لە پەرلەمانى عێراق، دۆسییەی موچە و هەناردەى نەوت تاوتوێ دەکرێت

ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردوەتەوە هێرشێکی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی هێزەکانی سەر بە تورکیا لە سوریا بۆ سەر ئەمبولانسێکی مانگی سووری کوردی پێدەچێت تاوانی جەنگی بێت و جەختی لەوە کردووەتەوە کە ئەنکەرە دەبێت لێکۆڵینەوەی پێویست ئەنجام بدات و لێپرسینەوە لەگەڵ بەرپرسانی ئەو تاوانانە بکات. بەپێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ، لە 18ی مانگی یەکی ئەمساڵ هێرشێکی ئاسمانی هێزی سوپای نیشتیمانی سوریا(SNA) کە لەلایەن تورکیاوە پاڵپشتی دەکرێت، ئەمبولانسێکی مانگی سووری کوردی لە ڕۆژئاوا کردوەتە ئامانج. بە پێی ڕاپۆرتەکەی ئەو ڕێکخراوە نێودەوڵەتییە، پێدەچێت ئەم هێرشە تاوانێکی جەنگی بێت.  شایەتحاڵان ڕایانگەیاندووە هێرشەکە ئامبولانسێکی کردۆتە ئامانج کە هاووڵاتییەکی مەدەنی گواستوەتەوە کە بەهۆی هێرشی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئەو هێزانەوە بۆ سەر خۆپیشاندەران لە بەنداوی تشرین برینداربووە. لە هێرشەکانی ئەو ڕۆژەدا شەش هاووڵاتی سڤیل کوژران کە یەکێکیان ئەکتەرێکی بەناوبانگی کورد بوو و لانیکەم 16 کەسی دیکەش بریندار بوون. لە ڕاپۆرتەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە ئەکاونتێکی سەر بە سوپای نیشتمانی سوریا گرتەیەکی ڤیدیۆیی کامێرای فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بڵاو کردوەتەوە کە هێرشکردنە سەر خۆپیشاندەرانی بەنداوی تیشرین پیشان دەدات و نووسیوێتی بەڵام تا ئێستا ئەو ڕێکخراوە نەیتوانیوە پشتڕاستی بکاتەوە کە ئایا هێرشەکان لەلایەن هێزە چەکدارەکانی تورکیاوە ئەنجام دراون یان سوپای نیشتمانی سوریا کە تورکیا پاڵپشتیان دەکات. لە گرتە ڤیدیۆیەکەدا خۆپیشاندەران لە دەوروبەری بەنداوی تشرین کۆبوبوونەوە بۆ ڕێگریکردن لە هێرشە بەردەوامەکانی تورکیا و هاوپەیمانەکانی بۆ سەر ناوچەکە، چونکە نیگەرانی هەبوو لەوەی بەنداوەکە بڕووخێت. بەپێی ئامارەکانی هێزەکانی سوریای دیموکرات کە لەلایەن ئەمەریکاوە پاڵپشتی دەکرێن لە ماوەی مانگی یەکدا لانیکەم چوار هێرشی هێزەکانی هاوپەیمانی تورکیا و یاخیبووان بۆ سەر خۆپیشاندەرانی لە نزیک بەنداوی تشرین بووەتە هۆی کوژرانی 20 کەس و برینداربوونی زیاتر لە 120 هاووڵاتی کورد. هیبا زەیەدین، لێکۆڵەری باڵای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکوری ئەفریقا لە ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ دەڵێت "هێزەکانی سوپای نیشتمانی سوریا و تورکیا شێوازێکی ڕوون و پڕ لە کێشەی هێرشی نایاسایییان لە دژی خەڵکی سڤیل و کەرەستەی مەدەنی نیشانداوە و تەنانەت وا دیارە کە بەم بۆنەشەوە ئاهەنگ دەگێڕن. تورکیا وەک پشتیوانی سەرەکی سوپای نیشتمانی سوریا ئەرکی ئەوەی لەسەرە کۆنتڕۆڵی ڕەفتارە خراپەکانی ئەو هێزانە بکات یان مەترسی ئەوەی لەسەئەوەیە دەستی لەو تاوانانەدا تێکەڵ بێت." ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤ چاوپێکەوتنی لەگەڵ دوو بەشداربووی ناڕەزایەتییەکانی 18ی مانگی یەک و شۆفێری ئەمبولانسەکە ئەنجامداوە. ڕێکخراوەکە ڕەسەنایەتی ڤیدیۆکانی هێرشی سەر خۆپیشاندەرانی بەنداوی تیشرینی پشتڕاستکردووەتەوە کە لە نێوان کاتژمێر 1 بۆ 2ی پاشنیوەڕۆ ڕوویداوە. بە پشتبەستن بە سێ ڤیدیۆ و لێدوانی شایەتحاڵەکان، ڕێکخراوەکە نەیتوانی هیچ ئامانجێکی سەربازی لە نزیک شوێنی ناڕەزایەتییەکە دەستنیشان بکات. ئارمانج محەممەد، تەمەن 37 ساڵ، خەڵکی قامیشلۆ بە ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤی ڕاگەیاندوە "ئێمە چووبووینە بەنداوی تشرین بۆ ئەوەی دژی لەشکرکێشی تورکیا و گروپەکانی سەر بە تورکیا خۆپیشاندان بکەین بۆ بەرگریکردن لە خاکەکەمان و داوای کۆتاییهێنان بە هێرشەکان بۆ سەر ئاو، کارەبا، و ژێرخانی ناوچەکە بکەین" و ئاماژەی بەوەشکردووە "ئێمە گۆرانی کوردیمان دەوت و سەمامان دەکرد، هەروەها ژنان و منداڵان و بەساڵاچووانیش ئامادەی چالاکییەکە بوون و هیچ هێزێکی سەربازی و هێزەکانی سوریای دیموکرات لە شوێنی ناڕەزایەتییەکە ئامادە نەبوون. خۆپیشاندەران نزیکەی پێنج کیلۆمەتر لە هێڵی پێشەوە دوور بوون." ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی لە کەناڵێکی تێلێگرامی چەکدرانی سەر بە تورکیا بڵاوکراونەتەوە و لە لایەن ڕێکخراوی چاودێری مافەکانی مرۆڤەوە پشتڕاستکراونەتەوە، دەریدەخەن کە دوو تەقەمەنی لە ئاسمانەوە کەوتوونەتە خوارەوە و بەر قەرەباڵغییەک کە لە ژن و پیاو پێکهاتووە، لە بەنداوی تیشرین دەتەقێتەوە. ئەوان ناڕەزایەتیان دەردەبڕی و سەمای نەریتی کوردییان دەکرد. لە ژێرنووسی یەکێک لە گرتە ڤیدیۆییەکاندا هاتووە "فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی چەکدار پیرۆزبایی و هیوای خۆشی دەنێرێت بۆ ئاهەنگەکانی هێزەکانی دیموکرات لە بەنداوی تیشرین." ئەو ڤیدیۆیانەی دوای هێرشەکە لە سۆشیال میدیاشدا بڵاوکراونەتەوە، دەریدەخەن کە خۆپیشاندەرانی بێ چەک بەپەلە بە هانای بریندارەکان و ئەو کەسانە دەچن کە پێدەچێت کوژراون. هێرشەکانی تورکیا بۆسەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی کورد لە سوریا لە کۆتاییەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردووەوە بووەتە هۆی پچڕانی ئاو و کارەبای ملیۆنان کەس. هێرشی دووبارە بۆ سەر ژێرخانی مەدەنی چەندین دامەزراوەی گرنگیان لەناوبردووە، لەوانە وێستگەکانی ئاو و کارەبا، دامەزراوە نەوتییەکان و وێستگەکانی غاز، هەروەها نەخۆشخانە و نانەواخانە و دامەزراوە ئاوییەکانی پەک خستووە.

