.jpeg)
هاوڵاتی سێ وەزیری حکومەتی عێراق دەستلەکاردەکێشنەوە و سبەینێ نامەی دەستلەکارکێشانەوە ئاڕاستەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیران دەکەن. بە گوێرەی زانیارییەکان، وەزیرانی پلاندانان و رۆشنبیری و پیشەسازی دەست لە پۆستەکانیان دەکێشنەوە و چاوەڕواندکرێت ئەو سێ وەزیرە سبەینێ نامەی دەستلەکارکێشانەوەیان ئاڕاستەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیران بکەن بۆ پەسەندکردنیان. ئەمەشدوای ئەوەهات دادگای فیدڕاڵی بڕیاریدا بەهەڵوەشاندنەوەی ئەندامێتی محەمەد حەلبوسی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق لەپەرلەمان و دوورخستنەوەی ئەو بڕیارە لەسەر سکاڵایەکی لەیس دلێمی پەرلەمانتاری پێشووە کە بەگەندەڵی و کاری ساختە تۆمەتباری حەلبوسی کردووە. لە بەرامبەردا محەمەد حەلبوسی رایگەیاند، بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی جێگەی سەرسوڕمانە و رێوشوێنی یاسایی دەگرێتەبەر بۆ پاراستنی مافەکانی خۆی هاوکات، بەپێی زانیارییەکان، سبەی چوارچێوەی هەماهەنگی کە لە هێزە شیعییەکان جگە لە رەوتی سەدر پێکدێت لەبارەی کۆتا پێشهاتە سیاسییەکان و دورخستنەوەی محەمەد حەلبوسیەوە کۆدەبنەوە..
هاوڵاتی دادگای فیدراڵی عێراق لەسەر سكاڵای دوو پەرلەمانتار بڕیاریدا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەپۆستەكەی دووربخاتەوە بەهۆی ئەوەی هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیایەکی ئیسرائیلی کردووە. بەپێی هەواڵێكی میدیا عێراقیەكان، ئەمرۆ دادگای فیدراڵی عێراق دانیشتنێكی چاوخشاندنەوەی بە دۆسیەی سكاڵا لەسەر محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق ئەنجامداوە، كە لەلایەن هەردوو پەرلەمانتار لێس دلێمی و باسم خەشان، كە بەڵگەیان پێشكەش بە دادگاكە كردووە دەیسەلمێنێت حەلبوسی لەگەڵ كۆمپانیایەك هاوبەشی كردووە كە سەرۆكەكەی سەرۆكوەزیرانی پێشووی ئیسرائیلە و یەكێكیش لەئامانجەكانی ئەو كۆمپانیایە ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانی ئیسرائیلە لەگەڵ وڵاتان. جێگەی ئاماژەیە، لێس دلێمی دوای پێشكەشكردنی سكاڵاكە دەستلەكاركێشانەوەی پێشكەش كردووە و دادگای فیدراڵیش پەسەندیكردووە.
هاوڵاتی بەرپرسێکی سوپای ئەمریکا رایگەیاند، لە ماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێردا چوار جار لەلایان فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەوە هێزەکانیان لە سوریا کراونەتە ئامانج. اژانسی رۆیتەرز لە زاری بەرپرسێکی سەربازیی ئەمریکاوە بڵاویکردەوە، هێزە ئەمریکییەکان و هێزە نێودەوڵەتییەکانی رۆژئاوای کوردستان تەنها لە ماوەی 24 کاتژمێری رابردو چوار جار هێرشیان کراوەتە سەر. ئاماژەی بەوەشکرد، لە هێرشی سەر هێز ئەمریکییەکان و هێزەکانی هاوپەیمانان، فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و موشەک بەکارهاتوە، بەڵام هیچ زیانێکی گیانی لەو هێرشانە تۆمار نەکراوە، تەنها چەند زیانێکی ماددی بچوک هەیە. هاوکات لۆید ئۆستین وەزیری بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، دەبێت ئەو هێرشانە بۆ سەر هێزەکانی ئەمریکا بوەستێنرێن، ئەگەر نا لە بەرامبەردا بۆ پاراستنی هێزەکانیان هەرچی پێویست بێت دەیکەن. لە چەند هەفتەی رابردوودا بنکەکانی ئەمریکا لە عێراق و سووریا چەند جارێک کراونەتە ئامانج و لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگریی ئەمریکا باسی لەوەکرد بەهۆی هێرشەکانەوە بەڵێندەرێکی ئەمریکی گیانی لەدەستداوە و ٢١ هاوڵاتی ئەمریکیش بریندار بوون . پێستریش گروپی چەکداری "المقاومة الاسلامیة فی العراق" رایگەیاند، لە هێرشێکدا بنکەی هێزە ئەمریکییەکانیان لە گوندی خەزرای سەر بە پارێزگای دێرەزۆری رۆژئاڤای کوردستان بە ئامانج گرتوە.
