مەسعود بارزانى سەرۆکى پارتى دیموکراتى کوردستان ڕأیدەگەیەنێت، لەکاتى چاوپێكه‌وتنه‌کەیدا بەمەزڵوم عەبدى وتوە کاتی ئەوە هاتووە پەکەکە واز لە کوردی سووریا بهێنێت، بوونی په‌كه‌كه له سووریا كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه و پاساوێكه بۆ ده‌ستوه‌ردانی توركیا. ئەمرۆ هه‌ینی، 24ـی كانوونی دووه‌می 2025، مەسعود بارزانی له میانی چاوپێكه‌وتنێكیدا له‌گه‌ڵ كه‌ناڵی "شه‌مس"، ڕایگه‌یاند، لەکاتى چاوپێكه‌وتنه‌کەیدا لەگەڵ مەزڵوم عەبدى فەرماندەى هێزەکانى سوریاى دیموکرات، هه‌رگیز هه‌ستی به‌وه نه‌كردووه عه‌بدی مه‌یل و نه‌زعه‌یه‌كی جووداخوازیی هه‌بێت، به‌ڵكوو بۆی ڕوون بووه‌ته‌وه كورد ده‌یه‌وێت به‌شێك بێت له سووریا و به مافه‌كانی بگات. هاوکات ده‌شڵێت، به عه‌بدی گوتووه په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ په‌كه‌كه نه‌پچڕێنن و با بەریەککەوتنتان نەبێت، به‌ڵكوو له‌م بارودۆخه‌دا خۆیان بڕیار له چاره‌نووسی خۆیان بده‌ن و ڕێگه نه‌ده‌ن هیچ كه‌س ده‌ستوه‌ردان له داواكاری و مافه‌كانیان بكات. بارزانى ئاماژە بۆ ئەوەدەکات بارودۆخه نه‌ته‌وه‌ییه‌كه پێویستی به دیدار و چاوپێكه‌وتنێكی له‌م شێوه‌یه هه‌بوو و به‌وپه‌ڕی گه‌رمییه‌وه پێشوازیم لێ كرد و له به‌رانبه‌ریشدا عه‌بدی ورده‌كاری دیداره‌كه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د شه‌رعی بۆ باس كردووم، كه له یه‌ك كاتدا خاڵی هاوبه‌ش و ناكۆك له نێوان عه‌بدی و شه‌رعدا هه‌بووه. لەبەشێکى دیکەى دیدارەکەیدا بارزانی ده‌ڵێت: ئامۆژگاری عه‌بدی كردووه كه هه‌رگیز بێ ئومێد نه‌بێت، به‌ڵكوو په‌نا بباته به‌ر گفتوگۆ و ده‌ستبه‌رداری هه‌ر جۆره كاریگه‌ری و هه‌ژموونێكی ده‌ره‌كی ببێت و هه‌نگاو بنێت به ئاراسته‌ی یه‌كخستنی گوتاری كوردی له سووریا. تیشكی خسته سه‌ر ئه‌وه‌ش كورد له سووریا، سه‌رباری ئه‌وه‌ی له ئایینده‌ی خۆیان گه‌شبینن، به‌ڵام ترس و هه‌ستیاریشیان هه‌یه، به تایبه‌تی كه ئایینده‌ی سووریا به گشتی ڕوون نییه. وتیشى: ڕێگه نه‌ده‌ن هیچ كه‌س ده‌ستوه‌ردان له داواكاری و مافه‌كانیان بكات. جەختی لەوەش کردەوە، کاتی ئەوە هاتووە پەکەکە واز لە کوردی سووریا بهێنێت. بارزانی دووپاتی كرده‌وه، بوونی په‌كه‌كه له سووریا كێشه‌یه‌كی گه‌وره‌یه و پاساوێكه بۆ ده‌ستوه‌ردانی توركیا، ده‌شڵێت: هه‌رێمی كوردستان توانای هه‌یه ڕۆڵی گرنگ له پرسی كورد له سووریا بگێڕێت به‌تایبه‌ت له یه‌كخستنی گوتار و هه‌ڵوێستی كورد و هاندانیان بۆ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتدارانی نوێی سووریا و هاوكاریكردنیان له سوودوه‌رگرتن له ئه‌زموونی هه‌رێمی كوردستان، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا مه‌رجە هه‌مان ئه‌م ئه‌زموونه وه‌كوو خۆی دووباره بكه‌نه‌وه، به‌و پێیه‌ی هه‌ر پارچه‌یه‌كی كوردستان تایبه‌تمه‌ندیی خۆی هه‌یه. گوتیشی، هه‌رێمی كوردستان ده‌توانێت هاوكارییان بكات له ڕووی ئابووری. لەدیدارەکەیدا بارزانی سه‌رنجی بۆ ئه‌وه ڕاكێشا، نه‌ك هه‌ر كورد له سووریا ڕووبه‌ڕووی مه‌ترسی و سته‌م و چه‌وسانه‌وه ببێته‌وه ئاماده‌یه به‌رگریی لێ بكات، به‌ڵكوو هه‌ر مرۆڤ هه‌مان چاره‌نووسی ڕووبه‌ڕوو كرایه‌وه، ئاماده‌یه به‌بێ هیچ دوودڵییه‌ك هاوكاری بكات. ڕوونیشی كرده‌وه، ترسێك هه‌یه له سووریا سه‌باره‌ت به كورد، به‌ڵام ئومێده‌وارن ئه‌م ترسه نه‌بێته واقیع و هیواخوازن به كرده‌یی نه‌كرێت.
