست بۆ جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە، کە بریتییە لە: 1-داخستنی بارەگای ئەو گروپانە و رێگریكردن لە هەر چالاکیەکی سیاسی، میدیایی و سەربازییان. 2-رێگرتن لە بەکارهێنانی خاکی عێراق وەک سەکۆیەک بۆ دنەدان یان ئەنجامدانی هێرش بۆ سەر ئێران. 3-توندکردنەوەی چاودێری لەناوچە سنورییە هاوبەشەکان، بەتایبەتی ناوچە شاخاوییەکان، کە پێشتر لەلایەن هەندێک گروپەوە بەکاردەهێنران. 4-پتەوکردنی هەماهەنگی ئەمنی نێوان بەغداد و هەولێر بۆ دڵنیابون لە جێبەجێکردنی بڕیارەكە بە تەواوی. هەر لەو چوارچێوەیەدا، ئەمڕۆ هەینی، هێزە ئەمنییەکانی پارێزگای سلێمانی حزبە كوردییەكانی ئێرانیان ئاگاداركردووەتەوە لە ماوەی  (10) رۆژدا بارەگاکانیان چۆڵ بکەن. ئەمجەد حسێن پەناهی، سەرکردەى كۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران، بە ماڵپەری "جبال"ی راگەیاندووە، هێزە ئەمنییەکانی سلێمانی بە فەرمی ئاگاداریان کردونەتەوە لە پێویستی چۆڵکردنی بارەگاکانیان لە زڕگوێز لە ماوەی (10) رۆژدا. ئاماژەی بەوەشکردووە، رێنماییەکان بەوشێوەیەیە بچنە ناوچەی سورداش و لەوێ نیشتەجێبن، بەپێچەوانەوە بەهێز ناوچەكەیان پێ چۆڵدەكرێت. لای خۆیەوە، عەقید سەلام عەبدولخالق، وتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان، راگەیاند، ئەو رێکارانە بەشێکن لە جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتنە ئەمنییەی لە نێوان بەغدادو تاران ئەنجامدراوە، بە ئامادەبونی نوێنەرانی هەرێمی کوردستان و حزبی کۆمەڵە. رونیشیکردەوەتەوە، چەندین جار ماوەی  مانەوەی ئەو حزبانە درێژکراوەتەوە، دواجاریش تا (1)ی ئایار بووە. وتوشیەتی، زیاتر لە (98) خانوو بۆ حزبە کوردستانییەکانی ئێران لە ناحیەی سورداش سەر بە قەزای دوکان لە پارێزگای سلێمانی دروستکراون، دەتوانن لەوێ‌ نیشتەجێ بن.

  بەرێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستان رایدەگەیەنێت، ئەمساڵ خزمەتگوزارییەکی دیکە پێشکەش بە زیارەتکاران دەکرێت ئەویش دابیکردنی سیم کارتی ئەنتەرنێت و پەیوەندی خۆراییە بۆ هەمو زیارەتکاران کە بۆ جێبەجێکردنی حەج رو لە سعودییە دەکەن. وتەبێژی بەرێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستان، کاروان ستونی رایگەیاند، پیشکەشکردنی ئەم خزمەتگوزارییە بەهۆی هەماهەنگی و پەیوەندی توندوتوڵی سەرۆکی شاندنی حاجیانی کوردستان "شێخ نیاز راغب نەقشبەندی"یەوەیە کە لەگەڵ دەستەی باڵای حەج و عومرەی عێراقدا هەیەتی. وتوشیەتی؛ بەردەوامن لە پەیوەندییەکانیان بۆ ئەوەى زۆرترین ئاسانکارى بۆ زیارەتکاران بکرێت، هەربۆیە خزمەتگوزارییەکانى ئەمساڵ جیاوازن لە ساڵانى رابردو و پێویست ناکات زیارەتکاران لەگەڵ گەیشتنیان بە سعودیە سیمکارت بکڕن و ئەو خزمەتگوزارییەیان بەبێ بەرامبەر بۆ دابینکراوە. ناوبراو ئەوەشی خستوتەرو؛ "بە پێی ئەو گرێبەستەی کە لەگەڵ کۆمپانیای کنان کە بریکاری سەرەکی کۆمپانیای ئیس تی سی سعودی کراوە، هەر زیارەتکارێک سیمکارتێکی ئەنتەرنێت کە 5 گیگا بایت ئەنتەرنێت و 120 خولەک پەیوەندی لەخۆدەگرێت بە خورایی لە دەروازەی عەرعەر بە زیارەتکارانی گەشتی وشکانی و لە شاری مەککەی پیرۆزیش بۆ زیارەتکارانی گەشتی ئاسمانی پێشکەش دەکرێت". ئەویشی خستەوەڕو، جگە لە دابینکردنی سیم کارتی ئەنتەرنێت و پەیوەندی بۆ زیارەت کاران، بۆ هەر پاسێک کە زیارەتکاران دەگوازێتەوە بە رێگای وشکانی راوتەرێکی ئەنتەرنێت دابین دەکرێت کە 30 کەس دەتوانن سود لە ئەنتەرنێتەکەی وەربگرن ئەمە لە کاتیكدایە بڕیار وایە رۆژی 16ی ئەم مانگە یەکەم وەجبەی زیارەتکارانی حەج، لە هەرێمی کوردستانەوە بەرە وڵاتی سعودییە بەرێ بکەون، و بە گویڕەی زانیارییەکانی حەج و عەمرەی هەرێمیش ئەمساڵ پێنج هەزار و 136 زیارەتکار، بەمەبەستی بەجێهێننای فەریزەی حەج ڕو لە سعودییە دەکەن.

