هه‌سه‌ده‌: به‌رپرسێكی باڵای داعشمان له‌ كه‌مپی هۆل ده‌ستگیركرد

هاوڵاتی مشتومڕێکی توند، وایکرد ڕۆژی سێشەممەش نەتوانرێت پڕۆژە یاساکەی کە ژنان بە ترسناکی دادەنێن ببێتە یاسا. دوو هەفتە لەمەوبەر مشتومڕ لە عێراق دەستیپێکرد لەسەر هەموارکردنەوەی یاسای باری کەسی کە لە پەرلەمانی عێراق پێشنیارکرابوو. زۆرێک لە چالاکوانانی مافی مرۆڤ و چالاکوانانی ژنان پەرلەمانتارانیان تۆمەتبار کرد بە ئاسانکاری بۆ هاوسەرگیری منداڵانی تەمەن ٩ ساڵ و کەمکردنەوەی مافی ژنان لە هاوسەرگیریدا سەبارەت بە سەرپەرشتیکردن و بابەتی دیکە. یاسا کۆنەکە بە بەراورد بە یاسا نوێکە مەدەنیترە، پێشتر بە گوێرەی یاسای عێراق ١٨ ساڵی تەمەنی هاوسەرگیرییە و ئەگەر هاوسەرگیریش لە تەمەنی ١٥ ساڵی بۆ سەروتر ڕووبدات ئەوە دەبێت لێکۆڵینەوەی تێدا بکرێت کە ئەگەر نەگونجێت هاوسەرگیرییەکە نەدەکرا بە یاسایی. بەڵام پڕۆژە یاسا نوێکە دەکرێت کچ لە تەمەنی ٩ ساڵی بە یاسا بە شوو بدرێت بەڵام بەشێک لە گروپە چالاکوانەکان بە سەرۆکایەتی ژنانی عێراق دژایەتی خۆیان بۆ ئەم هەموارکردنانە پشتڕاستکردەوە، هەروەها هەڵمەتی بەرفراوانیان لە سۆشیال میدیا لە ژێر دروشمی #نا_بۆ _هەموارکردنەوەی_یاسای باری_کەسی ڕێکخست، هەروەها ناڕەزایەتییان لە گۆڕەپانی تەحریر لە بەغدای پایتەخت لە دەوروبەری پەرلەمان ئەنجامدا. ئەم پێشنیازە لەکاتێکدا هات کە کوتلە شیعەکانی کاریگەری وڵات بە پاڵپشتی پیاوانی ئایینی دژایەتی ئەو شتە دەکەن کە بە سەپاندنی نۆرمە کولتوورییەکانی ڕۆژئاوا بەسەر دەوڵەتدا وەسفی دەکەن و پێیان وایە دیاریکردنی تەمەنی ١٨ ساڵ کلتورێکی ڕۆژئاواییە و لەگەڵ کۆمەڵگای عێراق و ئاینی ئیسلامدا ناگونجێت و پێداگرن کە کچ باڵق بوو یەکسەر بتوانێت بە یاسایی هاوسەرگیری بکات. یاسای باری کەسی عێراقی کە لە ساڵی ١٩٥٩ دەرچووە، بناغەیەکی بەهێزی دابین دەکات کە تا ڕادەیەکی زۆر مافی ژنان و منداڵان دەپارێزێت، پێشتریش چەندین جار هەوڵی هەموارکردنەوەی دراوە، بەڵام دواجار بە هۆی بۆچوونی جیاوازەوە هەموارەکان ڕاگیراوە.

هاوڵاتی کەمێک پێش ئێستا دەوڵەتی تورک بۆردوومانی ئۆتۆمبێلێکی هاوڵاتییانی مەدەنیی لە گوندی هەرمێلە سەربە شارۆچکەی چوارتا لە پارێزگای سلێمانی کرد و بە هۆیەوە سێ هاوڵاتیی شەهید بوون، کە یەکێک لەوانەش منداڵە. هەروەها بەپێی زانیارییەکان بۆردوومانەکە بە فڕۆکەی تورکیا بووە و ئۆتۆمبێلێک لە جۆری پیکاب کراوەتە ئامانج بە هۆیەوە سێ هاوڵاتی مەدەنیی بوونە قوربانی. هەروەها لە ڕووداوەکەدا، سێ هاوڵاتی بوونەتە قوربانی و یەکێک لە هاوڵاتییەکان دانشتووی گوندی چەمەکە لە شارەدێی زەلان، هەروەها یەکێکی دیکە لە قوربانییەکان، منداڵیکە و کانولای لە دەستدا بووە. هەرچی دەربارەی ناسنامەی سێێەم قوربانیی، بە هۆی زۆری ڕێژەی سووتاوییەکەیەوە دەمووچاوی شێواوە و تا ئێستا نەناسراوەتەوە. ئەمەش لە کاتێکدایە دوێنێ ئۆتۆمبێلێک لە خەلەکان کرایە ئامانج و 'سێ هاوڵاتی مەدەنی گیانیان لەدەستدا.  

