ئەپیکور: ناڕازیین لەڕێکارەکانی وەزارەتی نەوتی عێراق بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم

هاوڵاتى ــ بۆ ساڵی 2025 بەبێ گرفت مووچەی مووچەخۆران چارەسەرکراوە ــ لە دوو ڕۆژى داهاتوو دەست بەدابەشکردنى مووچەى مانگى یەک دەکرێت. ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی حکومەتى هەرێمى کوردستان، ڕایگەیاند دواى چەندین کۆبونەوە لەگەڵ حکومتى بەغدا رێککەوتون کێشەی مووچە کۆتایی هات. ئێوارەى ئەمڕۆ دووشەممە، شاندی هەرێمی کوردستان لە بارەی ڕێککەوتنیان لەگەڵ حکومەتی عێراق لەسەر مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان کۆنگرەی ڕۆژنامەوانی ساز کرد. ئاوات شێخ جەناب وەزیرى دارایی حکومەتى هەرێمى کوردستان، لەو کۆنگرەیەدا وتى: کۆبوونەوەکان بەخێر شکانەوە و لەگەڵ بەغداد رێککەوتین، بۆ ساڵی 2025 بەبێ گرفت مووچەی مووچەخۆران خەرج دەکرێت. هەروەها ڕونیکردەوە یەكەم كاری كابینەی نۆیەم ئەوە بوو هاتە بەغدا بۆ چارەسەری كێشەكان و ئێستەیش سوورین لەسەر چارەسەری كێشەكان. ئاواتى شێخ جەناب لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وتى: لەم دوو ڕۆژە ئامادەکاری بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی یەک دەستپێدەکات، و دەست بەدابەشکردنى مووچە دەکرێت. تەیف سامى لەسەر بنەماى راپۆرتە هاوبەشەکە بڕیارى داوە واژۆ لەسەر تەمویلى مووچەى مانگى یەکى 2025 بکات، هەروەها لەو راپۆرتەدا بە بڕگەیەک باسى مووچەى مانگى 12 دەکرێت و تەرازووى پێداچوونەوەى لەگەڵدا هاوپێچ دەکرێت. شاندە داراییەکەى حکومەتى هەرێمى کوردستان، بۆ مووچەى مانگى یەک داواى 950 بۆ 960 ملیار دینارى کردووە. ‎ڕۆژی 2025-02-02، پەرلەمانی عێراق دەنگیدا لەسەر هەموارکردنەوەی ماددەی 12 بڕگەی (ج) لە یاسای بودجە، کە پەیوەستە بە تێچووی دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان، بڕیارە لە نزیکترین کات نەوتی هەرێمی کوردستان هەناردە بکرێتەوە.

سەرۆک وەزیرانى هەرێمى کوردسنان ڕایدەگەیەنێت، دەنگدان بە یاساى بودجە ببێتە سەرەتایەک بۆ چارەسەرکردنی هەموو کێشەکانی دیکە و پابەندبوونی حکومەتی فیدراڵ بە ناردنی مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان. مەسرور بارزانی، سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان لەیەیامێکدا دەڵێت، پێشوازیی لە دەنگدانی ئەمڕۆی ئەنجوومەنی نوێنەران لە سەر هەمواری یاسای بودجەی فیدراڵ دەکەین.  هاوکات دەستخۆشی لە هەموو ئەوانە دەکات هاوکاربوون لە سەرخستنی هەموارکردنەکە. هەروەها سوپاسی تیمی دانوستانکاری حکومەتی هەرێمیش دەکات  بۆ کارکردن لەپێناو دانانی میکانیزمی چارەسەرکردنی کێشەی مووچە.    لەبەشێکى دیکەى پەیامەکەى مەسرور بارزانى ئەوەش هاتووە: هیوادارین ئەم هەنگاوە ئەرێنییەی هەموارکردنی یاسای بودجە، ببێتە سەرەتایەک بۆ چارەسەرکردنی هەموو کێشەکانی دیکە و پابەندبوونی حکومەتی فیدراڵ بە ناردنی مووچە و شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان. ئێوارەى ئەمڕۆ یەکشەممە، بە زۆرینەی دەنگ هەمواری پڕۆژە یاسای بودجەی گشتی وڵات پەسەندکرا و بەوەش رێگە لەبەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ دەرەوە دەکرێتەوە. بە سەرۆکایەتی موحسین مەندەلاوی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و بە ئامادەبوونی 176 پەرلەمانتار دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران بەڕێوەچوو. فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاوی کردەوە؛ لە دانیشتنەکەدا، دەنگ لەسەر پڕۆژەی هەمواری یەکەمی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی کۆماری عێراق بۆ ساڵانی دارایی (2023 - 2024 - 2025 ) ژمارە 13ـی ساڵی 2013 دراوە. لاى خۆیەوە، بڕیار رەشید، پەرلەمانتاری عێراق لەلێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا وتى: بەپێی یاسا پەسەندکراوەکە، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێدەکاتەوە لەڕێگەی سۆمۆوە. ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشى وت: نرخی دەرهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێک نەوتی کوردستان بە 16 دۆلار دیاریکراوە بۆ ماوەی 60 رۆژ، هەروەها لایەنی راوێژکاریی تایبەتمەندی نێودەوڵەتی لە ماوەی 60 رۆژدا نرخی دەرهێنان و گواستنەوەی بەرمیلێک نەوت لە هەر کێڵگەیەک بە جیا دیاری دەکات." بەپێی ماددەى 12 پێویستە هەرێم و بەغداد پرسە داراییەکانیان لە ساڵانى 2004-2022  پاکتاوبکرێت دواى وردبینیکردنیان لەلایەن دیوانى چاودێرى داراییەوە، لەگەڵ پابەندبوونى هەرێم بە رادەستکردنى 400 هەزار بەرمیل نەوتى رۆژانە بەسۆمۆ. هەموارى بودجە لە 5ـی تشرینی دووه‌می 2024ـەوە لەلایەن ئەنجومەنى وەزیرانى عێراقەوە رەوانەى پەرلەمان کراوە، بەڵام بەهۆى ناکۆکى فراکسیۆنەکانەوە لەسەر ماددەى 12 کە تایبەتە بە دەستپێکردنەوەى نەوتى هەرێم، هەموارەکە بەپەسەندنەکراوى ماوەتەوە.

فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەران بڵاوی کردەوە؛ بە زۆرینەی دەنگ هەمواری پڕۆژە یاسای بودجەی گشتی وڵات پەسەندکرا و بەوەش رێگە لەبەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ دەرەوە دەکرێتەوە. دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکشەممە، بە سەرۆکایەتی موحسین مەندەلاوی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و بە ئامادەبوونی 176 پەرلەمانتار دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران بەڕێوەچوو. فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بڵاوی کردەوە؛ لە دانیشتنەکەدا، دەنگ لەسەر پڕۆژەی هەمواری یەکەمی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی کۆماری عێراق بۆ ساڵانی دارایی (2023 - 2024 - 2025 ) ژمارە 13ـی ساڵی 2013 دراوە. لاى خۆیەوە، بڕیار رەشید، پەرلەمانتاری عێراق لەلێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا وتى: بەپێی یاسا پەسەندکراوەکە، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێدەکاتەوە لەڕێگەی سۆمۆوە. ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشى وت: نرخی دەرهێنان و گواستنەوەی هەر بەرمیلێک نەوتی کوردستان بە 16 دۆلار دیاریکراوە بۆ ماوەی 60 رۆژ، هەروەها لایەنی راوێژکاریی تایبەتمەندی نێودەوڵەتی لە ماوەی 60 رۆژدا نرخی دەرهێنان و گواستنەوەی بەرمیلێک نەوت لە هەر کێڵگەیەک بە جیا دیاری دەکات." بەپێی ماددەى 12 پێویستە هەرێم و بەغداد پرسە داراییەکانیان لە ساڵانى 2004-2022  پاکتاوبکرێت دواى وردبینیکردنیان لەلایەن دیوانى چاودێرى داراییەوە، لەگەڵ پابەندبوونى هەرێم بە رادەستکردنى 400 هەزار بەرمیل نەوتى رۆژانە بەسۆمۆ. هەموارى بودجە لە 5ـی تشرینی دووه‌می 2024ـەوە لەلایەن ئەنجومەنى وەزیرانى عێراقەوە رەوانەى پەرلەمان کراوە، بەڵام بەهۆى ناکۆکى فراکسیۆنەکانەوە لەسەر ماددەى 12 کە تایبەتە بە دەستپێکردنەوەى نەوتى هەرێم، هەموارەکە بەپەسەندنەکراوى ماوەتەوە. عەلى حەمە ساڵح، ئەندامى پەرلەمانى کوردستان لەدواى پەسەندکردنى هەموارەکە  نوسینێکى بڵاوکردەوەو تیایدا دەڵێت، هەرێم دەبێت نەوت ڕادەستی سۆمۆ بکات، بۆ هەر بەرمیلێک عێراق ١٦ دۆلار خەرجدەکات، تاوەکو لە دوو مانگدا لیژنەی پسپۆڕ خەرجی فعلی دیاری دەکات. هاوکات عەلى حەمەساڵح ئەوەش دەخاتەڕوو، ڕێژەی ٥٠٪ داهاتی فیدڕاڵی دەگەڕێتەوە بەغدا،  کە ٢٥٪ کۆی داهاتی هەرێمە، واتە: لەنزیک چوار ترلیۆن دەبێت یەک ترلیۆن بگەڕێتەوە، عێراق موچەو پارەی پرۆژەو خەرجیەکان دابین دەکات کە نزیکەی ١٥ ترلیۆنە، سێ ترلیۆنی داهاتی ناوخۆ بۆ هەرێم دەگەڕێتەوە.

وەزارەتی دارایی عێراق رایگەیاند،  پێویستە کۆبوونەوەیەکی دیکە بۆ وردبینی لیست و تێچووی ساڵانە و مانگانەى هەرێم ئەنجامبدرێت، هاوکات ئەو دەنگۆیانەى باس لەوە دەکەن تەیف سامی کۆبوونەوەکەی لەگەڵ شاندی هەرێم جێهێشتبێت بەناڕاست دەزانێت. لە بەیاننامەیەكى ڕۆژنامەوانیدا، وەزارەتى دارایی حکومەتى عێراق ڕایدەگەیەنێت، وەزیرى دارایی تەیف سامی كۆبوونەوەكەی بەجێنەهێشتووە، لەگەڵ شاندی هەرێمی كوردستان بۆ تاوتوێكردنی یەكلاكردنەوە و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ پرسی موچەی فەرمانبەران و خانەنشینانی هەرێم. هاوکات ئاماژە بەوەدەکات، ئەو تۆمەتانە ناڕاستن، تەیف سامی بەشداری سەرجەم ئەو كۆبوونەوانەی كردووە كە لەوبارەیەوە ئەنجامدراون، بەو پێیەی كۆبوونەوەكان شایەتحاڵی گفتوگۆی بەرفراوان بوون بەمەبەستی گەیشتن بە چارەسەری دادپەروەرانە كە مافەكانی سەرجەم هاووڵاتیان زامن بكات. وەزارەتى دارایی لەبەیاننامەکەیاندا دەڵێن بەگوێرەی كۆنتڕۆڵە یاسایی و داراییە كارپێكراوەكان و هەروەها بەشداریی لە كۆبوونەوەكەدا كردوە لەگەڵ شاندی هەرێم بە سەرۆكایەتی فوئاد حسێن و بە ئامادەبوونی وەزیری دارایی هەرێم و ستاف و كارمەندە پێشكەوتووەكانی، هەروەها ئامادەبوونی ستافی پێشكەوتوو لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی. وەزیری دارایی جەختی لەوە كردەوە، پێویستە كۆبوونەوەیەكى دیکە لە وەزارەتی دارایی ئەنجامبدرێت بۆ ئەوەی لیست و تێچووی ساڵانە و مانگانەى هەرێم بتوانرێت ڕاستەوخۆ وردبینی بكرێت و پشتڕاست بكرێتەوە، هەروەها بتوانرێت هەمواركردنی پێویست بە زووترین كات ئەنجام بدرێت. هەروەها ئەوەشى وت: كاركردن لەگەڵ لیژنە هاوبەشەكان بە سەرۆكایەتی وەزیر و لیژنە تەكنیكیەكانی هەردوولا لە بەیانییەوە تا درەنگانی شەو بەمەبەستی وردبینی و ئاشتكردنەوەی داتای مووچەی مەدەنی خانەنشینان، گرێبەستەكان بەردەوام دەبێت. وەزارەتی دارایی داوای لەسەرجەم دەزگاكانی راگەیاندن و سەرچاوەكانی هەواڵ كرد كە دڵنیای دروستی لێكۆڵینەوە لە زانیارییەكانی دەسەڵاتە فەرمیەكان بكەن،هەروەها خۆیان بەدوور بگرن لەبڵاوكردنەوەی هەواڵی نادورست كە رەنگە بەشێوەیەكی ناڕەوا ڕای گشتی بوروژێنێت.