ئەنجوومەنی باڵای بەرگریی لوبنان، هۆشداریی توندیدا بە حەماس لە بەکارهێنانی خاکی ئەو وڵاتە بۆ "ئەو کارانەی کە هەڕەشە لە ئاسایشی نەتەوەیی وڵات دەکەن. ئەمەش دوای هەڵدانى چەند موشەکێک بەرەو ئیسرائیل، بەوهۆیەوە سوپاى ئیسرائیل بۆردومانی باشووری لوبنان و گەڕەکی باشووری بەیروتى کرد لەوەڵامى هێرشەکەى حەماسدا. محەممەد مستەفا ئەمینداری گشتی ئەنجوومەنی باڵای بەرگری لوبنان، ڕۆژى هەینى ڕایگەیاند، جۆزێف عۆن، فەرماندەی باڵای سەربازیی و سەرۆک کۆماری لوبنان لە میانی کۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەندا جەختی لەوە کردووەتەوە کە حەماس یان هەر کوتلەیەکی دیکە ڕێگەی پێنادرێت سەقامگیری وڵاتەکە تێکبدات، جەختیشی کردەوە کە یەکپارچەیی خاکی لوبنان لە پێش هەموو شتێکدایە. مستەفا ئاماژەی بەوەشکرد، عۆن لەو کۆبونەوەیەدا جەختی لە گرنگی خۆڕازینەبوون کردووەتەوە سەبارەت بە هەوڵەکانی گۆڕینی لوبنان بۆ سەکۆیەک بۆ ناسەقامگیری، هەروەها پێویستی تەسلیمکردنی چەکی "نایاسایی" بەپێی بەڵگەنامەی ڕێککەوتنی نیشتمانی. ئەمینداری گشتی ئەنجومەن لە درێژەی قسەکانیدا وتی عۆن جەختی لەسەر پێویستی کارکردن بۆ سەقامگیری وڵات و پاراستنی ئاسایش و درێژکردنەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت کردەوە.  هەروەها جەختی لە پێویستی تەحەمول نەکردنی هەر هەوڵێک بۆ تێکدانی سەقامگیری وڵات و چارەسەرکردنی هەر کاردانەوەیەکی دۆخی سوریا لەسەر دۆخی ناوخۆی لوبنان بەتایبەتی سەبارەت بە ئاوارەکانی سوریا کردەوە.  

وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا، جەخت لە هەڵوێست و هەنگاوەکانی درێژەدان بە دانوستان دەکاتەوە و ئاماژەی داوە، بەدەر لە درێژەدان بە ڕەوتی دیبلۆماتی و ئامادەیی بۆ دانوستان، بە هیچ شێوەیەک فشار و زمانی هەڕەشە قەبووڵ ناکەین. لە ڕاگەیەندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئێران هاتووە، پێداگری ئەمەریکا لەسەر درێژەدان بە سیاسەتی گەمارۆ و سەپاندنی سزاکان، کارێکی نائاساییە، چونکە سەرۆکی ئەمەریکا لە نامەکەیدا بۆ ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران، بۆ چارە کردنی کێشە و قەیرانەکان جەختی لە بژاردەی دیبلۆماتی کردبووەوە. هەروەها ڕاشیگەیاندووە، سەرۆک کۆماری ئێران بە نیازپاکی و بە پشتیوانی خۆڕاگری گەلی ئێران هەنگاوی بۆ دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمەریکا ناوە. وەزارەتی دەرەوەی ئێران ئاماژەشی داوە، لە سێ گەڕی ڕابردووی دانوستانەکان، کۆماری ئیسلامی ئێران لەسەر بنەمای ماف و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان هەنگاوی ئاشتیانە لە پرسی ئەتۆمی و کۆتایی هێنان بە سزا و گەمارۆکان ناوە، ئێستاش پابەندە بەردەوام بێت لە ڕەوتی دانوستانەکان، بەڵام بە هیچ شێوەیەک هەڕەشە و فشار قەبووڵ ناکات. هەروەها هەر سزایەک کە لە بەرژەوەندی گەلی ئێران بدات، دژبەری ماف و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکانە، هەربۆیە درێژەدان بە سیاسەتی سزادانی کۆمپانیا بازرگانی و ئابوورییەکانی ئێران سەرکۆنە دەکەین و ئەم هەنگاوەی ئەمەریکاش لەلایەن گەلی ئێرانەوە بە نیاز خراپی ئەمەریکا بەرانبەر بە ڕەوتی دیبلۆماتی چاوی لێدەکرێت، هەربۆیە سەپاندنی سزاکان جگە لە دووبارە کردنەوەی ئەزموونە شکست خواردووەکانی پێشوو هیچ ئەنجامێکی دیکەی نابێت. پێنجشەممە 1ـی ئایاری 2025، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس، نووسیبووی: دەبێت تەواوی فرۆشی نەوت و بەرهەمە نەوتییەکانی ئێران ڕابگیرێن. جەختی لەوەش کردەوە، هەر وڵاتێک یان کەسێک، نەوت یان بەرهەمە نەوتییەکان لە ئێران بکڕێت، دەستبەجێ سزای بەسەردا دەسەپێندرێت و ڕێگەی پێ نادرێت بۆ لەمەودوا بازرگانی لەگەڵ ئەمەریکا بکات.

  هێزەکانی پاراستنی گەل (هەپەگە) ڕایدەگەیەنێت سوپای تورکی داگیرکەر هەرێمەکانی پاراستنی مەدیای سێ جار بە چەکی قەدەغەکراو، پێنج جار بە فرۆکەی جەنگی و ١٠٧٦ جار بە چەکی قورس، تۆپ و موشەکهاوێژ بۆردوومان کردوە. هەروەها دەشڵێت: بە درۆنی بۆمب هەڵگر هێرشی تونێلەکانی بەرخۆدانمانی لە گۆڕەپانی سنینی دەکرد و لە ئەنجامدا درۆنە بۆمب هەڵگرەکە لە ناوبرا. ڕاگەیاندراوەکەی ناوەندنی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە بەمجۆرەیە: "هێرشەکانی سوپای تورکی داگیرکەر بە چەکی قەدەغەکراو؛ ٢٩ی نیسان و ١ی ئایار لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ تونێلەکانمان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی چیای ئامێدی سێ جار بە چەکی قەدەغەکراو بۆردوومان کراوە. هێرشەکانی سوپای تورکی داگیرکەر بە فرۆکەی جەنگی؛ ٢٨،٢٩ و ٣٠ نیسان لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ گۆڕەپانی