هاوڵاتی پێشەوا هەورامانی وتەبێژی حکومەتی هەرێمی کوردستا، بە میدیای پارتی ڕاگەیاندووە، حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌رگری له‌ مافی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی كوردستان ده‌كات.  هەروەها پێشەوا هەورامانی ئاماژەی بەوەشکردووە" پێش 15ـی ئه‌م مانگه‌، مووچه‌ی مانگی هه‌شتی مووچه‌خۆرانی هه‌رێمی كوردستان ده‌گات". جێی ئاماژەیە، ماوەی دوو ڕۆژە دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی تەمووز کراوە، بەڵام هێشتا بە تەواوی چارەنووسی مووچەی مانگی ئاب و ئەیلوول دیار نییە.

هاوڵاتی سیاسەت؛ چالاكییەكی ئینسانییە، كە تێدا دەستەڵات بەسەر گروپەكانی كۆمەڵگەدا دابەشدەكرێت، هەموو گروپە جیاواز و جۆربەجۆرەكان لەسەر پەیمانێك ڕێكدەكەون لەسەر پرسە سیاسیی و كۆمەڵایەتیی و ئابوورییەکان و پێکهێنانی قەوارەیەکی گونجاو بۆ پێکەوە ژیان و ڕێکخستنی ژیانیان لە سایەیدا. ماكس ڤیبەری سۆسیۆلۆجیست و فەیلەسوف و سیاسەتناسی ئەڵمانی دەڵێت: سیاسەت؛ دەبێتە هۆی ئەوەی مرۆڤەكان پێكەوە هەڵبكەن و كێشەكانیان چارەسەربكەن، بۆ ئەم مەبەستەش دەبێت بەشێك لە بەرژەوەندییەكانیان لەپێناو ئەو پێكەوەهەڵكردنەدا، بكەنە قوربانی. لە هەرێمی كوردستان پڕۆسیەك بەڕێوەدبرێت دەكرێت ناوی لێبنرێت پڕۆسەی بەناسیاسیكردنی كۆمەڵگە، یاخود لە سیاسەتداماڵینی کۆمەڵگە(Depoliticization of society)، بێگومان ئەمەش لێكەوتەی نەرێنیی لێدەكەوێتەوە، مرۆڤ كە لە كایەیەی سیاسەت دوورەپەرێزبوو، یاخود ڕووانین و ڕووئیای بۆ كایەیەی سیاسەت بەتاڵبوو یان بەتاڵكرایەوە؛ بەشداربوونی لە ژیانی گشتییشدا، بەشداربوونێكی پاسیڤانە دەبێت، بە زۆر مانا دوور دەبێت لە ناڕەزایەتییدەربڕن، دوور دەبێت لە پەستانخستنەسەر سیاسیی و دەسەڵاتدارەكان، دوورە پەرێز دەبێت لە شوێنپێچۆڵكردنیان و هەوڵدان بۆ گۆڕانكاریی ڕیشەیی و ڕیشەكێشكردنی گەندەڵیی و خراپبەكارهێنانی سامانی گشتیی و دەسەڵاتی دادوەریی. جگە لوانەش پڕۆسەی گەشەسەندن و باشتربوونی گوزەرانی تاك و كۆمەڵگە،  بەرەوبوون بە خەون دەچێت و بگرە سەدان لێكەوتەی دیكەی ترسناكی لێدەكەوێتەوە. بۆ بە ناسیاسییكردن و دوورەپەرێزبوون و تەنانەت بێزکردنەوە لە سیاسەت لەلایەن تاكەكانی كۆمەڵگەوە، چەندین ستراتیژ و پیلانی كورت و درێژخایەن، ڕۆژانە بەڕێوەدەبرێت، یەكەم ستراتیژییەتیش بۆ پیادەكردنی ئەم پڕۆسەی بەناسیاسیكردنە؛ بێدەنكگردن و دیسپلینكردنی ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنییە، لە هەموو دونیا هەڵقەی بەیەكگەیاندنی كۆمەڵگە و دەسەڵاتداران جگە لە میدیا و چەند دامەزراوەیەكی دیکە، ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیین، ئەوانن خرۆشێنەر و جۆشپێدەری شەقامن، ئەوانن وادەکەن شەقام شوێنی پڕۆتێستكردن و ناڕەزایەتیدەربڕین و گۆڕانكاریی و كردەی مێژوویی گەوەرە بێت. ئەوانن بەگژ هەموو ئەو بڕیارانەدا دەچنەوە لەمەڕ پرسیە سیاسیی، ئابووریی، كۆمەڵایەتیی و ژینگەییەكان، کە لە بەرژەوەندی گشتییدا نیین. بەپێی ئامارەكان زیاتر لە 50 ڕێكخراوی  كۆمەڵگەی مەدەنیی لە هەرێمی كوردستان بوونیان هەیە، بەڵام چونكە لەلایەن حزبەوە پارەداردەكرێن، چونكە بوونەتە سایە و سێبەری دەسەڵات، هیچ چالاكییەكی سوودبەخش و ماناداریان بۆ كۆمەڵگە نییە، بەڵكو ڕۆڵی بەلاڕێدابردن و لە خشتەبردنی كۆمەڵگەش