جێگرى سەرۆک وەزیرانى حکومەتى هەرێم ڕایدەگەیەنێت، کێشەی بودجە و موچە پێویستە بە شێوەیەکی ریشەیی چارەسەر بکرێت، گەشبینم هەردوو لایەن بگەینە رێککەوتنی کۆتایی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە و چیتر هیچ بیانوویەک نەمێنێتەوە بۆ بێبەشکردنی موچەخۆران لە شایستە دارییەکانیان. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، ئەمرۆ پێنج شەممە، قوباد تاڵەبانى لەگەڵ هەر یەکە لە  پاتریک دۆرێل، باڵیۆزی فەڕەنسا و ئاندرۆ بیزلی، کونسوڵی گشتیی بەریتانیا لە هەرێم کۆبووەتەوە. قوباد تاڵەبانى دەڵێت: لەو کۆبونەوەیە، ڕامگەیاندووە کێشەی بودجە و موچە پێویستە بە شێوەیەکی ریشەیی چارەسەر بکرێت.  هەروەها دەڵێت گەشبینم کە ئەنجامی ئەم دانووستانانەی ئێستا لە ئارادایە هەردوو لایەن بگەینە رێککەوتنی کۆتایی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە. وتیشى: چیتر هیچ بیانوویەک نەمێنێتەوە بۆ بێبەشکردنی موچەخۆران و خەڵکی کوردستان لە شایستە دارییەکانیان. لەبەشێکى دیکەى کۆبوونەوەکە ئاماژە بۆ ئەوەکراوە کە سەبارەت بە دۆخی سوریاش، جەختیان کردەوە کە بۆ سەقامگیرکردنی سوریا و ناوچەکە، پێویستە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و لایەنە سورییەکان پێکەوە کاربکەن. قوباد تاڵەبانى وتیشى: تا هەموو پێکهاتەکانی ئەو وڵاتە بەشداربن لە داڕشتنەوەی سیستمی نوێی سوریا و مافە بنەڕەتییەکانی هەموو پێکهاتەکان بە تایبەتیش پێکهاتەی کورد لە سوریای نوێدا گەرەنتی بکرێت.

محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بە سەرۆک فراکسیۆنەکانی پەرلەمانی راگەیاند، پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران هەموارکردنى بودجە بەبێ گۆڕانکاری پەسەند بکات، و پلانەکانی گەشەپێدان تەواو بکات. ئێوارەی چوارشەممە 29-01-2025 محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە کۆشکی حکومی میوانداریی سەرۆکی پەرلەمان و هەردوو جێگرەکەی و سەرۆکی فراکسیۆنەکانی کرد. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، لە کۆبوونەوەکەدا بەڕێوەچوونی جێبەجێکردنی بەرنامەی حکومەت و گرنگی پشتیوانی کردن لە هەنگاوەکانی حکومەت لەتەواوکردنی پڕۆژە خزمەتگوزاری و ئابوورییەکان خرایەڕوو.. هەروەها لەو کۆبونەوەیەدا، دوایین هەموارکردنەوەى بودجە کە لەلایەن حکومەتەوە بۆ یاساکە کراوە تاوتوێ کرا، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران جەختی لەسەر پابەندبوون بەو دەقە کردەوە کە باس لەپرسی چارەسەرکردنی تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت دەکات. لەڕاگەیەندراوەکەدا دەڵێت: سودانى ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران ئەم هەموارکردنە بەبێ گۆڕانکاری پەسەند بکات، و پلانەکانی گەشەپێدان تەواو بکات، بەگوێرەی بەرژەوەندیی ئابووری عێراق و ئەو تێڕوانینەی کە لەبەرنامەی حکومەت پەسەندکراوە و ئەنجوومەنی نوێنەرانی پەسەندی کردووە. لە لای خۆیانەوە، سەرۆکی پەرلەمان و جێگرەکانی و سەرۆکەکانی فراکسیۆنەکان، پشتیوانی خۆیان بۆ پەسندکردنی دەقی حکومیی نێردراو لە هەموارکردنی یاسای بودجەی فیدراڵی دەربڕی. هەروەها جەختیان لەسەر پشتیوانیی پلان و بەرنامەکانی حکومەت کردەوە، کە بەرژەوەندیی باڵای عێراقییەکان لە هەموو شوێنێکدا بەدیبهێنێت.