نووسەر و کەسایەتى سیاسى، محەمەد ئەمین پێنجوێنی ڕایدەگەیەنێت، پەروین بوڵدان بە تەلەفۆن پێی راگەیاندم کە تەندروستی ئۆجەلان زۆر باشە و مۆراڵی بەرزە. لە پەڕەى تایبەتى خۆى لەتؤڕى کۆمەڵایەتى فەیسبوک، محەمەد ئەمین پێنجوێنی نوسینێکى بڵاوکردوەتەوەو تیایدا دەڵێت: بەتەلەفۆن لەگەڵ پەروین بۆڵدان قسەم کردووە، هەڤاڵ پەروین سڵاو تەندروستی سەرۆك چۆنەو کارەکان چۆن ئەڕوات، پەروین پێى وتم تەندروستی سەرۆك زۆر باشەو مۆراڵی بەرزە. هەروەها دەڵێت پرسیارمکردوە، بۆچی قەندیل دەڵێن تا ئێستا ئاگادارنین؟ پەروین پێى وتم بەم زووانە سەرۆك بەنامەی تایبەتی قەندیل لەهەموشتێك ئاگادار دەکاتەوە. لەبەشێکى دیکەى نوسینەکەیدا محەمەد ئەمین دەڵێت: پەروین پێى وتووم، سەرۆك سڵاوی تایبەتی بۆ ئێوە هەبوو وتی کە چونە باشور سەردانی پێنجۆێنی بکەن و سڵاوی منی پێبگەیەنن. شاندی ئیمراڵیی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) کە پێکهاتبوون لە پەرلەمانتار پەروین بوڵدان و سری سورەیا ئۆندەر یەکەمجار لە ٢٨ ی کانوونی یەکەم دیداریان لەگەڵ ئاپۆ ئەنجامدا. شاندەکە بۆ دووەم جار لە ٢٢ ی ئەم مانگەو چوونە دوورگەی ئیمراڵی و دیداریان ئەنجامدا.
بەرێوەبەری کەمپى هۆل ڕایگەیاند، دەسەڵاتدارانی کورد لە رۆژئاواى کوردستان، ئامادەکاری دەکەن بۆ ئەوەى یەکەم گروپ لەو کەمپەوە بگەڕێننەوە بۆ سوریا، ئەمەش یەکەم هەنگاوە لە دواى کەوتنى ڕژێمی ئەسەد. جیهان حەنان بەڕێوەبەری کەمپی هۆل بە ئاژانسى ڕۆیتەرزى ڕایگەیاند، ئامادەکارییەکان لە کۆتاییدایە بۆ گەڕانەوەی خۆبەخشانەی ٦٦ خێزان لەو کەمپە گەورەیەوە کە لەژێر چادردان و زۆرینەی زیندانییەکان ژن و منداڵن، بگەڕینرێنەوە بۆ ناوچەکانی ناو سوریا. ناوبراو هیچ زانیاریەکى نەدا سەبارەت بەوەی کە ئایا گەڕانەوەکان بە هەماهەنگی لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی حوکمڕانی سوریا یە یان نا. حکومەتى ئێستاى سوریا لەلایەن گروپى تەحریر شامەوە دامەزراووە، دوای ئەوەی لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشووی سوریایان لە پۆستەکەی دوورخستەوە. دانوستانەکان بە ئاسانکاری ئەمریکا و فەرەنسا بەردەوامن بۆ دیاریکردنی داهاتووی ئەو هێزە بە سەرۆکایەتی کورد کە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریای کۆنترۆڵکردووە.، دەسەڵاتی نوێی حوکمڕانی سوریا ڕایگەیاندووە، هەوڵدەدەن کۆنترۆڵی تەواوی وڵاتەکە بگرنەوە دەست. کەمپى هۆل کەوتووەتە باشوورى رۆژهەڵاتى شارى حەسەکەى رۆژئاواى کوردستان، لەژێر کۆنتڕۆڵى هێزەکانى سووریاى دیموکرات (هەسەدە)دایە. کەمپەکە پڕە لە خێزانەکان کە پەیوەندییان بە دەوڵەتی ئیسلامییەوە (داعش) هەیە دوای شکستی گروپە توندڕەوەکەی موسڵمانە سوننەکان لە سوریا لە ساڵی ٢٠١٩، کەمپی هۆل ئێستا نزیکەی ٤٠ هەزار کەسی تێدایە. ئەو کەمپە بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک زەمینەیەکی زاوزێی توندڕەوی و نیگەرانییەکی گەورەی ئەمنی بۆ دەوڵەتانی ناوچەکە سەیر دەکرێت، کە بە شێوەیەکی سەرەکی عێراقی دراوسێیە، کە دەوڵەتی ئیسلامی لە خاڵێکدا نزیکەی یەک