دەگێڕن! لایەنێكی دیكە، كە ڕۆڵێكی شێوێنەرانە دەگێڕێت لە بەناسیاسیكردن و مێشكشۆرینەوەی كۆمەڵگەدا؛ میدیا سێبەر و حزبییەکانن، کە بە ستراتیژ کار لەسەر شاردنەوە و شێواندنی ڕاستییەكان دەکەن، ئەم دامەزراوانە، بە زۆرمانا وەكو بارەگا حیزبییەكان، خەریكی دروستكردنی دەروێشی سیاسیی نابەرپرس و بێمۆڕاڵ هیچ لەبارانەبوون. هێنانەپێشەوە و بەهێزكردنی ڕەوتێكی گۆنزەرڤاتیڤانەی دینیی-سەلەفیی، هەوڵێكی دیکەی  بیرلێكراوەیە بۆ دوورەپەرێزبوونی تاكی ئێمە لە كایەی سیاسەت،  ئەم ڕەوتە تاریك و ڕووانین لێڵە، دژی هەموو فۆڕمەكانی ناڕەزایەتییدەربڕین دەوستنەوە لە دژی دەسەڵاتداران، بێگومان دەستەڵاتیش سوود لەم ڕووانین بێهەڵوێستییەی ئەو ڕەوتە دەبینێت و هەوڵی بەهێزكردن و پارەداركردنیان دەدات، لە لاشیان گرینگە نییە، كۆمەڵگە پاشەكشەبكات و دووربكەوێتەوە لە مافی هاوڵاتییبوون و هەڵوێستی مەدەنی و شارستانییانە. کەواتە ستراتیژێکی نەرم و فرەڕەهەند خراوەتەگەڕ، تا وا لە بەشێكی گەوەرەی كۆمەڵگە بكات،  نەفرت لە سیاسەت بکەن و دوورەپەرێزی هەڵبژێرن، تا دەسەڵاتداران هەموو شتێک بە ویستی خۆیان بڕواتە پێش و هیچ بەربەستێک بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەنندییەکانیان دروست نەبێت. بەڵام ڕاستیەکە ئەوەیە؛ کایەی "سیاسیی" هێندە ژەهراویی و بەد و قێزەون نییە، وەک ئەوەی وا لە بەشێکی گەوەرەی کۆمەڵگەی کوردیی تێگەێندراوە! سیاسەت؛ لە دونیای ئێمەدا بۆ کەسانی ناسیاسیی و هیچلێنەزان و بێمۆڕاڵ و بێپرەنسیپ و بێڕوئیا جێهێڵدراوە. چالاکیی سیاسیی و قسەکردن لەسەر سیاسیەت لە فەزای گشتیی ئێمەدا، لێوان لێوە لە بەرژەوەندیخوازیی و ناوچەگەرێتیی و لایەنداریی کوێرانە، هاوکاتیش بارگاوییە بە ترسنۆکیی و دڕدۆنگیی و نارسیزمێکی نەخۆشانە. بۆیە پێویستە سەرجەم کۆمەڵگە ئەو ڕاستییە بزانێت؛ کە ئەنجامدانی هەر گۆڕانكارییەكی كردەیی و مانادار، لە هەر یەك لە كەرتە كۆمەڵایەتیی و پەروەردەیی و ئابووریی و دادوەریی و كارگێڕییەکاندا بکرێت، دەبێت لە ڕێگای كایەی سیاسەتەوە بكرێت، چونكە لە ڕێگای سیاسەت و پەڕلەمانەوە بڕیارەكان دەردەكرێن و لە ڕێگای دەسەڵاتی جێەجێكردنەوە بەسەر سەرجەم یەكە كۆمەڵایەتیی و كارگێریی و پەروەردەیی و دواجاریش بەسەر کۆی ژیانی كۆمەڵگەدا پیادە دەكرێن. كایەی سیاسەت؛ لە کوردستان تا ئێستا نەك هەر ئەو ڕۆڵە گرنگەی نەگێڕاوە، بەڵكو بووتە هۆی لێكدووركەوتنەوەی زیاتری و زیاتری كەرتە كۆمەڵایەتییەكان و ئەمەش تا ڕادەی ڕق لەیەكتریی بوونەوە و تەنانەت یەكتری كوشتنیش ڕۆیشتووە، سیاسیەتی كوردیی تا هەنووکە سەرچاوەیەک بووە بۆ بەرهەمهێنانی توندووتیژیی و ناداپەروەریی و پەراوێزخستن، نە خەمی پرسە نیشتیمانییەكان و نە خەمی ژیانی گشتیی نەبووە، لەبری ئەوە، هەموو ئەرکەکانی کورتبووەتەوە بۆ بزنس و خۆدەوڵەمەندكردن و پاوەنخوازیی و هەوڵدان بۆ دروستكردنەوەی سەركردەی كاریزمیی موزەیف. بۆیە پێویستە شەقامی کوردیی بەرپرسیارانەتر مامەڵە لەگەڵ ئەم دۆخەدا بکات و وشیارانە بەگژ ئەو ستراتیژیی لە سیاسەتخستەنەدا بچێتەوە، کە لە لایەن سەرانی دەسەڵاتداری هەرێمەوە بەگەڕ خراوە، چونکە سیاسەتی ڕاستەقینە و وەرچەرخانی ڕیشەیی، هەمیشە بە بەشداریی خەڵک و هێز و ئیرادەی هاوڵاتیان ئەنجام دەدرێت، واتە بە ئامێزگرتنەوە بۆ سیاسەت و بەشداری سیاسیی دەکرێت، نەک بە دوورەپەرێزیی و ڕاکردن لە سیاسەت.