وەزارەتی دارایی عێراق ڕایدەگەیەنێت، دواکەوتنی مووچە هیچ پەیوەندیەکى بە وەزارەتەکەى ئەوانەوە نییە، چونک هەرێمی کوردستان تاوەکو ئێستا هیچ داتایەکی تایبەت بە تەوتینی مووچەی فەرمانبەرانی رادەستی ئەوان نەکردووە. سەرلەبەیانى ئەمڕۆ چوارشەممە، 29-01-2025، وەزارەتی دارایی عێراق لەوەڵامى قسەکانى رێباز حەملان، بریکاری وەزارەتەکە  روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە.  لە بەشێکی ئەو ڕونکردنەوەیەدا دەڵێت، بەیاننامەکەی ڕیباز حەملان،  نادروستە، ئێمە بە پیشەییانە مامەڵە لەگەڵ فایلی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەکەین، هەمان ئەو مامەڵەیە کە لەگەڵ وەزارەتە فیدراڵیەکان و پارێزگاکاندا دەکرێت و ئەو ڕێکارانەش جێبەجێ دەکرێن. لە بەشێکى دیکەى وەڵامەکەى وەزارەتی دارایی عێراق، جەختکراوەتەوە کە هۆکاری دواکەوتنی مووچە جیاکردنەوەی ناوی ئەو فەرمانبەرانەیە کە رەوانەی خانەنشینی کراون، بۆ چارەسەرکردنی کێشەکەش وەزارەتی دارایی فیدراڵ تیمێکی فەرمانبەرانی وەزارەت لە ژمێریاری و بودجە و خانەنشینی زیاتر لە 10 رۆژ کاریان لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکرد، بەمەبەستی وردبینیکردنی لیستەکان و لێدەرکردنی ئەو کەسانەی کە رەوانەی خانەنشینی کراون و هەژمارکردنی مووچەی خانەنشینان بەپێی یاسای خانەنشینی ژمارە 26ـی ساڵی 2019ـی هەموارکراو. هەروەها ئەوەش دەڵێن: هەژمارکردنی بڕی زیادەی 100 هەزار دینار بۆ خانەنشینان و پاداشتی کۆتایی خزمەت، هەروەها لێدەرکردنی خانەنشینە کۆنەکان لەوانەی کە یاساکە دەیانگرێتەوە؛ کە ژمارەیان زیاتر لە 29 هەزار فەرمانبەرە.  وەزارەتی دارایی دەڵێت، دواکەوتنی مووچە پەیوەندی بە وەزارەتی داراییەوە نییە، چونکە ئێمە دەمانەوێت ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی جێبەجێ بکەین کە زیاتر لە ساڵێکە دەریکردووە و هەرێمی کوردستانیش تاوەکو ئێستا هیچ داتایەکی تایبەت بە تەوتینی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی لە سەرجەم بانکەکاندا رادەستی وەزارەتی دارایی نەکردووە. ڕونکردنەوەکەى وەزارەتى دارایی عێراق، ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات، جگە لەوەش ئەو بابەتە داوا لە هەرێم کراوە ناوى ئەو کەسانەیان بۆ بنێرن، زیاتر لە مووچەیەک وەردەگرن و یاساکانی هەرێم دەیانگرێتەوە و کۆپییەکی ئەو یاسایانەش بۆ ئەوەی مانگانە لە لیستەکان بنێرن. وەزارەتی دارایی دووپاتی دەکاتەوە تا ئێستا پێداچوونەوەی مانگانەی بۆ مانگی 12ی 2024 تەواو نەبووە بەهۆی بوونى هەڵە لەلیستەکاندا، هەروەها ئەوەش باسدەکات فەرمانبەرانی بەشی ژمێریاری لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لەگەڵ نوێنەرانی وەزارەت کار لەسەر ئەوەدەکەن.

لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆمارى عێراق، ڕایگەیاند، پێویستە سەرمایەدارانى کورد لەسەر ئاستى جیهان ڕۆڵ و دەنگیان هەبێت، هەوڵبدەن داهاتووى کوردستان ئابوریەکى بەهێزى هەبێت و واز لەو قۆناغە بهێنین کە هەر لەسەر مووچە بژین. لەمیانی بەشداریکردنی لەکۆڕبەندی ئابووری جیهانی لەداڤۆس، لەماڵى کوردستان، .لەتیف جەمال ڕەشید سەرۆک کۆمارى عێراق، بەئامادەبوونى مەسرور بارزانى و ژمارەیەک لە سەرمایەداران وتەیەکى پێشکەشکرد. لەبەشێکى قسەکانیدا سەرۆک کۆمار ئەوەى خستەڕوو پێویستە سەرمایەدارانى کورد لەسەر ئاستى جیهان ڕۆڵ و دەنگیان هەبێت، کاربکەن بۆ ئەوەى کۆمپانیاو سەرمایەدارەکانى ئەوروپاش لەڕیگەى ئەوانەوە بێنە کوردستان. وتیشى: سەرمایەدارانى دەرەوە بەشداری پێبکەن لە دروستکردنى کارو کارخانە، بۆ ئەوەى داهاتووى کوردستان  ئابوریەکى بەهێزى هەبێت و واز لەو قۆناغە بهێنین کە هەر لەسەر مووچە بژین. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا، لەتیف ڕەشید وتى: حەزدەم پێتا بڵێم ئەمە تەنها لەکوردستان نیە کە گرنگى دەدرێت بەمووچە، بەڵکو لەعێراقیش وایلێهاتووە، وتیشى: لە ٨٠%ى بوودجە بۆ مووچە دەڕوات، رێژەى ئەم مووچەیەش ساڵ بەساڵیش زیاتر دەبێت. سەرۆک کۆمارى عێراق، ئەوەشى خستەڕوو ژمارەى دانیشتوانى عێراق ئێستا نزیکەى ٤٥ ملێۆن کەسە، لە ٥٦%ى دواى ٢٠٠٣ لەدایک بووە، ماناى ئەوەیە ئەو جیلە بەو قۆناغەدا نەڕۆشتوون کە خەباتى کوردى تێدابووە یان ئەو ناخۆشیانەى بەسەر کوردا هاتووە. لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا وتى: من هانى سەرمایەداران دەدەم تەنها لەکوردستان خەریک نەبن بەڵکو بچنە ناوچەکانى دیکەش ئێستا بارودۆخ ئارام و ئاسایشە ئەو بازاڕەى کراوەتەوە لەعێراق سەرمایەدرانى کوردیش سودى لێوەربگرن. سەرۆک کۆمار دەڵێت: ئێمە پێویستە هانى کەرتى تایبەتیش بدەین و پشتیوانیان بین، بۆ ئەوەى ئەو فشارەى لەهەرێم و عێراقیشە بۆ مووچە کەمى بکەینەوە، تاوەکوو ئەوە نەکەین ناتوانین بەرەوپێشچوونى گەوەرە لەبوارى ئابوریدا بکەین. هەروەها تیشکی خستەسەر گرنگی بەرزکردنەوەی ئاستی گفتوگۆ و ئاڵوگۆڕکردنی بیروڕا بەئامانجی پەرەپێدانی ئابووری نیشتمانی و پەسەندکردنی پلانی ستراتیژی جددی لەکەرتی وەبەرهێنان هاوکات ستایشی ئەو هەوڵانەی کرد کەلەم بوارەدا دراون.

