چی دەزانیت لە بارەی پیاوی تاوردەوە؟

دلێر عەبدوڵڵا بەپێی بڕیارێكی حزبی، ئاڵوگۆڕ لەپۆستەكانی قایمقام و پارێزگاری سلێمانیدا دەكرێت، ئاوات محەمەد قایمقامی قەزای ناوەندی سلێمانی ئاماژەی بەوەدا كەئامادەیە ببێتە پارێزگارو بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە لەهەرجێیەك بێت خزمەت بەخەڵكی سلێمانی دەكات، دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی هیچ قسەیەكی لەوبارەیەوە نییەو بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی ناوبراو نایەوێت ببێتە قایمقام و لەحاڵەتی جێبەجێكردنی ئاڵوگۆڕەكەدا دەچێتەوە سەر كارەكەی پێشووی خۆی كەپلەی مامۆستاییە لەزانكۆی سلێمانی. لەچوارچێوەی گۆڕانكارییە ئیدارییەكانی سنووری پارێزگای سلێمانی، بڕیارە ئاڵوگۆڕ لەپۆستەكانی قایمقام و پارێزگاردا بكرێت، ئاوات محەمەد قایمقام بخرێتە شوێنی دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی، هەروەها دكتۆر هەڤاڵ بكرێتە قایمقامی قەزای ناوەندی سلێمانی. بەڵام بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر ئامادە نییە ئەو پۆستە وەربگرێت و بڕیاریداوە پاش جێبەجێكردنی گۆڕانكارییەكە، بچێتەوە سەركارەكەی پێشووی كەمامۆستاییە لەزانكۆی سلێمانی. هاوڵاتی ئەوەی زانیوە كەیەكێتی دەیەوێت دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر لەپۆستی پارێزگاری سلێمانی دووربخاتەوەو كۆتایی بەو ماوەیە بهێنێت كە بۆ پۆستەكەی دكتۆر هەڤاڵ درێژكراوەتەوە، لەجێیدا ئاوات محەمەد قایمقامی ئێستای سلێمانی بكاتە پارێزگار، لەوبارەیەوە ئاوات محەمەد بەهاوڵاتی وت «جارێ نەبووەتە رەسمی، تەنها دەنگۆیەكەو بیستوومانە، هیچ نووسراوێك یان ئاگاداركردنەوەیەكمان پێنەگەیشتووە، هەركات ئاگاداركراینەوە ئەوكات ئامادەین بۆ هەر بەرپرسیارەتییەك بۆ خزمەتكردنی سلێمانی و هاووڵاتیانی پارێزگاكەمان». هەڤاڵ ئەبوبەكر لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە 30ی نیسانی ساڵی 2014 توانی لەكۆی 359,600 دەنگی بزووتنەوەی گۆڕان، 241,241 دەنگ بەدەستبهێنێت، پاش ململانێیەكی زۆری یەكێتی و بزووتنەوەی گۆڕان لەسەر پۆستی پارێزگار، دواجار یەكێتی رەزامەندی لەسەر ئەوەدا كەناوبراو بكرێتە پارێزگارو لە رۆژی 4ی كانونی یەكەمی ساڵی 2017 ئەو پۆستەی پێدراو تائێستاش لەسەر ئەركەكەی بەردەوامە. بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، بەهۆی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم لەلایەن دادگای فیدڕاڵی، ئاڵوگۆڕكردنی ئەو دوو پۆستە لەڕێی رێكەوتنی نێوان گۆڕان و یەكێتییەوە دەكرێت و ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بۆ ئەوە ئاگادار نەكراوەتەوە، لەوبارەیەوە هۆشیار ئیسماعیل ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەسەر لیستی یەكێتی بەهاوڵاتی وت «ئەو گۆڕانكارییە لەڕێی مەڵبەندی سلێمانی و باژێروای گۆڕانەوە دەكرێت، تائێستا ئێمە هیچ نووسراوێكمان بۆ نەهاتووەو بەهۆی بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵییەوە كارەكانمان راگیراوە». تائێستا ئاشکرا نەبووە کە کەی ئەو گۆڕانکارییە دەکرێت، بەڵام بەپێی وتەی چەند سەرکردایەتییەکی یەکێتی کەنەیانویست ناویان ئاشکرا بکرێت ئەوەیان بۆ هاوڵاتی خستەڕوو کەبڕیارەکە لەلایەن قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم، جێبەجێ دەکرێت و کاتەکەی دیارنییە. رۆژی 24ی مانگی سێپتەمبەری رابردوو، دادگای فیدڕاڵی عێراق بڕیاریدا بەهەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم، بۆ ئەوەش مۆڵەتی 60 رۆژ دیاریكرا تائەنجومەنی نوێی پارێزگاكان دیاریبكرێت، بەڵام تائێستا هیچ هەنگاوێك لەو رووەوە نەنراوە، ئەندامەكەی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی بەهاوڵاتی وت «كاری ئێمە راگیراوەو تائێستاش هیچ هەنگاوێك نەنراوە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردن یان دیاریكردنی ئەنجومەنی نوێ بۆ راییكردنی كاروبارەكان». لەئەگەری جێبەجێكردنی بڕیارە حزبییەكە بۆ ئاڵوگۆڕی هەردوو پۆستەكە، دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر نایەوێت ئەركەكەی ئاوات محەمەد بگرێتە ئەستۆ، لەوبارەیەوە سەرچاوەیەك لەپارێزگای سلێمانی بەهاوڵاتی وت «دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر بەگونجاوی نازانێت ببێتە قایمقام، ئەو لەبەرنامەیدایە بگەڕێتەوە سەر كارەكەی پێشووی خۆی و جارێكی تر وەك مامۆستا لەكۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەكانی زانكۆی سلێمانی دەستبەكارببێتەوە». لەگەڵ ئەوەی هەڤاڵ ئەبوبەكر ئامادەنەبوو هیچ قسەیەك لەوبارەیەوە بۆ هاوڵاتی بكات، بەڵام قایمقامی سلێمانی نەیشاردەوە كە ئامادەیە بۆ ئەوەی هەر ئەركێك هەبێت پێی بسپێردرێت، لەوبارەیەوە ئاوات محەمەد بەهاوڵاتی وت «هەر ئیشێك خزمەت بەخەڵك بكات، ئامادەم بیكەم و بەئەركی سەرشانی خۆشمی دەزانم. هیچ شتێكم بەڕەسمی پێم رانەگەیەنراوە، بەڵام كەپێم وترا بێ دوودڵی لەخزمەتی خەڵكدا دەبم بەتایبەت ئەركێك كە لەنەتیجەدا خزمەتی خەڵك بكات. هەروەها من دواجار مۆزەفم لەهەر شوێنێك ئەركم بدەنێ من ئامادەم جێبەجێی بكەم. من لەگەڵ جەنابی پارێزگار وەك دوو براو دوو هاوڕێ ئیشەكانی خۆمان دەكەین و هیچ كێشەیەكیش لەنێوانماندا نییە، بەپێچەوانەشەوە جەنابیان زۆر هاوكارمە لەجێبەجێكردنی ئەركەكاندا». لەسەروبەندی بانگەشەكانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی سلێمانی لەساڵی 2014 دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر وەك كاندیدی بزووتنەوەی گۆڕان لەدیبەیتی زانكۆی گەشەپێدانی مرۆیی لەشاری سلێمانی ئەوەی راگەیاند كەپاش هەڵبژاردنەكە پێویستە بەرپرسە گەندەڵەكانی هەرێم بەدوای ئیشدا بگەڕێن, وەك ئاماژەیەك بۆ لێپێچینەوەو سزادانیان لەحاڵەتی دەرچوونی وەك پارێزگاری سلێمانی، هەربۆیە یەكێتی و بەرپرسانی ئەو حزبە كەوتنە دژایەتیكردنی ناوبراوو چەندین تۆمەت و ناتۆرەیان خستەپاڵی. بەڵام پێچەوانەی وتەو پێشبینییەكان دكتۆر هەڤاڵ ئەبوبەكر لەجێی رەزامەندی یەكێتیدا بوو هەربۆیە تائێستا لەپۆستەكەی بەردەوامە.

هاوڵاتی پاسەوانی یەكێك لەخوێندنگاكانی پەروەردەی رۆژئاوای سەنتەری دهۆك دوای ئەوەی كەئاشكرای دەكات بەڕێوەبەری ئەو خوێندنگایەی دەوامی تێدادەکات نەوتی دزیوە، لەخوێندنگاکە دەگوازرێتەوەو هەڕەشەی لێدەکرێت و لێی دەدرێت، كەیسەكەشی تائێستا یەكلایی نەبووەتەوە. ئەو پاسەوانەی دزیەكەی ئاشكراكردووە ناوی سەگڤان یونس سەلیمەو لەساڵی 2002 دامەزراوە. ئەو بینایەی نەوتەكەی لێ دزراوە دوو خوێندنگا تێیدا دەوام دەكەن کەبریتین لەخوێندنگای هەڵات و خوێندنگای مەلا ئەمین كەدەكەونە سنوری پەروەردەی رۆژئاوا. بەوتەی پاسەوانەكە زیاتر لەدوو بەرمیل نەوت دزراوەو لەجیاتی ئەوەی خەڵات بكرێت گوازراوەتەوە بۆ خوێندنگایەكی تر. سەگڤان یونس سەلیم وردەكاری رووداوەكەی بۆ هاوڵاتی خستەڕوو و وتی، «كاری من پاسەوانییە هەر شتێك لەخوێندنگا بكرێت من لێی بەرپرسم، بەڕێوەبەری خوێندنگای هەڵات كە ژنێكەو پیاوەكەی بەرپرسێكی یەكێك لەوەزارەتەكانی حكومەتی هەرێمە دوو جار نەوتی خوێندنگاکەی دزیوە. بەچاوی خۆم بینیومە دوای دەوام بەئۆتۆمبێلەكەی خۆی دەهاتە خوێندنگا جارێك بەدەبەو جارێك بەبەرمیل نەوتی دزی». بەپێی قسەی پاسەوانەکە، هەردوو رووداوەکە نێوانیان هەیەو لەماوەی چەند ساڵێکدا روویانداوە. «جارێك لەمانگی ئایاری ئەمساڵ بوو و جارێكی تر پێش چەند ساڵێك بووە، دوای ئەوەی بۆ رای گشتی و لایەنی پەیوەندیدار ئاشكرام كرد كە نەوت لەلایەن بەڕێوەبەری خوێندنگاكە دزراوە چەند كەسێكی نزیك لەبەڕێوەبەری خوێندنگا هەڕەشەیان لەمن كردو بەناوی ئاسایش لێیاندام و لەکوڕەکەشیاندام. هەموو بەڵگەیەكم هەیە وەک وێنەو ڤیدیۆ، هەروەها گۆڕینی قوفڵەكان»، سەگڤان یونس سەلیم وای وت. سەگڤان یونس سەلیم لەدایكبووی 1967 لەساڵی 2002 دامەزراوە. یەكەمجار لەخوێندنگای جگەرخوێن دەستبەكاربووە. دوای ئاشكراكردنی دزییەكە لەخوێندنگای هەڵات دەگوازرێتەوە بۆ خوێندنگای  «كەزان»ی كچان و دۆسیەكەی لەدادگایەو تائێستا یەكلایی نەكراوەتەوە. «لەبری ئەوەی خەڵات بكرێم، كوڕەكەم لەپێش چاوی خۆم بەتوندی لێی دراوەو بەناحەقی منیان گواستەوە بۆ خوێندنگایەكی تر كەزیاتر لە 10 خولەك دوورترە، لەسەر ئەو ستەمەی كە لەبەرامبەرم كراوە لەدادگا سكاڵام تۆماركرد، دوای ماوەیەك كەسێك لەدادگا تەلەفونی بۆ کردم و وتی، ‹سكاڵاكەی تۆ رەفزكراوە.› نازانم كێ‌ ئەمەی كردووە، دواتر بڕیارەكەم تەممیز كردووە زیاتر لەسێ‌ مانگە چاوەڕێی وەڵامی دادگا دەكەم»، سەگڤان وای وت. سەگڤان یونس جەمیل دەشڵێت» بابەتی دزینی نەوت و گۆڕینی قوفڵەكان لەیەك بینا روویداوە بەڵام هەردوو بەڕێوەبەری خوێندنگا هاوڕێی یەكترن، دزینی نەوت و گۆڕینی قوفڵەكانی خوێندنگاكە هەر من ئاشکرام کردو لایەنی پەیوەندیدار دەڵێن دوو كەیسی جیاوازن، بەڵام وانیە چونكە هەردووكیان لەیەك بینا بووە «. رووداوەكە كاردانەوەی زۆری بەدوای خویدا هێناو دوای دوو رۆژ عومەر عەلی تەها، بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی پارێزگای دهۆك لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا وتی، «ئەمە دوو كەیسن، كەیسێكیان لەساڵی 2019 بووەو ئەوە یەكلایی بووەتەوە، ئەوەی دووەم لەسەر گۆڕینی قوفڵەكانی خوێندنگا بووە كەهێشتا ئەمە یەكلایی نەبووتەوەو كەیسەكە لەدادگایە، هەردوو كەیسەكەش لەیەك بینا بووە ، ئەو پاسەوانەی كەسكاڵای تۆماركردووە لانەدراوە تەنها گوازراوەتەوە بۆ خوێندنگایەكی تر، ئەمەش شتێكی ئاساییە لەهەر خوێندنگایەک ئەگەر بەڕێوەبەرەكە لەپاسەوان یان هەر فەرمانبەرێكی تر ناڕازی بێت دەگوازرێتەوە.» سامان سیوەلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێم بەهاوڵاتی وت، «ئەم كێشەیە نەگەیشتووەتە وەزارەت، هەر قسەیەك كە بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی دهۆك بیكات قسەی فەرمی وەزارەتەو ئەوەی پێویست بێت ئەوان بۆ كەیسەكە دەیكەن «. هاوڵاتی چەند جارێك پەیوەندی بە عومەر عەلی تەها، بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی پارێزگای دهۆكەوە کرد بەڵام وەڵامی پەیوەندییەكەی نەدایەوە . عوسمان سلێمان، بەڕێوەبەری پەروەردەی رۆژئاوا بەهاوڵاتی وت، «راستە ئەو دوو خوێندنگایە دەكەونە سنوری پەروەردەی رۆژئاوا بەڵام ئەم كەیسە لەسەردەمی من نەبووە، بەڵام كەیسێكیان یەكلایی بووەتەوە تەنها یەكێكیان ماوە ئەویش لەدادگایەو هێشتا یەكلایی نەبووەتەوە، لەمە زیاتر هیچ شتێكی تر ناڵێم «.

شەنای فاتیح ٤٩ رۆژ بەسەر دەستپێكردنی ساڵی خوێندنی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ تێپەڕدەبێت، بەڵام تائێستا چارەنووسی خوێندن لەسنووری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەكانی راپەڕین و گەرمیان نادیارە، مامۆستایەكی ناڕازی دەڵێت «دڵمان ژان دەكات بۆ قوتابییەكان، بەڵام ئەوە دەسەڵاتە كەئەمەی دەوێت». لەسەرەتای دەستپێكردنی وەرزی نوێی خوێندنەوە مامۆستایانی سنووری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین، بەهۆی دواكەوتنی موچەی سێ مانگەوە بایكۆتی هۆڵەكانی خوێندنیان كردووەو دابەشكردنی موچەی مانگەكانی ئاب و ئەیلول مەرجی گەڕانەوەیانە بۆ هۆڵەكانی خوێندن. عەتا ئەحمەد، جێگری سەرۆكی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: بەداخەوە حكومەت هیچ هەنگاوێكی نەناوە بۆ جێبەجێكردنی داخوازی مامۆستایان و وانەبێژان و لەسەر عینادی خۆی سوورە، ئەمەش وایكردووە كە مامۆستایان بەردەوامبن لەسەر بایكۆتكردن بەمەش زیانێكی زۆر بەر پڕۆسەی پەروەردە كەوتووە لەسنووری سلێمانی و دەوروبەری. وتیشی: ئێمە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەكەمتەرخەم  دەزانین، راستە حكومەتی ناوەند پارەی نەناردووە ئەوەش خەتای حكومەتی هەرێمە كەنەیتوانیوە پێشوەختە رێككەوتنێك بكات یاخود چاكسازییەك لەبواری داراییدا بكات، ئێمە لەنزیكەوە مامۆستاو بەڕێوەبەرەكان دەبینین، دەڵێن پێمان خۆشە دەوام بكەین بەڵام زۆربەیان دەڵێن گیرفانمان بەتاڵەو پارەی هاتوچۆمان پێنییە. « ئومێدەوارین نەگاتە ئەوەی وەزارەت بیر لەسزادانی مامۆستایان بكاتەوە چونكە ئەوە هەڵەیەكی گەورەیەو ناكرێت دیان هەزار مامۆستا سزابدرێت و غیاب بدرێت، ئەو بابەتە وەك یەكێتی مامۆستایان قبوڵناكەین و بەرگری لەمامۆستایان دەكەین، هیواداریشین حكومەت بەهۆش خۆی بێتەوەو چیتر ستەم لەمامۆستایان و فەرمانبەرانی خۆی نەكات بەتایبەت وانەبێژان «. عەتا ئەحمەد وای وت. ئەمە لەكاتێكدایە دەنگۆی ئەوە هەیە كەوەزارەتی پەروەردەی حكومەتی هەرێمی كوردستان سزای ئەو مامۆستایانە دەدات كەبایكۆت ناشكێنن و ناگەڕێنەوە هۆڵەكانی خوێندن بەوەی كەمامۆستای دیكە دەخاتە جێگایان، هاوڵاتی بۆ ئەم مەبەستە پەیوەندی بەوەزارەتی پەروەردەوە كرد تا راستی و دروستی بابەتەكە بۆ وەرگرانی بگوازێتەوە بەڵام ئامادەنەبوون هیچ جۆرە لێدوانێك بدەن و رایانگەیاند كە   هەر شتێك هەبێت بەبەیاننامەی فەرمی و راگەیەندراو بڵاویدەكەنەوە «بۆیە دەنگۆو قسەی ناو بازاڕ هیچ گرنگییەكی نییە». هاوڕێ ئەحمەد، مامۆستای ناڕازی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: مامۆستایان خۆیان بڕیاری بایكۆتیان داوەو پشتگیرییان دەكەین، مامۆستا خۆی دەبێت نەچێتە ژێر باری بایكۆت شكاندن و نەچێتەوە هۆڵەكانی خوێندن، ئەو مامۆستایانەش كەچوونەتەوە هۆڵەكانی خوێندن زۆربەیان ناڕازین تەنها كەمینەیەكیان كەڕۆژی یەكشەممە چوونەتەوە هۆڵەكانی خوێندن و چەند مامۆستایەكی كەم بوون رۆیشتوون و گەڕاونەتەوە چونكە قوتابی كەم رۆیشتووە. وتیشی: پێویست بەوە ناكات كەس پێمان بڵێت بایكۆت بشكێنین یان نا، دەسەڵات دەبێت كار لەسەر ئەوەبكات كە مافەكانمان بۆ دابین بكات، چونكە ئەوە گرێبەستێكە لەنێوان حكومەت و مامۆستایاندا كە لەبەرامبەر ئەركێكدا مافی خۆی پێبدات كەئەویش ٣٠ رۆژ جارێك موچەیە هەر كاتێك دەسەڵات ماف ناداتە مامۆستا یان هەر فەرمانبەرێك ئەویش هەقی خۆیەتی دەوام نەكات و بۆشی نییە سزای بدات. سەبارەت بەدابەشبوونی رای مامۆستایانی ناڕازی هاوڕێ ئەحمەد وتی: راست نییە دەوترێت مامۆستایانی ناڕازی بوونەتە دوو بەرەوە، بەشێك لەبرادەران پێیان باشبوو كەیەكشەمە خۆپیشاندان نەكرێت و چەندڕۆژێك دوابخرێت، ئەنجومەنی سەرتاسەری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەو ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕینیش لەگەڵ ئەوەدابوون یەكشەممە خۆپیشاندان بكرێت، دەكرێ بۆچوونی جیاواز هەبێت، بەڵام دژایەتی نییە چونكە ئامانجمان یەكێكە ئەویش گەیشتنە بەمافەكانمان. «هەروەها چارەسەری بارودۆخی وانەبێژانیش بكرێت كەكۆڵەكەی پەروەردەن ئەوانیش دابمەزرێن و موچەو پلەبەرزكردن بكرێتەوە، چەندینجاریش ئێمە لەبەر منداڵی خەڵك چووینەتەوە هۆڵەكانی خوێندن و بۆ ئەوەی خوێندن بەردەوام بێت و ئایندەی قوتابیان نەفەوتێت، بەڵام بەداخەوە حكومەت هەنگاوێكی جددی نەناوە بێتە سەرخەت بۆ چارەسەركردنی كێشەكان،  ئێمە روومان لەبەغدایەو داوامان كردووە بخرێینە سەر وەزارەتی دارایی عێراق و هەژمارمان لەبانكە حكومییەكانی عێراقدا بۆ بكرێتەوە وەك هەموو هاووڵاتییەكی عێراق». هاوڕێ ئەحمەد وای وت. ئەو مامۆستا ناڕازییە وتیشی: لەمێژووی مرۆڤایەتیدا نەبووە ماوەی ١٠ ساڵ دەسەڵاتێك مووچە پاشەكەوت بكات بۆ فەرمانبەرەكانی و پلە بەرزكردنەوەی راگرتبێت و بشڵێت دەبێت دەوام بكەن، دڵمان ژان دەكات بۆ قوتابییەكانمان و بەهیچ شێوەیەك پێمان خۆش نییە قوتابییەكانمان لەماڵەوەن و ئێمە لەگەڵیاندا نین، بیریان دەكەین و دەیان جار قوربانیمان داوە بەژیانی خۆمان، بەڵام ئەوە دەسەڵاتە كە ئەمەی دەوێت. عادل حەسەن، مامۆستای ناڕازی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: بەهیچ شێوەیەك مامۆستایانی ناڕازی نەبوونەتە دوو بەرە، تەنها چەند مامۆستایەك پێیان باشبوو كە رۆژی یەكشەممە كاتی خۆپیشاندان نییەو دەگونجێت چۆڵ بێت و ببێتە كارێك كەبایكۆت بشكێت، بەڵام خۆشبەختانە خۆپیشاندانەكە گەورە بوو و دەگونجێت، ئێستا ئەوانیش بۆچوونیان گۆڕابێت كەخۆپیشاندانەكەی رۆژی یەكشەممەیان بینی و شتەكە تەنها جیاوازی لەبیرو بۆچوونێكدا بووە. ئەو مامۆستا ناڕازییە وتیشی:پێمان وایە بایكۆتی ئەو قوتابخانانەش كەشكاوە تەنها كات بەڕێكردنە، دەتوانم بڵێم لەپارێزگای سلێمانیدا رێژەی دەوام ٩٩%ی بایكۆتەو ژمارەیەكی كەم لەقوتابخانەكان دەوامیان تێدا دەكرێت.