دەقی بەیاننامەکە بە هەردوو زمانی کوردی و عەرەبی:   بەڕێز سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق محەمەد شیاع سودانی سڵاوی خواتان لێ بێت. سەرەتای نامەکەمان بە پێشکەشکردنی رێزو پێزانینێکی زۆر بۆ بەڕێزتان دەست پێدەکەین، بۆ هەڵوێستی بەرپرسیارانەتان لە ئیدارەی کاروباری وڵاتداو هەوڵەکانتان بۆ فەراهەمکردنی بەرژەوەندیەکانی گەلی عێراق بە هەموو پێکهاتەکانییەوە. ئەم گوتارەتان ئاڕاستەدەکەین بەناوی کۆمەڵێک لە چالاکی مەدەنی لە هەرێمی کوردستان – عێراقدا، بۆ باسکردنی مەسەلەیەکی گرنگ و بنەڕەتی، کە پەیوەندی بە مافەکانی گەلی کوردستانەوە هەیە لە تورکیاداو هیواکانی ئەم گەلە بۆ مافی چارەی خۆنوسین و مافی فەراهەمکردنی ژیانێکی ئاسودەو دور لە زوڵم و زۆرو چەوساندنەوە، بەجۆرێک کە بگونجێت لەگەڵ ئەو یاساو پەیماننامە نێودەوڵەتیانەدا کە مافی گەلان زامن دەکەن. بۆ چەند سەدەیەک دەچێت کە گەلی کورد لەتورکیادا بەدەستی دەسەڵاتە یەک لەدوای یەکەکاندا روبەڕوی چەوساندنەوەو پەراوێزخستن و کارەسات دەبێتەوە. فەرامۆشکردنێکی بەرنامەرێژکراو بۆ ناسنامەو کلتور، هەڵمەتی سەربازی، پیادەکردنی سیاسەتی پاکتاوکردنی رەگەزی، هەڵمەتی لەناوبردنی بەکۆمەڵ هەروەک ئەوەی لە دێرسيم لە ساڵی ١٩٣٨ دا رویدا، ئەمانە هەمووی سەرەڕای هەوڵەکانیان بۆ لەناوبردنی بزاڤە سیاسی و کۆمەڵایەتیە کوردییەکان. هەموو ئەمانە بەڵگەی ئەو زوڵموزۆرەن کە گەلەکەمان لە کوردستانی تورکیادا روبەڕوی بۆتەوە. لێرەدا دەمانەوێت نیگەرانی قوڵی خۆمان دەربڕین لەسەر هەوڵە جۆراوجۆرانەی دەسەڵاتی تورکیا دەیاندات، لە نێویاندا سەردانەکانی ئەم دواییەی وەزیری دەرەوەیان بۆ فشارخستنەسەر دەوڵەتانی دراوسێ لەنێویاندا عێراق بۆ شەرعیەتدان بەو شەڕەی دژی بزوتنەوەی کوردایەتی لە تورکیادا بەرپایان کردووە، هەرەوا هەوڵەکانیان بۆ ئەوەی پارت و بزوتنەوە کوردیەکان بخەنە ناو لیستی تیرۆری جیهانیەوە. ئێمە بڕوامان وایە کە وەڵامدانەوەی عێراق بۆ ئەم داوایە، بەهیزکردنی هەڵوێستی دەوڵەتی تورکیایەو بەشداریکردێنتی لەو زوڵم و چەوساندنەوەیەی دەرهەق بە مافەکانی پێکهاتەیەکی رەسەنی ناوچەکە دەکرێت. لەسەر بنەمای ئەوانەی لەسەرەوە باسمان کردوون و پاڵپشت بە تێبینیەکانمان لەسەر هەوڵەکانی تورکیا بۆ لایەندارکردنی عێراق و هێنانی بۆ ناو بەرەی خۆی لەم ناکۆکیەدا، داوا لەبەڕێزتان دەکەین کە هەڵوێستێکی دادپەروەرانە وەربگرن پاڵپشت بەو یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتیانەی مافی چارەی خۆنوسینی گەلان دەپارێزن. هەروەها داواکارین کە نەکەونە ژێر فشاری ئەو هەوڵانەی کار بۆ دامرکانەوەی خەباتی گەلێک دەکەن لەپێناوی مافە رەواکانیدا.   بە زمانی عەرەبی: إلى/ دولة رئيس مجلس وزراء جمهورية العراق السيد محمد شیاع السوداني  المحترم  سلام الله عليكم ورحمته وبركاته نستهل هذه الرسالة بتقديم خالص الاحترام والتقدير لدولتکم ولموقفكم المسؤول في إدارة شؤون البلاد والسعي لتحقيق مصلحة الشعب العراقي بكافة مكوناته. نخاطبكم اليوم باسم مجموعة من النشطاء المدنيين في اقليم کوردستان – العراق  لطرح قضية هامة وأساسية تمس حقوق شعب كوردستان في تركيا وتطلعه  الی تقرير مصيره وحقه في حياة كريمة خالية من الظلم والاستبداد، و ذلک بما یتماشی مع القوانین و الاتفاقات الدولية التي تکفل حقوق الشعوب. منذ قرون، والشعب الكوردي يواجه ممارسات القمع والتهميش والنكبات على أيدي السلطات المتعاقبة في تركيا، التجاهل الممنهج لهويتهم وثقافتهم، والحملات العسكرية، وسیاسة التطهير العرقي وحملات الابادة الجماعية کما حصل في مذبحة دیرسیم عام ١٩٣٨، بالاضافة الی قمع الحركات السياسية والاجتماعية الکوردية ، كل هذە الاحداث  تشهد على الظلم الذي تعرض لە شعبنا في کوردستان ترکیا. نود أن نعرب عن قلقنا العميق من المحاولات التي تقوم بها السلطات التركية بشتی الاساليب منها الزیارات التي یقوم بها وزیر خارجیتها، لإضفاء شرعية على محاربتها للحركة الكوردية في تركيا، من خلال الضغط على الدول المجاورة، وبينها العراق، لتصنيف الأحزاب والحركات الكوردية ضمن قوائم الإرهاب العالمي. نؤمن أن استجابة العراق لهذا الطلب سوف تكون مساهمة في تكريس مزيد من الظلم والاضطهاد وتقوية الموقف الذي ينتهك حقوق مكون أصيل من المنطقة، ويتعارض مع الاتفاقات الدولية المتعلقة بحقوق الإنسان وحق تقرير المصير. و بناءا علی ما تم ذکرە اعلاه واستنادا الی ملاحظاتنا حول محاولات ترکیا لاستقطاب العراق الی جانبها في هذا الصراع، نطالب معاليکم باتخاذ موقف عادل یستند الی احترام القوانين والمواثيق الدولية التي تكفل حقوق الشعوب في تقرير مصيرها. کما نرجو عدم الانجرار وراء الضغوط التي تسعى لتقويض نضال شعب يسعى لنيل حقوقه المشروعة. مع كامل التقدير والاحترام،   التواقيع: کاوان فرج علي ...ناشط مدني و مستشار مالي صفوت صدقي.....محامي وعضو مجلس مفوضية الانتخابات للمرحلة الانتقالية شونم محمد غريب... مهندسة وناشطة مدنية محمد کريم ... نائب رئیس منتدی اقتصادیی کوردستان و وزير اسبق في حکومة اقليم کوردستان طیب جبار ... مهندس و ناشط مدني – وکيل وزير اسبق في حکومة اقليم کوردستان خبات عبداللە ... کاتب وصحفي گەشە دارا حفيد  محامية ونائبة سابقة لبرلمان اقليم کوردستان وعضوة في منظمة ازادبون. د. رازاو  محمود فرج ... اکاديمية ونائبة سابقة لبرلمان اقليم کوردستان. تحسین قادر ... وزير اسبق في حکومة اقليم کوردستان وعضو منظمة ازادبون. ئارام جمال...رئیس منظمة المعهد الکوردي للانتخابات شورش امین ... ناشط مدني. بختیار زهدي .... رئیس منظمة اغاثة کوردستان صلاح رشيد ... وزير اسبق في حکومة اقليم کوردستان هومر محمد... کاتب و ناشط مدني د. شێرکۆ محمد امین ... اکادیمي ونائب سابق لبرلمان اقليم کوردستان شوان محمد ... صحفي ابوبکر عمر (ابوبکر هەڵەدنی) ... ناشط سیاسي و نائب سابق لبرلمان اقليم کوردستان. پەروا عەلی... نائبة سابقة لبرلمان اقليـم کوردستان ستارە عارف... کاتبة وصحفية. نهاد القاضي ... ناشط في مجال حقوق الانسان والشعوب د. پروین عارف ... اکاديمية وخبيرة في التأريخ الشفاهي محمود رضا امین ... کاتب و نائب سابق لمجلس الوطني العراقي. جمال جلال علي... موظف متقاعد د. کامران قرداغي ... طبيب استشاري د. ابراهيم احمد صالح ... استاذ جامعي – العلوم السیاسية سردار عبداللە ... کاتب و ناشط سیاسي- نائب اسبق لمجلس الوطني العراقي. د. محسن اديب ... باحث و اکاديمي طارق فاتح حسن... صاحب امتیاز جريدة هاوڵاتی نوزاد مجيد شريف... محامي و ناشط سیاسي فریدون عمر ... موظف حکومي بابکر درەیی ... حقوقي و ناشط سیاسي   هەڵویست عبداللە ... ایکوفیمینست -  رئیسة منظمة ازادبون (التحرر) بابان جعفر... ناشط مدني عبداللە ملا نوري ... ناشط مدني و نائب سابق لبرلمان اقليم کوردستان. اراس محمد غريب ... موظف متقاعد رحمن غریب ... صحفي سردار قادر علي ... محافظ سابق بالوکالة وناشط سیاسي نیاز عبداللە ... ناشطة و مدافعة عن حقوق الانسان د. شيرکو کرمانج ... باحث و اکاديمي – جامعة کویە د. محمد حسین شوانی ... استاذ جامعي د. بدرخان علي حسن ... طبيب و استاذ جامعي رەوا هەژار ... باحث و اکاديمي – لندن ئاسۆ رحيم ابراهيم ... ناشط سیاسي محمد امين ... ناشط مدني - کرکوک ستار بزینی ... ناشط مدني – سويد ئاراس ابراهيم ... پیشمرگە متقاعد دەشتی سلیمان برزواری ... کاتب عبدالکريم هەڵەدني ... کاتب و صحفي علي کريم حمە علي ... موظف قانوني کنێر عبداللە ... کاتبة یاسين قادر برزنجي ... کاتب و فنان مسرحي بختیار حمە علي هەڵەبجەیی ... فنان تشکيلي (نحات) عادل عثمان ... کاتب ئاسو هاشم ...محامي استشاري ئاریان اکرم احمد ... اعلامي ئاوات غفور مصطفی ... مهندس زراعي شهلا محمد احمد ... ناشطة مدنية سيران عبدللە ... باحثة اجتماعية سوز عبدالقادر بابان ... ناشطة مدنية نسرين حسین صالح ... کاتبة و ناشطة مدنية جیهان محمد صالح ... ناشط مدني علي محمد امین ... کاتب و صحفي ئارام بۆگدی ... اعلامي انور قادر رشيد ... کاتب ابراهیم مجيد فرج ... استاذ جامعي روشن احمد قاسم ... صحفية سمکو صابر شريف ... کاتب و ناشط في مجال جینوساید پروین عزيز سعيد ... ناشطة مدنية حسن حمە امین مارف ... ناشط مدني د. بڕوا رسول احمد ... اکاديمي – جامعة کوية د. چیا علي مصطفی ... استاذ جامعي – کوية عثمان محمد وسو ... موظف متقاعد - کوية عباس قادر عبداللە ... حقوقي – کویە برزان شلال احمد ... استاذ - شاعر وناشط مدني – کوية د. مجيد صالح ... باحث واکاديمي عطا محمود محمد (عطا هەوڵۆیی)... موظف حکومي جبار احمد  ... باحث في مجال الابادات الجماعية لقمان حسن ... فنان مسرحي بیستون شهيد جبار ... ناشط مدني شورش خضر توفیق ... ناشت سیاسي لقمان سليم ... فنان غنائي دلسوز شفيق خلف ... ناشطة في مجال حقوق الانسان. بختیار مصطفی قادر ... اعلامي سیروان رشيد ... صحفي فاروق عبداللە عبدالرحمن ... مهندس کارزان فاضل توفيق ... محامي استشاري هونەر توفیق ... کاتب بختیار شەمەیی ... کاتب و مترجم – امستردام، هولندا وریا هادي محمد امین ... متقاعد هیمن احمد حمە امین ... صحفي ئاراس ابراهيم ... صحفي باران گەرمیانی ... صحفي محسن کريم رشيد ... صحفي سۆما خالد ... صحفية ڤانیست مهد ... صحفية گوڵاڵە محمود ... صحفية ارکان محمد ... صحفي بنار هدایت ... صحفي نجاة حسن هادي ... موظفة حکومية عثمان حمە سعيد ... موظف متقاعد سمکو رشيد سيدا ... ناشط مدني بيخال حسين رسول ... معلمة عمر محمد یونس ...موظف متقاعد __________________________________________________________  