وەزارەتى دارایى و ئابووریى حکومەتى هەرێمى کوردستان رایگەیاند، لەمەودوا فەرمانبەرانی سلێمانی دەتوانن لە رێگای پڕکردنەوەی فۆڕمێکی ئۆنڵاین خۆیان تۆماربکەن و ببنە خاوەنی هەژماری بانکی. بەپێى راگەیەندراوێکى هەژمارى من، بە مەبەستی تۆمارکردنی سەرتاسەری لە چوارچێوەی پڕۆژەی هەژماری من، لەمەودوا  فەرمانبەرانی پارێزگای سلێمانی دەتوانن لەڕێگای پڕکردنەوەی فۆڕمێکی ئۆنڵاین خۆیان تۆماربکەن و ببنە خاوەنی هەژماری بانکی. ڕاگەیەندراوەکە ئەوەش دەخاتەڕوو ئەم بژاردە نوێیە بەشێکە لە هەوڵەکانی هەژماری من بۆ ئاسانکاری لە تۆمارکردنی فەرمانبەران تاوەکو بتوانن بەشێوەیەکی ئاسان و بەبێ سەردانیکیردنی بنکەکانی تۆمار خۆیان تۆماربکەن.  هاوکات ئەوەش دەخاتەڕوو بۆ پڕکردنەوەی فۆڕمەکە دەتوانن سەردانی ئەم لینکە بکەن (https://enketo.moda.digital.gov.krd/x/9jPTAyDU).

بەپێى ڕاپۆرتێکى ئاژانسى رۆیتەرز، دراوە دیجیتاڵیەکەى دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا، بەهاکەی لە ماوەیەکی کەمدا بەرزبوونەوەیەکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینی، ئەمرۆ قەبارەى بازرگانى کردن پێوەى گەیشتوەتە نزیکەی 11 ملیار دۆلار، بەهاکەی نزیکەی 750% بەرزبوونەوەى بەخۆیەوە بینی. رۆژى شەممەى ڕابردوو، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمەریکا، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی the truth social دراوەکەی بڵاوکردووەتەوە کە بە ناوی ترەمپ خۆیەتی و دروشمی سەر دراوەکەشی جەختکردنەوەیە لە شەڕ و نووسیوتی "شەڕ، شەڕ، شەڕ". بەهای دراوەکە لە کاتی راگەیاندنیدا لە رۆژی شەممە (18-1-2025) تەنیا 18 سەنت بوو، بەڵام  بەپێی ئامارەکانی کۆمپانیای کۆینمارکێت کاپ کە بەدواداچوون بۆ دراوەکە دەکات قەبارەی مامەڵەی دراوەکە ئێستا هەر کۆینێکى گەیشتووەتە 58.5 دۆلار. دراوەکەی ترەمپ جۆری "میم کۆین"ـە؛ واتە دراوێک کە لەسەر بنەمای ناوی کەسێک دامەزراوە، یان هەرشتێک ناودەنرێت و دروستدەکرێت. دراوێک کە هیچ پڕۆژە و ئامانجێکی ئەوتۆ لە دروستکردنیدا نییە، بەڵکو تەنیا لەسەر ناوی کەسایەتییەکی بەناوبانگ دروست دەکرێت.  ماڵپەڕی فەرمی پڕۆژەکە ڕوونی کردەوە کە ئەم دراوە "ئاهەنگ دەگێڕێت بۆ سەرکردەیەک کە هەرگیز پاشەکشە ناکات، گرنگ نییە بارودۆخەکە چۆن بێت"، ئەمەش وەک ئاماژەیەک بۆ هەوڵی تیرۆرکردنی ترەمپ لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا لە مانگی تەمموزی ساڵی ڕابردوودا کە بووە هۆی هەڵبژاردنی وەک سەرۆک کۆماری ئەمریکا. ماڵپەڕەکە ئاماژە بەوە دەکات کە ٢٠٠ ملیۆن کۆین (یەکە)ی ئەم دراوە لە بازاڕدا خراوەتە بازاڕەوە، بڕیاریشە تاوەکوو سێ ساڵی داهاتوو ژمارەکە بۆ یەک ملیار کۆین بەرز بکاتەوە.