لەسەر سێی وڵاتەکەی کۆنترۆڵکردبوو. دەسەڵاتدارانی کەمپەکە بە سەرۆکایەتی هێزەکانی سوریای دیموکرات کە ئەمریکا پشتگیریان دەکات، لە مێژە داوای لە وڵاتان کردووە هاوڵاتیانی ناو کەمپەکە بگەڕێننەوە بۆ وڵاتەکانیان، کە هەزاران کەسی بیانی تێدایە. بەپێی وتەی بەرپرسانی عێراق، زیاتر لە 10 هەزار کەس گەڕاوەتەوە بۆ وڵاتەکە، بەڵام کەم دەوڵەتی ڕۆژئاوا ئارەزووی پەیڕەوکردنی ئەو کارەیان نیشانداوە. وەزارەتى كۆچ و کۆچبەرانى عێراق لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان رێککەوتوون تاوەکو ساڵى 2027 نابێت هیچ خێزانێکى عێراقى لەو کامپە بمێنێت و سەرجەمیان بگەڕێندرێنەوە بۆ عێراق. سەرەتاى ئەم مانگە 715 کەس لە کەسوکارى چەکدارانى داعش لە کەمپى هۆلی رۆژئاواى کوردستانەوە گەڕێندرانەوە عێراق؛ ئەوە یەکەم کاروانى گەڕانەوەیە لەو کەمپەوە لە ساڵى 2025ـدا. جیهان حەنان بەڕێوەبەری کەمپی هۆل، ئاماژەی بەوەشکرد، لەو کەسانەی ئێستا لە کەمپەکەدان، نزیکەی ١٦ هەزار کەسیان خەڵکی سوریان. گەڕانەوەی دەستگیرکراوەکان بۆ سوریا لە سەردەمی ئەسەددا وەک تاوان سەیر دەکرا، بە لەبەرچاوگرتنی دژایەتی ئەمریکا بۆ دەسەڵاتەکەی و نیگەرانییەکانی سەبارەت بە ئەشکەنجەدان و کوشتن لە سیستەمی زیندانە بەناوبانگەکەی حکومەتی سوریادا. هاوکات هێزەکانى هەسەدە، زیندانێک لە حەسەکە باکووری سوریا بەڕێوەدەبەن، نزیکەى چوار هەزارو ٥٠٠ چەکدارى داعشى تێدایە و بەشێکى زۆریان چەکدارى بیانین.
كارمەندانی دەستەی دەستپاكی حکومەتى عێراق، توانیویانە تۆڕێك هەڵبوەشێننەوەو كاریان كردبوو بۆ چوونە ناو سیستەمی خەرجكردنی جیاوازی خانەنشینی لە كەركوك، هاوکات دەستیانگرتووە بەسەر (720) ملیۆن دینار دیناردا کەبە شێوەیەكی نایاسایی و بە زیادە خەرج کرابوون. ئەمڕۆ هەینی دەستەی دەستپاكی لەبەیاننامەیەکى ڕۆژنامەوانیدا ئەوەیان خستووتە ڕوو، كارمەندانی دەستەی دەستپاكی توانیان تۆڕێك پوچەڵبكەنەوە كە كاریان كردبوو بۆ چوونە ناو سیستەمی خەرجكردنی جیاوازی خانەنشینی و خەرجكردنی بڕە پارە بۆ ژمارەیەكی زۆر لە خانەنشینان، و دەستیان بەسەردا بگرن لە كەركوك. لەبەشێکى دیکەى ڕاگەیەندراوەکە هاتووە ئەو ئۆپەراسیۆنەی لەژێر یاداشتێكی دادوەریدا ئەنجامدراوە بە هەماهەنگی و سەرپەرشتی دادوەری دادگای لێكۆڵینەوەی كەركوك. هەروەها دەڵێن: تیمێك لە نووسینگەی لێكۆڵینەوەی كۆمسیۆن پارێزگا پێكهاتبوو و توانیان سێ بەرپرس لە ناو دەستەی خانەنشینی نیشتمانی لقی كەركوك دەستگیربکەن، توانیبویان هەژماری خانەنشینان هاکبکەن، زیاتر لە( 720,000,000) دینار بۆ ژمارەیەكی زۆر لە خانەنشینان بە شێوەیەكی نایاسایی خەرجبکەن. هاوکات ئەوەش ڕوونکراوەتەوە: ئەو تۆڕە سێ کەسیە، بەهاوکارى لایەنە دەرەكییەكان، دەستكاری نزیكەی (80) تۆماری خانەنشینییان كردووە. دەستەکە ئاماژەی بەوەشكرد: ئەو سێ تۆمەتبارە گواستراونەتەوە بۆ دادگاى كەركووك كە بەرپرسە لە پشكنینی دۆسیەكانی دەستپاكی، كە بڕیاری ڕاگرتنی داوە تاوەكو لێكۆڵینەوە، بە پشتبەستن بە بڕگەكانی ماددەی (315) لە یاسای سزادانی هەمواركراوی ژمارە (111ی ساڵی 1969).