جێگرى سەرۆک وەزیرانى حکومەتى هەرێم ڕایدەگەیەنێت، کێشەی بودجە و موچە پێویستە بە شێوەیەکی ریشەیی چارەسەر بکرێت، گەشبینم هەردوو لایەن بگەینە رێککەوتنی کۆتایی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە و چیتر هیچ بیانوویەک نەمێنێتەوە بۆ بێبەشکردنی موچەخۆران لە شایستە دارییەکانیان. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، ئەمرۆ پێنج شەممە، قوباد تاڵەبانى لەگەڵ هەر یەکە لە  پاتریک دۆرێل، باڵیۆزی فەڕەنسا و ئاندرۆ بیزلی، کونسوڵی گشتیی بەریتانیا لە هەرێم کۆبووەتەوە. قوباد تاڵەبانى دەڵێت: لەو کۆبونەوەیە، ڕامگەیاندووە کێشەی بودجە و موچە پێویستە بە شێوەیەکی ریشەیی چارەسەر بکرێت.  هەروەها دەڵێت گەشبینم کە ئەنجامی ئەم دانووستانانەی ئێستا لە ئارادایە هەردوو لایەن بگەینە رێککەوتنی کۆتایی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکە. وتیشى: چیتر هیچ بیانوویەک نەمێنێتەوە بۆ بێبەشکردنی موچەخۆران و خەڵکی کوردستان لە شایستە دارییەکانیان. لەبەشێکى دیکەى کۆبوونەوەکە ئاماژە بۆ ئەوەکراوە کە سەبارەت بە دۆخی سوریاش، جەختیان کردەوە کە بۆ سەقامگیرکردنی سوریا و ناوچەکە، پێویستە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و لایەنە سورییەکان پێکەوە کاربکەن. قوباد تاڵەبانى وتیشى: تا هەموو پێکهاتەکانی ئەو وڵاتە بەشداربن لە داڕشتنەوەی سیستمی نوێی سوریا و مافە بنەڕەتییەکانی هەموو پێکهاتەکان بە تایبەتیش پێکهاتەی کورد لە سوریای نوێدا گەرەنتی بکرێت.