راپۆرتی: ئەی بی سی نیوز وەرگێڕانی: هاوڵاتی ئۆپەراسیۆنی زەمینی لەغەززە وا لێکدەدرێتەوە کە سیناریۆیەکە باجێکی گەورەی لێبکەوێتەوە بۆ ئیسرائیل. وا چاوەڕواندەکرێت شەڕەکە پەرەبستێنێت و زۆر بخایەنێت، ئەمەش وادەکات بۆ هەردوولا وێرانکەر بێت و قوربانییەکی گەورەی سڤیلی لێبکەوێتەوە. «هیچ بژاردەیەکی باش نییە بۆ هێرشی زەمینی لەغەززە، زۆر خوێناوی و وێرانکەر» دەبێت، رافایل کۆهین، بەرپرسی پرۆژەی هێزی ئاسمانی لەناوەندی توێژینەوەی راند وای وت. ئیسرائیل یەکێک لەپێشکەوتووترین سوپای هەیە لەڕووی تەکنەلۆجییاوە لەجیهاندا. چەندین ساڵە پارەی زەبەلاح سەرف دەکات بۆ بەرەوپیشچوونی تواناکانی بەرگری و دەتوانێت دەستی رابگات بەباشترین سیستەمەکانی چەکی ئەمریکا. واشنتنیش ساڵانە نزیکەی چوار ملیار دۆلار لەهاوکاری سەربازی بۆ ئیسرائیل خەرج دەکات. بەبەراورد لەگەڵ ئەمەدا، چەکدارانی حەماس پڕچەکن و چەک و هاوکاری تەکنەلۆجییان لەئێرانەوە پێدەگات. «بەڵام چەکەکانی حەماس سەرەتایین»، مارکۆس هێڵیەر، بەرپرسی توێژینەوە لەناوەندی شیکردنەوەی ستراتیجی ئوستورالیا وادەڵێت. بەڵام لەکاتێکدا ئیسرائیل تەکنەلۆجیای پێشکەوتوو، هەزارەها تانک و فڕۆکەی زیرەکی هەیە، شەڕی ناو شار (کۆڵان بەکۆڵان) بەتەواوی دەتوانێت هاوکێشەکە بگۆڕێت. «حەماس ئیسرائیل ناچار دەکات بەو شێوەیە شەڕ بکات کەبزوتنەوەکە دەیەوێت» تائێستا، ئێمە بینیومانە کە حەماس رێگایەکی ناڕێک و نائاسایی بۆ جەنگ هەڵبژاردووە. چاودێران پێیانوایە لەناو غەززەدا خۆگونجاندن رۆڵێکی گەورە دەبینێت و شەڕەکە دەکەوێتەوە سەر شەڕی «خوێناوی» لەنیوان چەکدارانی حەماس و سوپای ئیسرائیل. بەراوردکردنی ژمارەکان تائێستا ئیسرائیل راینەگەیاندووە چەند سەرباز بەشداری دەکەن لەئۆپەراسیۆنی زەمینیدا بەڵام دانیاڵ هەگاری، وتەبێژی سوپا، باسی لەوە کرد «وردە وردە چالاکییە زەمینییەکان و قەبارەی هێزەکانمان لەکەرتی غەززە فراوان دەکەین». پێش ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکە، سوپای ئیسرائیل ٣٦٠ هەزار سەربازی یەدەگی بانگکردووە بۆ خزمەت لەسەروو ١٧٠ هەزار سەربازی چالاک کەهەیەتی. بەبەراورد لەگەڵ هێزی روسیا کاتێک ڤلادمیر پوتین ئۆپەراسیۆنی داگیرکردنی ئۆکرانیای راگەیاند، ١٠٠ هەزار سەربازی لەسەر سنوری ئۆکرانیا جێگیر کرد. لەسەر سەربازانی حەماسیش، ئیسرائیل دەڵێت، حەماس ٣٠ هەزار چەکداری هەیە. زۆربەی جار ئەم چەکدارانە لەئۆتۆمبێلی سەربازی و ماتۆرسکیلدان بەچەکی بچووک و رەشاشەوە. ئیسرائیل ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانی پڕچەک کردووەو نزیکەی هەزارو ٧٠٠ تانکی ئامادەیە تا پاڵپشتی لەهەر شەڕێکی کۆڵان بەکۆڵان بکەن. بەڵام لەشارێکی دانیشتوان چڕی وەک غەززەدا کەتێیدا هەڕەشەکاکان قورسترە هەستیان پێبکرێت، رەنگە قەبارەو گەورەییەتی زۆر گرنگ نەبێت. «یەکێک لەو شتانەی کە دەیبینین لەشەڕی ناو شاردا ئەوەیە بەرگریکارەکان دەتوانن لەناو داروپەردوودا بەردەوامی بەشەڕ بدەن، ئەگەر سەیری هەر شەڕێکی کۆڵان بەکۆڵان بکەیت، دەبینیت کە بەرگریکاران دەتوانن ماوەیەکی زۆر خۆیان رابگرن و گورزی کوشندە بدەن لەبەرامبەر»، هەێڵیەر وای وت. تانک بەرامبەر درۆن سوپای ئیسرائیل  بە «مامۆستای شەڕی ئۆتۆمبێلی زرێپۆش» ناسراوە. تانکئ مێرکەڤا بڕبڕەی پشتی سوپای ئیسرائیلەو بەیەکێک لەباشترین تانکی جیهان دادەنریت. تانکی مێرکەڤا بەتانکی لیۆپاردی ئەڵمانی بەراورد دەکرێت کەدوای شەڕی ئۆکرانیا خواستی زۆر لەسەرە. بەڵام تانک بۆ کاتێک باشە کە لەدووری چەند کیلۆمەترێکەوە لەئامانجەکەی بدات و کاتێک دەیانبەیتە شارێکەوە، هەموو خاسیەتێکی دەکوێتە ژیر مەترسییەوە، بەتایبەت لەلایەن درۆنەوە. «بەزوویی ئەوە دەبینین کە لەئۆکرانیا بینیمان، ئەوەش ئەوەیە کە حەماس درۆنەکانی پڕچەک دەکات، بەئاسانی دەتوانێ گوللە تۆپێک بکەیت بەدرۆنێکەوەو درۆنەکە بۆ سەر تانکەکە بفڕێت و بۆی هەڵبدات». پەیمانگەی نێودەوڵەتی بۆ لێکۆڵینەوەی ستراتیجی دەڵێت کەچەند ڤیدیۆیەک بڵاوبووەتەوە درۆنێکی بەچەکەوە تانكێکی مێرکەڤای ئیسرائیل تێکدەشکێنێت. شیکەرەوان دەڵین، بەئەگەرێکی زۆرەوە حەماس ژمارەیەکی زۆری درۆنی لەکۆگاکانیدا هەیە کەخۆی پەرەیان پێدەداو هاوکاریشی لەئێرانەوە پێدەگات بۆ بەرەوپێشچوونیان. لەڤیدیۆیەکدا دەردەکەوێت کە حەماس لەهێرشەکەی ٧ی مانگی رابردوو بڵاویکردووەتەوە، بزوتنەوەکە درۆنێکی گەورەتریشی هەیە کەهاوشێوەی ئەو درۆنە ئێرانیانەیە لەلایەن هێزەکانی روسیاوە لەشەڕی ئۆکرنیادا بەکارهاتووە. وەک یەکێک لەپێشەنگەکانی جیهان لەبەرکاهێنانی و بەرهەمهێنانی درۆن، ئیسرائیل ژمارەیەکی زۆری درۆنی هەیە، هەم بۆ چاودێری و هەم بۆ شەڕ. ئیسرائیل تەکنەلۆجیای وردی دژە درۆنیشی هەیە بەڵام ژینگەی شار وادەکات کە بەکارهێنایان قورس بێت. جیاوازیی مووشەک لەململانێکانی رابردوودا حەماس بەموشەک و گولەتۆپ و مووشەکی دژەتانک بەرگری لەغەززە کردووە. لە رۆژی یەکشەممەی رابردوو حەماس رایگەیاند، گوللەتۆپی دژی هێزەکانی ئیسرائیل تەقاندووەو بەمووشەکی دژە تانک لەتانکەکانی ئیسرائیلی داوە. بەخەمڵاندنی هەواڵگری ئیسرائیل، کۆی ژمارەی ئەو موشەکانەی لەغەززە هەیە ژمارەیان ٣٠ هەزار موشەکە کە هەندێکیان دەتوانن ٢٥٠ کیلۆمەتر ببڕن. هەرچەندە ئێران و سوریا بەقاچاغ چەندین مووشەکیان رەوانەی غەززە کردووە لەماوەی رابردوودا، بەڵام بەشێکی زۆریشی وادەردەکەوێت کە لەناوخۆدا بەرهەمهێندراوە. عەلی بەرەکە، بەرپرسی پەیوەندییەکانی حەماس لەدەرەوە، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ کەناڵی ئاڕ تی رووسی وتی کە حەماس ماوەی دوو ساڵ ئامادەکاری کردووە. «ئێمە کارگەی ناوخۆمان بۆ هەموو شتێک هەیە، مووشەکمان هەیە کەمەوداکانیان ٢٥٠، ١٦٠، ٨٠، ٤٥، ١٠ کیلۆمەترە، کارگەشمان هەیە بۆ گوللە تۆپ و قاوەنەکانیان لەگەڵ کارگە بۆ دروستکردنی کڵاشینکۆف و فیشەک»، عەلی بەرەکە وای وت. حەماس بەوەش ناسراوە کەمووشەکی دژە تانکی دوور مەودا بەکاردەهێنێت، بەوانەشەوە کەهی سەردەمی سۆڤیەتین وەک دژو تانی مالیوتکاس و کۆنکروس. لە رۆژی هێرشەکەدا لە ٧ی تشرینی یەکەم، حەماس وتی کە لەماوەی ٢٠ خولەکدا پێنج هەزار مووشەکی بەرەو ئیسرائیل هەڵداوە، کە ئەمەش لەسەرجەم ژمارەی ئەو مووشەکانە زیاترە کەگروپەکە لەساڵی ٢٠٢١ لە ١١ رۆژی شەڕدا هەڵیدا. هەرچەندە بەشیکی زۆریان بەرپەرچدرانەوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی ژمارەیان زۆر بوو سیستەمی بەرگری گومەزی ئاسنینی ئیسرائیل بەرگەی نەگرت و بەشێکیان سیستەمەکەیان تێپەڕاند. ئەگەر حزبوڵای لوبنان بێتە ناو شەڕەکەوە ئەوا ئیسرائیل رووبەڕووی بۆردومانێکی فراوانتر دەبێتەوە لەگەڵ مووشەکی زیرەکتر. وا دەخەمڵێندرێت کە حزبوڵا ١٠٠ هەزار مووشەکی لەجۆرە جیاوازەکان هەبێت. تونێلەکان‌و «قەڵغانی مرۆیی» لەلایەنی هێزی ئاسمانییەوە، سوپای ئیسرائیل ٣٠٠ فڕۆکەی جەنگی هەیە. پێش ئۆپەراسیۆنە زەمینییەکە، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وتی، «ئاگر بەسەر حەماسدا دەبارێنین». سوپای ئیسرائیل بانگەشەی ئەوەش دەکات کەفڕۆکە جەنگییەکانی چەندین ناوەندی فەرمانی حەماسیان لەغەززە پێکاوە. ئێستا بۆ ئەوەی بگەن بە چەکدارەکانی حەماس، سەربازی ئیسرائیل دەبێت دەرگا بەدەرگا بڕۆن. حەماس نزیکەی ١٥ ساڵی پێچووە تا تۆڕێکی تونێل درستبکات لەژێر شاری غەززەوە، کە سەربازانی ئیسرائیل پێی دەڵێن، «میترۆی غەززە». بەپێی قسەی شارەزایان، ئەگەر ئیسرائیل بیەوێت حەماس لەناوبەرێت ئەوا دەبێت لەناوی تونێلەکانی خۆیاندا ئەو کارە بکات. حەماس ئەمە دەزانێت و رەنگە تونێلەکانی مینڕێژ بکات. ئیسرائیل چەند بۆمبێکی GBU-28ی هەیە کە سوودیان هەیە بۆ تێکشکانی تونێلەکانی حەماس. ئەو بۆمبانە بۆ ئەوە دروستکراون کە ئەو ئامانجانە بپێکن کەزۆر لەژیر زەویدان و لەلایەن ئەمریکاەوە لەئۆپەراسیۆنەکاندا بەکارهێنراوە دژی قاعیدە لەئەفغانستان. «پیدەچێت حەماس بارمتەکان بەسەر تونێلەکاندا دابەشبکات و لەشوێنی ستراتیجی گرنگ دایانبنێت و وەک قەڵغانی مرۆیی بەکاریانبهێنێت»، هێڵیەر وای وت. دۆخەکە بەرەو چی دەچێت؟ تائێستا نزیکەی نۆ هەزار خەڵکی غەززە گیانیان لەدەستداوە بەهۆی بۆردومانی چڕی ئیسرائیلەوە کە دوای هێرشەکەی حەماس ئەنجامیدا لە ٧ی مانگی رابردوو. ئیسرائیل دەڵێت هەزارو ٤٠٠ کەس کەزۆربەیان هاووڵاتین لەهێرشەکەی حەماسدا کوژراون و زیاتر لە ٢٢٠ بارمتەش گیراون. بەناردنی سەرباز بۆ غەززە ناتەنیاهۆ پێیوایە ئیسرائیل دەتوانێت «حەماس ریشەکێش بکات و بارمتەکانیش بگەڕێنێتەوە ئیسرائیل. بەڵام ریشەکێشکردنی حەماس ئەگەرێکی لاوازەو رەنگە قوربانی زۆری مەدەنی و سەربازی ئیسرائیل زیاتر ئاگری ئەو رەخنانە خۆش بکات کەئێستا ئاراستەی حکومەتی وڵاتەکە دەکرێن. «باجی سەرکەوتن بەسەر حەماسدا زۆر گەورە دەبێت، هیچ بژاردەیەکی باش بۆ ئیسرائیل نییە جگە لەدەربڕینی توڕەیی»، هێڵیەر وات وت. ئیسرائیل بۆمبی هێشوویی هەیە کەزیانێکی زۆر بەمەدەنی دەگەیەنێت و تۆمەتبار کراوە بەوەی کەئەو بۆمبە، کەپێشی دەوترێت بۆمبی فسفۆڕی سپی، بەکارهێنابێت لەغەززە. ئەو بۆمبە لەزۆر وڵات قەدەغەیە و بەکارهێنانی دژی مەدەنی بەهیچ شێوەیەک رێگەپێدراو نییە کە بەپێی قسەی رێکخراوی هیومان رایتس وۆچ، «سووتانی ئازاربەخش و ئازاری درێژخایەن» دروستدەکات. ئیسرائیل رەتیکردووەتەوە کەئەو بۆمبەی بەکارهێنابێت و دەڵێت ئەو راپۆرتانەی باس لەوە دەکەن «هەڵەن». هێڵیەر دەڵێت، بەبێ گوێدانە ئەوەی چی لەو ئۆپەراسیۆنەدا بەکاردێت، لەناوچەیەکی بچووک کە جێی دانیشتوانی زیاترە لە دوو ملیۆن، «حەتمەن قوربانی زۆر گەورەی لێدەکەوێتەوە».