دوای ئەوەی شەڕ و پێکدادان لە نێوان گەریلاکانی ئازادیی و سوپای داگیرکەری تورکیا لە سنووری شارەدێی باتیفا لە سنورى پارێزگاى دهۆک ڕوویدا، تورکیا بۆردوومانی خاڵێکی پاسەوانی سنووری عێراقی کردوە، بە هۆیەوە دوو پاسەوان گیانیان لەدەستداوەو دانەیەکی دیکەش برینداربوو. ئەمڕۆ هەینى، سوپای داگیرکاری تورک لە چوارچێوەی پیلانگێڕییەک بۆ ڕەشکردنی ناوی گەریلا بۆردوومانی خالێکی پاسەوانی سنووری عێراق لە گوندی شیلانی سەربە شارەدێی باتیفای شارۆچکەی زاخۆ لە پارێزگای دهۆک کرد. بەپێی سەرچاوەکان، ئەمڕۆ شەڕ و پێکدادان لە نێوان گەریلاکانی ئازادیی کوردستان و سوپای داگیرکەری تورک کە چەندین بنکە و بارەگای سەربازییان لەو سنوورە هەیە ڕوویداوە، لەو کاتەدا سوپای داگیرکەری تورک بە هاوەن بۆردوومانی خاڵێکی هێزی پاسەوانی سنووری عێراق کە بنکەکە نزیکی شوێنی پێکدادانەکە بووە کردووە. بەپێی زانیارییەکان بەهۆی بۆردوومانەکەوە دوو پاسەوان کوژراون و دانەیەکی دیکەش برینداربووە. پێشتریش چەندین جار سوپای داگیرکەری تورک ڕاستەوخۆ بۆردوومانی هێزەکانی زێرەڤانی لە سنووری پارێزگای دهۆک کردووە و ئامانجی ئەوە بووە کە بیخەنە ئەستۆی پەکەکە و گەریلاکانی ئازادی، بەمشێوەیەش ناوی پەکەکە لە ناو گەل و خەڵکی سنوورەکە و عێراقدا ڕەش بکەن.
سەلوە مەفەرجی ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک، ڕایدەگەیەنێت ماوەی دوو مانگە ئەنجوومەنی پارێزگاکە کارەکانى ڕاگیراوەو هیچ کۆبونەوەیەکى نەکردووە، ئاماژەی بەوەشکرد، پرۆسەی سیاسی لە پارێزگاکەدا بەدەست دەوڵەتێکی "لەرزۆک"ەوە دەناڵێنێت بەهۆی بەشدارینەکردنی تەواوی لایەنەکان . ئەلموفەرجی، لە لێدوانێکى ڕۆژنامەوانیدا وتی: ئەنجوومەنی پارێزگاکە ماوەی دوو مانگە دانیشتنەکانی ئەنجام نەداوە، ئەگەر کۆبونەوەی خۆیشی ئەنجامبدات، ئەوە تەنها کۆبوونەوەیەکی مشتومڕاوی دەبێت کە سنووردارە بە دەست بەرزکردنەوە و دەنگدان لەسەر بڕیارە بێسوودەکان. ئەو ئەندامە ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەم ئەنجومەنە ئیفلیج بووە و تەواوکەری پرۆسەی سیاسی لاوازە کە بەهۆی بەشدارینەکردنی باقی لایەنەکانەوە تەواو نەبووە". بەگوێرەی یاساکە، ئەنجامدانی دانیشتنی ئەنجوومەن پێویستی بە ئامادەبوونی 50+1 هەیە، واتە ئەنجامدانی کۆبوونەوەکانی ئەنجوومەنی کەرکوک پێویستی بە ئامادەبوونی نۆ ئەندام هەیە بەڵام لە دوای دانیشتنی 5ی تشرینی دووەمی 2024ەوە کە بە نیسابی یاسایی ئەنجومەن بەڕێوەچوو نەیتوانیوە ڕێژەی یاسایی بۆ ئەنجامدانی دانیشتنە ئاساییەکانی دەستەبەر بکات. ناکۆکییەکە لە ٩ی ئابی ٢٠٢٤ دەستیپێکرد، کاتێک ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بە ئامادەبوونی ٩ ئەندام لە کۆی ١٦ ئەندام، حکومەتی نوێی کەرکووکی هەڵبژارد کاندیدی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، ڕێبوار تەها، بە پارێزگاری شارەکە هەڵبژێردرا، محەمەد حافز، لە پێکهاتەی عەرەبی، بە سەرۆکی ئەنجوومەنی پارێزگا هەڵبژێردرا ئەمەش دوای کۆبوونەوەیەک هات لە هۆتێل ڕەشید لە بەغدای پایتەخت، کە لەو ماوەیەدا ڕێککەوتنێک کرا کە چەند بڕگەیەکی لەخۆگرتبوو کە مافەکانی هەر پێکهاتەیەکیان گەرەنتی کردبوو،. بە ئامانجی پێکهێنانی حکومەتێکی ناوخۆیی. دانیشتنەکە لەلایەن پارتی دیموکراتی کوردستان و بەرەی تورکمانی و سێ ئەندامی پێکهاتەی عەرەبی بایکۆت کرا، لەلایەن ڕاکان جبوری پارێزگاری پێشوو و سەرۆکی بەرەی تورکمانی سکاڵا لە دادگای فیدراڵی لە دژی شەرعیەتی دانیشتنەکە تۆمارکرا. بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوک کە لە ساڵی 2023 بەڕێوەچوو، یەکێتی نیشتمانی کوردستان 5 کورسی و پارتی دیموکرات دوو کورسی و پێکهاتەی عەرەبی 6 کورسی و بەرەی تورکمانی دوو کورسی و پێکهاتەی مەسیحی یەک کورسی بەدەستهێنا کورسی.