بەرخۆدانی چیای بەهار پێنج جار بە فرۆکەی جەنگی بۆردوومانکراوە. هێرشەکانی سوپای تورکی داگیرکەر بە چەکی قورس، تۆپ و موشەکهاوێژ؛ ٢٩، ٣٠ و ١ی ئایار لە هەرێمی خواکوڕکی گۆڕەپانەکانی بەرخۆدانی بەری زینێ، لۆلان و سنینی ٤٢ جار، لە هەرێمی چیای گۆڕەپانی چیای زەنگل، چیای ڕەشیت، زێڤکی، گرگاشی، سپینداری، میژی، دێرەشی ٩٠ جار، لە هەرێمی مەتینا گۆڕەپانەکانی بەرخۆدانی شێلازی، بێشیلی، سەرێ مەتینا ٤١٧ جار، لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ گۆڕەپانەکانی بەرخۆدانی چیای ئامێدی، چیای بەهار ٥٢٧ جار؛ بە گشتیی ١٠٧٦ جار بە چەکی قورس، تۆپ و موشەکهاوێژ بۆردوومانکراوە. ٢٩، ٣٠ و ١ی ئایار سوپای تورکی داگیرکەر لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ لە گۆڕەپانەکانی بەرخۆدانی چیای بەهار و چیای ئامیدی بە شۆفڵ هێرشی کردە سەر تونێل و سەنگەرەکانمان. دەستوەردانی هێزەکانمان لە بەرانبەر هێرشەکان؛ ٢٩ی نیسان لە کاتژمێر ١٥:٣٠ لە هەرێمی خواکوڕک وەڵامی داگیرکەران درایەوە کە بە درۆنی بۆمب هەڵگر هێرشی تونێلەکانی بەرخۆدانمانی لە گۆڕەپانی سنینی دەکرد و لە ئەنجامدا درۆنە بۆمب هەڵگرەکە لە ناوبرا. ٢٩ی نیسان لە کاتژمێر ١٣:٣٠ و ١٣:٤٥دا لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی بازی هەرێمی مەتینا لە دژی ئامانجەکان لە ئامادەکاری هێرشدا هێزەکانمان یەژا ستار بە چەکی نیو ئۆتۆماتیک و قەناس دەستوەردانیان کرد. لە ئەنجامی ئەم دەستوەردانەدا گورزی لە موڵگەیەک درا و سیستەمێکی کامێرای چاودێری لە ناوبرا. ٢٩ی نیسان لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ لە بەرانبەر داگیرکەران کە بە شۆفڵ هێرشی سەنگەر و تونێلەکانمانیان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی چیای بەهار دەکرد، بە چەکی نیو ئۆتۆماتیک دەستوەردان کرا و گورز لە شوفڵەکە درا. ٣٠ی نیسان لە کاتژمێر ١٥:٠٥دا لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی چیای ئامێدی لە بەرانبەر داگیرکەران کە بانگەوازی خۆڕادەستکردنی دەکرد و هێرشی سەنگەر و تونێلەکانمانیان دەکرد، بە شێوازێکی تایبەت دەستوەردان کرا و گورز لە مۆڵگەیەک درا."

  سەرۆکایەتى کۆمارى سوریا ڕایدەگەیەنێت هێرشى ئیسرائیل بۆ سەر ناوچەیەکى نزیک لە کۆشکى سەرۆکایەتى سوریا هەنگاوێکى مەترسیدارە، ئەو هێرشەى ئیسرائیل بۆ سەر دامەزراوەکانى سوریا پێچەوانەى هەنگاوەکانە بۆ هێورکردنەوەى دۆخى وڵات. رۆژی هەینی دووی ئایاری 2025، سوپای ئیسرائیل لە راگەیێندراوێکدا رایگەیاند، فڕۆکە جەنگییەکان شوێنێکیان لە تەنیشت کۆشکی سەرۆکایەتی بۆردوومان کردووە. لەبەیاننامەیەکدا، سەرۆکایەتى کۆمارى سوریا دەڵێت ئیدانەی هێرشەكەی دوێنێی ئیسرائیل دەكەین بۆ سەر كۆشكی سەرۆكایەتیی سوریا، هەروەها دەشڵێن: سازش لە سەروەریی و ئاسایشی سوریا ناكەین و بە هەموو ئامرازێكی بەردەست بەرگریی لە مافەكانی گەلەكەمان دەكەین. هێرشەکەی ئەمڕۆی ئیسرائیل دووەم هێرشی سوپای ئیسرائیلە لەم هەفتەیە دەیکاتە سەر سووریا.    هێرشەکانی ئیسرائیل دوای ئەوە هاتن، لە دوو رۆژی رابردوو شەڕی خوێناوی لەنێوان چەکدارانی دروز و هێزە ئەمنییەکانی سەر بە دیمەشق دروستبوو و دەیان کەس کوژران.