سەركۆ جەمال نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستان دەڵێت «كاروان ئەنوەر، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان بەكۆی دەنگی ئەنجوومەنی سەندیكا لەكارەكەی دوورخراوەتەوە»، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكاش دەڵێت «بڕیارەكە حزبییە و نەقیبی سەندیكا شەڕ دەفرۆشێت»، جێگری نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستانیش دەڵێت، «بەهیچ شێوەیەك وەكو لیستی سەوز لەسەندیكا، ناچنە ژێر بڕیاری لادانی سكرتێری لقی سلێمانی»، ڕێكخەری سەنتەری میترۆ پێی وایە «هەر سەندیكایەك حزب سواری سەری بوو بەلای خۆیدا ڕایكێشا ڕۆژێك هەر دەپچڕێت». نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستان و جێگرەكەی دوو رای دژ بەیەكیان هەیە لەبارەی دوورخستنەوەی كاروان ئەنوەر، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان،  بەوتەی نەقیبی سەندیكا، «سكرتێری لقی سلێمانی بەكۆی دەنگی ئەندامان لەكارەكەی دوورخراوەتەوە، بەڵام بەوتەی جێگرەكەی، «ئەوان وەكو لیستی سەوز لەسەندیكا ناچنە ژێر باری ئەو بڕیارە». ئازاد حەمەدەمین، نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستان پێشتر ڕایگەیاندووە:» پێشتر هەموو دەزگاكانمان ئاگاداركردووەتەوە كەسكرتێری لقی سلێمانی لەمانگی 7ـی 2021ـەوە لەپۆستەكەی نەماوە، بەبرادەرانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانمان وتووە بەبڕیاری ئەنجوومەنی سەندیكا كەهەموومان واژۆمان كردووە دەركراوەو دەبێت ئەو پابەند بێت، بەڵام بەداخەوە یەكێتی رێگربوون لەجێبەجێكردنی بڕیارەكەو پێمانوایە ئەوە دەستتێوەردانە لەكاروباری ناوخۆی سەندیكا.» نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستان داوا لە بافڵ تاڵەبانی، سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەكات ئەو كێشەیە چارەسەربكات. دەشڵێت «حەوت لق و شەش نووسینگەمان هەیە، بەڵام هیچ لقێك و تەنانەت ئەنجوومەنیش راگەیەندراو دەرناكات، لیژنە هەیەو ئەوان راگەیەندراو دەردەكەن، لقی سلێمانی بۆچی راگەیەندراو دەردەكات؟» بەوتەی ئازاد حەمەدەمین ، سكرتێری لقی سلێمانی، «لەسەر ئیلتیزام نەكردن، ناپیشەییبوون و جێبەجێنەكردنی بڕیارەكانی ئەنجوومەنی سەندیكا دەركراوە، ئەویش ناهەقی نییە دەڵێت من كادری یەكێتیم و منیان لێرە داناوە، دەبێت یەكێك پێم بڵێت بڕۆ بۆ ئەوەی بڕۆم.»   جێگری نەقیبی ڕۆژنامەنوسان لەسەر دورخستنەوەی سكرتێری لقی سلێمانی قسەیەكی دیكەی هەیە   بژار حەكیم، جێگری نەقیبی رۆژنامەنووسانی كوردستان ڕاگەیەندراوێكدا وەڵامی نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسانی دایەوەو وتی:»پێش دەستبەكاربوونی ئێمە وەك جێگری نەقیبی رۆژنامەنووسان، ئەنجوومەنی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان لەمانگی 7ـی ساڵی 2021 بڕیاری لادانی كاروان ئەنوەر، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای دەركردبوو».  بژار حەكیم وتیشی: «دوای دەستبەكاربوونمان وەك جێگری نەقیب، لەمانگی 12ـی ساڵی 2021، تائێستاش ئێمە راشكاوانە بەنەقیب و ئەنجوومەنی سەندیكامان راگەیاندووە، بەهیچ شێوەیەك وەك لیستی سەوز لەسەندیكا، ناچینە ژێر بڕیاری لادانی سكرتێری لقی سلێمانی، بۆ هەمووان رایدەگەیەنین كەجێگری نەقیبی رۆژنامەنووسان و لیستی سەوزی سەندیكا، بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ بڕیاری لادانی سكرتێری لقی سلێمانی نییە». ناكۆكی و وتەی دژ بەیەكی نەقیب و جێگرەكەی سەبارەت بەبڕیاری لادانانی سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكا لەلایەن نەقیبی رۆژنامەنووسان لەكاتێكدایە،، رۆژی 24-10-2023 لەشاری سلێمانی دوو رۆژنامەنووس دەستگیركران، لەبارەی دەستگیركردنی ئەو دوو رۆژنامەڤانە لقی سلێمانیی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو لەبارەی یەكێك لەڕۆژنامەنووسە دەستگیركراوەكان رایگەیاند: «دەستگیركردنی عیماد بیلال بەهیچ جۆرێك پەیوەندیی بەئازادیی میدیاو رەخنەوە نییە، بەڵكو بابەتی نێوان دوو هاووڵاتییە، كە بەڕێكەوت هەردووكیان رۆژنامەنووسن.»  بەگوێرەی بڕیارێكی ژمارە 1349ی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان رۆژی 28-07-2021 كاروان ئەنوەر لەكارەكەی لابراوە، بڕیارەكە واژۆی ئازاد حەمەئەمین ، نەقیبی رۆژنامەنووسان، ئەنوەر حوسێن، جێگری نەقیب، هەندرێن ئەحمەد سكرتێرو چوار ئەندامی دیكەی ئەنجوومەنی لەسەرە. كاروان ئەنوەر سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسان دەڵێت «من فەرمانبەر نیم تا نەقیبی سەندیكا بتوانێت دەرم بكات و بەهەڵبژاردن هاتووم و پەیڕەوی ناوخۆش رێوشوێنی لابردنی هەر كەسێكی دیاریكردووە». لەبڕیارەكەدا هاتووە :»ئەنجوومەنی سەندیكا لەكۆبوونەوەی ئاسایی خۆیدا دوای گفتوگۆی كێشەو گرفتەكانی لقی سلێمانی و بڕیارو راسپاردەی كۆبوونەوەكانی پێشوو، تایبەت بەپابەندنەبوونی بەڕێز كاروان ئەنوەر وەك سكرتێری لقی سلێمانی بەڕێوشوێنی كاری سەندیكایی لەچوارچێوەی سەندیكای رۆژنامەنووسانی سلێمانی بەهۆی ئەم دۆسیانەوە: -پابەندنەبوونی ناوبراو بەبڕیارەكانی ئەنجوومەنی سەندیكاو سەرپێچی لەجێبەجێكردنی ئەركەكان. -ئاماژە بەكۆنووسی ئەنجوومەنی سەندیكا لە 28ـی نیسانی 2019، لەبارەی ئامادەبوونی ناوبراو بۆ پێڕاگەیاندنی بڕیارەكانی ئەنجوومەن لەبارەی پابەندنەبوونی بەبڕیارەكانی ئەنجوومەن كاركردن لەدژی سیاسەتی گشتی و بنەماو ئامانجەكانی سەندیكاو پێنەدانی زانیاری لەسەر چۆنیەتی خەرجكردنی ئەو پارەیەی كەبڕەكەی لە 50 ملیۆن دینار زیاترە وەك لقی سلێمانی وەریگرتووە لەچوارچێوەی بودجەی پایتەختی رۆشنبیری، لەدەرەوەی رێكارەكانی كارگێڕی خەرجكراوە، دواتر سەرپێچی لەبڕیارەكانی ئەنجوومەن. -ئاماژە بەكۆنووسی ئەنجوومەنی سەندیكا ژمارە (37) لە 02-06-2019 بڕیاری ئەنجوومەن كەدەبێت لقی سلێمانی هەموو مامەڵەیەكی دارایی لەڕێگەی سەرپەرشتیاری سلێمانی دەبێت و بەڕێز كاروان ئەنوەر ئەم بڕیارەی جێبەجێ نەكردووە. -ئاماژە بەكۆنووسی سكرتاریەتی ئەنجوومەن لە 22-01-2020 بۆ جێبەجێكردنی بڕیاری (پێڕاگەیاندنی هۆشداری) بەناوبراو لەبارەی كێشە داراییەكانی لقی سلێمانی و جێبەجێنەكردنی بڕیارەكانی ئەنجوومەن كەكۆنووسەكە لەكۆبوونەوەی ژمارە (39) لە 23-01-2020 پەسەندكراوە. - پابەندنەبوونی سكرتێری لقی سلێمانی بەگەڕاندنەوەی ئابوونەی ئەندامانی سەندیكاو دروستكردنی پێناسی سەندیكا بۆ ئەنجوومەن وەكو بڕیاری ئەنجوومەن ئاماژە بەكۆبوونەوەی سكرتاریەتی ئەنجوومەن لە 20-12-2020. -بەكرێدانی بەشێكی بارەگای سەندیكا بەبێ ئاگاداری ئەنجوومەن سەرەڕای بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی ئەم بەكرێدانە. -داخستنی بارەگای لقی سلێمانی بەبڕیاری تاكەكەسی سكرتێری لقی سلێمانی، سەرەڕای رێنمایی ئەنجوومەن بۆ بەردەوامبوونی كارەكانی لقەكە لەخزمەتی رۆژنامەنووساندا.  بڕیاردرا بە - لابردنی بەڕێز كاروان ئەنوەر لەئەركی سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان. -كۆبوونەوەی لقی سلێمانی بەسەرپەرشتی ئەنجوومەن سازبكرێت، بۆ راسپاردنی یەكێك لەئەندامانی لقی سلێمانی بۆ هەڵسوڕاندنی كاروباری لقی سلێمانی تاوەكو كۆنفرانسی داهاتووی لق. -ئەم بڕیارە لەڕۆژی پێڕاگەیاندن بەلقی سلێمانی، جێبەجێدەكرێت. كاروان ئەنوەر، سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنوسانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «كێشەی نێوان من و نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسان شەڕ فرۆشتنی نەقیبی سەندیكایەو شتێكی یاسایی نییە ئەگەر یاسایی بوایە سكاڵای دەكرد بەڵام ئێمە بەنیازین سكاڵا تۆمار بكەین، چەند جارێك باسی ئێمەی كردووە گوایە سەرۆكی لقی سلێمانی سەندیكا دەركراوەو دەسەڵاتی نییە، ئەمانە هەر هەمووی دەكەین بەسكاڵایەك و تۆماری دەكەین بۆ ئەوەی بزانین یاسا چۆن مامەڵەمان لەگەڵ دەكات». وتیشی:»كاتێك پرسێكی حزبی دروستدەبێت نەقیبی سەندیكا فشار دەكات، بۆ نموونە ئەو دوو رۆژنامەنووسەی هەفتەی رابردوو دەستگیركران، ئێمە رای خۆمان بەڕوونی وت، بەڵام نەقیبی سەندیكا لەكەناڵێكەوە خراپی لەسەر ئێمە كردو بەیانێكیشیان بەناوی سەندیكاوە بڵاوكردەوە لەكاتێكدا لقی سلێمانی ئاگاداری وردەكاری رووداوەكەیە». بەوتەی كاروان ئەنوەر، «نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسان هەڕەشەی دەركردنی لێكردووە وەك ئەوەی فەرمانبەرێك دەربكات لەكاتێكدا سەندیكا نەقیب و سكرتێری لقەكان بەهەڵبژاردن دیاریدەكرێن، نەقیبی سەندیكاش چەند كەسێكی بەدەر لەپەیڕەوی ناوخۆی سەندیكای رۆژنامەنووسان داناوە، بۆیە ئەگەر شتێكی نایاساییمان كردووە با ئەو سكاڵا تۆماربكات». «لەساڵی 2014 ەوە نەقیبی سەندیكای رۆژنامەنووسان یەك دیناری بۆ لقی سلێمانی نەناردووەو داوای ئابوونەش دەكات، لەكاتێكدا هەرچی چالاكییەك ئەنجامدراوە دینارێكمان لەهەولێر وەرنەگرتووە، ئێستاش بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكە سكاڵامان تۆماركردووەو سەرجەم ئەو كارە نایاساییانەی ئەنجامیداون وەك بەڵگە پێشكەش دەكەین». سكرتێری لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان وادەڵێت. كاروان ئەنوەر دەشڵێـت:»دەمانەوێت سەرجەم ئەو تۆمەتانەی دروستیكردوون بیسەلمێنێت، مەسەلەكە بەس جیاوازی حزبییە نایانەوێت بڵێین ئازادی رۆژنامەنووسی لەمدواییەدا لەهەرێم پاشەكشەی كردووەو خۆشیان هیچ هەڵوێستێكیان نییە، بەئێمەش دەڵێن كە شتێك دەبێت بۆچی تەنها لقی سلێمانی بەیاننامەكە دەردەكات».   سەنتەری میترۆ، لەبارەی  ناكۆكییەكانی سەندیكا رایەكی جیاوازی هەیە رەحمان غەریب، رێكخەری سەنتەری میترۆ  بۆ داكۆكی لەمافی ڕۆژنامەنوسان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»هەر سەندیكایەك حزبایەتی سوار سەری بوو هەركەسەو بەلای خۆیدا رایكێشا لەشوێنێكدا هەر دەپچڕێت، بەڕای من چارەسەر بۆ سەندیكایەكی كارا ئەوەیە كە لیستێكی سەربەخۆ لەناو ئەو سەندیكایە دروست ببێت و رۆژنامەنووسان دەنگی پێبدەن». وتیشی:»هەندێك هەستیاری لەنێوان ئێمەو سەندیكا هەیەو زۆر سەرنجمان هەبوو، بەڵام لەبەرئەوەی نەڵێن پشتگیری لایەنێك دەكەن جارێ دوای دەخەین، دەبێت فشاربكرێت سەندیكا كۆنگرە بكات، میكانیزمی كۆنگرەكەش دەبێت شەفاف بێت، هەرچەندە ئەندامانی سەندیكا مافی خۆیانە ئایدیای خۆیان هەبێت، بەڵام نابێت حزبایەتی زاڵ بێ بەسەریاندا وەكو ئێستا بەڵكو دەبێت كار بۆ ئەندامەكانی خۆیان بكەن». سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان بەگوێرەی یاسای ژمارە (4) ساڵی 1998و هەمواری ژمارە (40)ی ساڵی 2004، پەرلەمانی كوردستان دامەزراوە، هەروا بەگوێرەی یاسای رۆژنامەگەریی ژمارە 35ی ساڵی 2007، سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان وەكو تاقە ئۆرگانی فەرمی میدیاییە لەهەرێمی كوردستان و ئەندامی فیدراسیۆنی رۆژنامەنووسانی نێودەوڵەتی (IFJ)یە. لەماوەی نزیكەی 20 ساڵی دامەزراندنیدا سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان سێ كۆنگرەی بەستووەو دوایین كۆنگرەی لەساڵی 2011 بووەو تائێستا نەیتوانیوە كۆنگرەی چوارەم ببەستێت.

دلێر عەبدوڵا هەوڵی ئەنجامدانی رێكەوتنێكی نوێ لەنێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان دەستیپێكردووەو بەپێی زانیارییەكانی هاووڵاتی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی پارتی، دەستپێشخەری كردووە. سەركردەیەكی پارتی بڵاویكردەوە كەهیوایان بەیەكێتی نوێ هەیەو چاوەڕوانی ئەوەیان لێدەكەن بەڵێنەكانیان بەرامبەر پارتی ببەنەسەر، سەركردەیەكی یەكێتیش ئاشكرایكرد كەویستی سەرۆكی حزبەكەیان بۆ ئەوەیە كەكۆدەنگی لەنێوان هەموو لایەنەكان دروستببێت. پاش ئەنجامدانی پێنجەمین كۆنگرەی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، سەرۆكی ئەو حزبە لەهەوڵی رێكخستنەوەی پەیوەندییەكاندایەو دەیەوێت پەڕەیەكی نوێی دۆستایەتی لەگەڵ تەواوی حزبەكانی هەرێمدا هەڵبداتەوە، بەتایبەت لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان كە بەهۆی رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەری ساڵی 2017 درزو كەلەبەرێكی گەورە لەپەیوەندییەكانی نێوان هەردوو حزب دروستبووە. بەپێی زانیارییەكانی هاوڵاتی، یەكێتی نیشتمانی كوردستان، پاش ئاشتكردنەوەی سەركردە دابڕاوەكان، دەیەوێت بەپەیوەندییەكانیدا بچێتەوە لەگەڵ حزبەكانی هەرێمدا، بەتایبەت پارتی دیموكراتی كوردستان، بۆ ئەوەش هەنگاوی پێویستی ناوەو بەڵێنی بەپارتی دیموكراتی كوردستان داوە كاری جددی و پێویست لەو رووەوە بكات. لەوبارەیەوە فازیل بەشارەتی بەرپرسی پێشووی لقی پارتی دیموكراتی كوردستان لەهەڵەبجە بەهاوڵاتی وت: «یەكێتی ئەو وەعدەیان داوەو هیوادارین لەگەڵ ئەو وەعدەی خۆیاندا راستگۆ بن. ئەگەر ئەوە بكەن كارێكی زۆر باش دەكەن، چونكە تەنها رێگەو باشترین كار بۆ ئەمڕۆی ئەزموونی هەرێمی كوردستان و پارێزگاریكردن لەدەستكەوتەكانمان رێكەوتنی پارتی و یەكێتییەو راستگۆیانە لەگەڵ یەكتری. لەڕاستیشدا بەشێكی زۆری ئەو بەرپرسیارێتیە دەكەوێتە ئەستۆی یەكێتی». یەكێتی و پارتی لەساڵی 2005و بەواژۆی جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی، رێكەوتنی ستراتیژییان ئەنجامدا، بەوەش هاوبەشی لەئیدارەدان و داهاتی هەرێم، كرایە پێوەرو بنەمای پەیوەندییەكانیان. بەڵام بەهۆی گۆڕانكارییەكان و فرە جەمسەری لەڕیزەكانی یەكێتیدا، رێكەوتنەكە وەكخۆی جێبەجێ نەكراوەو پارتی هەمیشە داوای پێداچوونەوەو رێكەوتنی نوێ دەكات كە لەگەڵ قۆناغ و دۆخەكەو قەبارەی هەردوو حزب یەكبگرێتەوە. هاوڵاتی ئەوەی زانیوە كە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان و جێگری سەرۆكی پارتی، لەهەوڵی ئەوەدایە كە رێكەوتنێكی نوێی ستراتیژی لەنێوان هەردوو حزب واژۆبكرێت و دواتریش كۆدەنگییەكی نیشتیمانی لەنێوان حزبەكانی تردا دروستبكرێت، لەوبارەیەوە دكتۆر عومەر عەلی چاودێری سیاسی بەهاوڵاتی وت :»نێچیرڤان بارزانی دەیەوێت رێكەوتنی نوێ لەنێوان پارتی و یەكێتی ئەنجامبدرێت، ئەوان دەیانەوێت وەك هەمیشە خێروبێری ئەم وڵاتە بۆ خۆیان دابەشبكەن و كۆتایی بەو كەمە ناكۆكییە كاتییانەش بهێنن كە لەنێوانیاندا دروستدەبێت و زیاتر مەبەست لێی ختوكەدانی سۆزی هاووڵاتیان و لایەنگرانیانە بەتایبەت لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا تا زیاتر هانی خەڵك بدەن دەنگیان پێبدەن». لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا پارتی پێشنیارو داواكاری ئاراستەی یەكێتی كردووە تا بەپەیوەندییەكاندا بچنەوە، بەڵام بەپێی وتەی فازیل بەشارەتی یەكێتی خواستی ئەوەی نەبووە. لەوبارەیەوە ناوبراو بەهاوڵاتی وت: «ئەوەی كە من بزانم، پارتی هەوڵی زۆریداوە بەڵام نەیتوانیوە یەكێتی بهێنێتە ئەو رێگەیەی كە رێكەوتنی لەگەڵ واژۆ بكرێت و بەرژەوەندییە باڵاكانی گەلەكەمانی تێدا پارێزراو بێت، چونكە یەكێتی فرە جەمسەر بووە، كێشەی نێوخۆیی هەبووەو لەژێر كاریگەری خەڵكی تردا بووە، نەیتوانیوە خۆی بریاری موتڵەق بدات، ئەمانە وایكردووە كە پارتی نەتوانێت رێكەوتنی لەگەڵ بكات. بۆیە تەمەننا دەكەین ئەم یەكێتییە نوێیە لەئاستی قۆناغەكەدا بێت و بتوانێت بەرپرسیارێتی دۆخەكە هەڵبگرێت». لەلایەكی ترەوە یەكێتی پێی وایە كەویستی بافڵ تاڵەبانی سەرۆكی حزبەكەیان، بۆ ئەنجامدانی رێكەوتنە لەگەڵ تەواوی حزبە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان، بەتایبەت پارتی دیموكراتی كوردستان. لەوبارەیەوە لەتیف نێروەیی ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی بەهاوڵاتی وت:»لەكۆنگرەی پێنجەمدا سەرۆك بافڵ تاڵەبانی دووپاتی لەوە كردەوە كەپێویستە پەیوەندییەكان لەگەڵ هەموو هێزو لایەنە سیاسییەكاندا بەهێزتر بكرێت و لەپێناوی بەرژەوەندییەكانی كوردستاندا كۆدەنگی نیشتمانی لەنێوان لایەنەكاندا هەبێت، چونكە قۆناغەكە پێویستی بەوەیەو كوردستان بەرگەی ئەوە ناگرێت ناكۆكی و گرژی لەنێوان حزبەكاندا بمێنێت». لەئێستادا پارتی چاوەڕوانی سەرانی یەكێتی دەكات تا سەردانە فەرمییەكەی دوای كۆنگرە ئەنجامبدەن، لەوبارەیەوە عیسمەت رەجەب ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی دیموكراتی كوردستان بەهاوڵاتی وت: «ئێمە ئێستا چاوەڕوانی یەكێتی دەكەین سەردانمان بكات، قسەو باسی نوێمان دەبێت لەبارەی دۆخی كوردستان و گۆڕانكارییەكان و چاوەڕێی ئەوەین بڕیاری گونجاو لەسەر قۆناغی ئێستا بدرێت». لەپاش رووداوەكانی حەوتی تەمموزی ساڵی 2021و دوورخستنەوەی بەشێكی زۆری سەركردایەتی یەكێتی لەلایەن بافڵ تاڵەبانی. پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی گرژی تێكەوتووەو لەچەندین كۆبوونەوەی باڵادا كەسی یەكەمی پارتی ئامادە نەبووە، ئەمەش بووەتە مایەی نیگەرانی یەكێتی و خودی بافڵ تاڵەبانی. بۆیە چاوەڕێ دەكرێت لەكۆبوونەوەی چاوەڕوانكراوی نێوان هەردوو حزب، مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی ئامادە ببێت و ئەوەش ببێتە سەرەتایەك بۆ دروستكردنی پەیوەندیەكی بەهێزو توندوتۆڵی نێوان هەردوولا، هاوشێوەی ئەو پەیوەندیەی كە جەلال تاڵەبانی و مەسعود بارزانی كردیانە بناغەی ئەنجامدانی رێكەوتنی ستراتیژی نێوانیان.

هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی لوبنان لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی بی بی سی ڕایگەیاند، حیزبوڵڵا لوبنانییە و لایەنێکی کاریگەری ڕوداوەکانی ئەم دواییەیە و هیچ کات  هەڕەشەی لە ئیسرائیل نەکردووە "ئەوە ئیسرائیلە دەیەوێت ئێمە لە شەڕ تێوەبگلێنێت" و باس لە پەیوەندییەکانی ئێران بە حیزبوڵڵاو حەماسەوە دەکات. لەدوای هێرشەکەی حەوتی مانگی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل هێرشی پێچەوانە لە لایەن ئەو وڵاتەوە دەستی پێکرد و بە گوێرەی وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین زیاتر لە هەشت هەزار کەس گیانیان لەدەست داوە، بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە کاردانەوەی چیاوازی لێکەوتۆتەوە. لەم پەیوەندەدا ئیسرائیل ئێران تاوانبار دەکات بە پڕچەککردنی حەماس و حیزبووڵای لوبنانیش بە هێرشکردنە سەریان. لەم بارەیەوە عەبدوڵلا بووحەبیب وەزیری دەرەوەی لوبنان لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ پڕۆگرامی "Hard Talk " لە کەناڵی BBC باس لە پەیوەندییەکانی ئێران و حەماس لەگەڵ بەشداریکردنی حیزبووڵڵای لوبنان لە جەنگەکەدا دەکات. لە چاوپێکەوتنەکەدا وەزیری دەرەوەی لوبنان دەڵێت، " حیزبوڵڵا هیچکات هەڕەشەی لە ئیسرائیل نەکردووە" و حەسەن نەسروڵڵا رێبەری حیزبوڵڵا دوای زیاتر لە ٣ هەفتە لە دەستپێکی جەنگ، لە ٧ی تشرینی یەکەمەوە، تا ئێستە هیچی نەوتووە، رێبەرانیتری حیزبوڵڵا ئارام قسە ئەکەن، ئێمە لەسەر ئەو باوەڕەین ئەوە ئیسرائیلە کۆمەڵێک کێشە و ئاژاوەی لە سنوورەکانی خۆی لەگەڵ ئێمە دروستکردووە".  وتیشی، "حیزبوڵڵا جەنگی ناوێت و نایەوێت بچێتە جەنگەوە، مەگەر ئەوەی غەزە بچێتە دۆخێکی تراژیک و زۆر خراپەوە، یان ئەوەی ئیسرائیل لە دۆخێکی خراپدا هێرش بکاتە سەرمان". سەبارەت بەو ناوچانەی لەم ماوەیەدا لە لایەن حیزبوڵڵاوە هێرشدەکرێتە سەریان عەبدوڵڵا بوو حەبیب دەڵێت،"کۆمەلێک ناوچە لە باشووری رۆژئاوای لوبنان لە لایەن ئیسرائیلەوە داگیرکراوە. حیزبوڵڵا ئەم ناوچانەی کردۆتە ئامانج." دەشڵێت، "بەو شێوەیە نییە خاکی ئیسرائیلی کردبێتە ئامانج. کەوایە خاکەکەی ئێمە داگیرکراوە. ئەو دەمەی ساڵی ٢٠٠٠ ئیسرائیل کشایەوە، ئەو ناوچەیە وەک ناوچەی کێشەلەسەر مایەوەو ئێمە لەسەر ئەو باوەڕەین داگیرکراوەو ئیسرائیل ئەبێ ئەو ناوچەیە بەجێ بهێڵێت.زۆرجار داوامان لێکردوون لەو ناوچەیە بچنە دەرەوە."   پەیوەندییەکانی ئێران لەگەڵ حیزبوڵڵا و حەماس:   وەزیری دەرەوەی لوبنان بە ئاماژە بە دیداری خۆی لەگەڵ حسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران، دەربارەی جەنگی حەماس و ئیسرائیل دەکات و دەڵێت:" ئێرانییەکان ئاگادار نەبوون حەماس دەیەوێت هێرش بکات، بەڵام تاران لەگەڵ حەماس لە پەیوەندیدایە و وەزیری دەرەوەی ئێران وتوویەتی حەماس ئەتوانێت بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ، بۆ چەند مانگ بەرامبەر بە هێرشەکانی ئیسرائیل بوەستێتەوە. ئەمە ئەو شتەیە کە وەزیری دەرەوەی ئێران پێی وتم و ئەمە بەو مانایە کەس نایەوێت بەرەیەکیتری جەنگ لە باشووری لوبنان بکرێتەوە." دەربارەی پەیوەندی و یارمەتی گەیاندنی ئێرانییەکان بە حیزبوڵڵای لوبنان، وەزیری دەرەوەی لوبنان لە وتووێژ لەگەڵ بەرنامەی Hard talk وتی :" بەڵێ، ئێرانییەکان یارمەتی حیزبوڵڵا ئەدەن و چەک و چۆڵیان پێئەدەن، ئێمە ئاگاداری ئەم بابەتەین. کۆمەڵێک وڵات هەن دژی ئیسرائیلن. بەڵام سەرەنجام پرسی سەرەکی ئەو فەلەستینیانەن کە ٧٥ ساڵە چاوەڕێن رێگەچارەیەکی سیاسی بۆ دۆزەکەیان بدۆزرێتەوەو نەدۆزراوەتەوە یان ئەوەیە جێبەجێ نەکراوە. ئێمە ئەبێ رەگی کێشەکان ببینین. کێشەکە لە رەگەوە ئەو دەمە چارەسەر ئەبێت وڵاتی فەلەستی بە پێێ بڕیاری ساڵی ١٩٤٧ی نەتەوە یەکگرتووەکان دابمەزرێت". وەزیری دەرەوەی لوبنان باس لەوە ئەکات کە حیزبوڵڵا، حێزبێکی سیاسیە لە لوبنان، بەڵام لقی سەربازییەکەی کێشەیەکی گەورەیە لە ناوچەکە و گومان لەوەدا نییە. ئەم بابەتە تەنها ناگەڕێتەوە بۆ سەر ئێران، بەڵکوو بەشێکی گەورەی ئەم بابەتە ئەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی لە کەرتی رۆژئاوای غەزە روو ئەدات. هەروەها بۆ ژمارەی زۆری ئەو پەناخوازە فەلەستینیانەی کە لە وڵاتە عەرەبییەکان ئاوارەن و ٧٥ ساڵە چاوەڕێن رێگاچارەیەک بدۆزرێتەوە. چاو لێ بکەن دونیای رۆژئاوا چۆن دەربارەی پرسی ئۆکراین هەڵوێستی گرت.   کاریگەری ئەمریکا لە ناوچەکە: وەزیری دەرەوەی لوبنان دەربارەی ئەمریکا و پلانەکانی لە ناوچەکەو رووداوەکانی ئەم دواییانە ئەڵێت:" پێم وایە ئەمریکا نایەوێت بێتە جەنگەوە لە ناوچەکە. ئەمریکا تەنها وڵاتێکە لە دونیا دەتوانێت نێوانگیری بکات لەم جەنگەدا. سەرەنجام هەموومان پێویستمان بە ئاشتییە. ئەمریکا تەنها وڵاتێکە ئەتوانێت ئاشتی لە ناوچەکە جێگیربکات. ئەگەر ئەوان ئەو پێگەیە لە دەست بدەن خوا خۆی ئەزانێت چی روو ئەدات". وەزیری دەرەوەی لوبنان دەربارەی ناوچەکە ئەڵێت :" ئەبێ واقعی ناوچەکە بەوەی هەیە لەبەرچاو بگرین. ئاخۆ ئیسرائیل ئەیهەوێت تا هەتایە بەم شێوەیە بمێنێتەوەو بژی؟ تا چەند ساڵ ئەتوانیت بەم شێوەیە درێژەی پێ بدات. سەرەڕای هەموو ئەو کێشانەی کە وڵاتانی دراوسێ هەیانە، ئێمە وڵاتێکی ئاشتیخوازین. ئێمە جەنگمان ناوێت. هیچکات هەڕەشەمان لە ئیسرائیل نەکردووە. بەڵێ ئێمە حیزبوڵڵامان هەیە و حیزبوڵڵا کێشەیە بۆ ئەوان. بۆ بەشێکی زۆر لە لوبنانییەکانیش حیزبوڵڵا کێشەو سەرئێشەیە، بەڵام ئەمە ئەو راستیەیە کە هەیە و ئەبێ وەری بگرین".    