دوای دوو خوێندنەوەی جیاواز لەسەر هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمـی کوردستان، وابڕیار بوو ئەمڕۆ دەنگ بە پرۆژە هەموارەکە بدرێت، بەڵام جارێکی تر کێشەی تێکەوت و دەنگدان بە یاساکە بۆ کاتێکی نادیار دواخرا. ئەندامێکی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراقیش دەڵێت، ئەوانەی کێشەیان دروست کرد بە ئاشکرا "وتیان ڕێگە نادەین یاساکە تێپەڕێت." سۆران عومەر ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە فراکسیۆنی کۆمەڵی دادگەری، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند: کۆبوونەوە گرژی تێکەوت، لە 17 ئەندامی لیژنەی پەرلەمانی 7 یان دژی بوون ونیسابیان تێکدا بۆ ئەوەی دەنگی پێنەدرێت، بە ئاشکرا وتیان ڕێگە نادەین و نابێت، پێم وایە لە جەلسەکانی داهاتوشدا قورسە ڕازی بببن دەنگی لەسەر بدرێت، هەروەها جارێ دیاریش نییە کەی دەخرێتەوە بەرنامەی کار." وتیشی: ئەگەر ئەو هەموارە نەکرێت، هەرێم بەردەوام دەبێت لەسەر تەسلیم نەکردنی نەوت، لە کاتێکدا بەفرۆشتنی نەوت بەشدار دەبین لە زیاد کردنی داهاتی عیراق." 5ی مانگی یانزەی 2024 ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پێشنیارێکی بۆ هەموارکردنەوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراق پەسەند کرد و ڕۆژی 26 مانگی یانزەی 2024 خوێندنەوەی یەکەم بۆ هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان ئەنجامدا، بەڵام بەهۆی کێشەوە نەتوانرا خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە ئەنجامبدرێت، دواتر لە 13ی مانگی یەک خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە کرا و وا بڕیار بوو ئەمڕۆ دەنگی پێبدرێت، بەڵام جارێکی تر کێشە لەبەردەم تێپەڕاندنی یاساکە دروستکرا ،دەنگدان بە یاساکە بۆ کاتێکی نادیار دواخرا. هەموارکردنی یاسای بودجە تەنها بۆ ماددەى 12 بڕگەى (ج) ە کە تایبەتە بە تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەى نەوتى هەرێم، ئەمەش دوای ئەوەدێت کە حکومەتى فیدڕاڵ رەزامەندی نیشاندا بۆ دیاریکردنی خەرجیى دەرهێنانى نەوتى هەرێمی کوردستان بە بڕی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک. ئەمە لەکاتێکدایە کە نرخی دەرهێنانی هەر بەرمیلێک لە نەوت لە عێراق نزیکەی 6 دۆلارە. بەمەش بەشێکی زۆر لە فراکسیۆنە عێراقیەکان پێیان وایە 16 دۆلاری نەوتی هەرێم زۆرە و غەدرە لە حکومەتی ناوەندی. هەرچەندە لە مانگی 3ی ساڵی 2023ەوە هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان ڕاگیراوە، بەڵام بەرپرسانی باڵای عێراق ئاماژە بەوەدەکەن کە هەرێم، ڕۆژانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێنێت و بە ڕێگەی نایاسایی دەیفرۆشێت، بەڵام تا ئێستا حکومەتی هەرێم هیچ ڕوونکردنەوەیەکی لەو بارەیەوە نەداوە. هەندێک لە چاودێرانیش ئاماژە بەوە دەکەن پێدەچێت لە داهاتوودا حکومەتی ناوەندی ئەمەش بکاتە دۆسیەیەک و لە ڕێگای داداگای فیدڕاڵیەوە لە دژی حکومەتی هەرێم بەکاری بهێنێت.

ئەندامێکی ئەنجوومەنی نوێنەرانى عێراق، لەسەر لیستى یەکێتى ڕایدەگەیەنێت، هەڵوێستە زبرەکانی ئەم دواییەی هەرێم دژی حکومەتی ناوەندی ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی بەربەست لەبەردەم هەمواری یاساکە دروستبکات، تێنەپەڕاندنی هەمواری یاساکەش دەبێتە ڕێگر لەبەردەم فرۆشتنی نەوتی هەرێمدا. وابڕیارە سبەی دووشەممە هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێم خوێندنەوەی دووەمی بۆ بکرێت، کاروان یاروەیس بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاندوە، ئەگەر هەموارەکە قبوڵ نەکرێت، بەتایبەت لە ئێستادا کە پەیوەندیەکانی هەرێم و بەغداد لە قۆناغێکی تردایە، حکومەتی هەرێم دەڵێی دەکشێینەوەو سیاسەتی حکومەتی ناوەندی سیاسەتێکی ستەمکارانەیە، واتە پەیوەندیەکان خراپن و گرژی هەیە، دەبێ چاوەڕوانی ئەوەبکەین یاساکە کێشەی بۆ دروست ببێت یاخود تێنەپەڕێت." بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتی، وتیشى ئەگەر وابێت، ئەو کاتە کێشەی فرۆشتنی نەوت وەک خۆی دەمێنێتەوە، لە کاتێکدا هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بۆ هەرێم جۆرێک لە ئاسۆدەداتە هەرێم، چونکە پێدەچێت حکومەتی ناوەندی ئەوەندە نەڵێت هەر پارە دەنێرین و هەرێم داهاتمان ڕادەست ناکات، ئەوکاتە بۆ هەرێم کرانەوەیە." هەرچەندە ڕۆژی 5 ی مانگی 11 ی 2024 ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پێشنیارێکی بۆ هەموارکردنەوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراق پەسەند کرد و ڕۆژی 26 مانگی 11ی 2024 خوێندنەوەی یەکەم بۆ هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان ئەنجامدا، بەڵام بەهۆی کێشەوە نەتوانرا خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە ئەنجامبدرێت. بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتیش هۆکارەکە دەگێڕێتەوە بۆ ئەوەی، هەندێ لایەن ڕەزامەند نەبوون کرێی فرۆشتنی بەرمیلێک لە نەوتی هەرێم 16 دۆلار بێت و پێیان وابوو ئەوە غەدرە لە حکومەتی ناوەندی دەکرێت. کاروان یاروەیس دەڵێت: هەرچەندە پرۆژە یاساکە بە فلتەری ئەنجومەنی وەزیراندا تێپەڕی بوو، زۆربەی لایەنە سیاسیەکان ئۆکەیان لەسەر کردبوو، دەبوو پێش دەستپێکردنی پشووی وەرزی یاسا دانان پرۆژە هەموارەکە تێپەڕێت، بەڵام کێشەی بۆ دروستکراو ڕێگە بە تێپەڕاندنی نەدرا." وتیشی: بەڵام پێم وایە ئیرادەیەکی بەهێز هەیە هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێبکاتەوە، وە ئەم بڕگەیە هەموار بکرێت و ئیرادەیەک هەیە پێی وایە نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی حکومەتی عێراقەوە بڕوات لە سۆمۆوە نەک شوێنی تر."