هاوڵاتی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل-هەپەگە، سەبارەت بە چالاکییەکانی گەریلا و هێرشە داگیرکارییەکانی دەوڵەتی تورک و بەکار‌هێنانی چەکی قەدەغەکراوی کیمیایی لە دژی گەریلاکانی ئازادیی، ڕاگەیاندراوێکى بڵاوکردەوە. ماوەی چوار ڕۆژە دەوڵەتی داگیرکەری تورک دەیان جار لە زەوی و ئاسمانەوە بۆردوومانی هەرێمەکانی پاراستنی مەدیای کردووە و هەپەگەش ڕایگەیاند، سوپای تورکی داگیرکەر بە خستنەڕووی ژمارەی ٣، ١٥ و ٦ بانگەشەی ئەوەی کردبوو کە زیانی گیانیمان بەرکەوتووە، بەڵام ئەو بانگەشەیە بە تەواوەتی درۆیە. لە ڕاگەیاندراوەکەی هەپەگەدا هاتووە، لە ١٥ چالاکیی گەریلاکانى یەژاستار و هەپەگەدا لە ڕۆژانی ٢٩ـی ئاب تا ٢ـی ئەیلول لە گۆڕەپانی لۆلان لە هەرێمی خواکورک، لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی دەرگەلێ، گۆڕەپانی بەرخۆدانی شیلازێ لە هەریمی مەتینا، لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی شاخی ئامێدی، گۆڕەپانی بەرخۆدانی شاخی جودی و گۆڕەپانی بەرخۆدانی شاخی ئێف ئێم لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ، درۆنێک خراوەتە خوارەوە، کامێرایەکی چاودێری حەراری و دوو سیستەمی ڕادار تێکشکێندراون و گورز لە سێ سەنگەر وەشێندراوە. هەپەگە ئاماژەی بەوەشکردووە، لە نێوان ٣١ـی ئاب و ٣ـی ئەیلولدا لە هەرێمی خواکورک گۆڕەپانەکانی شەهید شەریف، کەندەکۆلا، قەلە، بەربزن، شاخی مەسکەن، لۆلان، لە هەرێمی گارە گۆڕەپانەکانی مێرانێ، یەکماڵ، دێریک، دێرەشێ، رەبینێ، شاخی کون، مام نێچیر، زێڤکێ، لە هەرێمی شەهید دەلیلی رۆژئاوای زاپ گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی بەهار، لە هەرێمی قەندیل گۆڕەپانی شێخ ناسر، سورەدێ، سورەگوڵێ، بێپاڵان، زەرگەلێ، بە گشتی ٤٠ جار بە فڕۆکەی شەڕ بۆردوومان کراون. هەروەها لە نێوان ٣١ـی ئاب و ٣ـی ئەیلولدا لە هەرێمی مەتینا گۆڕەپانەکانی بەرخودانی دەرگەلێ و سەرێ مەتینا و لە هەرێمی خواکورک گۆڕەپانەکانی سنین، شاخی شەکیف، شەهید شەریف، بە گشتی ٢٢ جار بە هەلیکۆپتەری هێرشبەر بۆردومان کراون.  