هاوڵاتی رێبه‌ری ڕه‌وتی سه‌در داوای له لایه‌نگرانی كرد، بایكۆتی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكان بكه‌ن و رایگه‌یاند، بایكۆتكردنیان ده‌بێته هۆی دڵخۆشكردنی و بوغزاندنی دوژمنه‌كانی. بەرەبەیانى رۆژی 3ـی تشرينى دووەم لە سێیەم رۆژى دەستپێکردنى بانگەشەى هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگەکان، سەڵاح عوبێدى، گوتەبێژى موقتەدا سەدر پەیامێکى دەنگىی ئاراستەى لایەنگرانى ئەو رەوتە کرد. سەڵاح عوبێدى بە لایەنگرانی گوت، "ئاگادرى ئەوە بن؛ نابێت پەلکێش بن. دەنگ نەدەن بە کەس بە پاساوى نزیکى و دۆستایەتى، لەبەرئەوەى ئەمە دەتانبات بۆ رێرەوێک کە سەماحەتى موقتەدا سەدر نایەوێت." بەشدارینەکردنى رەوتى سەدر لە هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگەکان ئەگەر زۆرە رێژەى بەشداریکردن بە ڕێژەی 7% کەمبکاتەوە، بەتایبەت لە 11 پارێزگا زۆرینە شیعەنشینەکەى عێراق. هاوکات موقته‌دا سه‌در رێبه‌ری ڕه‌وتی سه‌در له وه‌ڵامی پرسیارێكی لایه‌نگرانی سه‌باره‌ت به به‌شداریكردن له هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌ڵێت: "یه‌كێك له گرنگترین شته‌كان كه بنكه‌ی جه‌ماوه‌ری سه‌دری جیاده‌كاته‌وه، یه‌كڕیزی و گوێڕایه‌ڵی و دڵسۆزییه‌تی، ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه كه گه‌لان شانازی پێوه ده‌كه‌ن، ده‌بێت پابه‌ند بن به چاكسازی ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر موقته‌دا سه‌دریش بمرێت". دەشڵێت، "به‌شداریكردنتان له‌گه‌ڵ گه‌نده‌ڵكاران زۆر دڵته‌نگم ده‌كات، بایكۆتی هه‌ڵبژاردنه‌كانتان شتێكه دڵخۆشم ده‌كات و دوژمنانیش ده‌بوغزێنێت، شه‌رعیه‌تی هه‌ڵبژاردن له ئاستی نێوده‌وڵه‌تی و ناوخۆدا كه‌مده‌كاته‌وه، هه‌روه‌ها هه‌ژمونی خه‌ڵكی گه‌نده‌ڵ و وابه‌سته به‌سه‌ری عێراقی خۆشه‌ویستمان كه‌مده‌كاته‌وه". موقته‌دا سه‌در راشیگه‌یاندووه كه "دۆخی جیهانی و ناوچه‌یی كاریگه‌ری له‌سه‌ر بارودۆخی عێراق هه‌یه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت به‌رده‌وام وریا و ئاماده بین، وه‌ك چۆن دوژمن له عێراقی ئێمه و پیرۆزییه‌كانماندا هه‌یه، بۆیه تكایه هۆشیار بن". کاتێک رەوتى سەدر لەم هەڵبژاردنە بەشدار نابێت، نزیکەى یەک ملیۆن دەنگدەر کەم دەکات، واتە لەو 16 ملیۆن کەسەى مافى دەنگدانیان هەیە بۆ هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى پارێزگەکان، بەشدارى لە هەڵبژاردن بەڕێژەی لایەنی کەم 7% کەمدەکاتەوە، راوێژکارى یاسایی کۆمیسیۆن دەڵێت، "هۆکارەکەى دۆخى گشتى و سیاسییە."