لە شەشەمین ڕۆژی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە، کەناڵی 14ی ئیسرائیل ڕایگەیاند، بڕیارە ئەمڕۆ هەینى بزووتنەوەی حەماس لیستی ئەو زیندانیانە ڕادەست بکات کە ڕەنگە سبەی ئازاد بکرێن، ئەمەش لە کاتێکدایە کە هێزەکانی ئیسرائیل ئۆپەراسیۆنەکانیان پەرەپێداوە لە کەناری ڕۆژئاوا. بڕیارە سبەی شەممە، ئیسرائیل ١٨٠ فەلەستینی ئازاد بکات کە ٣٠ کەسیان سزای هەتاهەتایییان بەسەردا سەپێنراوە، ئەمەش لە چوارچێوەی دەستپێکردنەوەی ئاڵوگۆڕی دەستبەسەرکراوان و زیندانییەکان بەپێی قۆناغی یەکەمی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی جنین لە کەناری ڕۆژئاوای داگیرکراوی باکووری بۆ چوارەم ڕۆژی لەسەریەک بەردەوامە. سەرچاوەکان بە کەناڵی جەزیرەیان ڕاگەیاندووە هێزەکانی ئیسرائیل قەدەغەی هاتوچۆیان لە کەمپی جەنین ڕاگەیاندووە. سەرچاوەکان باسیان لەوە کردووە کە فڕۆکەو کۆپتەرەکانی ئیسرائیل هەڕەشەیان لە فەلەستینییەکان کردووە کە تەقە لە هەر کەسێک بکەن کە لە ناو کەمپی جنین بجوڵێت. لە ڕووی مرۆییەوە، نەتەوە یەکگرتووەکان دوێنێ، پێنجشەممە، هاتنە ناوەوەی زیاتر لە سێ هەزار و 250 بارهەڵگری یارمەتییەکانی ڕاگەیاند، هاوکات ڕۆژنامەی هارێتز ڕایگەیاندووە کە ئیسرائیل پلانی بۆ دروستکردنی زنجیرەیەک بنکەی نیشتەجێبوون لە قودسی ڕۆژهەڵات داڕشتووە.
ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی سوریای دیموکرات، ئامارى شەڕو پێکدادانەکانى دوێنێ پێنج شەممەى بڵاوکردەوەو بەپێى ئامارەکە نۆ ئەندامی بەکرێگیراوانی داگیرکەری تورکیا کوژران و یازدە کەسی دیکەش برینداربوون شاری دێر حافر. لەڕاگەیەندراوەکەى هەسەدا ئەوەخراوەتەڕوو، دوێنێ پێنجشەممە، لە ئەنجامی ئۆپەراسیۆنی وەڵامدانەوەی شەرعی شەڕڤانان لە گوندی ئەلهۆشریە لە لادێی شاری منبج و لادێی شاری مەنبەج، نۆ ئەندامی بەکرێگیراوانی داگیرکەری تورکیا کوژران و یازدە کەسی دیکەش برینداربوون شاری دێر حافر. هەروەها ئەوەش باسکراوە کە هێزەکانى هەسەدە ئۆپەراسیۆنێکیان ئەنجامدا کە گردبوونەوەیەکی ئۆتۆمبێلی بەکرێگیراوانی داگیرکەر و توخمەکانی کردە ئامانج لە گوندی ئاتشانە لە باشووری مەنبەج، کە نەمانتوانی ژمارەی کوژراو و بریندارەکانی نێو بەکرێگیراوان بزانین. ڕاگەیەندراوەکەى هەسەدە باس لەوەدەکات ئەم ئۆپەراسیۆنانە لە چوارچێوەی مافی ڕەوای وەڵامدانەوەی هێرشە بەردەوامەکانی داگیرکەری تورکیا و بەکرێگیراوەکانی، لە ڕێگەی وشکانی و ئاسمانییەوە، بۆ سەر ناوچەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا دێت.