هاوڵاتی کەمێک پێش ئێستا فڕۆکە جەنگییەکانی دەوڵەتی تورک، لە شارۆچکەی ئامێدی بەرزاییەکانی گوندی گوهەرزیان لە سنووری پارێزگای دهۆک بۆردوومان کرد. سەرچاوە هەرێمییەکان لە گوندی گوهەرزێوە ڕایانگەیاند: لە ناو گوندەکەوە هەستیان بە بۆردوومانەکە کردووە، بەڵام تا ئێستا زانیاری ورد لەبارەی زەرەر و زیانەکانییەوە بەردەست نییە. ئەمەش لە کاتێکدایە ئەمڕۆ، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی دەوڵەتی تورک لە ڕێگای خەلەکان-کانی وەتمان و بە دیارییکراوی لە نزیکی شارەدێی خەلەکانی سەربە شارۆچکەی دووکان لە پارێزگای سلێمانی بۆردوومانی ئۆتۆمبێلی هاوڵاتییەکی مەدەنی کرد و بەوهۆیەوە سێ هاوڵاتی مەدەنی شەهید بوون.  

هاەڵاتی به‌پێى ئه‌و خشته‌یه‌ى كه‌ وه‌زاره‌تى دارایی و ئابوورى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان بڵاویکردووەتەوە ئەمڕۆ 15وەزارەت مووچەی مانگی حەوت وەردەگرن.  ئەمڕۆ چوارشه‌ممه‌ 4ى ئه‌یلوول 15وەزارەت مووچەی مانگی تەمموز وەردەگرن کە بریتین لە: تەندروستی، کاروباری کۆمەڵایەتی، دارایی و ئابوری، ناوخۆ، پەروەردە، داد، ئەنجوومەنی دادوەری، ئەوقاف و کاروباری ئاینی، کاروباری شەهیدان و ئەنفالکراوان، بازرگانی و پیشەسازی، سامانە سروشتییەکان، گواستنەوە و گەیاندن، کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، شارەوانی و گەشتوگوزار، پلان دانان.

هاوڵاتی ئەنجوومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان کۆببێتەوە لەسەر هەریەکە لە پرسەکانی مووچە و سیستمی دارایی و ڕاپۆرتەکانی دیوانی چاودێریی دارایی هەولێر و بەغدا گفتووگۆ بکەن. بە گوێرەی زانیارییەکان ئەنجوومەنی وەزیران لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ دەکات لەسەر یەکخستنی ڕێکارەکانی تایبەت بە سیستمی دارایی و ژمێریاریی لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ، بە ڕەچاوکردنی تایبەتمەندیی دەسەڵات و مافەکانی هەرێم بەگوێرەی دەستور. هەروەها یەکێکی تر لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکە تایبەت دەبێت بە ئامادەکارییەکانی تایبەت بە کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئابووریی وەزاریی فیدراڵ کە بڕیارە لە هەرێمی کوردستان بکرێت، پرسی مووچەی مانگی هەشتی مووچەخۆرانی هەرێم و خستنەڕووی کارەکانی هەردوو دیوانی چاودێری دارایی گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت. سەرچآوە، کەناڵ٨