هاوڵاتی له نوێترین وه‌ڵامدا بۆ زنجیره‌یه‌ك هێرش بۆسه‌ر هێزه‌كانی له سوریا و عێراق، ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا هێرشی ئاسمانی بۆسه‌ر دامه‌زراوه‌كانی سه‌ر به ئێران له سوریا ئه‌نجام دا. وەزیری بەرگری ئەمەریکا لوەید ئۆستن لە بەیاننامەیەکدا وتی، هێرشەکان دامەزراوەیەکی مەشقییان لە نزیک شاری ئەلبو کەمال و حەشارگەیەکییان لە نزیک شاری مەیادین کردووەتە ئامانج و بایدن فەرمانی بە هێرشە ئاسمانییەکان کردووە. ئۆستن وتی " سەرۆک هیچ ئەرکێکی سەرەکیتری نیە لە پارێزراویی سەربازانی ئەمەریکا، هەروەها فەرمانی بە کارەکەی ئەمڕۆ کردووە بۆ ئەوەی ڕوونی بکاتەوە کە ئەمەریکا بەرگری لە خۆی و سەربازەکانی و بەرژەوەندییەکانی دەکات." بەپێی زانیارییەکان هێرشه ئاسمانییه‌كان كامپێكییان كردووه‌ته ئامانج له ناوچه‌یه‌كی ڕۆژئاوای ئه‌لبو كه‌مال له دێره‌لزوور كه له‌لایه‌ن گروپه چه‌كداره‌كانی سه‌ر به ئێرانه‌وه به‌ڕێوه‌براوه. هەروەها هێرشه‌كه‌ی دیكه له نزیك پردێكی نزیك شاری مه‌یادین بووه، له نزیك سنووری عێراق و شوێنی سه‌ره‌كی گروپه چه‌كداره‌كانی سه‌ر به ئێران. هێرشەکە سێیەمین هێرشی ئاسمانی ئەمەریکایە لە 26 ی مانگی 10 ەوە، لە کاتێکدایە کە ئەمەریکا هەوڵی سەرکوتکردنی شەپۆلی هێرشی فڕۆکە بێفڕۆکەوان و ڕۆکێتەکان دەدات دژی هێزەکانی ئەمەریکا لە سوریا و عێراق، کە هەموویان بەهۆی جەنگەکەی نێوان ئیسڕائیل و حەماسەوە دروست بوون. ئێران و لایەنگرەکانی دەڵێن ئەمەریکا بەرپرسیارێتی هەیە لە جەنگەکەی ئیسڕائیل دژی حەماس، کە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی لێدەکرێت. جێگەیباسە له‌م چه‌ند هه‌فته‌یه‌ی ڕابردوودا لانیكه‌م 40 جار هێرش كراوه‌ته سه‌ر هێزه‌كانی ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانان له عێراق و سوریادا له‌لایه‌ن گروپه چه‌كدارییه‌كانی سه‌ر به ئێرانه‌وه. لانیكه‌م 45 سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكایی بریندار بوون به‌ڵام برینه‌كانییان سووك بووه. ئه‌مریكا 900 سه‌ربازی له سوریادا هه‌یه و 2500 سه‌ربازی دیكه‌ی له عێراقدا هه‌یه، ئه‌ركی ئه‌و هێزانه مه‌شق و ڕاهێنانه به هێزه ناوخۆییه‌كان كه هه‌وڵی ڕێگریكردن ده‌ده‌ن له دووباره سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی ڕێكخراوی داعش.
هاوڵاتی محەممەد شەریفی موقەدەم، بەڕێوەبەری سەندیکای پەرەستاران لە ئێران، رۆژی یەکشەممە ١٢ی تشرینی دووهەم نیگەرانی خۆی لە ژمارەی کەمی پەرەستار لە ئێران و نەخۆشخانەکانی ئێران راگەیاند و وتی :" بەدڵنیاییەوە نەخۆشەکان بە هۆی نەبوونی پەرەستار دەمرن". تیشی :" ئەگەر هاوڵاتییەکان ناڕەزایەتی دەرنابڕن و بێدەنگن ٢ هۆکاری هەیە، یان ئەوەیە ناوشیارن یان ئەوەیە بەهۆی هەژارییەوە کەم و کوڕییەکانیان قبووڵە". هاوکات بەڕێوەبەری سەندیکای پەرەستارەکان نیگەرانی خۆی لە کۆچی بەردەوامی پەرەستارەکان بۆ دەرەوەی وڵات دەربڕێ و وتی :" هەموو ساڵێک زیاتر لە ٣ هەزار پەرەستاری خاوەن ئەزموون وڵات بەجێ ئەهێلن و روو ئەکەنە وڵاتانی دەرەوە بۆ کارکردن، لە کاتێکدا وەزارەتی تەندروستی جێگەکەیان پڕ ناکاتەوەو ژمارەیەکی کەمتر دائەمەزرێنێت". شەریفی موقەدەم هەروەها وتی :" بڕیار بوو لە ماوەی ساڵەکانی ٢٠٢٠ بۆ ٢٠٢٣ ، زیاتر لە ١٢ هەزار پەرەستار دابمەزرێن، بەڵام ئەم پرۆسەیە هێشتا تەواوو نەبووەو وەک بە پێی ژمارەی دانراو پەرستار دانامەزرێنن کە دەبێت هەموو ساڵێک ٣ هەزار پەرەستار دابمەزرێت". لە ساڵانی رابردوودا بەشێکی زۆر لە پزیشک و پەرەستارەکان لە ئێران بۆ دۆزینەوەی دەرفەتی باشتری کار، روویان لە وڵاتانی رۆژئاوایی کردووەو ئەڵمانیا یەکێک لەو وڵاتانەیە کە زۆرترین پەرەستار و دکتۆری ئێرانی رووی تێ ئەکەن. پەرەستارەکان لە ئێران لە ئاستی ژیانیان ناڕازین و لەخوارەوە بوونی نرخی تمەنی ئێرانی بەرامبەر بە دۆلار و یۆرۆ، هۆکاری کۆچی پەرەستارەکانە.