سەركۆ جەمال وەزارەتی دارایی عێراق داوای كردووە وەفدەكەی هەرێمی كوردستان سەردانی بەغدا نەكات، بۆیە چوونی وەفدەكە بۆ بەغدا شكستیهێناوە، وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش دەڵێت «لەم هەفتەیەدا هەرێم داواكاریەكانی بەغدا جێبەجێ دەكات لەبەر ئەوەش چوونی وەفدەكە دواكەوتووە»، پەرلەمانتارێكی پارتیش لەپەرلەمانی عێراق پێی وایە «حكومەتی عێراق حسابی داعشیش بۆ هەرێمی كوردستان ناكات، چونكە لەكاتی شەڕی داعشدا بەهێلیكۆپتەر مووچەی بۆ موسڵ و ئەو ناوچانە دەنارد كە لەژێر دەسەڵاتیاندا نەبوون». بڕیاربوو رۆژی دووشەممە 30-10-2023 وەفدێكی هەرێمی كوردستان سەردانی بەغدا بكاتەوە، دوای ئەوەی ناردنی 700 ملیارە قەرزەكە لەلایەن بەغداوە دواكەوت. سەبارەت بەدواكەوتنی ئەو قەرزە، پێشەوا هەورامانی، وتەبێژی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» وەفدەكە نەچوونەتە بەغدا هەندێك داواكارییان هەبووە ناردوویانە بۆ وەفدی هەرێم بەپێی بڕیارەكەشیان دەبێت لەم هەفتەیەدا داواكاریەكانیان لەلایەن وەفدی هەرێمەوە جێبەجێ بكرێت و بنێردرێتەوە بۆ بەغدا». وتیشی:» ئەگەر بیانوویەكی دیكەی بۆ نەدۆزرێتەوە، ئەم هەفتەیە 700 ملیار دینار بۆ هەرێمی كوردستان دەنێردرێت». سەرچاوەیەك لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم بۆ هاوڵاتی ئەوەی ئاشكراكرد «ئەو وەفدەی بڕیاربوو سەردانی بەغدا بكەن، سەردانەكەیان هەڵوەشاوەتەوەو سەردانەكە ئەنجامنادەن». سەرچاوەكە وتیشی «وەزارەتی دارایی بە بەرپرسانی هەرێمیان راگەیاندووە، پێویست بەچوونی وەفد بۆ بەغداد ناكات، چونكە ئەوان داوای راپۆرتی خەرجی مانگەكانی حەوت و هەشت و نۆ-یان كردووەو ئێوەش ناردووتانە، بۆیە پێویست ناكات سەردانی بەغدا بكەن». سەرچاوەكە لەبارەی 700 ملیارەكە وتی:» رێكارەكانی ناردنی پارەكە لە وەزارەتی دارایی تەواو بووەو بانكەكانیش لە 31-10-2023 ەوە دەست بەناردنی دەكەن، كە رەنگە ئەمڕۆ یان سبەی، یەكێك لەبانكەكانی رەشیدو رافیدەین گوژمەی یەكەمی پارەكە بنێرن». هاوكات سەرچاوەیەك لەوەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێم ئەوەی بۆ هاوڵاتی ئاشكراكرد «هەركات 700 ملیارەكەی بەغدا بگاتە دەست وەزارەتی دارایی لیستی مووچە رادەگەیەنرێت و دەست بەدابەشكردنی مووچەی مانگی ئاب دەكرێت». پەرلەمانتارێكی پارتی لەپەرلەمانی عێراق پێی وایە حكومەتی هەرێم هەموو داواكاریەكانی جێبەجێكردووەو لەڕووی یاساییەوە هیچ پاساوێك نییە بۆ نەناردنی پارە بۆ هەرێمی كوردستان. شوان محەمەد پەرلەمانتاری كورد لەپەرلەمانی عێراق بەهاوڵاتی وت:»ئەوەی من زانیاریم هەبێت شتێك نییە بەغدا داوای كردبێت و هەرێمی كوردستان جێبەجێی نەكردبێت، تەسفیەی حساباتی ئەم سێ مانگەی دوایشیان كردووەو چاودێری دارایی عێراق رەزامەندی لەسەر داوە». وتیشی:»نەوت رادەست كراوەو چۆن دەیبەن یاخودنا ئەوە كێشەی هەرێم نییە، ئەوە پەیوەندی بەدەوڵەتی عێراقەوە هەیەو بودجەش پەسەندكراوەو رێنمایی بۆ دەرچووە، بەوتەی هەموو پسپۆڕان ساڵی 16 ترلیۆن و نیو بۆ هەرێمی كوردستان دەمێنێتەوە، بەڵام تائێستا بەو قەرزانەی كە داویشیانە چوار ترلیۆنمان وەرنەگرتووە، ئێستا 12 ترلیۆنمان لای عێراقە». ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت:»ئەمانە هەر مەبەستیان ماندووكردنی خەڵكی كوردستانەو بەهانەیەكی یاساییان نەماوە بۆ نەناردنی پارە بۆ هەرێمی كوردستان چییان وتووە حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەنجامیداوە رێككەوتنی سیاسیش كراوەو هەردوو حكومەتیش رێككەوتنیان هەیە، لەهەموو جیهان دەوڵەتێك نییە مووچەی فەرمانبەرەكانی لەسەر «نەفەقاتی فیعلی» بدات بەڵام ئیتر ئەمە عێراقەو وڵاتێكی گەندەڵە دەیان پرۆژە هەیە هەر نەكراوەو پارەكەشی خوراوە». سەبارەت بەناردنی قەرز لەلایەن عێراقەوە بۆ هەرێم شوان محەمەد دەڵێت:»ئەو پارەیەی بەغدا دەینێرێت قەرزەو گرەنتییە كەدەدرێتەوە چونكە پارەیەكی زۆرمان لای عێراقە كە ناشیدەن ئەوەیە دەیانەوێت لەنێوان حكومەتی هەرێم و فەرمانبەراندا كێشە دروست ببێت دەشیانەوێت پرۆسەی خوێندن پەكبخەن و پێشمەرگە و ئاسایش و فەرمانبەران بێ مووچەبن و حزبەكان لەناوخۆیاندا یەك نەبن ئەمەش دەستی دەرەكی تێدایە». «ئەوان دەزانن كەمووچەیان نەدا پرۆسەی خوێندن و ئیدارەدان پەكی دەكەوێت و خەڵك دێتە سەرشەقام و ئەوكاتەش كێشە دروست دەبێت، بۆ بودجەی 2024 یش دەبێت دیسان رێككەوتنی سیاسی بكرێت چونكە بەزۆرینە و كەمینە هەموو فراكسیۆنە كوردییەكانیش 63 ئەندامیان هەیە و ناتوانین هیچ پرۆژەیەك تێپەڕێنین، ئەوان لەسەرەتاوە ئێمە بەكەسی پلە دوو دەبینن ئەگەرنا ناوێرن 10 رۆژ مووچەی فەرمانبەرانی خۆیان نەدەن، كاتی شەڕی داعش موسڵ لەژێر دەسەڵاتی ئەواندا نەبوو بەڵام مووچەیان بۆ دەنارد بەهێلیكۆپتەر و داعش دەیپاراست، كەواتە حسابی داعشیش بۆ هەرێمی كوردستان ناكەن». حكومەتی هەرێم باس لەوەدەكات ئەوكاتی نەوتیان سەربەخۆ فرۆشتووە مانگانە لەكاتی خۆیدا مووچەیان دابەشكردووە، بەڵام داتاكان شتێكی دیكە دەڵێن رۆژی 30-10-2023 جوتیار عادل سەرۆكی فەرمانگەی میدیاو زانیاری هەرێم رایگەیاند: كاتێك نەوت هەناردە دەكرا حكومەتی هەرێمی كوردستان مانگانە لەكاتی خۆیدا مووچەی دابەش دەكرد. وتەكانی جوتیار عادل لەكاتێكدایە، رۆژی ٣ی شوباتی ٢٠١٦، ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی كورستان بڕیاری لەپاشەكەوتكردنی مووچەی فەرمانبەران دا، كەپاشەكەوتكردنەكە لە ١٥% دەستی پێدەكرد تاوەكو ٧٥%، بەڵام لە ئاداری ٢٠١٨دا حكومەت رایگەیاند پاشەكەوتی مووچەی فەرمانبەرانی بەڕێژەیەكی زۆر، كەمكردووەتەوە. دوای ھەڵگرتنی  پاشەكەوتیش حكومەتی هەرێم رایگەیاند، وەزارەتی دارایی مانگانە ٧٢٥ ملیار دینار بۆ مووچە خەرج دەكات، لەكاتێكدا دوای راگەیاندنی پرۆژەی چاكسازی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە خەرجی مووچە بۆ زیاتر لە 900 ملیار بەرزبووەوە. لەھەرێمی كوردستان، نزیكەی یەك ملیۆن و 300 ھەزار كەس مووچە وەردەگرن، كە ٦٨٣ ھەزاریان فەرمانبەرن. هاوڵاتی بەداتا قۆناغەكانی لێبڕین و پاشەكەوت و نەدانی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەخاتەڕوو: یەكەم:  پاشەکەوتی مووچە، ئەم قۆناغە لەسەردەمی کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەسەرۆکایەتی نێچیرڤان بارزانی بەڕێوەچوو، لەماوەی نێوان ساڵانی (2015 - 2018) مووچەخۆران (5) موچەی تەواویان پێنەدراوە (23) مانگیش چارەکە مووچەو (11) مانگیش بەشێک لەم موچەکانیان پاشەکەوت کرا، ئەوكات نێچیرڤان بارزانی بەموچەخۆرانی راگەیاند کەئەوە قەرزەو لەکاتێکدا کە باردۆخی ئابووری هەرێم باش بوو دەدرێتەوە. دووەم: لێبڕینی موچە  ئەم قۆناغە لەسەردەمی کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان  داهێنرا، لەم قۆناغەدا لەماوەی ساڵی (2020 - 2021) موچەخۆران (8) موچەی تەواویان بڕاو (10) موچەشیان بەلێبڕینی (18%) و (21%) بۆ خەرجکراوە،  بەڵگەش بۆ ئەوە  سەرۆکی حکومەتی هەرێم (مەسرور بارزانی) لەدانیشتنی رۆژی 5/10/2020 لەپەرلەمان ئەم لێبڕینانەی بەقەرز لەسەر حکومەتەکەی هەژمار نەکردووە. بەشێوەیەكی گشتی  لەکابینەی هەشتەم و نۆیەم) 10 مووچەی بەلێبرینەوە داوەو 12 مووچەی هەر نەداوەو 34 مووچەی فەرمانبەرانیش لێی پاشەكەوت كراوە. حكومەتی هەرێم زیاتر لە (23 ترلیۆن و 209 ملیارو 502 ملیۆن ) دینار قەرزاری موچەی فەرمانبەرانە بەڵام قەرزەكەی خستووەتە سەر حكومەتی عێراق، لەكاتێكدا لەپەرلەمانی عێراقیش پرۆژەیاسای پێدانەوەی پاشەكەوتی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بەشێوەیەكی مانگانە شكستیهێنا. بەهۆی ناكۆكی و رێكنەكەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا لەسەر بەشە بودجەی هەرێم و حساباتی نێوانیان، فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان تائێستا مووچەی مانگی هەشتیان وەرنەگرتووە، لەكاتێكدا ئەمڕۆ چوارشەممە 1-11-20-2023 یە، واتە فەرمانبەرانی هەرێم مووچەی سێ مانگیان پێنەدراوە. حكومەتی هەرێمی كوردستان لەكۆتایی ساڵی 2013ەوە بەشێوەیەكی فەرمی ئابوری سەربەخۆی راگەیاندو دەستی بەفرۆشتنی نەوت كرد، سەرئەنجام لەساڵی 2014 حكومەتی عێراق بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی بڕی، بەڵام دوای زیاتر لە10 ساڵ لەئابوری سەربەخۆ سەرئەنجام بەهۆی بڕیارێكی دادگای ناوبژیوانی پاریس لە 25-3-2023 هەناردەی نەوتی هەرێمی كوردستان راگیراو حكومەتی هەرێم دەستیكرد بەدانوستان بۆ ناردنی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حكومەتی عێراقەوە، هەرچەندە لە 4-4-2023 حكومەتی عێراق و هەرێم رێككەوتن لەسەر دووبارە هەناردەكردنەوەی 400 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەرێم، بەڵام تائێستا هەناردەی نەوتی هەرێم دەستیپێنەكردووەتەوە، هەرچەندە حكومەتی توركیا رایگەیاندووە بۆرییەكان كە نەوت بۆ بەندەری جەیهان دەگوازنەوە نۆژەنكراونەتەوەو ئامادەن بۆ هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم.

شەنای فاتیح- عەممار عەزیز خانمان لەڕۆژی هاوسەرگیرییاندا خوازیاری ئەوەن بەجوانترین شێوە دەربكەون بۆ ئەم مەبەستەش باشترین ئارایشتگاكان هەڵدەبژێرن، ئەوەی جێگای پرسیارە ئارایشتگاكانی هەولێرو دهۆك نرخێكی خەیاڵییان هەیە بەپێچەوانەی شاری سلێمانی كەهەزارو 200 دۆلار گرانترین نرخە. بەشێوەیەكی گشتی لەئارایشتگاكاندا پاكێج هەیەو بەپێی داواكاری بووكەكە نرخەكانیش دەگۆڕێن، تا داواكاری و پێداویستییەكانی زیاتر بێت نرخی چاككردنەكەشی زۆرتر دەبێت. نرخی چاككردنی بووك لە 100 دۆلارەوە دەستپێدەكات و گرانترین نرخیش  لەئارایشتگاكانی هەرێمی كوردستاندا تۆماركرابێت 5 هەزار دۆلارە. خاوەنی یەكێك لەئارایشتگاكانی شاری هەولێر كەنەیویست ناوی ئاشكرابكرێت و ماوەی زیاتر لەپێنج ساڵە كاری ئارایشتكردن دەكەن بەهاوڵاتی وت:» لەئارایشتگاكەی ئێمەدا نرخی چاككردنی بووكێك بەپێی ئەو پاكێجەكەی داوای دەكات دەگۆڕێت، ستافی ئارایشتگاكەش چەند بەناوبانگتربێت نرخەكەی گرانتر دەبێت». وتیشی:» بەشێوەیەكی گشتی بووك لەو رۆژەدا تەنها قژو نینۆك و میكیاجی پێویستە، بەڵام هەندێكجار هەیە بووك قژی چاكدەكات، لێزەر دەكات، پیدیكیۆر مینیكیۆر دەكات، ئەمانە بەشێك نین لەپاكێجی بووك بێگومان لەو كاتەدا نرخەكەی زیاتر دەبێت». خاوەنی ئەو ئارایشتگایە باسی لەوەشكرد  چاككردنی بووك لای ئەوان لە 500 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 1000 دۆلار،  نرخی بەشی ڤی ئای پیش لەهەزار و 200 تا هەزارو 500 دۆلاردایە. «هەندێكجاریش  بووك هەیە لەسلێمانی یان لەدهۆكە رۆژی پێنجشەممەو هەینی حیجز كردووە 3 هەزار تا 5 هەزار دۆلاری داوە، چونكە ستافی ئارایشتگاكەی بردووە بۆ شارێكی دیكە ئەوكاتە ئیشەكە جیاوازە». خاوەنی ئەو ئارایشتگایە وای وت. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی لەشاری سلێمانی نرخی چاككردنی بووك تاڕادەیەك جێگیرەو لە 100 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 700 دۆلار. هاوڵاتی لەگەڵ چەند ئارایشتگایەكی شاری سلێمانیدا گفتوگۆی كردو خاوەنی یەكێك لەئارایشتگاكانی گەڕەكی بەختیاری ئەوەی بەهاوڵاتی وت: « نرخەكانیان تاڕادەیەك جێگیرن و نرخی چاككردنی بووك لای ئێمە لە 200 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 300 دۆلار، بەشی ڤی ئای پی-شمان هەیە ستاف دەچێتە دەرەوەی ئارایشتگاو نرخەكەی 500 دۆلارە». هاوكات یەكێكی دیكە لەئارایشتگاكانی شاری سلێمانی بەهاوڵاتی وت:»  لەئارایشتگاكەی ئێمەدا نرخی چاككردنی بووكی مارەبڕین و گواستنەوە جیاوازە، بووكی مارەبڕین لە 300 هەزارەوە دەستپێدەكات تا 750 هەزار دینار، بووك گواستنەوەش لە 450 هەزارەوە تا 750هەزار دینارە». وتیشی: «بەشی «ڤی ئای پی» یشمان هەیە كە ستافەكەمان دەچنە لای بووكەكەو هەندێكجاریش دەچنە دەرەوەی شاری سلێمانی كە لەم كاتەدا نرخەكە زۆرتر دەبێت و دەگاتە هەزارو 200 دۆلار».   لە دهۆك تێچوووی رازاندنەوەی بووك لەنێوان 800 بۆ 2 هەزارو 500 دۆلارە. لەدهۆك خاوەن ئارایشتگاكان بەئارەزووی خۆیان پارە لەبووك و زاوا وەردەگرن، نرخەكانیان وەكو یەك نین، لە 800 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا دەگاتە 2 هەزارو 500 دۆلار، تائێستا لیژنەكانی چاودێری و قایمقامیەت لەسەر ئەم بابەتە هیچ كەسێكیان سزا نەداوە. زانا سەعید، دانیشتووی گەرەكی بەرۆشكێ-یە، زیاتر لەساڵێكە هاوسەرگیری كردووە، خێزانەكەی لەڕۆژی زەماوەندەكەی بە 1000 دولار كاری جوانكاری بۆ كراوە، بە هاوڵاتی وت «خاوەن ئارایشتگاكان بووك و زاوا ( ئیستغیلال ) دەكەن بەئارەزوی خۆیان نرخ دادەنێن، زاواكەش ئەو رۆژە لەوانەیە شەرم بكات بڵێت كەمێك هاوكاریم بكە یان بەئەوەندە گرانە ناچاردەبێت پارەكە بدات «. «خاوەن ئارایشتگاكان رەچاوی دۆخی زاوا ناكەن بەتایبەت لەم بارودۆخەدا، لەلایەك دۆلار زۆر بەرزبووەتەوە بەرامبەر نرخی دینار لەلایەكی تر كێشەی مووچەو نەبوونی هەلیكارو دەیان كێشەی تر، لایەنی پەیوەندیداریش خۆیان بێدەنگ كردووە، چۆن دەكرێت هەركەسێك بەئارەزوی خۆی پارە لەزاوا وەربگرێت یەكێك هەزارو 500 دۆلار یان كەسێكی تر 2 هەزار دولار، هەمووشی بۆ چەند كاتژمێرێك « زانا سەعید وای وت. عومەر كەریم ، خاوەنی ئارایشتگای ئاریسایە لەشاری دهۆك تایبەت بەبووك و زاوا بەهاوڵاتی وت: «نزیكەی دوو ساڵە ئارایشتگایەكی تایبەت بەجوانكاری بووكمان كردووەتەوە، لای ئێمە هەموو جۆرە جوانكارییەك بۆ ژنان و بووكەكان دەكرێت،  حەمامی مەغریبیمان هەیە كەتایبەتە بەخۆشوشتنی بووك پێش ئەوەی جوانكاری بۆ بكرێت، دواتر لەلایەن ستافێكی راهێنراوو شارەزا كاری جوانكاری بۆ دەكرێت». «بۆ جوانكاری هەر بوكێك ئێمە تەنها 800 دۆلار وەردەگرین، ئەمە نرخی ئێمەیەو جێگیرە كەم و زیاد ناكرێت، بەڵام لەئارایشتگاكانی تر تا 2 هەزارو 500 دۆلاریش وەردەگرن كە رەنگە هەمان ئەو شتە بێ كەئێمە بۆیان دەكەین، ئێمە دەزانین لەو رۆژە كەسوكاری زاوا زۆر پارە خەرج دەكەن، بۆیە نامانەوێت زیاتر باری ئەوان گرانتر بكەین»عومەر كەریم وای وت. شوكری شەفیق، بەرپرسی راگەیاندنی فەرمانگەی چاودێری بازرگانی لەشاری دهۆك بەهاوڵاتی  وت: «لیژنەكانمان بەردەوام سەردانی ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری دەكەن، بەشێكیان سزادراون بەگوژمەیەك پارە، بەڵام بۆچەند رۆژێك یان هەفتەیەك دانەخراون تەنها سزاكەیان پارە بووە، هەندێكیان دوو تا سێجار سزادراون «. لەبارەی دەركردنی هەندێك رێنمایی تایبەت بۆ نرخی ئارایشتگاكانی تایبەت بەبووك و زاوا، شوكری شەفیق دەڵێت: « گفتوگۆو دانیشتنمان لەسەر ئەم بابەتە كردووە، كارێكی ورد لەسەر ئەم پرسە دەكرێت، چاوەڕێی ئەوەدەكەین كۆمەڵێك رێنمایی دەربكرێن دواتر ئەم رێنماییانە لەسەر خاوەن ئارایشتگاكان دابەشدەكرێت تاوەكو وەك خۆی جێبەجێی بكەن». لەسنوری پارێزگای دهۆك تائێستا ژمارەیەكی دروست لەسەر ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری نیە، بەڵام بەقسەی چاودێری بازرگانی دهۆك ژمارەیان سەرووی 150 شوێنە . میللەت ئەمین، سەرۆكی لیژنەكانی چاودێری بازاڕ لەقایمقامیەتی قەزای دهۆك بەهاوڵاتی  وت: « پێش دوو ساڵ لیژنەیەكی تایبەتمان هەبوو لەسەر ئارایشتگاكان، بەڵام ئێستا ئەوە نەماوە ئەمە زیاتر كاری چاودێری بازرگانی و تەندروستییە، وەكو بازاڕ ئێمە سەردانی هەموو شوێنەكان دەكەین بەئارایشتگاو سەنتەرەكانی جوانكاری، لەسەر ئارایشتگاكان سكاڵامان بۆ هاتووەو بەدواداچوونیشمان كردووە». وتیشی: « تائێستا هیچ رێنماییەكی تایبەت بەكاری ئارایشتگاكان و سەنتەرەكانی جوانكاری دەرنەچووە، بۆیە هەر كەسێك بەئارەزوی خۆی نرخ دادەنێت لە 800 دۆلارەوە دەستپێدەكات تا 2 هەزارو 200 دۆلار، بەمدواییە ڤی ئای پی-ش پەیدابووە».