لەکاتێکدا حکومەتی هەرێم نیگەرانە لە ڕێککەوتنی نێوان حکومەتی عێراق و کۆمپانیای بی پی بەریتانی بۆ وەبەرهێنان لە کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک، بەڵام وەبەرهێنان لەو کێڵگە نەوتییانەشدا دەستیپێکرد کە دەکەونە سنووری ناوچە جێناکۆکەکانی پارێزگای دیالەوە. لە مانگی هەشتی ساڵی 2024، وەزارەتی نەوتی عێراق بە بێ ڕاوێژکردن لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیای کریسێنت پترۆلیۆم ی ئیماراتی ئەنجامدا، بۆ کارکردن لە کێڵگەیەکی نەوتی و گازی گرنگ لە سنووری ناحیەی قەرەتەپەی پارێزگای دیالە. ئەو ناوچانەی پارێزگای دیالە کە کۆمپانیا ئیماراتییەکە وەبەرهێنانی نەوتییان تێدا ئەنجام دەدات، دەکەونە سنووری ناحیەی قەرەتەپەی پارێزگای دیالەوەو بە ناوچەی کێشە لەسەر هەژمارد دەکرێن، گومان دەکرێت ناوچەی نەوتی گرنگ بن. محەمەد حسێن، شارەزای بواری وزەو ئەندامی تۆڕی ئابوریناسانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاندوە، "کۆمپانیای کریسێنت پترۆلیۆم ی ئیماراتی کارکردنی دەستپێکردووە لە کێڵگە نەوتییەکانی ناوچە کێشە لەسەرەکانی پارێزگای دیالە، بە تایبەت لەو بەشەی کێڵگە نەوتییەکان کە لە ژێر کۆنترۆڵی حکومەتی عێراقدان." دەشڵێت،"بەشێکی کەمی کێڵگە نەوتییەکان لە ژێر کۆنترۆڵی هێزی پێشمەرگەدان، لەم بەشەی ژێر کۆنترۆڵی پێشمەرگە هیچ کارێک ئەنجام نەدراوە." لە ڕۆژی 25 ی هەشتی ساڵی 2024، هێزێکی حەشدی شەعبی هەوڵیدا بیرە نەوتی چاڵاوخالد لە سنووری ناحیەی کوڵەجۆی گەرمیان کۆنترۆڵ بکات، بیرە نەوتییەکە لە ژێر کۆنترۆڵی هێزی پێشمەرگەدایەو نزیکە لەو کێڵگە نەوتییانەوە کە دراون بە کۆمپانیای کریسێنت پترۆلیۆم. هەرچەندە هێزەکەی حەشدی شەعبی کشایەوەو بیرە نەوتی چاڵاو خالید تا ئێستا لە ژێر کۆنترۆڵی پێشمەرگەدایە، بەڵام گومان دەکرا ئامانج لە ناردنی هێزەکەی حەشدی شەعبی بۆ جێگیرکردنیان بووبێت لەسەر ئەو بیرە نەوتییەو بەستنەوەی بیرەکە بە کێڵگەکانی ناحیەی قەرەتەپەوە. کارکردنی کۆمپانیا ئیماراتییەکە لە کێڵگە نەوتییەکانی سنووری ناحیەی قەرەتەپەی پارێزگای دیالە لەکاتێکدایە، ئەو ناوچانە ناوچەی کێشە لەسەرن و هێشتا چارەنوسیان لە نێوان هەرێم و بەغدا یەکلایی نەکراوە، بەهەمان هۆکار حکومەتی هەرێم دژی رێککەوتنی نێوان عێراق و کۆمپانیای بی پی بەریتانی بۆ وەبەرهێنان لە نەوتی کەرکوک وەستایەوە. ڕۆژی 14 ی مانگی یەکی 2025، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیای بی پی بەریتانی واژۆ کرد، بە پێی ناوەڕۆکی ڕێککەوتنەکە ئەو کۆمپانیا بەریتانییە گەشە بە کێڵگە نەوتییەکانی کەرکوک دەدات و کاریان تێدا دەکات. ڕێککەوتنەکەی نێوان حکومەتی عێراق و کۆمپانیای بی پی بەریتانی ناڕەزایەتی حکومەتی هەرێمی لێکەوتەوە، بەو پێیەی کەرکوک ناوچەی کێشە لەسەرەو عێراق بە بێ ڕەزامەندی هەرێمی کوردستان گرێبەستەکەی ئەنجامداوە. لە ڕاگەیەنراوێکدا کە لە ڕۆژی 13 ی ئەم مانگە بڵاویکردەوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان هەنگاوەکانی حکومەتی عێراقی بۆ پەرەپێدان بە نەوتی کەرکوک بە تاکلایەنە ناوبردو ڕایگەیاند،"حکومەتی عێراق لە هەوڵی ئەوەدایە گرێبەستی نەوت و گاز واژۆ بکات، بە بێ ئەوەی ماددەکانی دەستور بە گشتی و بە تایبەت هەردوو مادەی 140 و 112، لەبەرچاو بگرێت."