بەپێى کارنامەى دانیشتنى داهاتووى پەرلەمانى عێراق، دەنگدان دەکرێت بۆ هەموارى یاساى بودجەى گشتى کە تایبەتە بە شایستەى دارایی کۆمپانیاکانى نەوتى هەرێمى کوردستان. ئەمرۆ خشتەى کۆبوونەوەی رۆژى یەکشەممە ٢ى مانگى ٢ بڵاوکرایەوە، کە لە چوار بڕگە پێکهاتووەو یەکەمین بڕگەشى دەنگدانە لەسەر هەموارى یاسای بودجە. هەموارەکە لە مادەی 12ـی تایبەت بە بەرهەمهێنان، گواستنەوە و رادەستکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بوو، کە 16 دۆلاری وەکو تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەى بەرمیلێک نەوت دیاریکردووە، تاوەکو ئەو کاتەى لایەنێکى نێودەوڵەتیی راوێژکاری، نرخێکى خەمڵێندراو دیاری دەکات، دەبێت هەرێمى کوردستان رۆژانە 400 هەزار بەرمیل نەوت رادەست بکات. ئێوارەی چوارشەممە 29-01-2025 محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە کۆشکی حکومی میوانداریی سەرۆکی پەرلەمان و هەردوو جێگرەکەی و سەرۆکی فراکسیۆنەکانی کرد. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، لە کۆبوونەوەکەدا بەڕێوەچوونی جێبەجێکردنی بەرنامەی حکومەت و گرنگی پشتیوانی کردن لە هەنگاوەکانی حکومەت لەتەواوکردنی پڕۆژە خزمەتگوزاری و ئابوورییەکان خرایەڕوو. هەروەها لەو کۆبونەوەیەدا، دوایین هەموارکردنەوەى بودجە کە لەلایەن حکومەتەوە بۆ یاساکە کراوە تاوتوێ کرا، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران جەختی لەسەر پابەندبوون بەو دەقە کردەوە کە باس لەپرسی چارەسەرکردنی تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت دەکات. لەڕاگەیەندراوەکەدا دەڵێت: سودانى ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران ئەم هەموارکردنە بەبێ گۆڕانکاری پەسەند بکات، و پلانەکانی گەشەپێدان تەواو بکات، بەگوێرەی بەرژەوەندیی ئابووری عێراق و ئەو تێڕوانینەی کە لەبەرنامەی حکومەت پەسەندکراوە و ئەنجوومەنی نوێنەرانی پەسەندی کردووە. ڕۆژی 5 ی مانگی یانزەی 2024 ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پێشنیارێکی بۆ هەموارکردنەوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراق پەسەند کرد و ڕۆژی 26 مانگی یانزەی 2024 خوێندنەوەی یەکەم بۆ هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان ئەنجامدا، بەڵام بەهۆی کێشەوە نەتوانرا خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە ئەنجام بدرێت، دواتر لە 13ی مانگی یەک خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە کرا و وا بڕیار بوو ئەمڕۆ دەنگی پێبدرێت، بەڵام جارێکی تر کێشە لەبەردەم تێپەڕاندنی یاساکە دروستکرا ،دەنگدان بە یاساکە بۆ کاتێکی نادیار دواخرا. هەموارکردنی یاسای بودجە تەنها بۆ ماددەى 12 بڕگەى (ج) ە کە تایبەتە بە تێچووی بەرهەمهێنان و گواستنەوەى نەوتى هەرێم، ئەمەش دوای ئەوەدێت کە حکومەتى فیدڕاڵ رەزامەندی نیشاندا بۆ دیاریکردنی خەرجیى دەرهێنانى نەوتى هەرێمی کوردستان بە بڕی 16 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک. ئەمە لەکاتێکدایە کە نرخی دەرهێنانی هەر بەرمیلێک لە نەوت لە عێراق نزیکەی 6 دۆلارە. بەمەش بەشێکی زۆر لە فراکسیۆنە عێراقیەکان پێیان وایە 16 دۆلاری نەوتی هەرێم زۆرە و غەدرە لە حکومەتی ناوەندی.

بە گوێرەی بڕیاری نوێى یاساى خانەنشینى، سبەینێ هەینى، 31ی مانگی 1 هەریەک لە ئازاد تۆفیق پارێزگار و شاهین حەمەڕەزا جێگری پارێزگاری هەڵەبجە بەهۆی تەمەنەکانیانەوە خانەنشین دەبن و دەسەڵاتەکانیان کۆتایی دێت. نوخشە ناسیح کە ئێستا وەک قائیمقامى ناوەندى قەزاى هەڵەبجە دەوامدەکات، دەڵێت: تا ئەمڕۆ بەنوسراوى فەرمى هیچ داوایەکم بۆ نەهاتووە کە وەک پارێزگارى بەوەکالەت یا هەمیشەیی هەڵەبجە دەستبەکاربم، خۆشم هیچ داوایەکى لەوجۆرەم نەکردووە. ئەو وتیشى: بەڵام ئەگەر وەزارەتى ناوخۆو نوسینگەى جێگرى سەرۆکى حکومەت لەپێناو ڕاییکردنى ئیش و کارى خەڵکى ئەو پۆستە وەربگرم ئامادەم. قائیمقامەکەى هەڵەبجە ئەوەشى خستەڕوو ئەوەى هەیەو باسدەکرێت تەنها لەناو خەڵک و سۆشیال میدیایە، هیچ شتێکى فەرمى لەسەر پۆستى پارێزگارى هەڵەبجە یەکلایی نەبوەتەوە، نوخشە ناسیح وتیشى: بەڵام  پێمخۆشە خانمێک ئەو پۆستە وەربگرێت و ببێتە یەکەم ژنە پارێزگار لە کوردستان و عێراقیش. حکومەتی خۆجێی پارێزگای هەڵەبجە پێکدێت لە هەریەک لە ئازاد تۆفیق پارێزگاری هەڵەبجە لە پشکی یەکیتی و شاهین حەمەڕەزا جێگری پارێزگار بۆ کاروباری کارگێڕی لە پشکی گۆڕان و کاوە عەلی جێگری پارێزگاربۆ کاروباری هونەری لە پشکی یەگرتوو، لە ئێستادا کاوە عەلی بەهۆی دەرچوونی وەک ئەندامی پەرلەمانی کوردستان دەستبەرداری پۆستی جێگری پارێزگاربووە. پارێزگار و جێگرەکەش خانەنشین بوون. تیمی هاوبەشی وردبینی هەردوو دیوانی چاودێری دارایی فیدراڵ و هەرێم لە ڕۆژی 17 مانگی دەی 2023 تایبەت بە ئەنجامدانی چاودێری وردبینی، ژمارەی فەرمانبەران و خانەنشینی و سودمەندانی چاودێری کۆمەڵایەتی هەرێم بڕیاردرا تەمەنی خانەنشینی لە 63 ساڵییەوە کەمبکرێتەوە بۆ 60 ساڵ، ئەمەش پاڵپشت بە یاسای خانەنشینی یەکگرتوو ژمارە 9ی هەموارکراو پاڵپشت بە بڕیاری دادگای فیدراڵ. ڕۆژی 15ی مانگی یەکی 2025 ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان نوسراوێکی لەبارەی تەمەنی خانەنشیبوونی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بڵاوکردەوە و پابەندن بوونی بە بڕیارەکەی داگای فیدڕاڵی لەسەر کەمکردنەوەی تەمەنی خانەنشینی ڕاگەیاند. ئەو فەرمانبەرانەی کە خانەنشین دەکرێن، بە پێی ڕێنماییەکان لە بەرواری خانەنشین بوونی ناتوانێت هیچ مامەڵەیەکی یاسایی ئەنجام بدات و مانەوەی پێچەوانەی یاسایە. ئازاد تۆفیق پارێزگاری هەڵەبجە لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، پارێزگار و جێگری پارێزگاری هەڵەبجە بە گوێرەی یاساکە خانەنشین دەبن و تا 31ی مانگی 1 ی 2024 پێویستە لە ئەرکەکانمان بەردەوامبین، بەڵام من وەک پارێزگار پێم وتراوە کە بەردەوامبم لە ئەرکەکەم تا پارێزگارێکی دیکە دەستبەکار دەبێت."