ــ پرسە تەكنیكییەكان دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگەوە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. ــ ئەمساڵ دوا خولی پەرلەمانی و حكومییە پێویست دەكات بەڵێنەکان جێبەجێ بكەن. ــ پشتگیری بۆ پاكێجی چاكسازییە دارایی و ئابوورییەكان دووپاتکردەوە هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، رایدەگەیەنێت، هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لە دۆسیەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی عێراقدا نییە، تەنها پرسە تەكنیكییەكان نەبێت، دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتنەوە، دوور لە گەنگەشە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. ئێوارەی ئەمرۆ یەک شەممە، هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران و مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لەبەغدا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر پرسە سەرەكییەكانی پەیوەست بە ژیانی هاوڵاتیان كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی ئەنجامدا. نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیران، لەڕاگەیەندراوێکدا، ئاماژەى بۆ ئەوەکردوە، هاوپەیمانیەتەکە جەختی لەوە كردەوە كە ئەمساڵ دوا ساڵی خولی پەرلەمانی و حكومییە، ئەمەش وا پێویست دەكات كە هەموو لایەن و هێزە نیشتمانییەكان بە پلەیەك پابەندبن بەڵێنەکان و جێبەجێ بكەن. وەک ڕاگەیەندراوەکە هاتووە، هاوپەیمانییەكە پشتگیری خۆی بۆ پاكێجی چاكسازییە دارایی و ئابوورییەكان دووپاتکردەوە كە حكومەت پەیڕەوی دەكات و دەبێتە  فاکتەری پاراستنی سەقامگیری دارایی و ئابووری لە وڵات. هەروەها جەختی لەوە كردەوە، هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لە دۆسیەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی عێراقدا نییە، تەنها پرسە تەكنیكییەكان نەبێت كە دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتنەوە، دوور لە گەنگەشە و  هەڵكشانی میدیایی چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. لەبەشێکى دیکەدا ئەوە باسکراوە، كۆبوونەوەكە  باسی دۆخی سوریا کراوە، ئامادەیی عێراق بۆ پشتگیریكردنی گەلی سوریا دووپاتکراوەتەوە، هاوپەیمانیی ئیدارەی دەوڵەت سەركۆنەی پەلامارە بەردەوامەکانی ئیسرائیل  بۆ سەر  غەززە و هەر پەلامارێكی دیكەی سەر وڵاتانی ناوچەكەی دەکات.