ئامادەکردنی: هاوڵاتی باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، ئەو راگەیەندراوەی لەلایەن وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستان بڵاوکراوەتەوە رەتدەکەنەوە کە دەڵێت، سەرمان سوڕماوە و نوێنەری حکومەتی عێراق رێگری لە دەنگدان لەسەر هەمواری یاسای بودجە دەکات. وتیشی، حکومەتی عێراق پابەندە بە هەموارکردنەوەی یاسای بودجە و نوێنەری ئەنجوومەنی وەزیران لە ئەنجوومەنی نوێنەران جەختی لەوە کردووەتەوە، نابێت هیچ هەموارێکی دیکە لە یاسای بودجەدا بکرێت کە پێچەوانەی ئەو دەقانە بێت لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە نێردراونەتەوە ئەنجوومەنی نوێنەران. عەوادی دەشڵێت: جەخت دەکەینەوە لەسەر گرنگیی پابەندبوونی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەسەر بڕگەکانی یاسای بودجە بەتایبەت، رادەستکردنی داهاتی نەوتی و نانەوتی بە حکومەتی عێراق بەگوێرەی بڕیاری دادگای فیدراڵی. ئاماژەی بەوەشکردووە، پابەندبوونی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەو پرسانە هەنگاوێکی پێویستە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی تایبەت بە پرسی بودجە و هاوکاریکردنی ئەنجوومەنی نوێنەران لە پەسەندکردنی هەمواری یاسای بودجە بەگوێرەی ئەو دەقانەی لەلایەن ئەنجوومەنی وەزیرانەوە نێردراوە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت: بەبێ راوێژکردن لەگەڵیاندا، پێشنیازێک لەبارەی هەمواری یاسای بودجەی گشتی، تایبەت بە هەناردەکردنەوەی نەوت رەوانەی پەرلەمانی عێراق کراوە حکومەتی هەرێم پێشیوایە، ئەم هەوڵانە کێشەکان قووڵتر دەکەنەوە. لە راگەیەندراوەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە ئەمرۆ پێنجشەممە بڵاویکردەوە دەڵێت: دوای چەندین کۆبوونەوە و هەوڵ و ماندووبوون بۆ ئەوەی یاسای بودجەی گشتیی فیدراڵ لە لایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە هەموار بکرێتەوە و هەناردەکردنی نەوتی هەرێم دەستپێبکاتەوە، هەرچەندە خوێندنەوەی یەکەم و دووەمیشی بۆ کرا، بەڵام بەداخەوە لە کۆتا ساتەکاندا، دەنگی لەسەر نەدرا. سەبارەت پێشنیازەش کە بۆ پەرلەمان نێردراوە، حکومەتی هەرێمی کوردستان دەڵێت: ئێمە تووشی سەرسوڕمان بووین بەوەی پێشنیارێک لە لایەن نوێنەری حکومەتی فیدراڵ لە ئەنجوومەنی نوێنەرانەوە، تاکلایەنە و بەبێ ئەوەی راوێژ لەگەڵ حکومەتی هەرێم بکرێت، یان لە ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدراڵەوە دەنگی لەسەر درابێت بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران نێردراوە، كە ئەم پێشنیارە لە هەمانکاتدا دژی بڕیاری پێشووی ئەنجوومەنی وەزیرانی فیدراڵیشە تایبەت بە هەموارکردنەوەی پڕۆژەیاسای بودجە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان. هەر لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە ئەم هەوڵانە زیان بە هەموو عێراق دەگەیەنن و کێشەکان قووڵتر دەکەنەوە و خزمەت بە چارەسەرکردنی پرسەکان ناکات. حکومەتی هەرێم پێشنیازەکە رەتدەکاتەوە و ئاماژە بەوە دەکات، ئێمە ئەو هەوڵ و پێشنیارانە، بە هەموو شێوەیەک رەتدەکەینەوە و دژی دەوەستین. بۆیە دەبێت ئەو پێشنیارەی لەسەری رێککەوتووین، بخرێتە دەنگدانەوە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی شاندی دەم پارتی دوای دووەمین دیداری لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئەم پرۆسەیە هەموومان بە ئازادییەوە دەژیێنێت و بۆ بەدیهێنانی ئەمە چاوەڕێی هەوڵی تەواوی چین و توێژەکانی کۆمەڵگەن. دوای ئەوەی شاندی دەم پارتی رۆژی چوارشەممە سەردانی ئیمراڵیی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کۆبووەوە، ئەمڕۆ پێنجشەممە پەیامێکی نووسراوی بڵاوکردەوە و دەڵێت: بەڕێز ئۆجەلان سەرەخۆشی ئاراستەی ماڵباتی ئەو کەسانە دەکات کە لە رووداوی ئاگرە هۆتێلەکەی بۆڵو گیانیان لەدەستدا، هیوای شیفای خێراشی بۆ برینداران خواست. شاندی دەم پارتی کە لە سری سوورەیا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی پێکدێت، دوای ئەوەی