هەسەدە ڕایگەیاند لە چالاکییە بەرچەکدانەوەکانی هێزەکانییاندا لە دژی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و چەتاکنییدا، لە قەرەقۆزاق بارەگایەکی چەتەکان کراوە بە ئامانج و بەتەواوەتی وێران کراوە. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (هەسەدە) بە ڕاگەیاندراوێک ئاماری چالاکییە وەڵامدانەوەکانی ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ی لە دژی سووپای تورکی داگیرکەر و چەتەکانی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەدا سەرنج خراوەتە سەر هێرشە ئاسمانییەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر کە لە ڕێگەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانە کراونتەسەر گوندەکانی دەوروبەری بەنداوی تشرین و باشووری ڕۆژهەڵاتی منبج و هاتووە: "لە تۆپبارانی هێرشە داگیرکارییەکاندا چەتەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر بە تۆپهاوێژ بۆردوومانی دەروبەری بەنداوی تشرینیان کردووە. لەم تۆپبارانەدا هیچ زیانێک بەر هێزەکانمان نەکەوتووە." هەر لە ڕاگەیاندراوەکەدا ئاماژە بەوەکراوە هێزەکانی قەسەدە لە گردی قەرەقۆزاق چەندین چالاکییان ئەنجامداوە، بەڵام ئەنجامی زیانەکانی ئەم چالاکییانەی دژ بە چەتەکان نەزانراوە. لە ڕاگەیاندراوەکەدا باس لە چالاکییەکانی یەکنەکانی شەهید هاروون کراوە و هاتووە: "یەکنەکانی شەهید هاروون لە گردی قەرەقۆزاق گورزییان لە بارەگایەکی چەتەکان داوە، لە ئەنجامدا بارەگاکە بە تەواوەتی وێران بووە." لە ڕاگەیاندراوەکەدا هاتووە: "فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی جەنگی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر بۆردوومانی ماڵی هاوڵاتییەکەی کردووە لە شاری کۆبانێ. لە ئەنجامدا ٢ مەدەنی شەهید بوون و ژنێکیش بە سەختی بریندار بووە." ئاماژەش بەوەکراوە، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی جەنگی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر لە بەرەی دێر حافیر خاڵێکی هێزەکانی قەسەدەی کردووە، بەڵام بۆردوومانەکە تەنها زیانی مادیی لێکەوتووەتەوە.

دوای ئاماده‌كردنی لیستی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی هه‌رێم بۆ مانگی یه‌ك، جارێکی دیکە وەزارەتی دارایی عێراق داوای گۆڕینی لیسته‌كه‌ی لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەریمی کوردستان کردووە. بەگوێرەی زانیارییەکان وەزارەتی دارایی عێراق، داوای کردووە لیستی ناوی ئه‌و  فەرمانبەرانه‌ی مۆڵەتی بێمووچەیان وه‌رگرتووه‌ له‌گه‌ڵ کاتی دەستبەکاربوونەوەیان تۆمار بکرێت و بۆیان بنێردرێت.   بەگوێرەی زانیارییەکان، شەوی رابردوو ژمارەیەک لە بەڕێوەبەرە گشتییەکانی وەزارەتەکان سەرقاڵی تۆمارکردنی ناوی ئەو کەسانە بوون بۆ نێو لیستی مووچەی مانگی یەک، کە مۆڵەتی بێ مووچەن. ئه‌م داواكارییه‌ نوێیه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی عێراق رێکارێکی ئاسایی و کارگێڕییە، مانگانە گۆڕانکاریی هاوشێوە روودەدەن و کاریگەرییان لەسەر دواکەوتنی مووچە نابێت. ئەوەش لەکاتێکدایە، تاكو ئێستا مووچەی مانگی 12ـی ساڵی رابردوو لە هەرێمی کوردستان دابەش نەکراوە، وەزارەتی دارایی عێراق دەڵێت، ئەوان پارەیان ناردووە و بەرپرس نین لەو مووچەیە، وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستانیش رەتیدەکاتەوە و رایگەیاندووە، ساڵی رابردوو پارەی پێویست بۆ مووچە نەنێردراوە. بڕیارە سبەینێ، هەینى دواى تەواوبوونى کارەکانى شاندى وەزارەتی دارایی  فیدراڵ، لە ماڵى فواد حسێن وەزیرى دەرەوەى عێراق کۆبوونەوەیەک ئەنجامبدەن. لە دوو ڕۆژى رابردوودا وەزارەتی دارایی عێراق لەڕاگەیەندراوێکیاندا جەختیان لەسەر ئەوەکردەوەوە کە هەرێمی کوردستان تاوەکو ئێستا هیچ داتایەکی تایبەت بە بەجێکردن (تەوتین)ی مووچەی فەرمانبەرانی لە سەرجەم بانکەکاندا رادەستی وەزارەتی دارایی نەکردووە، دەبێت ئەو کەسانەمان بۆ ئاشکرا بکات کە زیاتر لە مووچەیەک وەردەگرن. وەزارەتی دارایی عێراق وەڵامی قسەیەکى رێباز حەملان، بریکاری وەزارەتی دارایی لەبارەی مووچە دایەوەو دەڵێت "بە شێوەیەکی تەواو پیشەییانە و بە هەمان شێوازی وەزارەت و پارێزگاکانی دیکە، مامەڵە لەگەڵ دۆسیەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان دەکەین."

محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق بە سەرۆک فراکسیۆنەکانی پەرلەمانی راگەیاند، پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران هەموارکردنى بودجە بەبێ گۆڕانکاری پەسەند بکات، و پلانەکانی گەشەپێدان تەواو بکات. ئێوارەی چوارشەممە 29-01-2025 محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە کۆشکی حکومی میوانداریی سەرۆکی پەرلەمان و هەردوو جێگرەکەی و سەرۆکی فراکسیۆنەکانی کرد. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى ڕۆژنامەوانى، لە کۆبوونەوەکەدا بەڕێوەچوونی جێبەجێکردنی بەرنامەی حکومەت و گرنگی پشتیوانی کردن لە هەنگاوەکانی حکومەت لەتەواوکردنی پڕۆژە خزمەتگوزاری و ئابوورییەکان خرایەڕوو.. هەروەها لەو کۆبونەوەیەدا، دوایین هەموارکردنەوەى بودجە کە لەلایەن حکومەتەوە بۆ یاساکە کراوە تاوتوێ کرا، سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران جەختی لەسەر پابەندبوون بەو دەقە کردەوە کە باس لەپرسی چارەسەرکردنی تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت دەکات. لەڕاگەیەندراوەکەدا دەڵێت: سودانى ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە ئەنجومەنی نوێنەران ئەم هەموارکردنە بەبێ گۆڕانکاری پەسەند بکات، و پلانەکانی گەشەپێدان تەواو بکات، بەگوێرەی بەرژەوەندیی ئابووری عێراق و ئەو تێڕوانینەی کە لەبەرنامەی حکومەت پەسەندکراوە و ئەنجوومەنی نوێنەرانی پەسەندی کردووە. لە لای خۆیانەوە، سەرۆکی پەرلەمان و جێگرەکانی و سەرۆکەکانی فراکسیۆنەکان، پشتیوانی خۆیان بۆ پەسندکردنی دەقی حکومیی نێردراو لە هەموارکردنی یاسای بودجەی فیدراڵی دەربڕی. هەروەها جەختیان لەسەر پشتیوانیی پلان و بەرنامەکانی حکومەت کردەوە، کە بەرژەوەندیی باڵای عێراقییەکان لە هەموو شوێنێکدا بەدیبهێنێت.