هاوڵاتی لاهور شێخ جەنگى، سەرۆکی لیستی بەرەی گەل، لە کۆبوونەوەى لەگەڵ کڵاوس شترایشەر کونسوڵی گشتی ئەڵمانیا لە هەرێمی کوردستاندا، ڕایگەیاند: ئەم هەڵبژاردنە زۆر گرنگە بۆ گۆڕانکاری لە دەسەڵات و پێکهێنانی حکومەتێکی بەهێز و خزمەتگوزار.   لاهور شێخ جەنگى، سەرۆکی لیستی بەرەی گەل، دەڵێت: ئەم هەڵبژاردنە زۆر گرنگە بۆ گۆڕانکاری لە دەسەڵات و پێکهێنانی حکومەتێکی بەهێز و خزمەتگوزار. هەروەها جەختیشی کردوە، دەبێت حکومەتى داهاتوو لە چوارچێوەی دەستوردا پەیوەندییەکی باشی هەبێت لەگەڵ بەغداد و کێشەکانی چارەسەر بکات بەتایبەت کێشەی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم. لاهور شێخ جەنگى، سەرۆکی لیستی بەرەی گەل، ئەوەشی خستەڕوو، کە یەکێک لە ئامانجە هەرە دیارەکانی بەرەی گەل ئەوەیە کاربکەین بۆ ئەوەی سیستمی مووچە لەسەر تاسەری عێراقدا لە زاخۆ هەتاکو بەسرە وەک یەکی لێبکرێت.

هاوڵاتی ئەمڕۆ سێشەمە ٣ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ لە هەرێمی کوردستان لە دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە ٦٠ ڕۆژ مووچەی مانگی تەمموز بەسەر خانەنیشینان و کەسوکاری شەهید و ئەنفالکراواندا دابەش کرا، بەڵام لەگەڵ دابەش کردنی مووچەکانیاندا کارمەندانی "هەژماری من"هەوڵی پڕکردنەوەی فۆڕمی "هەژماری من" دەدن لە بانکی تووی مەلیک لە شاری سلێمانی.   لە کاتی دابەشکردنی مووچەی خانەنیشیندا زۆرێک لە بانکەکان لەگەڵ دابەشکردنی موچەی خانەنشینی و موچەی کەسوکاری شەهیدو ئەنفالکراواندا فۆرمێکی ئەژماری من-یان بەسەر خانەنشین و کەسوکاری شەهیدو ئەنفالکراواندا دابەش دەکرد، ئەمەش بۆ مەبەستی ئەوەی لای بانکەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ناوی خۆیان تۆمار بکەن و مووچەکانیان وەربگرن. هەروەها ئەمڕۆ لەناو بانکی تووی مەلیکدا چەندین کارمەندی "هەژماری من" هەیە و هەوڵی بڵاوکردنەوەی فۆرمەکانیان دەدن، ئەمەش لە ڕێگەی فەرمانبەری بانکەکانەوە ئەنجام دەدەن بۆ ئەوەی فۆڕمەکان بدەن بە خانەنشینان.    