دوێنێ چوارشەممە نزیکەی دوو کاژێر لەگەڵ ئۆجەلان کۆبوونەوە، لە بەشێکی دیکەی پەیامەکەیاندا دەڵێن: کارەکانی بەڕێز ئۆجەلان لەمەڕ پرۆسەکە بەردەوام دەبێت. دوای تەواوکردنی ئامادەکارییەکان، پەیام بۆ رای گشتی بڵاودەکاتەوە. ئاماژەی بەوەشداوە، بەردەوام دەبن لەسەر کارەکان و دیدارەکانیان. لە هەر پێشهاتێکیشدا رای گشتی لێ ئاگادار دەکەنەوە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا رایگەیاند: بڕیاریانداوە رێگە بە هاووڵاتیانی سووریایی نیشتەجێی کەمپی هۆل بدەن، خۆویستانە بگەڕێنەوە زێدی خۆیان. دەستەی کاروباری کۆمەڵایەتی و زەحمەتکێشان لە بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر لە راگەیێندراوێکدا ئەمڕۆ پێنجشەممە، دەڵێت ئەم بڕیارەیان لە 5ـی تشرینی یەکەمی 2020 دەرچووە، بەڵام ئەو خێزانانەی لە کەمپی هۆل نیشتەجێن لە ترسی رژێمی ئەسەد، لە گەڕانەوە دەترسان. دەستەکە رایگەیاندووە، دوای رووخانی رژێمی ئەسەد لە 8ـی کانوونی یەکەمی رابردوو، سووریا چووە قۆناخێکی نوێوە و هەندێک دۆسیەی مرۆیی بوونەتە لەپێشینە، لەنێویاندا دۆسیەی ئاوارە و پەنابەران، کە بارگرانییەکی قورس بوو لەسەر شانی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەری باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا. دەشڵێت: دوای رووخانی رژێمی ئەسەد، چیدی هۆکارێک نییە بۆ ترس یان مانەوە لە کەمپەکەدا، بەڵێنیشی داوە هەموو ئاسانکارییەک بۆ ئەو خێزانانە بکات، کە دەیانەوێت بگەڕێنەوە.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی به‌يانيى ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، پێشوازیی له به‌ڕێز د. تۆبیاس لیندنەر، وەزیری دەوڵەت لە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا و ڕێکخەری تایبەتی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا بۆ کاروباری سووریا و شاندێكى ياوه‌رى كرد. له كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى ئه‌ڵمانيا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مان و دۆخى عێراق و هه‌رێمى كوردستان، گۆڕانكارييه‌كانى سووريا و دوايين پێشهاته‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست، تاوتوێ كران. نێچيرڤان بارزانى سوپاس و پێزانينى بۆ هاوكارى و پشتگيريى به‌رده‌وامى ئه‌ڵمانيا له بواره‌كانى سه‌ربازى و سياسى و مرۆييدا بۆ عێراق و هه‌رێمى كوردستان ده‌ربڕى، هه‌روه‌ها جه‌ختى له خواستى هه‌رێمى كوردستان بۆ فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانيا له هه‌موو بواره‌كاندا كرده‌وه. لاى خۆيه‌وه به‌ڕێز ليندنه‌ر، سه‌رساميى خۆى به پرۆسه‌ى ده‌نگدان بۆ هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانی كوردستان و ڕێژه‌ى به‌رزى به‌شداريى هاووڵاتييان له هه‌ڵبژاردندا ده‌ربڕى، هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ى هه‌وڵه‌كانى پێكهێنانى كابينه‌ى نوێى حكوومه‌تى هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ نێچيرڤان بارزانى، بيروڕاى گۆڕييه‌وه. ده‌رباره‌ى دۆخى ناوچه‌كه‌ش، هه‌ردوولا داكۆكييان له گرنگيى پاراستنى ئارامى و سه‌قامگيرى و هاريكاريى هه‌موو لايه‌ك بۆ دوورخستنه‌وه‌ى ناوچه‌كه له ئاڵۆزيى زياتر كرده‌وه.
ئامادەکردنی: هاوڵاتی ئەمرۆ چوارشەممە شاندی پارتی یەکسانی و دیموکراسیی گەلان (دەم پارتی) بۆ دووەمجار سەردانی عەبدوڵڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستانیان لە ئیمراڵی کرد. میدیای تورکیا دەڵێن، شاندی دەم پارتی کە لە سری سورەیا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا و پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی پێکهاتبوون، جارێکی تر سەردانی ئیمراڵیان کردووە و چاویان بە ئۆجەلان کەوتووە. بەگوێرەی میدیای تورکیا؛ دیداری شاندەکەی ئیمراڵی لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجەلان، چوار کاژێری خایاندووە. نووسینگەی راگەیاندنی دەم پارتی بڵاویکردەوە، شاندەکە سبەینێ راگەیێندراوێک لەوبارەیەوە بڵاودەکاتەوە.
.png)