لەدەروازەى سنورى باشماخ، لەدیوى ڕۆژهەڵاتى کوردستانەوە، بەرپرسانى فەرمانگەى دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکانی قەزای مەریوان ڕایگەیاند، دەستیان بەسەر ٥٠ هەزار لیتر بەنزینیاندا گرتووە، کە لە چەند کۆگایەکدا لە مەرزى باشماخى مەریوان هەڵگیرابوو. جەلال حەمەحەسەنی بەرپرسى فەرمانگەى دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکانی قەزای مەریوان ڕۆژی چوارشەممە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسى ئیرناى ئێرانى ئەوەى خستوەتەڕوو: ئەو بڕە بەنزینە لە سێ هەزار دەبەدا (گاڵۆن)دا هەڵگیرابوو لە سەردانێکی هاوبەشی فەرمانگەى نەوت، پاسەوانی سنوور، هێزەکانی جێبەجێکردنی یاسا و گومرگ دۆزرایەوە. ناوبراو ئاماژەی بەوەشکردوە، هاوکات دەست بەسەر 15 ئۆتۆمبێلیشدا گیراوە کە چەندین دەبە بەنزینی قاچاخی تێدابووە و ڕادەستی دەسەڵاتی دادوەری کراون و بۆ ئەوەى لێکۆڵینەوەى زیاتریان لێبکرێت. بەرپرسی دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکانی قەزای مەریوان، جەختی لە بەردەوامیی سەردانە هاوبەشەکانیان کردەوە لەدژی قاچاخچییەکانی سوتەمەنی. هەروەها وتیشى: بە بە بەراورد بە ساڵى ڕابردوو قاچاخی سووتەمەنی بە شێوەیەکی بەرچاو کەمیکردووە. لەلایەکى دیکەوە، هەر ئەمڕۆ چوارشەممە بەرپرسی پۆلیسی ئاسایشی ئابووری پارێزگای کرماشان ڕایگەیاند: ئەفسەرەکانمان لە کاتی دەوریەی ناوچەی گومرگی پەروێزخان توانیویانە ٢٨ ئۆتۆمبێل کە سووتەمەنی قاچاخیان پێ بووە دەستبەسەردا بگرن. ڕائید ئیقباڵ کەرەمی ئەوەشى زیادکرد: لەکاتی پشکنینی ئۆتۆمبێلە دەستبەسەرداگیراوەکاندا، ئەفسەرەکان توانیان ١٨ هەزار و ٥٠٠ لیتر بەنزین و گازۆیلی قاچاخ بە بەهای پێنج ملیار ڕیاڵ بدۆزنەوە، دۆسیەى تایبەتیان بۆ کراوەتەوەو ڕەوانەی دەسەڵاتی قەزایی کراون. چالاکییەکانی قاچاخچێتی سووتەمەنی لەم ساڵانەی دواییدا لە سنوورەکانی پارێزگای قەسری شیرین باو بووە و کەسانی قازانجخواز سەرمایەی نیشتمانی بە نرخێکی کەم لە وڵات دەبەنە دەرەوە بۆ ئەوەی قازانجێکی کەم بەدەستبهێنن.

هێزەکانى قەسەدە دەڵێن لە چەند بەرەیەکی شەڕی هەرێمەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا وەڵامی هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک و چەتەکانی دایەوە، لە ئەنجامدا ٢٧ چەتە کوژران و برینداربوون، هەروەها سەربازێکی تورک کوژرا. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکراتیک (قەسەدە) بە ڕاگەیاندراوێک ئەنجامی هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک و چەتەکانی بۆ سەر هەرێمەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا و وەڵامدانەوەی شەڕڤانانی ئاشکرا کرد. بەپێى ڕاگەیاندراوەکە هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک و چەتەکانی بۆ سەر گوندەواری باکووری بەنداوی تشرین بەردەوامە. دوێنێ سێشەممە بۆ ماوەیەکی زۆر دەوروبەری بەنداوی تشرینیان بە چەکی قورس تۆپباران کرد، بەڵام هێرشەکە هیچ زیانێکی لی نەکەوتەوە. هێزەکانى قەسەدە ئەوەش دەخەنەڕوو لە بەرەی قەرەقۆزاق، بەرامبەر هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورک و چەتەکانی، شەڕڤانان دژی شوێنی کۆبوونەوەی چەتەکان لە گردی نەورۆز و گردی قەرەقۆزاق و بنکەیەکەی چەتەکان لە گوندەکانی قەبر ئیمو و هۆشەریە، چەندین چالاکیان ئەنجامدا.  لە چالاکییەکەی دژی گوندی قەبر ئیمۆ ٥ چەتە کوژراون و ١٠ چەتە برینداربوون. لە چالاکییەکەی دژی بنکەی هۆشەریە ١٢ چەتە کوژراون و کوژراون و برینداربوون. هەروەها لە گردی قەرەقۆزاق یەکینەکانی شەهید هارون خاڵێکی کۆبوونەوەی چەتەکانیان کردە ئامانج و بە تەواوەتی وێرانکرا. هەروەها دەوڵەتی تورک چەند گوندێکی دەوروبەری پردی قەرەقۆزاقی بە سەختی بۆردوومان کرد، گوندەکانی غەسەق و تینا و بیر حەسۆ و مالحە و دیکان و قەرەقۆزاق و فڕۆکەخانەی سیرین و گردی سێڤی لە باشووری کۆبانێ بۆردوومانکران، هەروەها چەتەکان ١٨٠ تۆپیان بۆ ئەم دەڤەرانە هاویشت، هێرشەکان هیچ زیانێکی مادی نەبوو. داگیرکەری تورک بە ئەنقەست خەڵکی سڤیل لە شار و گوند و شارۆچکەکان دەکاتە ئامانج. دوێنی سێشەممە، کۆمەڵکوژییەکی دڕندانەی ئەنجامدا و دەیان سڤیل شەهیدبوون. فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوان بازاڕێکی شاری سیرینی لە باشووری کۆبانێ بۆردوومانکرد و لە ئەنجامدا ١٢ هاوڵاتی سڤیل شەهیدبوون و ١٣ هاوڵاتی سڤیل برینداربوون، لەنێو شەهید و بریندارەکاندا منداڵی بچوک هەبوون. لە چوارچێوەی پاراستنی ڕەوا بەرامبەر هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورک و چەتەکانی بۆ سەر شارۆچکەکانی عەین عیسا و زرگان، هێزەکانمان ڕۆژی دووشەممە چالاکییەکەی سەرکەوتوویان دژی بنکەیەکی سوپای داگیرکەری تورک لە گوندی تەل محەمەد لە گوندەواری شارۆچکەی زرگان ئەنجامدا، لە ئەنجامدا سەربازێکی داگیرکەری تورک کوژراو و سەربازێکی دیکەش بریندار بوو".