ئیمان زەندی «وانەبێژی بۆ کەسێکی خێزاندار نەگونجاوە، دوای پێنج مانگ مووچە دەهات، خێزانەکەشم وانەبێژەو ئەوکاتەی دووگیان بوو نەڕۆیشتەوەو وازیهێنا لەوانەبێژی»، ئەمە وتەی مامۆستایایەکی وانەبێژە بەناوی ئالان کەئێستا وازی لەپیشەکەی هێناوە بەهۆی کەمی مووچەو مافەکانییەوە. رێزان و ئالان ناوی خوازراوی دوو هاوسەرن کە بۆ ماوەی ساڵێک پیشەی مامۆستای وانەبێژییان کردووە، ئالان تەمەنی ٣١ ساڵەو رێزانیش ٣٠ ساڵ، ئەوان خاوەنی سێ منداڵن و دانیشتووی پارێزگای هەولێرن. ئالان بۆ هاوڵاتی قسەی کردووەو دەڵێت، ئەوان ئەو ساڵەی دەوامیان کردووە دوای ساڵێک مووچەی تەواوەتیان پێدراوە، هەربۆیە وازیان لەکاری مامۆستایی وانەبێژی هێناوە، چونکە «وانەبێژ بەگوێرەی وانەکانی مووچەی وەردەگرت، مووچەش لەکاتی خۆیدا نەدەهات و ئێمە لەبواری خۆمان وانەمان پێنەدەدرا بەزۆر وانە بەتاڵەکانمان دەوتەوەو ئەرکێکی قورستر بوو». ئالان حەزی بەپیشەی مامۆستایەتی نەبووە، بەڵام رێزانی خێزانی حەزی پێی هەبووە، بەهۆی ئەوەی خێزانەکەی وازی لەپیشەکە هێناوە ئالان پێی وایە «سەختە وەربگیرێتەوە». «خۆم کۆمەڵناسییم تەواوکردووە، بەڵام چونکە مامۆستای بیرکاری نەبوو و لەبیرکاری زۆر باشبووم، بیرکاریم دەوتەوە لەپۆلی یەک تاوەکو نۆ، خێزانیشم دەرچووی جوگرافیا بوو، بەڵام وانەکانی کوردی و عەرەبی و ئینگلیزی سەرەتایی دەوتەوە»، ئالان وای وت لەبارەی کاری ئێستاشیەوە ناوبراو ئاشکرایکرد، ئەو پیشەی ئێستای کاسبییە لەکۆمپانیایەک، «مامۆستای وانەبێژی بۆ پیاوێک خانوو و ئۆتۆمبێلی نەبێت، نەخێر باش نییە». جیاوازی ئەرک و مافی مامۆستایانی وانەبێژو مامۆستایانی هەمیشەیی (میلاک) لەبەرنامەی کاری وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستان جیاوازییان زۆرە، لێرەدا هاوڵاتی هەندێک لەجیاوازییەکان دەخاتەڕوو کە لەچەند سەرچاوەیەکەوە وەریگرتووە: -مامۆستایانی هەمیشەیی (میلاک) پێش قەیرانی دارایی ساڵانە مووچەی زیاد دەکراو پلەی بەرزدەکرایەوە چوار ساڵ جارێک، ئەمەش پێیدەوترێت (تەرفیعی)، بەڵام مامۆستایانی وانەبێژان نییەتی. -میلاک خزمەتی ساڵانەی بۆ هەژماردەکرێت و منداڵی هەبێت ١٠ هەزار بۆ هەر منداڵێکی زیاددەکرێت، بەڵام وانەبێژان نییەتی. -میلاک ساڵێک مۆڵەتی دایکایەتی هەیە، بەڵام وانەبێژان تەنیا ٢١ رۆژە. -میلاک بەشەوانەی زۆر بێت یاخود کەم هەمان مووچەی هەیە، بەڵام وانەبێژ بەپارچەیە واتە بەشەوانەی کەم بێت موچەی کەم دەبێت و زۆر بێت زۆرە. -وانەبێژان ئەگەر کەمی مامۆستا نەبێت داینانێن لەقوتابخانەیەک، بەڵام میلاک وانییەو کەمی مامۆستاش زۆر کەم بێت دادەنرێت. -مامۆستایانی وانەبێژ مانگانە بڕێک پارەیان بۆ دیاریکراوە بەناوی شایستەی دارایی، بەپێی خشتەیەکی وەزارەتی پەروەردە کەدەست هاوڵاتی کەوتووە، بڕی شایستەی مانگانەی مامۆستایانی وانەبێژ بەپێی پلەی خوێندن جیاکراوەتەوە، ئەوانیش (دیبلۆم، بەکالۆریۆس و ماستەر)ە، لەگەڵ بەشەوانەکان کەپێکهاتوون لە ١٢ بۆ ١٩ بەشەوانەو سەرووتر، بەمەش بڕی شایستەکەیان بۆ سەنتەری شار لەنێوان ٢٠٠ بۆ ٣٧٥ هەزار دیناردایە، بۆ ناحیەکان و لادێکانیش لەنێوان ٢٥٠ بۆ ٤٢٥ هەزار دینارە، بەڵام لەپشووەکانی هاوین نیوەی ئەو بڕە وەردەگرن. پەیوەست بەوەوە تاوەکو ئێستا وانەبێژان شایستەی مانگی تەمموز/٧ـیان وەرنەگرتووە. رۆژان ئەبوبەکر مامۆستایەکی تری وانەبێژە کەماوەی هەشت ساڵە بەردەوامە لەپیشەی وانەبێژی و لەپارێزگای سلێمانی دادەنیشێت، ئەو تائێستا هیوای هەیە بکرێت بەمامۆستای هەمیشەیی، لەبەرئەوەی «وانەبێژ زۆرجار لەمیلاك ئەركی قورسترەو بەشەوانە بووەتە مەرج بۆ مانەوەمان و ناتوانین گواستنەوە بکەین بۆ قوتابخانەیەکی دیکە». ئەو وانەبێژە کەتەمەنی ٣١ ساڵەو خاوەنی کچ و کوڕێکە لەسەر مووچەی وانەبێژان دەڵێت، وانەبێژ پارەیەکی وای پێنادرێت تاوەکو بەشی مانگێکی بکات، «دەگاتە دوو مانگ پارەت نادەنێ، بەڕاستی هەرگیز وانەبێژ پارەی لەگیرفاندا نییە وەكو میلاك هەرچەندە راستە ئەوانیش بێ مووچەن، بەڵام هەرنەبێت بۆ خۆیان دەتوانن بایكۆت بكەن و كەس شوێنیان ناگرێت، بەڵام وانەبێژ هەر بایكۆتی كرد یەكسەر هەڕەشەی لێدەكرێت بەوەی یەكێكی دیکە دەچێتە شوێنی، هەبووە لابراوە هەر لەبەلاش بیانوی پێگیراوەو خزمی خۆی كردووەتە شوێنی». رۆژان سەبارەت بەدۆخی ژیانی باس لەوە دەکات، شایستەی وانەبێژان ناتوانرێت پشتی پێ ببەسترێت بۆ خەرجی خێزان و ماڵ و منداڵ، چونکە «دەبێت یان قەرزی پێ بدەیتەوە یاخود دەبێت بۆ خەرجی هاتوچۆی قوتابخانەکە دایبنێیت، لەبەرئەوەی زۆرترین وانەبێژ لەدەرەوەی شارە، ئەگەر بێتو پشت بەپارەی وانەبێژی ببەستم لەبرسان ماڵ و منداڵ و خۆشم دەمرین». «کۆرپەیەکم هەیە، خەسووم بەخێوی نەکات، ناچارم وازبهێنم لەوانەبێژی، چونکە یەکسەر وانەبێژێکی دیکە دەهێننە شوێنت»، رۆژان وادەڵێت. لەساڵی ٢٠١٤ەوە حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاری راگرتنی دامەزراندنی بەناچاری بۆ وەزارتی پەروەردەکەی دەکردو لەئەنجامدا ئەو بۆشاییەی کەدروستبوو لەخانەنیشی مامۆستاو مامۆستای هەمیشەیی (میلاک) بەمامۆستای وانەبێژ پڕی کردەوە، هاوکات مامۆستایانی وانەبێژی کوردستان تەمەنیان لەنێوان ٢٦ بۆ ٣٥ ساڵدایە. بەپێی چەند ئامارێک، ژمارەی مامۆستایانی وانەبێژ لەهەرێمی کوردستان زیاترە لە ٣٠ هەزار کەس. مەجید محەمەد مامۆستایەکی دیکەی وانەبێژەو پێنج ساڵە وەکو وانەبێژ وانەی وەرزش دەڵێتەوەو تەمەنی ٣٥ ساڵەو دانیشتوی قەزای کەلارە، مەجید پڕۆژەیاسایەکی حکومەت ئاشکرا دەکات بۆ هاوڵاتی کەوەزارەتی پەروەردەو وەزارەتی دارایی هەرێم بەڕاپۆرتێک ئاراستەی سەرۆک وەزیرانی هەرێمیان کردووە تاوەکو بڕە پارەیەک بەشێوەی گرێبەست بۆ وانەبێژان دابینبکرێت، ناوبراو لەوبارەیەوە دەڵێت: «هەردوو وەزارەتی پەروەردەو وەزارەتی دارایی پڕۆژەیاسایەکیان ئامادەکردووەو راپۆرتەکەشیان پێشکەش بەسەرۆک وەزیرانی هەرێم کردووە، تیایدا لەو راپۆرتەدا ژمارەی وانەبێژان بەوردی و بڕی ئەو شایستەی وەریدەگرن و بڕی ئەو شایستەی کەبڕیارە بکرێن بەگرێبەست کەخۆی لەچوار ملیار دەبینێتەوە دابینی بکەن، بەڵام حکومەت ئەو چوار ملیارەش بەشایەنمان نازانێت». ناوبراو لەسەر جیاوازی ئەرک و مافی میلاک و وانەبێژان زیاتر دواو جەختیکردەوە، ئەوان خانەنشین ناکرێن و مافی ئەوەیان نییە، هەروەها وانەبێژێکی خانم هاوسەرگیری بکات و بچێت بۆ شارێکی دیکە ناتوانێت بگوازرێتەوە، چونکە رێگەپێدراو نییە بۆ وانەبێژ لەپەروەردەیەکەوە بۆ پەروردەیەکی تر بچێت، یاخود «ئەگەر من تووشی رووداوی هاتوچۆ ببم وەکو نەخۆشێک مۆڵەتم نییە وەکو میلاکەکە، بەڵکو راستەوخۆ لەوانەبێژی دەردەکرێم». سەبارەت بەهاوسەرگیری وانەبێژێکی زگورد، مەجید محەمەد ئاشکرایکرد، «زۆربەی وانەبێژان بەهۆی ئەوەی باری داراییان بەپێی پێویست نییە ناتوان هاوسەرگیری بکەن، پشتم بەم شایستەیە نەبەستووەو مارکێتم هەیەو بژێوی ژیانم بەو مارکێتە بەڕێوە دەبەم». وانەبێژەکەی کەلار دەڵێت، وانەبێژان لەساڵێکدا تەنیا حەوت رۆژ پشوویان هەیە، بەڵام زۆرێک لەبەڕێوەبەری پەروەردەکان ئەوەش جێبەجێ ناکات، چونکە «حکومەت پێی خۆشە وانەبێژی بەردەوام بێت، لەبەرئەوەی ئەو مووچەیەی بەمیلاکێک دەدات سێ وانەبێژی پێ بەڕێوەدەبات». هاوڵاتی بۆ زانیاری زیاتر ویستی بپرسێت ئایا چەند جیاوازی دیکە هەیە لەئەرک و مافی مامۆستایانی وانەبێژ و میلاک؟، ئایا بڕیار نەبوو وانەبێژی کاتی بێت، بۆچی تاوەکو ئێستا بەردەوامە؟، پرسیارێکی دیکە سەبارەت بەو پڕۆژەیاسایەیە کە بەکوێ گەیشتووەو بۆچی ئەو چوار ملیار دینارە دابین نەکراوە، کۆتا پرسیاریش لەسەر ئەوەیە چ دەنگۆیەک ھەیە بۆ بەھەمیشەییکردنی مامۆستایانی وانەبێژ؟، بەڵام لەوەڵامدا سامان سیوەیلی، وتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی هەرێم رایگەیاند، «ببوورە لەسەر ئەو تەوەرانە ناتوانم هیچ قسەیەک بکەم». هاوکات هاوڵاتی هەر سەبارەت بەو پرسیارانە، چەندینجار پەیوەندی بە ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی هەرێمی کوردستان و سەیوان عەلی، بریکاری وەزارەتی پەروەردەوە کرد، بەڵام ناوبراوان وەڵامی پەیوەندییەکەیان نەدایەوە.