هاوڵاتی بەردەوام بە بیانووی جۆراوجۆر مامەڵەی هاوڵاتییانی هەرێمی کوردستان لە بەڕێوەبەراییەتییەکان دوادەکەوێت هەندێک جار چەند ڕۆژێک وهەندێک جاریش چەند مانگێک دەخایەنێت. هاوڵاتییانیش بەردەوام گلەی ئەوەدەکەن کە بەهۆی ئەوەی مامەڵەکانییان لە کاتی خۆی ڕای نەکراوە خەرجییەکی زۆری هاتووچۆکردنیان بۆ بەرێوەبەراییەکانییەکان لەسەر کەوتووە.     بەڵام لە ئێستادا، کە نزیک دەبینەوە لە وادەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی حکومەتی هەرێمی کوردستان کە بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ بە ڕێوەبچێت و بەرێوەبەرایەتی سەر بە پارێزگانش کە چەند بەڕێوەبەراتییەکن دەکەونە ژێڕ دەسەڵاتی حزبەکان کەوتوونەتە ڕایکردنی مامەڵەی هاوڵاتییان بەخێرای. بە پێی زانیارییەکانی هاوڵاتی، خێرا ڕایکردنی مامەڵەی هاوڵاتییان لە لایەن بەڕێوەبەرایەتییەکان جۆرێکە لە سیاسەتی حزبەکان، کە بە ردەوام لە کاتی نزیکبوونەوەی پرسی هەڵبژاردن ئەم شێوازی مامەڵەکردنە دەگرنەبەر بۆ ئەوەی بتوانن ببن بە هەڵبژێردراوی یەکەم لە لەلایەن هاوڵاتییان لە کاتی هەڵبژاردندا. هەر لەم چوارچێوەیەشدا ئەمڕۆ سەرۆکاییەتی شاراوانی سلێمانی ناوی ژمارەییەک لە هاوڵاتییانی بڵاوکردۆتەوە و داوایان لێدەکات سەردانی شارەوانی سلێمانی بکەن بە مەبەستی ڕایکردنی مامەڵەی تاپۆکردنی خانووەکانیان کە زیادەرۆییان هەبووە، دەشڵێت، کۆنوسیان بۆ پەسەند کراوە بەپێی یاسای ژمارە (٣)سالی (٢٠١٩) تایبەت بە تاپۆکردنی خانووەکانیان.

هاوڵاتی کەشناسی عێراق ڕایگەیاند شەپۆلێکی سەرما لە تورکیاوە کاردەکاتە سەر عێراق و باران بارین دەستپێدەکات. لە ڕاگەیەندراوێکدا کەشناسی عێراق پێشبینییەکانی بۆ ئەم مانگە خستووەتە ڕوو، ڕایدەگەیەنێت لە ٢٢ی مانگەوە بە تەواوی هاوین تێکدەشکێشت و کەشوهەوای فێنک عێراق دەگرێتەوە، بە تایبەت لە شەوان و بەیانی زوودا. کەشناسی پێشبینی دەکات لەدوای ناوەڕاستی ئەم مانگەوە، شەپۆلێکی سەرما لە تورکیاوە بێتە عێراق و هەرێمی کوردستان و وابکات بارانی بە خوڕ دەستپێبکات و پلەکانی گەرما بەشێوەیەکی بەرچاو داببەزێت. هەروەها کەشناسی عێراق پێشبینی کردووە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا ڕەشەبا و خۆڵبارین لە هەندێک ناوچەدروست بێت و خێرایی با لە هەندێک کاتدا بگاتە ٥٠ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا.  