ڕێکخراوى نێودەوڵەتی خاچی سوور هۆشداری دا کە هاوکاری و بەدەمەوچوونە  مرۆییەکان لە کەرتی غەززە "لە لێواری داڕمانی تەواودایە"، ئەمەش دوای ئەوەدێت ماوەى دوو مانگە ئیسرائیل ڕێگری لە هاتنی هەموو پێداویستییەکانی یارمەتییەکان بکات بۆ ناو خاکی غەززە. ڕۆژی هەینی ئەو ڕێکخراوە لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، ئەگەر دەستبەجێ دەست بە پێداویستییەکانی فریاگوزاری نەکرێتەوە، ئەوا ICRC ناتوانێت ئەو خۆراک و دەرمان و پێداویستییە سەرەکیانە بەدەستبهێنێت کە پێویستیانە بۆ درێژەدان بە زۆرێک لەو بەرنامانەی کە لە غەززە بەڕێوەی دەبات. ئەوان لەبەشێکى دیکەى بەیاننامەکەیاندا دووپاتی ئەوە دەکەنەوە، بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان ئیسرائیل پابەندە بە بەکارهێنانی هەموو ئامرازە بەردەستەکان بۆ دڵنیابوون لەوەی کە پێداویستییە سەرەتاییەکانی دانیشتوانی مەدەنی لەژێر کۆنترۆڵی ئەودا دابین دەکرێن. ئەو هۆشداریدا لەوەی "ئەگەر گەمارۆدانەکە بەردەوام بێت، ئەوا بەرنامەکانی وەک چێشتخانە کۆمەڵایەتییەکانی ICRC کە زۆرجار تاکە ژەمێک دابین دەکەن کە خەڵک ڕۆژانە وەریدەگرن، تەنها دەتوانن بۆ چەند هەفتەیەک کاربکەن. لەلایەکى دیکەوە خاچی سوورى نێودەوڵەتى هۆشداریدا لەوەی ئەو نەخۆشخانە مەیدانییەی کە لە غەززە بەڕێوەی دەبات، بەهەمان شێوە بەدەست "کەمبوونەوەى مەترسیدار لە خۆراک و پێداویستییە پزیشکییەکانەوە دەناڵێنێت، لەگەڵ کەمبوونەوەی هەندێک دەرمان و پێداویستییەکان. جگە لەوەش لیژنەکە ئاماژەی بەوەدا کە "پچڕانی تۆڕەکانی ئاو، لەوانەش داخستنی بۆری ئاو و لەناوبردنی بارهەڵگرەکانی ئاوەڕۆ، مەترسییەکی بەرزی قبوڵنەکراوی تووشبوون بە نەخۆشییە گواستراوەکانی ئاوی دروستکردووە".

  وەزیری دەرەوەی ئێران ڕایگەیاند، دواخستنی خولی چوارەمی دانووستانەكانی نێوان واشنتۆن و تاران بە هۆكاری لۆجستیكی و تەكنیكی بووە، دەشڵێت، لە دانووستانەكاندا هیچ گۆڕانكارییەك بە ئامانجی گەیشتن بە چارەسەری هەندێ پرس ڕووی نەداوە. عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران سەبارەت بە هۆكاری دواخستنی خولی چوارەمی دانووستانەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ واشنتۆن، كە بڕیاربوو سبەینێ لە ڕۆما بەڕێوە بچێت، لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس ڕاگەیاندراوێكی بڵاوكردەوە. لە ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، لەگەڵ عومان و ئەمریكا بڕیارمان داوە، بە هۆكاری لۆجستی و تەكنیكی خولی چوارەمی دانووستانەكان بۆ كاتێكی نادیار دوابخەین. ئەوەشی خستەڕوو، لە دانووستانەكاندا هیچ گۆڕانكارییەك بە ئامانجی گەیشتن بە چارەسەری هەندێ پرس ڕووی نەداوە. ئاماژەی بەوەشكرد، هیچ گۆڕانكارییەك لە هەڵوێستی ئێمە بۆ گەیشتن بە چارەسەری دانووستان ڕووی نەداوە، بەڵكو لە هەموو كاتێك زیاتر سوورین بە گەیشتن بە ڕێككەوتنێكی دادپەروەرانە و هاوسەنگ، كە كۆتایی هاتنی سزاكان مسۆگەر بكات و متمانەی نێوانمان بەهێزتر بكات. دەشڵێت، بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران بۆ هەمیشە بە ئاشتیانە دەمێنێتەوە، دەبێت ڕێز لە مافەكانی ئێران بگیرێت. جێگای ئاماژەیە، پێشتر عومان دواخستنی خولی داهاتووی دانووستانەكانی نێوان واشنتۆن و تارانیان لە بارەی پرسی ئەتۆمی ئێران ڕاگەیاندبوو، كە بڕیاربوو سبەی شەممە لە ڕۆما بەڕێوەبچێت.