شەنای فاتیح جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكێكە لەو رووداوانەی كەجیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵكردووە، تائێستا زیاتر لەشەش هەزار هاوڵاتی سڤیل بەهۆی ئەو جەنگەوە گیانیان لەدەستداوە. پاش هەڵگیرسانی جەنگی نێوان چەكدارانی ئیسرائیل و حەماس بەشێكی زۆری وڵات و لایەنە ئیسلامییەكانی جیهان پشتگیری خۆیان بۆ فەڵستین راگەیاند، لەوانەش حزب و لایەنە كوردییە ئیسلامییەكان، بەڵام تاڕادەیەك جیاوازی لەبۆچوونی حزب و رەوتە ئیسلامییە كوردییەكاندا هەیە. لەهەرێمی كوردستاندا سێ حزبی ئیسلامی هەن كەنوێنەریان لەخولە جیاوازەكانی پەرلەمانی كوردستاندا هەبووە، ئەوانیش: یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان، كۆمەڵی دادگەری كوردستان و بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان كەتاڕادەیەكی زۆر ئەم سێ لایەنە سەبارەت بەجەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس یەكدەنگن. یەكگرتووی ئیسلامی: ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی و سیاسیشە عوسمان كاروانی، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: ئەمەی روودەدات جەنگی رژێمێكی زایۆنیە بەرامبەر بەگەل و خاكێكی داگیركراو، حەماسیش ئەو خاكە بەمافی خۆی دەزانێت كەبەرگری بكات بۆ وەرگرتنەوەی، ئاشكرایە ئیسرائیل بزوتنەوەیەكی زایۆنییەو حەماسیش بزوتنەوەیەكی ئیسلامی كەدوو ئایدۆلۆژیای زۆر جیاوازن، بەڵام ئەمە بەدەر نییە لەو بارودۆخە سیاسییەی كە لەجیهاندا هەیە، بۆیە دەتوانین بڵێین ئەم جەنگە جەنگێكی ئاینی وسیاسیشە بەرامبەر مەزڵومیەتی گەلێك. وتیشی: زۆر ئاساییە خەڵكانێك هەبن لەم وڵاتەدا حەماسیان بەدڵ نەبێت، بەڵام ناكرێت لەگەڵ مەزڵومییەتی گەلی فەلەستین نەبن، هەركەسێك مەزڵوم بێت لەژێر هەر ناوێكدا بێت پێمان وایە پێویستە پشتیوانی لێبكرێت، كەسێكیش بەمەزاجی خۆی قسەبكات لەسەر ئەوەی كەپشتیوانی لەخەڵكی غەزە نەكات،  بەتایبەتی گەلی كوردی ئێمە كەئەنفال و كیمیاباران و دەیان مەزڵومییەتی دیوە، بەڕاستی ئەو جۆرە كەسانە پێویستە بەخۆیان و بیرو بۆچوونەكانیاندا بچنەوە. سەبارەت بەوەی بەشێك لەمامۆستایانی ئاینی لایەنە ئیسلامییەكانیان بەوە تۆمەتباركرد خەڵك هاندەدەن بۆ جەنگ، عوسمان كاروانی دەڵێت: جەنابی مامۆستا ئەو قسانە دەكات دەبێت بیر لەوەبكاتەوە كەئەو خۆی لەشوێنێكی گەرم و نەرمەوە ئەو قسانە دەكات، ئەوە جێگەی پێداچوونەوەیە، ئاساییە لەگەڵ بزوتنەوەی حەماسدا نەبیت بەڵام ناكرێت لەگەڵ گەلێكی مەزڵوومدا نەبیت و پشتیوانی لێنەكەیت، كە بەڕاستی ئەمە لای ئێمە پرسیارێكی جددی دروستدەكات بەرامبەر هەركەسێك كە بەو شێوەیە بیربكاتەوە. كۆمەڵی دادگەری: شەڕی حەماس‌و ئیسرائیل بەشەڕی مرۆڤایەتی ناودەبات عەبدولستار مەجید، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:لەدیدی ئێمەدا شەڕی حەماس و رژێمی زایۆنی نیە، بەڵكو شەڕی مرۆڤایەتییە، چونكە ئەوەی ئێستا لەفەلەستین دەگوزەرێت، دەرەنجامی زوڵم و تاوان و كۆمەڵكوژیی و داگیركاریی رژێمی زایۆنییە دژی گەلی فەلەستین كە  لەتەواوی جیهانەوە جولەكە هێنراوەو بەزۆر ماڵیان داگیركراوە، گرتوخانەی زایۆنیەكان پڕە لەژن و مناڵ و پیروپەككەوتەو گەنجی فەلەستینی، بۆیە ئەم جەنگەی لەنێوان مسوڵمان و زایۆنیزمدایە بەپاڵپشتی خۆرئاوای دووڕووە. وتیشی: ئەم كێشەیە نەتەوەیی نیە تابەراوردی نەتەوەیی بۆ بكرێت و  جەنگی عەرەب و زایۆنیزم نیە، ئەگەر وابوایە  دەبوو دەوڵەتانی كرێگرتەی عەرەب هەڵوێستێكیان هەبوایە، بۆیە جەنگەكە باكگراوندی ئاینی هەیە كەجولەكەكان خۆشیان نایشارنەوە حاخامەكانیان رۆژانە لەمیدیاكانەوە قسەدەكەن و هانی زایۆنیەكان دەدەن بۆ كوشتاری مسوڵمانانی غەزەو مناڵەكانیان لەقوتابخانەو باخچەی ساوایان و زانكۆكان لەسەر دژایەتی ئیسلام و كوشتاری مسوڵمانان پەروەردە دەكەن. سەبارەت بەڕای حزبە ئیسلامییەكان عەبدولستار مەجید دەڵێت: پێموانیە یەكدەنگ نەبین، بەپێچەوانەوە هەموو مسوڵمانان بەهەموو ئاراستە سیاسییە ئیسلامییەكانەوە هاوسۆزو هاوڕاین لەبابەتی هاوسۆزیی بۆ غەزەو دژایەتی زایۆنیزمی تیرۆریست، بەڵام را جیاییش شتێكی ئاساییە، بەڵام ناكرێت مرۆڤ خۆی بەمسوڵمان بزانێ و لەبەرامبەر تاوان و كۆمەڵكوژیی رژێمی زایۆنیدا یان بێدەنگیی یان بێلایەنی هەڵبژێرێت. سەبارەت بەوتەی  ئەو مامۆستا ئاینی و لایەنانەی كەلایەنە ئیسلامییەكان تۆمەتبار دەكەن بەوەی خەڵك بۆ جەنگ هاندەدەن، ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری وتی: كۆمەڵی دادگەریی و هێزە ئیسلامییەكان كەسیان بۆ جەنگ هان نەداوە، ئەمە درۆیەكە ئەوانە رووی خۆیانی پێ سپی دەكەنەوە كەدڵیان لەگەڵ رژێمی دڕندەی زایۆنیدایە، ئێمە وتوومانە دەبێ دڵمان لەگەڵ ئازارو مەینەتی هەر مسوڵمانێك بێ لەهەر جێیەكی دونیا زوڵمێكی لێبكرێت، بگرە لەگەڵ هەر مرۆڤێكی ستەملێكراو بێت لەهەر شوێنێك بێت با مسوڵمانیش نەبێ. «ئەوانەی دەڵێن غەزە پێویستی بەخۆراك و ئاوە نەك هوتاف، ئەوەتا دەزگای بەخشینی ئێمە سەرقاڵی كۆكردنەوەی هاوكاریی مرۆیی و گەیاندنێتی بەخوشك و براكانمان لەغەزە، ئەوانەی خەریكی ئەم قسە سواوانەن، خۆیان نەك بۆ غەزە، تەنانەت بۆ كوردانی دیكەش كەستەمیان لێدەكرێ و ئاوارە دەكرێن، جگە لەقسەو دروشم هیچیان لەدەست نایەت». عەبدولستار مەجید وای وت. بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان: ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ عەبدوڵا ورتێ، وتەبێژی بزوتنەوەی ئیسلامی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:  ئەو جەنگەی هەڵگیرساوە ناهەقییەكی گەورەیە دەرهەق بەمسوڵمانانی فەڵەستین دەكرێ، پێمان وایە تاكە چارەسەر بۆ كۆتایهێنان بەو خوێنڕشتن و ئاژاوە گەورەیە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی فەڵەستینە،  قودس یەكەمین قیبلەی مسوڵمانان بووە بەدرێژایی مێژوو، كاتێك دەوڵەتی ئیسرائیل رێگە دەگرێت لەوەی دانیشتوانی ئەو ناوچەیەو خەڵكی بەئازادانە بچن خواپەرستی بكەن لەو مزگەوتەدا بەڕاستی ئەوە كاردانەوەیەكی گەورەیە لەو ناوچانەدا. وتیشی: حاڵەتێكی سروشتییە كاتێك جەنگێك یان رووداوێك روودەدات هەر كەسێك رای تایبەت بەخۆی هەبێت و بەحاڵەتێكی سروشتی دەزانم، سەنتەری مامەڵەی دینیش لەگەڵ مرۆڤە، بۆیە لەهەر شوێنێك مرۆڤێكی بێتاوان شەهید دەكرێ، كۆمەڵكوژدەكرێ و ماڵەكەی لێ داگیرو خاپور دەكرێ، ویژدانیەن مرۆڤ دەبێت بەرامبەری خاوەنی هەڵوێست بێت. «ئێمە كەسمان بۆ جەنگ و كوشتن هان نەداوە، هەمیشە لەپرسە نەتەوەیی و نیشتیمانییەكاندا خۆمان بەپێشەنگ زانیوە بۆ بەرگریكردن یان هەر هەڵوێستێكی نیشتیمانی، ئێمە وەك حزبێكی ئیسلامی خۆماڵی هیچ كاتێك خۆمان جیانەكردووەتەوە لەهێزە نیشتیمانییەكان و  ئەمە ناهەقییەكی گەورەیە، تەنها هاوسۆزی دەربڕینێك بووە  بەرامبەر ئەو رووداوە ناخۆشەی بەرامبەر میللەتێك  بەبەرچاوی نەتەوەیەكگرتووەكان و ئەنجومەنی ئاسایش و وڵاتە عەرەبی و ئیسلامییەكانەوە روویداوە». عەبدوڵا وەرتێ وات وت. هاوڵاتی پەیوەندی بەیەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستانەوە كرد تا راو بۆچوونی ئەوانیش سەبارەت بەم پرسە بۆ وەرگرانی بگوازێتەوە بەڵام ئامادەنەبوون هیچ لێدوانێك بدەن و رایانگەیاند «یەكێتی زانایان پێی باش نییە وەڵامی ئەو پرسیارانە بدرێنەوە، لەبەرئەوەی هەر لێدوانێك بدرێ دەكرێت لایەنێك دڵگران بێت ئەوەش كاری ئێمە نییە موحاكەمەی خەڵك بكەین، یەكێتی زانایان دەزگایەكی هەستیارو پیشەیی و گرنگە هەندێك بابەت هەیە هەستیارە قسەی لەسەربكرێت».  ئەمە لەكاتێكدایە بەشێكی مامۆستایانی ئاینی رایەكی جیاوازتریان لەڕای حزبە ئیسلامییەكان هەیەو جەنگی نێوان ئیسرائیل و حەماس بەجەنگێكی سیاسی دەزانن و بەشداریكردن لەو جەنگەدا بەجیهاد نازانن. د.عەبدول لەتیف ئەحمەد، یەكێك لەمامۆستا ئاینییە ناودارەكانی كوردستانەو بەڕێبەری رەوتی سەلەفییەكانی هەرێمی كوردستان دادەنرێت، لەچاوپێكەوتنێكی تەلەڤزیۆنیدا رایگەیاند: بزوتنەوەی حەماس هەڵەیەكی تەكنیكی جەنگیان كردووەو خوێنی مسوڵمانان لەقودس و كەعبە پیرۆزترەو ئەو شەڕە تەنها بەكوشتدانی مسوڵمانانە. وتیشی: حزبە ئیسلامییەكان خۆیان لەخۆشیدا دەژین و هانی خەڵكی دەدەن بجەنگن، ئەوان سەركردەی وڵاتە عەرەبییەكان بەكافر دەزانن، بەڵام رەخنە لەتوركیا ناگرن كەوڵاتێكی ئیسلامییەو گەورەترین بازرگانی لەنێوان توركیاو ئیسرائیلدایە، بەڵام قسەناكەن. هاوكات، هەڵۆ حەمەڕەشید مامۆستای ئاینی رایگەیاند: ئەو جەنگەی لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدا هەیە، جەنگی مسوڵمانان و كافر نییە، بەڵكو جەنگێكی بەرژەوەندییە. سەبارەت بەڕای جیاوازی حزب و رەوتە ئیسلامیەكانی هەرێمی كوردستان، د.ماجد خەلیل مامۆستای زانكۆ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: جەنگی نێوان حەماس و ئیسرائیل، سروشتێكی ئاڵۆزی هەیە، بەڵام زۆر بەسادەیی دەتوانین بڵێین، زیاد لەوەی جەنگ بێت، گەمەیەكی سیاسییە، كۆدەكانی كەلتووری جەنگی نێوان ئیسرائیل و فەلەسین، هەرزوو زەمینەی ئاشكرابوونیان رەخساوە. ئەو مامۆستایەی زانكۆ وتیشی: جەنگەكە لەنێوان ئیسرائیل و حەماسدایە نەك ئیسرائیل و فەلەستین یان ئیسرائیل و عەرەب، جاران جەنگەكە عەرەب تێیدا تەرەفێكی سەرەكی بوو ئێستا وانییە، بۆ نموونە مەحمود عەباس و دەسەڵاتی فەلەستین دەڵێن حەماس نوێنەرایەتی فەلەستین ناكات، حەماس حزبێكە و هەڵگری توراسی هیچ جەنگێكی پێشووتری نییە. «كەواتە ئەم جەنگە، جەنگ نیە، بابەتێكی سیاسییە، وابەستەیە بەوەی كە حەماس خراوەتە ناو داوی دنیابینییەكانی خۆیەوە، لەداوەكەدا كەوتووەتە چاڵێك كەچارەنوسی روونە، چارەنووسی خۆی لەدەستداوە، غەزەی یەكسانكردووە بەهیچ، بووەتە هۆكاری لەنێودانی هەزاران خەڵكی بێنەوا، خەڵكێك كەڕازی نییە بەحەماس، هاوكات حەماس بووەتە هۆكاری سەركەوتنی ئیسرائیل لەڕاكێشانی بەهێزترین رێگەی بازرگانی لەمێژوودا كە لەخەتی  ئاوریشمی سەردەمی چینیەكان چارەنووسسازترە. ئەو هێڵەی هندو ئەوروپا لەئیسرائیلەوە پێكەوە دەبەستێ و دەبێتە بەدیلی نۆكەندی سوێس تەنها مەترسی غەزە لەسەری هەبوو، ئەویش لادەدەن. « د.ماجید خەلیل وای وت. ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەشڵێت: ئەمەی كەدەگوزەرێ، ئایدۆلۆژیە، چوون حەماس ئیسلامی سوننەو سەلەفی پشتیوانی ناكات، كوا یەك چالاكی داعش لەو پێناوەدا؟ كوا یەك بەیانی قاعیدە بۆ پشتیوانیان؟ كوا هەوڵێكی توركیا، ئەم جەنگە ئێرانی لەپشتە،  ئێران حەماسی خستووەتە ناو پاقلەكەوە، ئێران حەماسی بەلەسەی باوەڕەكانی كرد، حزبوڵای لوبنان لۆژیكی سیاسەتەكانیەتی، وا حەماسی بۆ تەخت دەكات و حەسەن نەسڕوڵا دەكاتە تەنها شۆڕەسواری پرسی فەلەستین، چوون حەماس ئەو سەرەی هەڵیگرت سەری خۆی نەبوو. وەك ئەو مامۆستایەی زانكۆ دەڵێت:  دەبێ بزانین  ئێران لەم جەنگەدا سوننەتی مێژووی كرد، چوون لەمێژوودا، تەنها دوو جار قودس كەوتووەتە دەستی مسوڵمان، هەردوو جارەكە ئێران رقی لەپاڵەوانەكانیەتی، یەكەمجار عومەری كوڕی خەتاب، دووەمجار سەڵاحەدینی ئەیوبی، سێەمجاریش حەماس خۆی تاقیدەكاتەوە، بەڵام ئەمجارەیان ئیتر سەردەمەكە گوڕاوە، مەگەر بۆ عەقڵی كۆنخواز نەتوانن دنیا بەچاوی خۆیان ببینن. رۆژی حەوتی تشرینی یەكەمی ٢٠٢٣باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماسی فەڵەستینی  لەكەرتی غەزەوە زیاتر لەپێنج هەزار مووشەكی ئاڕاستەی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ئیسرائیل و ناوچە جولەكە نشینەكان كردو تەلبەندی سنووری نێوان كەرتی غەزەو كۆمەڵگە جولەكەنشینەكانی بڕی.

هاوڵاتی وتەبێژی کەتیبەی قەسام، لقی سەربازی حەماس، رۆژی سێشەممە ٢٣ی تشرینی یەکەم رایگەیاند دوو بارمتەیان ئازاد کردووە کە دوو ژنی بەتەمەنی ئیسرائیلین. ئەبو عوبەیدە وتەبێژی قەسام  وتی،  «ئەو دوو ژنە بەنێوەندگیری قەتەرو میسرو وەک کارێکی مرۆڤدۆستانە ئازاد کراون، ئێمە بڕیارماندا  لەبەر دۆخی تەندروستی دوو ژنە ئازاد بکەین، هەرچەندە دوژمن ئامادە نەبوو رۆژی هەینی رابردوو ئەم دوو کەسە وەربگرێتەوە». کەناڵی ١٢ی تەلەفیزیۆنی ئیسرائیل لەمبارەیەوە ئەڵێت، «ئەم دوو کەسە، پیرو بەساڵاچوون و بنەماڵەکەیان ئاگادار کراونەتەوە کەئازادکراون». بەپێی راپۆرتی رادیۆ فەردا، ئەو دوو بارمتە ئازادکراوە ناویان یۆخباد لیفشیتس تەمەن ٨٥ ساڵ و نۆریت کۆپەر تەمەن ٨٠ ساڵن. ئەمە لەکاتێکدایە عوددەد لیفشیتس، هاوسەری یۆخباد لیفشیتس، یەکێکی تر لەو کەسە بەتەمەنانەیە کە لەلایەن حەماسەوە بەبارمتە گیراوەو سەرەڕای تەمەنی زۆری ئازاد نەکراوە. بەپێی هەواڵی کەناڵی ١٣ی تەلەفیزیۆنی ئوسترالیا، عوددەد لیفشیتس، تەمەن ٨٦ ساڵ، رۆژنامەنووسێکی چەپە کە لە رۆژنامەی (داوار) دەینووسی و بەدرێژایی دەیان ساڵ پشتیوانی لەفەلەستینییەکان دەکرد. دوای ئازادبوونی، یۆخباد لیفیشیتس لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا لە تەلئەبیب باسی لە ئەزمونی خۆی کرد لەوکاتەی بارمتە بووە لای چەکدارانی حەماس و وتی کە لەسەرەتاوە کاتێک گیراوە ئازاری دراوە، بەڵام بەشێوەیکی گشتی مامەڵەی باشی لەگەڵ کراوە. «مامەڵەی چەکدارەکان زۆر دۆستانە بوو، بیریان لەهەمووشتێک کردبووەوە، تەنانەت پاکوخاوێنی ژنانەش، کەگەیشتینە ئەوێ، پێیان وتین ئەوان بڕوادارن بەقورئان و ئازاری کەس نادەن، هەروەها ئێمە رێک وەک ئەوان دەژیاین لەتونێلەکاندا»، لیفیشیتس وای وت. هاوکات رۆژی هەینی ٢٠ی تشرینی یەکەم، کەتائیبی قەسام بەنێوەندگیری قەتەر دوو هاوڵاتی ئەمریکی کە لەهێرشی ٧ی تشرینی یەکەم رفێندرابوون، ئازاد کران. یەهوودیت رەعنان ژنێکی تەمەن ٥٩ ساڵ و کچەکەی بەناوی ناتالی، دوو هاووڵاتی ئەمریکی بوون، کە لەلایەن حەماسەوە ئازاد کران. ئازادکردنی ئەم دوو هاووڵاتییە ئەمریکییە لەلایەن جۆبایدنەوە پێشوازی لێکراو بایدن سوپاسی دەوڵەتی قەتەری کرد بەوەی نێوەندگیری کردووە بۆ ئازادی ئەم دایک و کچە و خوازیاری ئەوە بوو سەرجەم بارمتەگیراوەکان ئازاد بکرێن. هاوکات ئێمانۆئێل ماکرۆن، سەرۆک کۆماری فەرەنسا وتی، هەموو هەوڵی خۆمان دەدەین بەوەی هاووڵاتیانی فەرەنسی ئازاد بکرێن. چەند کەس بارمتەن لەلای حەماس؟ زۆرجار زانیاری دژ بەیەک دەدرێت لەسەر ژمارەی ئەو کەسانەی لای حەماس بارمتەن. نە حەماس خۆی زانیاری دروست دەدا بەدەستەوەو نە سەرچاوە ئیسرائیلییەکان زانیارییەکانیان وەک یەکە. کەناڵی تەلەفیزیۆنی کانی ئیسرائیل رۆژی پێنجشەممە ١٩ی تشرینی یەکەم، لەزاری سەرچاوە سەربازییەکانەوە رایگەیاند وا دەخەمڵێندرێت ٢٠٠ کەس لەلایەن حەماسەوە رفێندرابێتن، ٣٠ کەسیان مناڵ و تازەلاون، ٢٠ کەسیان بەساڵاچوون و تەمەنیان سەرووی ٦٠ ساڵە. حکومەتی ئیسرائیلش خۆی دەڵێت ژمارەی بارمەتەکان ٢١٠ کەسن. لەهەمانکاتدا حەماس باس لەوە ئەکات ٢٠٠ کەسی وەک بارمتە لەلایە و ٥٠ کەسی تریش لەلایەن گرووپە چەکدارەکانی ترەوە بەدیل گیراون. حەماس باس لەوە دەکات بەهۆی هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر غەزە ٢٠ کەس لەو کەسانەی بەبارمتە گیراون کوژراون. بەڵام زانیاری تری لەم بارەوە بڵاونەکردووەتەوە. بارمتە گیراوەکان خەڵکی کوێن؟ ئەو کەسانەی بەبارمتە گیراون هاووڵاتی وڵاتانی جیاوازن، دەیان وڵات ئێستا نیگەرانی هاووڵاتییەکانی خۆیانن کە بەشی زۆریان لەکۆنسێرتێکی مۆسیقادا گیران. هەرچەند زۆربەی زۆری ئەو کەسانەی بە بارمتە گیراون هاووڵاتی ئیسرائیلین، بەڵام بارمتە گیراوەکان سەر بەنەتەوەی جیاوازن. ئەمریکا جەیک سەلیڤان، راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی کۆشکی سپی، رۆژی سێشەممەی رابردوو، ١٧ی تشرینی یەکەم، رایگەیاند لانیکەم ٢٠ هاووڵاتی ئەمریکی لەشەوی هێرشەکەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیلەوە بێسەروشوێنن، بەڵام نازانرێت چەند کەسیان دیلی دەستی حەماسن. جەیم ریش ، سێناتۆری کۆماریخواز هەر ئەو رۆژە بەمیدیاکانی راگەیاند ١٠ کەس لەو کەسانەی لای حەماس دیلن، هاووڵاتی ئەمریکین. دواتر راگەیەندرا ١٢ کەس لەئەندامانی بنەماڵەی رەعنان، کەرۆژی هەیینی دایک و کچێکیان لێ ئازادکرا، لەلایەن حەماسەوە لەهێرشەکەدا رفێندراون. هێشتا ١٠ کەسی تر لەئەندامانی ئەو بنەماڵەیە لای حەماس دەستبەسەرن. تایلەند تایلەند رایگەندووە ١٧ هاووڵاتی ئەو وڵاتە لەناو بارمتەگیراوەکاندان. بەشی زۆری هاووڵاتیانی تایلەندی کە بەدیل گیراون کرێکارن و وەک کرێکار کاریان کردووەو لەکاتی دیلگرتنیشیان خەریکی کاری خزمەتگوزاری ئەو کۆنسیرتی مۆسیقایە بوون کە بەڕێوەدەچوو. ئەڵمانیا رۆژی سێشەممە ١٧ی تشرینی یەکەم،  وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند کە هەشت هاووڵاتی ئەو وڵاتە کەژمارەیەکی زۆریان لەکیبۆتسێکدا بوون، بەبارمتە گیراون. ئەرجەنتین رۆژی پێنجشەممە ١٩ی تشرینی یەکەم، ئالبێرتۆ فێرناندێز، سەرۆک کۆماری ئەرجەنتین رایگەیاند ١٦ هاووڵاتی ئەرجەنتینی کە بۆ سەفەر لەئیسرائیل بوون لە رۆژی هێرشەکەی حەماسدا لەلایەن حەماسەوە بەبارمتە گیراون. بەریتانیا وتەبێژی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دوو رۆژ دوای هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، رایگەیاند لەو هێرشەدا لانیکەم نۆ هاوڵاتی ئەو وڵاتە کوژراون و حەوت کەس بێسەروشوێنن کەپێدەچێت لەناو بارمتەکاندا بن فەرەنسا فەرەنسا تائێستا بەڕوونی ئاشکرای نەکردووە چەند کەس لەهاووڵاتیانی ئەو وڵاتە لەلایەن حەماسەوە رفێندراون و بەبارمتە گیراون. بەپێی زانیارییەکان حەوت هاوڵاتی فەرەنسی کە لەکۆنسێرتەکەدا ئامادە بوون بێسەروشوێنن و گومان دەکرێت لای حەماس بارمتە بن. هۆڵەندا دەوڵەتی هۆڵەندا رایگەیاندووە هاووڵاتییەکی ئەو وڵاتە، ئۆفیر ئێنگێڵ، تەمەن ١٨ ساڵ، لەکیبۆتسێک لەئیسرائیل رفێندراوەو گوێزراوەتەوە بۆ غەزە. پورتوگال چوار هاووڵاتی پورتوگالی- ئیسرائیلی کە لەئیسرائیل بوون و لەڕۆژی هێرشەکەدا لەکۆنسێرتەکە بەشداربوون  بێسەروشوێنن و گومان دەکرێت ئەو چوارهاووڵاتییە پورتوگالییە بارمتە بن. شیلی و ئیسپانیا بەپێی زانیارییەکان هاووڵاتیەکی شیلی- ئیسرائیلی بەناوی دافنێ گارکۆڤیچ و هاژینەکەی کەخەڵکی ئیسپانیایە، دیلی دەستی حەماسن. ئیتاڵیا ئیتاڵیا رایگەیاندووە  دوو هاووڵاتی ئیتاڵی- ئیسرائیلی لەدوای هێرشەکە بێسەروشوێنن و پێدەچێت لەناو بارمتەکاندا بن. حەماس و بەشی سەربازی حەماس، دەربارەی ئەو کەسانەی کەهاووڵاتی وڵاتانی ترن و لەو هێرشەدا رفێندراون، رۆژی ١٤ی تشرینی یەکەم رایگەیاند ئەوانە  میوانن و هەرکات دۆخی سەر زەوی گونجاو بێت، ئازاد دەکرێن. بارمتەکان لەکوێن؟ ئەوەی کەبارمتەکان لەکوێ دەستبەسەرن خۆی بووە بەجێی پرسیار، ئاخۆ لەچ دۆخێکدان بووە بەجێی نیگەرانی بنەماڵەکانیان و وڵاتانی رۆژئاوایی و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ خوازیاری ئەوەن بارمتەگیراوەکان ببینن، بەڵام تائێستا حەماس مۆڵەتی دیداری پێنەداون. حەماس هەوڵی ئەوەیە نیگەرانییەکان بڕەوێنێتەوە، بەتایبەت سەبارەت بەو کەسانەی هاووڵاتی وڵاتانی ئەوروپی و ئەمریکین. بەڵام دوای کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەی لیفیشیتس، بەشێک لەو گومانانە رەوینەوە بەهۆی ئەوەی بەوردی باسی لەدۆخی بارمتەکان کرد. ژنە تەمەن ٨٥ ساڵەکە سەرەتای دەستگیرکردنی باس کردو وتی، «خەڵکێکی زۆر هاتنە ناو ماڵەکانمان، فەرقی گەنج و پیریان نەکرد، زۆر ناخۆش بوو. ئێمەیان گواستەوە بۆ تونێلەکان، چەندین کیلۆمەترمان بڕی لەقوڕاودا. سیستمێکی گەورەی تونێل هەبوو، وەک تۆڕی جاڵجاڵۆکە». هەروەها لیفیشیتس باسی لەوەکرد کە بەردەوام پزیشکیان بۆ ناردوون بۆ ئەوەی ئاگاداریان بن و رفێنەرەکان مامەڵەیان زۆر باش و مرۆڤدۆستانە بووە. «لەسەر سیسەم دەخەوتین، ئەوان جەختیان لەوە دەکردەوە هەموو شتێک پاکوخاوێن  بێت، جەختیشیان دەکردەوە کە نەخۆش نەکەوین، هەر دوو رۆژ یان سێ رۆژ جارێک دکتۆر سەردانی دەکردین». هەفتەی رابروو حەماس ڤیدیۆیەکی بڵاوکرەوە کە لەو ڤیدیۆیەدا، پەرەستارەکان خەریکی چارەسەرکردنی برینی باڵی پەرەستارێکی ٢١ ساڵەی فەرەنسی- ئیسرائیلین بەناوی میا شام. ئەم پەرەستارە فەرەنسی- ئیسرائیلییە لەمیوانییەکدا بەدیل گیراوە. بەرپرسانی ئیسرائیلی باس لەوە دەکەن تائێستا زانیاری تەواویان لەسەر شوێنی دەستبەسەربوونی بارمتەو دیلەکان لەبەردەستدا نییە. بەرپرسانی فەرمی ئیسرائیل باس لەوە دەکەن رەنگە زۆربەی زۆری دیلەکان لەتۆنێلەکاندا کە لەژێر زەوی لێدراون دەسبەسەربن، ئەو شوێنەی کەئیسرائیلییەکان پێی دەڵێن میترۆی غەزە. ئاژنسی هەواڵی رۆیتەرز لەزاری سەچاوەیەکی ئاگاداری حەماسەوە، کەنەیویستووە ناوی ببرێت نووسیویەتی :» بارمتەکان لای ئێمە پارێزراون، ئەوان کارتێکی گرنگن بەدەستمانەوە بۆ پاراستی خەڵکەکەی خۆمان، ئیسرائیلییەکان پێویستە لەپێناو پاراستنی کەسانی خۆشیاندا بێت هێرشەکانیان رابگرن». هەڵوێستی وڵاتەکان دەربارەی بارمتەکان بنیامین نتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، گال هێرش، جەنەراڵێکی خانەنشینکراوی راسپاردووە بەوەی زانیاری تەواو دەبارەی بارمتەکان و ونبووەکان کۆبکاتەوەو سەرپەرشتی هەموو کارەکان بکات بۆ رزگارکردنیان. سەرچاوەیەکی ئاگادار بە رۆیتەرزی راگەیاندووە، قەتەرییەکان هەوڵیان ئەوەیە نێوەندگیری بکەن بۆ ئازادکردنی ئەو ژن و منداڵانەی کەدیلی دەستی حەماسن لەبەرامبەردا ٣٦ ژن و منداڵی فەلەستینی کە لەزیندانەکانی ئیسرائیلدان ئازادبکرێن. تائێستا دەرنەکەوتووە ئاخۆ ئەم ئاڵوگۆڕی دیلە سەردەگرێت یان ناو پێناچێت بەمنزیکانە رووبدات. هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا، رۆژی سێشەممە ١٧ی تشرینی یەکەم رایگەیاند ئەنقەرە لەگفتۆگۆدایە لەگەڵ حەماس بۆ ئازادکردنی بیانییەکان، مەدەنییەکان و مناڵان. هاکان فیدان  بەئاژانسی ئەنادۆڵی تورکی رایگەیاندووە، ئەمریکا و ئەڵمانیا داوایان لەتورکیا کردووە یارمەتیان بدات بۆ ئازادکردنی هاووڵاتییەکانیان. جۆبایدن، سەرۆک کۆماری ئەمریکا دەربارەی ئەو هاووڵاتییە ئەمریکیانەی کەدیلی دەستی حەماسن رایگەیاند، ئەمریکا هەموو هەوڵی خۆی دەدات بەوەی هاووڵاتیانی لەدەست حەماس رزگار بکات. واشنتن گرووپێکی بچووک لەشارەزایانی چالاکییە تایبەتەکانی ناردووەتە ئیسرائیل بەوەی هاوکاری رێکخراوە ئەمنییەکانی ئیسرائیل بکەن و پلان دابنێن بۆ ئازادکردنی دیلەکان.