ناوەرۆکى کۆبونەوەکەى ئەمرۆى نێوان حکومەت و نوێنەرانى کورد لەبەغدا بڵاوکراویەوە، داواکراوە حکومەت نوێنەرانی هەرێم لە بەغدا، بە شێوەیەکی هاوبەش کار بۆ دابینکردنی مووچەی تەواوی مووچەخۆران بکەن بۆ هەر دوازدە مانگەى ئەمساڵ،  بڕیاریشدرا شاندێک بچێتە بەغدا، لەگەڵ سەرۆک وەزیران کۆببێتەوە. ئەمڕۆ شەممە 1/11، بە سەرپەرشتيی مەسرور بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبوونەوەیەکی نائاسایی خۆی تایبەت بە ماف و شایستە داراییەکانی هەرێم لە بەغدا، بە بەشداريی نوێنەرانی هەرێمی کوردستان لە حکومەتی فیدراڵ و ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجام دا. ماڵپەرى حکومەتى هەرێم، راگەیەندراوێکى بڵاوکردەوەو باسى لەناوەرۆک و بریارەکانى کۆبنەوەکەى ئاشکراکردوە. بەپێى راگەیەندراوەکە دوای گفتوگۆو ڕاگۆڕینەوە و تاووتوێکردنی بابەتەکان، کۆبوونەوە جەختی لە چڕکردنەوەی هەوڵەکان و هاوهەڵوێستی و هاوئاهەنگیی پێویستی نێوان لایەنە کوردستانییەکان و نوێنەرانی هەرێمی کوردستان لەسەر ئاستی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ و ئەنجومەنی نوێنەران كردەوە لەپێناو بەدەستهێنانی تەواوی ماف و شایستەکانی هەرێم لە بەغدا لە چوارچێوەی یاسای بودجە و بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵی بۆ خەرجکردنی مووچە. لە کۆبوونەوەدا بڕیار دراوە حکومەتی هەرێمی کوردستان و نوێنەرانی هەرێمی کوردستان لە حکومەتی فیدراڵ، بە شێوەیەکی هاوبەش کار بۆ دابینکردنی مووچەی تەواوی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بۆ هەر دوازدە مانگی ساڵی 2025 بکەن . بۆ ئەم مەبەستەش، بڕیاردرا شاندێک لە نوێنەرانی هەرێمی کوردستان لە بەغدا، لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی فیدراڵ کۆببێتەوە و پەیامی هەرێمی کوردستانی پێ بگەیەنن کە پێویستە وەک قەوارەیەکی فیدراڵی و دەستووری مامەڵە لەگەڵ هەرێمی کوردستان بکرێت و بۆ ساڵی 2025 کێشەی مووچە چارەسەربکرێت. هەروەها لەخاڵێکى دیکەى کۆبوونەوەکە بریاردراوە، وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان، دەبێ بەشدار بێت لە پرۆسەی پێداچوونەوە بە بەشی هەرێمی کوردستان لە خشتەی پێشنیارکراوی خەرجییەکانی مووچە و خەرجییەکانی بەکاربردن و پڕۆژەکانی بودجەی وەبەرهێنان و بودجەی پەرەپێدانی هەرێم و پارێزگاکان و خشتەکانی سەرجەم شایستەکانی ساڵی دارایی 2025 بە هاوبەشی لە نێوان هەردوو وەزارەتی دارایی هەرێم و فیدراڵ ئامادە بکرێت، بە تایبەتی بۆ بەشی هەرێم و شایستەکانی و پلەی وەزیفی و میلاک بە گوێرەی دەستوور و بڕیاری دادگای باڵای فیدڕاڵی. خاڵى سێیەم و کۆتا بریارى کۆبوونەوەکەى ئەمرۆ ئەوەبووە لە ئێستاوە کار بکرێت لە یاسای بودجەی فیدراڵ ، بەشی هەرێمی کوردستان لە بودجە دیاری بکرێت لە سەر بنەمای ڕێژەی دانیشتووانی هەرێم بە پێی سەرژمێریی گشتیی ساڵی ڕابردوو و پێوەرە دەستووريیەکانی دادپەروەریی لە دەستنیشانکردنی بەشی هەرێم لە بودجە وەک قەوارەیەکی فیدڕاڵیی ، دواتر بە پێی تایبمەتدنی هەرێمی کوردستان وەک هەرێمێکی فیدراڵی ، بۆ هەرێم بنێردرێت و لە چوارچێوەی بودجەی هەرێم دابەش بکرێتەوە.

ــ دانیشتنە ئاساییەکانى پەرلەمانى عێراق  لەرۆژى یەکشەممەوە دەستپێدەکاتەوە ــ خوێندنەوەی یەکەم بۆ یاسای جینۆسایدی ئێزیدییەکان دەکرێت  ــ خوێندنەوەی یەکەم بۆ یاسای پێشنیارکراوی پاراستنی مافی کەمینەکان. کارنامەی دانیشتنی رۆژی دووشەمەى پەرلەمانى عێراق بڵاوکرایەوە، ١٠ خاڵ لە خۆدەگرێت، گرنگترینیان خوێندنەوەى دووەم بۆ هەمواری یاسای بودجەی گشتی وڵاتە بۆ ساڵانی (2023-2025)، دەکرێت، بەڵام دەنگدان لەسەر خشتەی بودجەی 2025 لە بەرنامەی کاری دانیشتنەکەدا نییە. ماڵپەرى پەرلەمانى عێراق، دەستپێکردنەوەى دانیشتنە ئاساییەکانى پەرلەمانى راگەیاند لەرۆژى یەکشەممەى داهاتووەوە ١٢ - ١ - ٢٠٢٥، هاوکات کارنامەى رۆژى دووشەمەشى بڵاوکردوەتەوە کە ١٠ برگە لەخۆدەگرێت. گرنگترینیان خاڵى نۆیەمە، کە تیایدا هاتووە ڕاپۆرت و تاوتوێکردنی خوێندنەوەی دووەمی ڕەشنووسی یاسای هەمواری یەکەمی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵی کۆماری عێراق بۆ ساڵانی دارایی (2023 - 2024 - 2025) ژمارە (13)ی ساڵی 2023. لیژنەی دارایی).  رۆژی 12ی حوزەیرانی 2023، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بودجەی ساڵانی (2023-2024-2025)ی پەسەندکرد، ئەوەش بۆ یەکەمجار بوو لە مێژووی عێراقدا بودجەی سێ ساڵ پێکەوە پەسەندبکرێت بەو قەبارە گەورەیەو بە 197 ترلیۆن و 828 ملیار دیناری عێراقی، رێژەی کورتهێنانی بودجەش بە 63 ترلیۆن دینار خەمڵێنراوە، کە دەکاتە نزیکەی سێیەکی بودجەی گشتی. زۆرینەی هەموارەکەش تایبەتە بە هەموارکردنەوەی ئەو خاڵەی پەیوەستە بە نرخی تێچووی بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێمی کوردستان، کە لە ماوەی رابردوودا هەردوو حکومەتی فیدراڵی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەری رێککەوتون. لەبرگەکەکانى دیکەى دانیشتنەکەدا، بڕیارە دەنگدان بکرێت لەسەر ڕەشنووسی یاسای تەندروستی دەروونی، هەروەها خوێندنەوەی یەکەم بۆ یاسای پێشنیارکراوی هەموارکردنی دووەم، مافی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان ژمارە (٣٨)ی ساڵی ٢٠١٣. بکرێت کە لەلایەن لیژنەی کار و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیەوە پێشکەشکراوە. لە خاڵێکەى دیکەى کۆبونەوەى رۆژى دووشەمەى پەرلەمانى عێراق، بڕیارە خوێندنەوەی یەکەم بۆ یاسای پێشنیارکراوی جینۆسایدی ئێزیدییەکان بکرێت، هەروەها خوێندنەوەی یەکەم بۆ یاسای پێشنیارکراوی پاراستنی مافی کەمینەکان.