هاوڵاتی لەگەڵ توندبوونەوەی ململانێکانی پێش بانگەشەی هەڵبژاردن، لە هەولێر نەخۆشخانەیەک کە خاوەندارێتییەکەی بۆ ماڵی کۆسرەت ڕەسوڵ دەگەڕێتەوە، سزا دەدرێت، قایمقامیەتی هەولێر دەڵێت ڕێوشوێنێکی یاساییە و میدیای یەکێتیش گومان دەخاتە سەر بڕیارەکە. قایمقامی هەولێر ڕایدەگەیەنێت بەهۆی ئەوەی ژمارەیەک سەرپێچیی تەندروستی، لە نەخۆشخانەی پار لە هەولێر تۆمارکران نەشتەرگەری تێدا قەدەغە كراوە و دەرمانخانەكەشی دادەخرێت. میدیاکانی نزیک لە پارتی بڵاویانکردووەتەوە کە دوای ئەوەی ژمارەیەک لە کەسووکاری نەخۆشەکانی نەخۆشخانەی پار تێبینی چەند سەرپێچییەكی مەترسیداریان لە تەندروستی نەخۆشخانەکە دەكەن، دوای ئەوەی لیژنەیەکی تایبەت سەردانی نەخۆشخانە دەکات دەردەكەوێت، تێبینییەكانی کەسووکاری نەخۆشەکان ڕاستن و سەرپێچیی زیاتریش هەیە. بە پێی زانیارییەکان لیژنەیەكی تایبەتی قایمقامییەتی قەزای ناوەندیی هەولێر و وەزارەتی تەندروستی لەناكاو چوونەتە نەخۆشخانەی پار لە شاری هەولێر و  دوای بەدواداچوون بۆیان دەردەكەوتووە كە لە دەرمانخانەی نەخۆشخانەكەدا دەرمانی بێ ستیكەر هەبووە وەک قاچاخ مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، هەروەها ئەو سۆندەیەی كە بۆ سینگ و لووت و نێو برین لە كاتی نەشتەگەری بەكاردەهێنرێت، چەند جارێک بەكارهێنراوەتەوە، لەكاتێكدا دەبێت دوای جارێک فڕێ بدرێت. هاوكات بەپێی ڕێنماییەكانی كوالێتیی كۆنترۆڵی دەرمان لە هەرێمی کوردستان، هەر کۆمپانیا، کۆگا و دەرمانخانەیەک پابەندی ستیکەری نوێی دەرمان نەبێت دوو ملیۆن تاوەكو 10 ملیۆن دینار بە پێبژاردن سزا دەدرێت. قایمقامیەتی هەولێر بە میدیاکانی نزیک لە پارتی وتووە  رێکارەکان پەیوەندییان بە نێوان یەکێتی و پارتییەوە  نییە،"پێشتریش ژمارەیەک هۆڵی نەشتەرگەری و نەخۆشخانەش لە هەولێر بەهۆی ناپابەندی بە رێنماییەکانی وەزارەتی تەندروستی داخراون و ئەمەش هەر لەو چوارچێوەیەدایە. نەخۆشخانەکە لە مانگی شوباتی ساڵی 2013 دامەزراوە، زیاتر لە 10 بەش و 100 پزیشک و زیاتر لە 200 کارمەندی تەندروستیی تێدایە. ناوی نەخۆشخانەکەش لە پیتەکانی یەکەمی "پێشڕەو، ئاراس، رێباز"ەوە وەرگیراوە کە سێ کوڕی کۆسرەت رەسووڵ بوون و بە هۆکاری جیا کۆچی دواییان کردوە.

هاوڵاتی به‌پێى ئه‌و خشته‌یه‌ى كه‌ وه‌زاره‌تى دارایی و ئابوورى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان ڕایگه‌یاندووه‌، ئەمڕۆ سێشه‌ممه‌ 3ى ئه‌یلوولی 2024 ، 13 شوێن مووچەی مانگی ته‌مموز وه‌رده‌گرن. ئەوشوێنانەشی مووچە وەردەگرن ئەمڕۆ بریتین لە، خانەنشینانی شارستانی، خانەنشینانی پێشمەرگە، کەسوکاری شەهید و ئەنفالکراوان، خاوەن پێداویستیی تایبەت، زیندانە سیاسییەکان، ده‌سته‌ى مافی مرۆڤ، دەستەی دەستپاکی، دەستەی وەبەرهێنان، دەستەی ژینگە، دەزگای مین، ده‌سته‌ى ناوچەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان، کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و دیوانی چاودێریی هەرێمی کوردستان.

هاوڵاتی دکتۆر بڕیار ڕەشید ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، له‌گه‌ڵ حه‌یان عه‌بدولغه‌نی وه‌زیری نه‌وتی عیراق كۆبۆتەوە پێی ڕاگەیاندوە، "وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌كانی ھه‌رێمی کقردستان ڕۆژانه‌ 286 ھه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رھه‌مده‌ھێنێت كه‌ پێویستبوو رۆژانه‌ ته‌نھا 46 ھه‌زار به‌رمیل نه‌وت به‌رھه‌مبھێنێت بۆ پێداویستی ناوخۆ". دکتۆر بڕیار ڕەشید ئەوەشی خستۆتەڕووکە حه‌یان عه‌بدولغه‌نی وه‌زیری نه‌وتی عیراق وتووییەتی، "ھه‌رێم پابه‌ندی ئه‌م ڕێككه‌وتنی نێوان هەولێر و بەغدا نه‌بووه‌، بەمەش گرفتی له‌نێوان وه‌زاره‌تی نه‌وتی عیراق و ڕێكخراوی ئۆپیك دروستكردووه‌". دکتۆر بڕیار ڕەشید ئەوەشی ئاشکرا کردووە، وەزیری نه‌وتی‌ عێراق ڕایگه‌یاندووە رێكخراوی ئۆپیك سێجار له‌ زیاد به‌رھه‌مھێنانی نه‌وت ئاگاداری كردوونه‌ته‌وه‌ كه‌ بەرهەم هێنانی نەوت کەم بکەنەوە .