هاوڵاتی نزیک دەبێتەوە لەسێ هەفتە کە تانک و سەربازەکانی ئیسرائیل لەسنوری غەززە چاوەڕێن، ئەرکی ئەوان وەک دیاریکراوە داگیرکردنی کەرتی غەززەو لەناوبردنی توانستی سەربازی حەماس و نەهێشتنی دەسەڵاتیەتی. دوای زیاتر لەدوو هەفتە لەئۆپەراسیۆنە لەناکاوەکەی بزوتنەوەی حەماس کەتێیدا هەزارو ٤٠٠ کەس کوژران و زیاتر لە ٢١٠ بارمتەش گیران، بەشێکی زۆر لەخەڵکی ئیسرائیل پرسیاری ئەوەیان لا دروست بووە ئاخۆ حکومەتی وڵاتەکەیان چاوەڕێی چییە. رۆژنامەی نیویۆرک تایمز لەڕاپۆرتێکدا ئەوەی ئاشکراکرد کەواشنتن فشار لە تەلئەبیب دەکات هێرشە زەمینییەکەی بۆ سەر غەززە دوابخات تاکاتی زیاتر بدرێت بەدەستەوە بۆ ئازادکردنی بارمتەی زیاترو گەیشتنی هاوکاری مرۆیی بۆ غەززە، هەروەها بۆ گەیشتنی کەلوپەلی سەربازی زیاتری ئەمریکا بۆ ناوچەکە. میدیاکانی ئیسرائیل پڕە لە راپۆرت و شیکاری لەسەر ناکۆکی و ئەو خاڵە جیاوازییانەی هەیە لەناو حکومەت و سەرکردایەتی سیاسی لەگەڵ سوپای وڵاتەکە. بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، لەمێژە خۆی ئەوەی نەشاردووەتەوە کە سەرکێشی سەربازی مەترسیدارەو لەئێستاشدا بڕیاری نەداوە کەئایا کەی بڕیاری هێرش دەدات. رۆژنامەی تایمز ئۆف ئیسرائیل لە راپۆرتێکیدا ئەوەی ئاشکراکردووە کەسوپای ئیسرائیل پێیوایە بۆ ئەوەی ئامانجی حکومەتی وڵات بەدەستبهێنیت لەجەنگی دژی حەماسدا دەبێت سوپا بەزووترین کات ئۆپەراسیۆنەکەی دەستپێبکات. ئیسرائیل دەڵێت ئامانجی سەرەکی جەنگەکە تێکشکان و لەناوبردنی ژێرخانی حەماسەو سوورە لەسەر ئەوەی بزوتنەوەکە لەناوبەرێت دوای هێرشەکەی حەوتی ئەم مانگە. لەدوای هێرشەکەوە ئیسرائیل بەچڕی دەستی بە بۆردومانی غەززە کردووەو بەپێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین، تائێستا زیاتر لەپێنج هەزار کەس لەغەززە کوژراون و زیاتر لە ١٥ هەزار کەسیش بریندارن. رۆژنامەی تایمز ئۆف ئیسرائیل لەڕاپۆرتەکەیدا باس لەوە دەکات کەسوپای ئیسرائیل ئەوەی بەحکومەتی وڵاتەکە راگەیاندووە کە بەتەواوی ئامادەیە بۆ ئۆپەراسیۆنەکەی لەکەرتی غەززەو بڕوای وایە کەئەو ئامانجە بەدیدەهێنێت کە بۆی دیاریکراوە، تەنانەت لەسەر حسابی قوربانییەکی زۆری سەربازەکانی و لەسەروبەندی هێرشەکانی حزبوڵای لوبنانی لەباکوری وڵاتەکەوە. بەڵام سوپای ئیسرائیل ترسی ئەوەی هەیە حکومەت هەرگیز فەرمانی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنەکە نەدات یان بۆ ماوەی زۆر دوایبخات. لە راپۆرتەکەی تایمز ئۆف ئیسرائیل هاتووە کە سەبارەت بەبارمتەکان، سوپای وڵاتەکە ئامادەکاری کردووە بۆ ئەگەری ئۆپەراسیۆنی رزگارکردن لەسەروبەندی ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنە زەمینییەکەدا. بەپێی راپۆرتەکە، سوپای ئیسرائیل نیگەرانی ئەوەیە  کە تازیاتر حەماس بارمەتە ئازاد بکات سەرکردایەتی سیاسی وڵاتەکە ئۆپەراسیۆنەکە دوابخەن. لەشەوی هەیینی رابردوو حەماس دوو بارمتەی ئەمریکی رزگارکردو دواتریش لەدووشەممەی رابردوو دوو بارمتەی تری ئازادکرد. بەپێی هەندێک راپۆرتی میدیا جیهانییەکان ئەم هەنگاوەی حەماس بووەتە هۆی دواخستنی ئۆپەراسیۆنەکە، بەڵام سوپای ئیسرائیل پێیوایە ئەگەر ئۆپەراسیۆنەکە ئەنجامبدرێت ئەوا حەماس زیاتر فشاری دەکەوێتەسەر کە بارمەتەی زیاتر ئازاد بکات. بەپێی راپۆرتەکەی نیویۆرک تایمز، بەرپرسانی ئەمریکا داوایان لەئیسرائیل نەکردووە کە کۆتایی بەئۆپەراسیۆنەکە بهێنێت، بەڵکو ئامۆژگاری ئەوەی داوە کەچاوەڕێ بکات و واشنتن بەتەواوی پشتگیری ئیسرائیل دەکات لەئامانجەکەیدا کە لەناوبردنی حەماسە. لەسەر سنوری غەززە، جەنەڕاڵ هێرزی هالڤی، سەرۆکی ئەرکانی سوپای ئیسرائیل، لەنوێترین لیدوانیدا ئەوەی ئاشکراکرد کەسوپا ئامادەیە بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنەکەو بەهۆی هەندێ هۆکاری ستراتیجی ئەنجامدانی دواکەوتووە، دەشڵێت کە هێرشەکەی حەماس «واقیعی ئێمەی گۆڕی». لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا هالڤی وتی کە حەماس «پەشیمانە» لەو هیرشەی کردی بۆ سەر ئیسرائیل و «سوپا ئامادەیە بۆ ئۆپەراسیۆنی زەمینی و لەگەڵ سەرکردەی سیاسی وڵات بڕیار لەچوارچێوەو ساتی قۆناغی داهاتوو دەدەین». «ئەوەی لە ٧ی تشرینی یەکەم روویدا هەرگیز لەسەرەتای دامەزراندنی دەوڵەتەوە رووینەداوە، بۆیە پێویستی بەگۆڕانکاری بناغەیی هەیە لەواقیعی ئەمنیماندا، ئەوە باجی دەبێت لەوانەش دریژخایەنی جەنگەکە». بەپێی راپرسییەکەی رێکخراوی ئیسرائیل دیموکراسی، لەدوای هێرشەکەی حەماسەوە متمانە بەحکومەتی ئیسرائیل لەنیو خەڵکی وڵاتەکە بەشێوەیەکی بەرچاو دابەزیوە بەجۆرێک کە لە ٢٠ ساڵی رابردوودا شتی وا رووینەداوە. راپرسییەکە بەشێوەیەکە کەتەنها لەسەدا 28%ی هاووڵاتیانی جوولەکە و عەرەبە ئیسرائیلییەکان متمانەیان بەکابینەکەی بنیامین ناتانیاهۆ هەیە دوای ئۆپەراسیۆنەکەی حەماس لە ٧ی ئەم مانگە. رۆژنامەی نیویۆرک تایمز لە راپۆرتێکی تریدا ئاماژە بەوە دەکات، لەکاتێکدا کە بەشێک لەخەڵکی ئیسرائیل داوی ئەوە دەکەن ئۆپەراسیۆنەکە زوو ئەنجام بدرێت، بەڵام بەشێکی تر داوای ئەوە دەکەن پەلە نەکرێت و ژیانی سەربازان بەهەند وەربگیرێت بەشێوەیەک کەکاتی زیاتر بدرێت بەهێزی ئاسمانی تا تونێلەکانی حەماس لەناوببات و سەربازی ئیسرائیلی بەئاسانی بچنە ناو غەززەوە. بەشێک لەو شیکەرەوانە پێیانوایە کەئەوە مانای ئەوەیە کە رەنگە هەرگیز ئۆپەراسیۆنەکە نەکرێت چونکە زۆر مەحاڵە کە تونێلەکان تەنها لەڕێی هیزی ئاسمانییەوە لەناوببرێن بەوپێیەی ئیسرائیل چەندین ساڵە بۆردومانی غەززە دەکات و نەیتوانیوە تونێلەکان لەناوببات تەنها بەشێکی کەمیان نەبێت کەنزیک دەبنەوە لە ٣٢ تونێل. رۆژنامەی نیویۆرک تایمز دەڵێت، ئیسرائیل ئەم کاتەی بەکارهێناوە تا زیاتر زانیاری هەوڵگری کۆبکاتەوە و لێکۆڵینەوە لەگەڵ ئەو چەکدارانەی حەماس بکات کە لەخاکی ئیسرائیلدا گیراون، بەڵام مەترسی لەم دواخستنەش بوونی هەیە. نیویۆرک تایمز ئاماژەی بەوە کردووە کە لەگەڵ تێپەڕبوونی هەر رۆژێک رەنگە ئیسرائیل پشتگیری نێودەوڵەتی کەمببێتەوە بۆ ئۆپەراسیۆنەکە بەهۆی ئەوەی کە رۆژ بەڕۆژ ژمارەی کوژراوانی فەڵەستین زیاد دەکات و قەیرانی مرۆیش لەغەززە تادێت خراپتر دەبێت. لەسەر دواکەوتنی ئۆپەراسیۆنەکە، ئیمانیۆل ناهشۆن، بەرپرسێکی باڵای ئیسرائیل لەوەزارەتی دەرەوەی وڵاتەکە بەسکای نیوزی بەریتانی راگەیاندووە کەکارێکی «خراپ نییە» بەهۆی ئەو قەیرانەی کەدروستبووە لەسەر بارمەتەکان. ئەو دیپلۆماتکارە ئیسرائیلیە دەڵێت، هێرشەکەی حەماس ئامانج لێی تۆقاندنی خەڵکی ئیسرائیل و پەلەقاژەکردنی سەرکردە سیاسی و سەربازییەکانی وڵاتەکە بوو تاخێرا سەرباز بنێرنە نێو غەززەوە. ئەمەش وایدەکرد کەسوپای ئیسرائیل «بکەوتایەتە هەموو ئەو تەڵەو داوانەوە کە حەماس بەوردی دایڕشتبوو»، بەرپرسەکەی ئیسرائیل وادەڵێت. ناهشۆن پێیوایە ئەو کاتەی کەچاوەڕێیان کردووە «خراپ نەبووە» چونکە کاتی پێویستیان هەبووە لەدۆخەکە تێبگەن و وریابن. بەرپرسەکەی ئیسرائیل دەشڵێت سوپای وڵاتەکە کاتی خۆی بۆ ئامادەکاری وەردەگرێت هەروەک چۆن هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش کاتی خۆی وەرگرت بۆ هێرشکردنەسەر رێکخراوە تیرۆریستییەکە. «شتێکی خراپ نییە ئەگەر کاتی خۆت وەرگریت بەتایبەتی ئەگەر کاتێک بارمتە لەبابەتەکەدا هەبێت»، ناهشۆن وات وت.  