مەراسیمى پیرشالیار، ئەو ئاهەنگە مێژووییەیە، کە هەورامییەکان زیاتر لە ٢٠٠٠ ساڵە لە ناوچەی هەورامانی تەختدا بە بەشداری هەزاران کەس، لە دوو وەرزی جیاوازدا، بۆ ماوەی سێ ڕۆژ یادی دەکەنەوە. مەراسیمی جەژنی پیرشالیار، لە هەورامانی تەختی سەر بە پارێزگای سنەی ڕۆژهەلاتی کوردستان، ساڵانە جارێک لە ناوەراستی وەرزی زستان و جارێکی تریش لە نیوەی کۆتایی وەرزی بەهاردا ئەنجامدەدرێت. ئەو مەراسیمەی، کە دەکەوێتە ناوەڕاستی زستان، هەورامییەکان پێی دەڵێن: ئاهەنگی پیرشالیار، کە لە ١٢ی ڕیبەندانی هەموو ساڵێکدا ئەنجام دەدرێت و سێ ڕۆژ بەردەوام دەبێت، لەم ڕێوڕەسمەدا، نەریتەکانی كڵاو ڕۆچنە، قوربانیكردنی مەڕ و بزن، لێنانی چێشتی تشین، دەفژەنی و سەمای عیرفانی، زیکر و تەوافكردنی كەوشی چەرمیی پیرشالیار، لەناو بەشداربواندا بەڕێوە دەچێت. وەک چۆن لە ئاینی ئیسلام بۆ پیاوانی ئاینی "مەلا" و لە ئاینی مەسیحیشدا "قەشە" بەکاردێت، ئاواش لە ئاینی زەردەشتیدا بۆ پیاوانی ئاینی "پیر یان مۆغ" بەکار دەهێندرێت. پیر لە ئاینی زەردەشتیدا بەو کەسانە وتراوە، کە هەر حەوت قۆناغەکەی پاکبوونەوەی ڕۆحییان برییەوە و پلەی پیاوخاسییان بەدەستهێناوە. بۆچوونی زاڵیش لەسەر ئەو ناوە دەڵێن: پیرشالیار بە واتای پیری پیرەکان دێت، کە لە ئاینی یارساندا هەر ٩٩ پیرێک ڕێبەرێکیان هەیە، بەمەش پیری شالیار واتە: پیری پیرەکان، کە پلەیەکی بەرزترە لە پیر. پیاوێکی ئاینی زەردەشتی بووە و لە سەردەمی میتانییەکان، نزیکەی ٢٠٠ ساڵ پێش هاتنی ئاینی ئیسلام ژیاوە، هەموو ئەوانەی لەم بارەیەوە لێکۆڵینەوەیان کردووە، کۆکن لەسەر ئەوەی، کە پیرشالیار خەڵکی هەورامانە، لە سەردەمی خۆیدا پیاوێکی بەناوبانگ و سەرڕاست بووە، هەورامییەکانیش دەڵێن: پەرتوکێکی هەیە بە ناوی "ماریفەتو پیری"، لەم پەرتوکەدا ئامۆژگاری خەڵکی ناوچەکەی کردووە، فێری کردوون کە چۆن لە بەرامبەر دوژمناندا یەکگرتووبن. لەبارەی ئەم ئاهەنگەشەوە، بەشی زۆری لێکۆڵەران دەڵێن: ئەم ئاهەنگە، بۆنەیەکی ئاینییە و سرووتە ئاینییەکانی ئاینی زەردەشتی تیدا دەوترایەوە، بەڵام لەگەل هاتنی ئاینی ئیسلام، گەوهەری ئەفسانەکە گۆراوە و سرووتە ئاینییەکانیان دەستکاری کردووە. بەشیک لەو دەستکارییەش، زانای ئیسلامی کورد، مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس، لە پەرتوکی بنەماڵی زانیاراندا کردوییەتی، کە تێدا ئەم ئەفسانەیە بۆ زەماوەندی هاوسەرگیری پیرشالیار و بەهار خاتوونی کچی شای بوخارا دەگەڕێنێتەوە، بەمەش ئاهەنگەکەی بەستووەتەوە بە ئاهەنگی هاوسەرگیری پیرشالیاری دووەم، کە بانگخوزێکی ئاینی ئیسلامە.

 پەرلەمانتارێکى عێراق ڕایدەگەیەنێت، بانکی رەشیدو رافیدەینى عێراقى ئامادەن تەوتینى مووچەى فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بکەن. سۆران عومەر پەرلەمانتارى عێراق لەسەر لیستى کۆمەڵى دادگەرى دەڵێت، داوام لە وەزارەتی دارایی عێراق کرد کاتێک لیستی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم لەساڵی ٢٠٢٥ کێشەی تێدا نامێنێت لیستەکان رەوانەی بانکی رەشیدو ڕافیدەین بکات بۆ تەوتین. سۆران عومەر دەشڵێت، وەزارەتی دارایی لە ٢٠/١/٢٠٢٥ بەنووسراوی ژمارە ٢٦٨ وەڵامی هەردوو بانکی رەشید و رافیدەین داوەتەوەو بانکی رەشید بەنووسراوی ژمارە (٣٧٣ لە١٩/١/٢٠٢٥) دەڵێت، ئامادەیی تەواومان هەیە بۆ تەوتینى موچەی فەرمانبەرانی هەرێم و چاوەڕێین گرێبەستی نێوان بانکەکەمان و فەرمانگەکانی پەیوەندیدار بکرێت، کاتێک ٦ زانیاری فەرمانبەرمان پێبگات لەڕێی ئەپێکی تایبەت بە بانکەوە لەموبایلەوە کارتی بانکی تەوتین کارادەکرێت. بە قسەى سۆران عومەر لەبارەى میکانیزمى دابەشکردنى مووچە لەلایەن ئەو بانکەوە، بانکەکە روونیکردووەتەوە، بۆ دابەشکردنیش دەتوانرێت لەڕێی لقی بانکە ئەهلییەکان و دەروازەکانەوە موچەکە وەربگرن. ئەو پەرلەمانتارەى عێراق، ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات بانکی رافیدەین بەنووسراوی ژمارە (٣/١/١٢٨ لە ١٩/١/٢٠٢٥) ئاماژە بەوە دەکات ئامادەن بۆ تەوتینى موچەی فەرمانبەرانی هەرێم و دەرکردنی ماستەرکارتی جیهانی و کارتی ناوخۆیی و وەرگرتنی موچە لەڕێی بانکە ئەهلییە رێپێدراوەکان.

  پەروین بوڵدان ڕایدەگەیەنێت عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پارتى کرێکارانى کوردستان (پەکەکە) لە دوورگەی ئیمراڵی لەگەڵ هیچ دامەزراوەیەکی دەوڵەتی تورکیا کۆنه‌بووه‌ته‌وه‌. لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس، پەروین بوڵدان، پەرلەمانتار و ئەندامی شاندی دەم پارتی بۆ ئیمراڵی، نوسینێکى بڵاوكرده‌وه‌ ئەو هەواڵانەی لە میدیاکانی تورکیادا لەبارەی ئۆجەلان بڵاودەکرێنەوە راست نین. بوڵدان پۆستی بەرنامەیەکی تەلەڤیزیۆنیی سۆزجوی تاگ کردووە و دەڵێت، ئەو قسانەی وەلی تۆپراک، بەرپرسی نووسینگەی پەرلەمانی تورکیا لە کەناڵەکە لەبارەی ئۆجەلان کردوونی، دوورن لە راستییەوە، کە بانگەشەی ئەوە دەکات ئۆجەلان لە ئیمراڵی لەگەڵ دامەزراوەیەکی دەوڵەتی تورکیا کۆبووەتەوە.   وەلی تۆپراک دوو رۆژ پێشتر لە کاتی بەشداریکردنی لە گەشتێکی هەواڵەکانی تەلەڤیزیۆنی سۆزجو، بەبێ ئەوەی ناوی سەرچاوەی هەواڵەکەی بهێنێت، رایگەیاند، ئۆجەلان لە کۆبوونەوەکانیدا لەگەڵ دامەزراوەیەکی دەوڵەت وتوویەتی: دەیەوێت دوا خزمەت بە دەوڵەت بکەم." ئاماژەی بەوەش کردووە، "ئەوانەی پابەند نابن بە بانگەوازی دانانی چەک، خیانەتکارن. بە گوتەی ئەو رۆژنامەنوسه‌ تورکە، ئۆجەلان لەبارەی دەستکەوتەکانی کورد لە باکووری کوردستان گوتوویەتی، پێموایە ئەو دەستکەوتانەی لە تورکیا بەدەستهاتوون، ئیدی بەسن. پەروین بوڵدان لە پۆستەکەیدا هەموو ئەو دەنگۆیانەی رەتکردووەتەوە و نووسیویەتی، "هەموو ئەو تۆمەت و هەواڵانە راست نین. ئێوە تەنانەت بنەماکانی رۆژنامەنوسیتان خستووەتە ژێر پێ. تەنانەت لە بابەتێکی وەها گرنگدا، پێدانی زانیاریی ناڕاست لەگەڵ جیدیەتی بابەتەکەدا ناگونجێت. بە کورتی بە تەواوی هەواڵێکی ساختەیە."