عەممار عەزیز تاپڕێکی ئیشنەکردوو بووەتە مۆتەکە بۆ گۆ‌هدار زێباری رۆژنامەنوس و کەسوکارەکەی دەڵێن، ئەو تۆمەتەی بۆ «هەڵبەستراوە»و چەکەکە خراوەتە ئۆتۆمبێلەکەیەوە تا سزای بدرێت، ئێستاش باوکی بێهیوا بووە لەئازادکردنی و دەڵێت، «گەشبین نیم بە ئازادكردنی لەوانەیە پێش ئازادكردنی جارێكی تر كێشەیەكی تری بۆ دروست بكەن». محەممەد عەبدولحەمید، باوکی گۆهدار، لەسەر رۆژی دەستگیرکردنەکەی گۆهدار چەند نهێنییەک بۆ هاوڵاتی دەدرکێنێت و دەڵێت، ئەو تاپڕەی سزای پێدراوە لەئۆتۆمبێلەکەی گۆهداردا نەبووەو هێزێکی ئاسایش خستوویانەتە ناو ئۆتۆمبێلەکەوە. «ئەو رۆژەی كوڕەكەم دەستگیركرا لەگوند نەبوو هاتبوو بۆ ماڵی خۆشكی خۆی لەئاكرێ‌ ، دەوروبەری كاتژمێر 9 هێزێكی ئاسایش كەنزیكەی 10 ئۆتۆمبێل بوون گۆهدار دەستگیردەكەن دواتر پشكنینی ماڵ دەكەن، تاپڕێك لەگەڵ چەند فیشەكی تاپڕەكە دەدۆزنەوە دواتر یەكێكیان دەیكاتە ناو ئۆتۆمبێلی گۆهدار تاوەكۆ بڵێن ئەم تاپرەیە هی گۆهدارە، تاپڕەكە هی باپیری گۆهدارەو دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئینگلیز ئەوەندە كۆنە هەر ئیش ناكات تەنیا بۆ جوانی و یادەوەری هەڵگیراوە». گۆهدار زێباری كێیە گۆهدار محەمەد عەبدولمەجید ناسراوە بەگۆهدار زێباری لە 1ی نیسانی 1991 لەگوندی هەشتكا سەر بەناحیەی دینارتە لەسنوری قەزای ئاكرێ‌ لەدایكبووە ، هەر لەمنداڵی و لەتەمەنێكی كەمدا وانەی ئایینی لەلای مامۆستایانی ئایینی ناوچەكە خوێندووە، لەتەمەنی چوارساڵییەوە وەكو گوێگر خرایە بەرخوێندن  دواتر قوناغەكانی سەرەتایی و ناوەندی و دواناوەندی لەقەزای ئاكرێ‌ تەواوكردووە، دبلۆمی لەكارگێڕی یاسادا هەیە. گۆهدارو ئاشنایەتی بەڕاگەیاندن سەرەتای ئاشنایەتی گۆهدار زێباری لەكاری راگەیاندن دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 2011 لەوساڵەوە تا 2015 وەك پێشكەشكارو دەرهێنەر لەڕادیوی پەیام لەئاكرێ‌ كاری كردووە، دواتر دەستیكردووە بەنووسینی وتارو ئامادەكردنی راپۆرت لەگۆڤارەكانی باشورو شەیدا، لەگەڵ ئەوە لەسەرەتای ساڵی 2012 وەك پەیامنێری كەناڵی سپێدە دەستبەكاربوو تا 2015 ، لەساڵی 2014 وەك پەیامنێری سپێدە رۆیشتووە بۆ كۆبانێ‌ بۆ رۆماڵكردنی شەڕی كورد لەو شارە. لە 2015وە پەیوەندی بەئێن ئاڕتی دەكات، وەكو پەیامنێر لەئاكرێ‌ ئیشدەكات تاوەكو 2019 ، لەو ماوەیەی كاری راگەیاندن 14 جار دەستگیركراوە، دوای 2019 بەردەوامی داواكاری راگەیاندن لەگەڵ ماڵپەری پەرەگراف و وڵات، لە 2018 وەك نوێنەری سەنتەری میترو لەئاكرێ‌ دەستنیشانكراوە. سەرەتای دەستگیرکردنی و تۆمەتە جیاوازەکان گۆهدار زێباری و چوار چالاكوان  و رۆژنامەنووسی تر لە 16ی شوباتی 2021 لەلایەن دادگای تاوانەكانی هەولێر بەشەش ساڵ زیندانیكردن حوكمدارن و بەتۆمەتی « سیخوڕیی و هەوڵدان بۆ كودەتاو ئاژاوەگێڕی». لەمانگی شوباتی 2022 بەفەرمانێکی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، سزاکەی گۆهدارو هاوڕێکانی بەڕێژەی 60٪ کەمکرایەوە جگە لەشێروان شێروانی کەسزاکەی بەڕێژەی 50% کەمکرایەوە. بەپێی بڕیارەکەی سەرۆکایەتی هەرێم، وابڕیاربوو 16ی ئازاری 2023 گۆهدار زێباری ئازاد بکرێت، بەڵام دواتر لەلایەن دادگای کەتنی هەولێرەوە بەحەوت مانگی تر زیندانی سزادرا بەتۆمەتی «گۆڕینی لۆگۆی ئۆتۆمبێلەکەی» پێش دەستگیرکردنی. دوای ئەو حەوت مانگە بڕیاربوو لەمانگی ئابی ئەمساڵ گۆهدار ئازاد بکرێت، بەڵام بەهۆی تۆمەتی «هەڵگرتنی چەکی بێ مۆڵەت» جارێکی تر شەش مانگی تر سزای زیندانی بەسەردا سەپێنرا. بڕیارەکە لە رۆژی 2ی تشرینی یەكەمی 2023 درا بەهۆی تۆمەتی هەڵگرتنی تاپڕێكی سەردەمی ئینگلیز. لەسەر دووبارە سزادانی زێدان زێباری، برای گۆهدار زێباری پێشتر بەهاوڵاتی راگەیاند، «دەیانجار وتوومانە ئەو تاپڕە هی گۆهدار نیە، ئەوەندە كۆنە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی ئینگلیز ئێستا هەر تەقە ناكات بەڵام بێسوود بووە دادوەر بەو شێوەیە بڕیاری داوە كەئەو چەكە هی گۆهدارە بەڵام ئەمە زۆر دوورە لەڕاستی «. «دایكم سێ جار لەگەڵ باوكم دەهاتە پێش دەرگای دادگای هەولێر، هەموو جارێك كە دەهات بەیانییەكەی زوو لەخەو هەڵدەساو بەدڵێكی پر هیواوە دەهات، ئاواتی ئەوە بوو گۆهدار لەگەڵ خۆی بباتەوە ماڵ، ئەوەی دادوەر كردوویەتی ناحەقیەكی زۆر گەورەیە، ئەوە دەسەلمێنێت كە بەهیچ شێوەیەك دادگاكانمان سەربەخۆ نین»، زێدان زێباری وای وت. باوکی گۆهدار دەڵێت، «بەو تەمەنەوە زیاتر لە 100 جار لەگەڵ دایكی و براو خوشكەكانی سەردانی هەولێرمان كردووە، زیاتر لەپێنج جاریش بەدڵێكی پر هیواوە دەهاتینە پێش دەرگای دادگای هەولێر تاوەكو گۆهدار لەگەڵ خۆمان ببەینەوە ماڵ، بەردەوام لەپێش دادگا نزامان دەكرد بەڵام دواجار بەدەست بەتاڵی و خەمێكی قوڵەوە گەڕاینەوە ئاكرێ‌«. بەپێی ماددەی 15ی یاسای چەك، هەر كەسێك بەبێ‌ موڵەت چەكێكی ئاگرین یان تفاق هەڵبگرێت، بیفرۆشێت، چاكی بكاتەوە ، یان دەستاودەستی پێبكات، ئەوا بەبەندكردن بۆماوەیەك سزا دەدرێت كە لەیەك ساڵ كەمتر نەبێت و لەسێ‌ ساڵ زیاتر نەبێت ، لەگەڵ ئەوەشدا بەپێ‌ بژاردنێك سزادەدرێت كە لەدوو ملیون كەمتر نەبێت و لەپێنج ملیون دینار زیاتر نەبێت. رێڤینك یاسین، پارێزەری تیمی بەرگری لەڕۆژنامەنووسان و چالاكی بادینان بەهاوڵاتی وت، «بەڵگەی تەواو و دروست نەبووە كە بیسەلمێنێت گۆهدار تاپڕی هەڵگرتووە یان موڵكی ئەو بووە، بڕیارێكی نادادوەرانە بوو، كەیسێك دروستكراوەو لەپێش دادوەر دانراوە تا بڕیاری لەسەر بدات، دادوەر خۆیشی بڕوای بەبڕیارەكەی خۆی نییە». «ئەو ماددەیەی گۆهداری پێ سزادراوە ، ماددەی 15ی یاسای چەكە، بڕیاری سزادانی شەش مانگە، بەڵام لەبەرئەوەی گۆهدار بۆ ماوەی مانگێك و چواردە رۆژ لەئاسایش راگیراوە، ئەو ماوەیەی بۆ حساب دەكرێت، واتە چوار مانگ و 14 رۆژی تر ئازاد دەكرێت»، رێڤینك یاسین وای وت. «تەحەدا دەكەم بۆ یەك جاریش گۆهدار فیشەكێكی لەكڵاشینكۆف یان هەر چەكێكی تر تەقاندبێتەوە ، زۆر رقی لەچەكەو هەرگیز حەزی نەدەكرد چەك هەڵبگرێت، دوایین كاریشی ئیشی پێشانگای ئۆتۆمبێلی دەكرد لەشاری ئاكرێ‌ « باوكی گۆهدار زێباری وای وت. محەممەد عەبدولحەمید تەنانەت باس لەوە دەکات کە لەسەر ئەو تاپڕە سزای دارایی گۆهدار دراوە. «لەسەر ئەو تاپڕە بەقسەی پارێزەرانی پێشتر وەك سزای دارایی 150 هەزار دیناریان بەدادگا داوە، سەرەتا دادوەر وتی ئەمە هەر بەچەك حساب ناكرێت دواتر بابەتەكەیان گەورە كرد، دۆسیەی سیخوڕیكردن و لۆگۆی ئۆتۆمبێل و تاپڕیان هەموو بەئەنقسەت بۆ گۆهدار دروستكرد». رەمەزان ئەرتیسی، پارێزەرێكی ترە لەتیمی بەرگری لەڕۆژنامەنوسان و چالاكی بادینان بەهاوڵاتی وت «بەقسەی سێ‌ پۆلیس تاپڕێك لەگەڵ 150 فیشەكی كڵاشینكۆف لەگەڵ دوو (دووربینی سەربازی) لەناو ئۆتۆمبێلەكەی گۆهدار زێباری دۆزراونەتەوە، گۆهداریش رەتیدەكاتەوە كەئەو شتانە هی ئەوبن، دادوەر لەسەر قسەكانی شاهدحاڵەكان بڕیاریدا بەسزادانی شەش مانگ زیندانی «. رەمەزان ئەرتیسی  دەشڵێت، « لەهەرسێ‌ دۆسیەی گۆهدار بڕیارەكەی دادگامان تەممیزكردووە، ئەگەر بڕیارەكان دادوەرانە بوونایە بەدڵنیاییەوە تەممیزمان نەدەكرد، گۆهدار دەڵێت ئەو تاپڕو فیشەكانە لەگەڵ دوو دووربینەكە هی من نین، دادوەر بەخۆشی وتی كاك گۆهدار لەوانەیە قسەكانی تو رادەیەك قەناعەت بۆ من دروستبكات بەڵام سێ‌ پۆلیس سوێندیان خواردووە كەئەمانە هی تۆن بۆیە لەسەر قەسەی ئەوان بڕیاری دەركردووەو بەپێی یاسا ئەگەر سێ‌ كەس بوون بەشاهید لەسەر كەسێك هەرچۆنێك بێت تاوانبارە». دوای دەركردنی بڕیارە تازەكە پارێزەران و كەسوكاری گەشبین نین بەئازادكردنی گۆهدار زێباری «ئەو سێ‌ پۆلیسەی سوێندیان خواردووە ماڵی خۆیان وێرانكرد چونكە كوڕەكەم بێتاوانە، هیچ جارێك شەڕە قسەیەك یان شتێكی خراپی نەكردووە، سێ كوڕم هەیە گۆهدارلەهەموویان بچووكترەو زۆرم خوشدەوێت، دوای ئەو هەموو ستەم و بڕیارانەی ناحەق گەشبین نیم بەئازاد كردنی، لەوانەیە پێش ئازادكردنی جارێكی تر كێشەیەكی تری بۆ دروست بكەن، تەنها خوامان هەیە هیچی تر ناڵێم « باوكی گۆهدار وای وت . «هەموو شتێك چاوەڕوانكراوە نازانم دوای چوار مانگی تر چی روودەدات، ناتوانم بڵێم دوای كۆتاییهاتنی حوكمەكەی خۆی ئازاد دەكرێت « رەمەزان ئەرتیسی وای وت.

سەركۆ جەمال لەکاتێکدا هێشتا هەوڵی ئەوە دەدرێت دانانی کامێرای خاڵ بۆ خاڵ هەڵبوەشێتەوە بەڵام لە هەولێر کامێرای چاودێری زیاتر دادەنرێت و لە سلێمانیش لەسەر رێگایەکی تر داندراوە، بەڵام نەکەوتوونەتە کار. بەڕێوەبەری كامێراكان لەهاتوچۆی سلێمانی دەڵێت «تائێستا تەنها لەسەر رێگای سلێمانی دوكان كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ كاردەكەن، بەڵام لەسەر رێگای تاسڵوجە تاچەمچەماڵیش دانراوەو هێشتا دەستی بەكاركردن نەكردووە»، لەسلێمانی بەسستی كامێراكان دادەنرێن و تائێستا تەنها لەسەر رێگای دوكان سلێمانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ كاردەكەن. عەمید سەعدوڵا، بەڕێوەبەری كامێراكانی هاتوچۆ لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»تائێستا تەنها كامێراكانی رێگای سلێمانی دوکان (خاڵ بۆ خاڵ) كەوتوونەتە كارو لەهیچ شوێنێكی دیكە كامێراكان كارناكەن». عەمید سەعدوڵا وتیشی:»هۆكاری ئەوەی كەبۆچی تائێستا كامێراكان لەشوێنی دیكە نەكەوتوونەتەكار پەیوەندی بەكۆمپانیاكەوە هەیە، بەڵام لەئێستادا لەسەر رێگای تاسڵوجە تاچەمچەماڵیش ئامادەكاری بۆ خستنەكاری كامێراكانی (خاڵ بۆ خاڵ) كراوە بەڵام تائێستا نەكەوتوونەتەكار. فازڵ حاجی، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر رایدەگەیەنێت، شەوی شەممە 21-10-2023 ،  36 كامێرای خاڵ بۆ خاڵ دەستیان بەكاركردن كردووە. وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەولێر وتیشی: كامێرای خاڵ بۆ خاڵ پابەندت دەكات كە بەخێراییەكی سنووردار شۆفێری بكەی، چونكە كاتێك لەكامێرایەك تێدەپەڕی، لەپشتەوەی ئۆتۆمبێلیش كامێرایەكی دیكە سەرپێچی و خێراییەكان تۆماردەكات. فازڵ حاجی دەشڵێت: لەپێناو پاراستنی سەروماڵی هاووڵاتیان و دووربوون لەسزای یاسایی، پێویستە شۆفێران پابەندی خێرایی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بن، كە 110 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا دیاریكراوە. وتەبێژی هاتوچۆی هەولێر ئاماژەی بەوەشكرد، كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بۆ گیرفانبڕینی هاووڵاتیان نییە، ئامانج لەدانانی، پاراستنی گیان و ماڵی هاووڵاتیانە. «دوای نووژەنكردنەوەو دروستكردنی چەندین رێگاوبانی تازە، بینرا هاووڵاتیان بەدروستی بەكاریناهێنن و رێژەی مردن و برینداربوون بەهۆی رووداوەكانی هاتووچۆ بەرزببوونەوە، بۆیە بیر لەوەكرایەوە كامێرای خاڵ بۆ خاڵ دابندرێت، لەو شوێنانەی كەكامێرای خاڵ بۆ خاڵ داندراوە، یەك رووداوی هاتووچۆ تۆمارنەكراوەو شوفێران لەئێستادا پابەندن بەخێرایی دیاریكراوی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ.» فازڵ حاجی وادەڵێت. وتەبێژی هاتوچۆی هەولێر باسی  لەوەشكرد : درێژی رێگای شەقامی 120 مەتری شاری هەولێر 26 كلیۆمەترە، ئەگەر شوفێران بەخێرایی دیاریكراو ئۆتۆمبێل لێبخوڕن، 20 خولەكیان پێویستە، ئەگەر كەمتر لەو خێراییە (110 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا) شوفێر ئۆتۆمبێل لێبخوڕێت، بەسەرپێچی بۆی هەژمار ناكرێت، تەنیا لەو خێراییەی كە دیاریكراوە بەسەرپێچی هەژمار دەكرێت. پێشتریش فازڵ حاجی  رایگەیاندبوو، بەپێی سیستمەكە خێرایی ژمارەكان كە لەسەر تابلۆكان دیاریكراوەو لەسەرووی ئەو ژمارانەوە كامێراكان سەرپێچی تۆماردەكەن. ئاماژەی بەوەشكردبوو خێرایی رێگاكان دیاریكراوەو كامێراكانیش تیژڕۆیی سەرووی خێرایی دیاریكراو تۆماردەكەن. پێشتریش هێمن میرانی، بەڕێوەبەری گشتی دیوان لەوەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان، رایگەیاندبوو، كامێرای خاڵ بۆ خاڵ تاساڵی 2030، رووداوو قوربانییەكانی هاتووچۆ بەڕێژەی 50% كەمدەكاتەوە. دوای بڵاوبوونەوەی هەواڵی دانانی كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ كەسەرەتا لەسلێمانییەوە دەستیپێكرد، ناڕەزایی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا، داواكاری گشتی و ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی دانانی كامێراكانیان رەتكردەوە، بەڵام حكومەتی هەرێم گوێی بەناڕەزایەتی هاووڵاتیان و ئەنجومەنی پارێزگاو داواكاری گشتیش نەداو بەردەوامە لەدانانی ئەو كامێرایانە. بۆ كۆنترۆڵكردنی خێرایی ئۆتۆمبێل لەشەقامەكان، حكومەتی هەرێمی كوردستان گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر بۆ دانانی نزیكەی 500 كامێرای تۆماركردنی تیژڕۆیی لەهەرێمی كوردستان كردووە، كە بەشێوەی پۆینت تو پۆینت كاردەكەن، بەڵام تائێستا لەسلێمانی سیستەمەكە بەخاوی دادەنرێت و لەهەولێریش بەخێرایی. عەلی حەمەساڵح پەرلەمانتاری خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: لەلێكۆڵینەوەی یاساییدان بزانین ئەوە پسپۆڕی دادگای فیدراڵییە، چونكە ئەگەر پسپۆڕی ئەوان نەبێت رەتدەكرێتەوە، دادگای فیدراڵی بۆ ئەو بابەتانەیە كەڕەهەندی دەستوری هەیە». وتیشی:»سەد لەسەد دڵنیا نەبین پسپۆڕی دادگای فیدراڵییە نایبەینە ئەوێ، بۆیە دەبێت پسپۆڕی دەزگا دادوەریەكانی هەرێمەو لەهەرێمیش وەك خۆتان دەزانن حزب باڵادەستە». ئەو پەرلەمانتارە دەشڵێت:»لەڕاستیدا كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بەڕێككەوتنی هەریەك لە مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم كراوەو كۆمپانیاكە خاوەنداریەتی بۆ هەردووكیان دەگەڕێتەوە، بۆیە گوێ لەكەس ناگیرێ نە وەزارەتی ناوخۆ نە هیچ لایەنێكی دیكەو داواكاری گشتیش». ناڕەزایی هاووڵاتیان گەیشتە ئەوەی چەند جارێك كامێراكان لەسلێمانی تەقەیان لێكراو شكێندران، لەپیرەمەگرونیش خۆپیشاندان بەڕێوەچوو دژ بەدانانی ئەو كامێرایانە. تاڵب محەمەد یەكێك لەڕێكخەرانی خۆپیشاندانەكەی پیرەمەگرون، كە دژ بەدانانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بەڕێوەچوو، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: تا ئەم خولەكە هیچ كەس وەڵامی داواكاری ئێمەی نەدایەوە كەگۆڕینی میكانیزمی كامێراكان بوو، نەك ئەوە بەڵكو بەنیازیشن هەموو كوردستان بكەن بەو كامێرایە. پێشتریش فیدراسیۆنی رێكخراوەكان سەبارەت بەدانانی ئەو كامێرایانە هاتووەتە سەرخەت و بەنیازن كەیسەكە بگوازنەوە بۆ دادگا، وەك خۆشیان ئاماژەیان پێدابوو قۆناغی باشی بڕیوەو  هەنگاوی داهاتووشیان ئەوەیە پشتیوانی هەموو ئەو هەوڵانە دەكەن كە بۆ دادپەروەری لەدانانی كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ دەبێت. دیلمان حەمەنادر سەرۆكی رێكخراوی ترافیك بۆ هاوڵاتی، ئەوەی خستەڕوو كەئەو كامێرایە واتە خاڵ بۆ خاڵ، سەرەتا لەئوستورالیاوە سەریهەڵداو تائێستا كامێراكە لەهەر شوێنێك دانرابێت لەپڕ نەبووەو لەشوێنی زۆر دانەنراوە، بەڵكو لەوڵاتان لەو رێگایانە دانراوە كەمەترسی رووداوی هاتوچۆی زۆربووەو قەرەباڵغ بووە. هەروەها وتیشی: ئەوەی لەكوردستان بەدیدەكرێت نیشانەی پرسیارەو بێگومان بازرگانی گەورە لەپشتیەوەیەتی، 60 ملیار دینار لەمانگێكدا داهاتی كۆمپانیاكەیە لەسلێمانی . دیلمان حەمەنادر دەشڵێت: مانگانە ئەگەر شۆفێریش نەچێت سەرپێچییەكە بدات حكومەت دەبێت ئەو قەرزە بدات بەكۆمپانیاكە كەئەمە دیارە بازرگانی گەورە لەپشتیەوەیەتی، لەهیچ وڵاتێكی دنیا شتی لەو شێوەیە نییە. «لەناو گرێبەستەكەدا وردەكاری هەیەو تەنانەت باسی شەقامی 100 مەتری و 60 مەتریش هاتووە كەهاتوچۆ دەڵێت لەناو شار دانانرێت، بەڵام مادام لەگرێبەستەكەدا هاتووە لەناو شاریش خاڵ بۆ خاڵ دادەنرێت، ئەگەر ئامانج سەلامەتی شۆفێرو هاوڵاتی بوایە دەبوو سەرەتا لەڕێگەی كەلار- سلێمانی دایانبنایە». سەرۆكی رێكخراوی ترافیك وادەڵێت. هاوڵاتی سەبارەت بەوردەكاری گرێبەستەكە پەیوەندی بەچەندین بەرپرسی هاتوچۆی هەرێم و وەزارەتی ناوخۆشەوە كرد، بەڵام نە ئامادەبوون وەڵامی پرسیارەكان لەبارەی وردەكاری گرێبەستەكەو ئاماری رۆژانەی سەرپێچی تۆماركراو بدەنەوەو خۆشیان بوارد لەوەڵامی ئەو پرسیارەی سەبارەت بەژمارەی كامێراكان لەسەرتاسەری هەرێم و گوژمەی گرێبەستەكە بەگشتی ئاڕاستەیان كران. بەڵام بەپێی زانیاریەكانی هاوڵاتی كە لەچەند سەرچاوەیەك وەریگرتوون، لەهەر چوار پارێزگاكەی هەرێم نزیكەی 900 كامێرای خاڵ بۆ خاڵ جێگیر دەكرێن، هاوكات سەدان ئۆتۆمبێل وەك خەڵات پێشكەش بەوەزارەتی ناوخۆ كراوە وەك شیرینی گرێبەستەكەی نێوان كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر و وەزارەتی ناوخۆی هەرێم. رۆژی یەكشەممە 5-5-2023 رێبەر ئەحمەد، لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا سەبارەت بەڕەخنەكان لەخاڵ بۆ خاڵ، رایگەیاند: مەبەست لەدانانی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ بۆ ئەوەیە كەپاراستنی سەلامەتی رێگاكان و هاووڵاتیانە ئەوەش بەكۆنتڕۆڵكردنی تیژڕەویە لەڕێگەی كامێراوە، ئەو كامێرایانەی پێشتر هەبوون كۆن بوون و لەگەڵ سەردەم نەدەگونجان.. «لەسەر بنەمای زۆری ژمارەی گیانلەدەستدان و برینداران و كەمئەندامانی رووداوەكانی هاتوچۆ، بڕیارماندا بەدانانی سیستمی كامێرای خاڵ بۆ خاڵ، ئەو پۆپۆلیستانەی كە وادەڵێن خەڵك زەرەرمەند دەبێت بیر لەسەلامەتی هاووڵاتیان لەسەر شەقامەكان ناكەنەوە، بۆیە حەق وایە ئەو كارە بۆ خەڵكی پسپۆڕ لێبگەڕێن و هەموو سیاسی و پەرلەمانتارو خەڵكی دوور لەواقعی هاتوچۆ باسی دەكەن، حكومەتی هەرێم پلانی ئەوەیە رووداوەكان كەمببنەوە بۆ گەیشتن بەو ئامانجە جێبەجێی دەكەین». وەزیری ناوخۆی هەرێم وای وت. كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ لە (11-4-2021)  گرێبەستەكەی ئەنجامدراوە لەنێوان وەزارەتی ناوخۆو كۆمپانیای ئێرلی فیوچەر، رۆژی دووشەممە 29ی ئایاری 2023، كامێراكانی خاڵ بۆ خاڵ لەڕێگای دوكان_تاسڵوجە لەپارێزگای سلێمانی كەوتنە كارو لەناوەڕاستی مانگی شوباتی ئەمساڵیش لەسەر شەقامی 120 مەتری هەولێر كامێراكان كەوتنەكار. بەپێی گرێبەستەكە تەنها لەپارێزگای سلێمانی و ئیدارە سەربەخۆكانی لەگەڵ پارێزگای هەڵەبجە 53 ملیارو 590 ملیۆن دیناری تێدەچێت و ماوەی پرۆژەكەش 500 رۆژە، گرێبەستەكەش بەپێی پاشكۆی (ه)ی رێنمایی ژمارە دووی گرێبەستە حكومیەكان كراوە كەساڵی 2016 دەرچووە، هەر بەپێی گرێبەستەكەش تا تەواوبوونی تێچووی پرۆژەكە 70٪ی داهاتی كامێراكان بەكاش دەدرێتە كۆمپانیاو گرێبەستەكەش بۆ 15 ساڵە.