بۆ دووەم ڕۆژ بەشێک لە مامۆستایان و فەرمانبەرانی سلێمانی بەردەوامن لە مانگرتن و ناڕەزایەتى دەربڕین بەهۆى دواکەوتنى مووچەکەکانیانەوە، هاوکات داواکارییەکانیان جێبەجێ ناکرێت ناچنەوە سەر کارەکانیان و دەست بەدەوام ناکەنەوە. دواى ئەوەى دوێنێ سێ شەممە، مامۆستایان و فەرمانبەران بە رێپێوان چوونە بەردەم بارەگای یو ئێن لە سلێمانی و خۆپیشاندانیان ئەنجامدا، دواى کاتژمێرێک لەو شوێنە مانەوەو خێمەیان هەڵداو بڕیاریاندا مان لە خواردن بگرن تاوەکو وەڵامیان دەدرێتەوە و داواکارییەکانیان جێبەجێدەکرێت. شنە عەلی، نوێنەری مامۆستایانی ناڕازی لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەنووسیدا وتی، ئێمە لێرە ناڕۆین بەردەوام دەبین لەخۆپیشاندان و مانگرتن لەخواردن تا ئەوکاتەى کێشەکانمان چارەسەر دەبن و وەڵامى داواکاریەکانمان دەدرێتەوە. شەوى ڕابردوو ئەمرۆ چوارشەمەش، بەشێک لەو مامۆستایانە بەردەوامبوون لەمانگرتن،  دڵشاد میرانی، ئەندامی دەستەی داکۆکیکردن لە مامۆستایانى ناڕازى لەبارەى ناڕەزایى مامۆستایانەوە دەڵێت، شێوازی ناڕەزاییان گۆڕیوە و فراوانتریش دەبێت، ئەو مامۆستایە دەشڵێت، بڕیارە خانەنشینان و فەرمانبەرانیش بێنە نێو مانگرتنی مامۆستایانەوە. داواکاریی سەرەکی مامۆستایان و موچەخۆران ئەوەیە کە موچەکانیان بەبانکیی بکرێت و لەکاتی خۆیدا وەریبگرن. هاوکاتى خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەکانى مامۆستایانى سلێمانى، لەزۆربەى ناوچەکانى پارێزگای هەڵەبجە و ئیدارەی سەربەخۆی راپەڕین و گەرمیانیش و شارەزوورو ناحیەو قەزاکان بەشێکی مامۆستایان بایکۆتى هۆڵەکانى خوێندیانکردوەو ئامادەنین بچنەوە دەوام.

وەزارەتی دارایی عێراق ڕایدەگەیەنێت، دواکەوتنی مووچە هیچ پەیوەندیەکى بە وەزارەتەکەى ئەوانەوە نییە، چونک هەرێمی کوردستان تاوەکو ئێستا هیچ داتایەکی تایبەت بە تەوتینی مووچەی فەرمانبەرانی رادەستی ئەوان نەکردووە. سەرلەبەیانى ئەمڕۆ چوارشەممە، 29-01-2025، وەزارەتی دارایی عێراق لەوەڵامى قسەکانى رێباز حەملان، بریکاری وەزارەتەکە  روونکردنەوەیەکی بڵاوکردەوە.  لە بەشێکی ئەو ڕونکردنەوەیەدا دەڵێت، بەیاننامەکەی ڕیباز حەملان،  نادروستە، ئێمە بە پیشەییانە مامەڵە لەگەڵ فایلی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دەکەین، هەمان ئەو مامەڵەیە کە لەگەڵ وەزارەتە فیدراڵیەکان و پارێزگاکاندا دەکرێت و ئەو ڕێکارانەش جێبەجێ دەکرێن. لە بەشێکى دیکەى وەڵامەکەى وەزارەتی دارایی عێراق، جەختکراوەتەوە کە هۆکاری دواکەوتنی مووچە جیاکردنەوەی ناوی ئەو فەرمانبەرانەیە کە رەوانەی خانەنشینی کراون، بۆ چارەسەرکردنی کێشەکەش وەزارەتی دارایی فیدراڵ تیمێکی فەرمانبەرانی وەزارەت لە ژمێریاری و بودجە و خانەنشینی زیاتر لە 10 رۆژ کاریان لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەکرد، بەمەبەستی وردبینیکردنی لیستەکان و لێدەرکردنی ئەو کەسانەی کە رەوانەی خانەنشینی کراون و هەژمارکردنی مووچەی خانەنشینان بەپێی یاسای خانەنشینی ژمارە 26ـی ساڵی 2019ـی هەموارکراو. هەروەها ئەوەش دەڵێن: هەژمارکردنی بڕی زیادەی 100 هەزار دینار بۆ خانەنشینان و پاداشتی کۆتایی خزمەت، هەروەها لێدەرکردنی خانەنشینە کۆنەکان لەوانەی کە یاساکە دەیانگرێتەوە؛ کە ژمارەیان زیاتر لە 29 هەزار فەرمانبەرە.  وەزارەتی دارایی دەڵێت، دواکەوتنی مووچە پەیوەندی بە وەزارەتی داراییەوە نییە، چونکە ئێمە دەمانەوێت ئەو بڕیارەی دادگەی فیدراڵی جێبەجێ بکەین کە زیاتر لە ساڵێکە دەریکردووە و هەرێمی کوردستانیش تاوەکو ئێستا هیچ داتایەکی تایبەت بە تەوتینی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانی لە سەرجەم بانکەکاندا رادەستی وەزارەتی دارایی نەکردووە. ڕونکردنەوەکەى وەزارەتى دارایی عێراق، ئاماژە بۆ ئەوەشدەکات، جگە لەوەش ئەو بابەتە داوا لە هەرێم کراوە ناوى ئەو کەسانەیان بۆ بنێرن، زیاتر لە مووچەیەک وەردەگرن و یاساکانی هەرێم دەیانگرێتەوە و کۆپییەکی ئەو یاسایانەش بۆ ئەوەی مانگانە لە لیستەکان بنێرن. وەزارەتی دارایی دووپاتی دەکاتەوە تا ئێستا پێداچوونەوەی مانگانەی بۆ مانگی 12ی 2024 تەواو نەبووە بەهۆی بوونى هەڵە لەلیستەکاندا، هەروەها ئەوەش باسدەکات فەرمانبەرانی بەشی ژمێریاری لە وەزارەتی دارایی فیدراڵی لەگەڵ نوێنەرانی وەزارەت کار لەسەر ئەوەدەکەن.