هاوڵاتی لەگەڵ توندتر بوونەوەی رووبەڕوو بوونەوەی سەربازی لە باشووری لوبنان، حەسەن نەسروڵڵا رێبەری حیزبوڵڵای لوبنان، رۆژی شەممە ١١ی تشرنی دووهەم رایگەیاند، حیزبوڵڵای لوبنان کەڵكی لە کۆمەڵێک چەکی نوێ وەرگرتووە بۆ هێرش بۆ سەر ئیسرائیل. حەسەن نەسروڵڵا لە دووهەمین وتاردانی تەلەفیزیونیدا لە سەرەتای جەنگی غەزەوە وتی :" حیزبوڵڵا لە باشووری لوبنان، خۆی بەهێزکردووەو جۆر و ژمارەی چالاکییەکانی زیاتر و ئامانجدارتر کردووەو چەکی نوێی بەکارهێناوە". نەسروڵڵا وتی ، حیزبوڵڵا بۆ یەکەمجار مووشەکی بورکانی بەکارهێناوە کە ئەتوانێت کێشی ٣٠٠ بۆ ٥٠٠ کیلۆگرام هەڵبگرێت. هەروەها بۆ یەکەمجار بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان هێرش کراوەتە سەر قووڵایی خاکی ئیسرائیل و فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانەکان توانیویانە بگەنە شارەکانی حەیفا، عەکا وسەفەد لە باکووری ئیسرائیل. هاوکات چەند خولەک دوای وتاردانی حەسەن نەسروڵڵا، یوئاڤ گاڵانت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل هەڕەشەی لە حیزبوڵڵا کرد و وتی ئەگەر حیزبوڵڵا بچێتە جەنگێکی تەواوەوە لەگەڵ ئیسرائیل، هەموو لوبنان وەک غەزە وێران ئەکات. گاڵات لە وتاردانێکدا بۆ سەربازە ئیسرائیلییەکان وتی :" ئەگەر حیزبوڵڵای لوبنان وەها هەڵەیەک بکات، یەکەم کەسەکان کە دەبن بە قوربانی و ئەبێ تێچووی ئەم جەنگە بدەن هاوڵاتیانی لوبنانین". ئەم هەڕەشانە لە کاتێکدایە کە هێرش بۆ سەر هاوڵاتیانی مەدەنی بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان تاوانی جەنگیە. وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە درێژەی هەڕەشەکانیدا وتی :" ئێمە ئەو کارەی ئێستە لە غەزە جێبەجێی ئەکەین، ئەتوانین لە بەیرووتیش وەها بکەین". ئیسرائیل بەوە تاوانبار ئەکرێت کە هاوشانی حەماس یاسا نێونەتەوەییەکانی پێشێلکردووەو تۆمەتی تاوانی جەنگی بەرامبەر بە غەزە ئەدرێتە پاڵ.
هاوڵاتی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیراینی ئیسرائیل، رایگەیاند بەهیچ شێوەیەک ئاگربەست رانەگەیەنن و تەنانەت بۆ لەناوبردنی حەماس دژی هەموو جیهان دەوەستن. لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا بنیامین ناتانیاهۆ لەسەر داواکاری ئاگربەست کە چەند رۆژێکە لەلایەن چەندین وڵاتەوە داوا دەکرێت وتی، "هیچ ئاگربەستێک نابێت هەتا بارمتەکان نەگەڕێنەوە، ئێمە تا ئەرکەکەمان کۆتایی نەیەت ناوەستین، هیچ جێگرەوەیک بۆ سەرکەوتن نییە، ئێمە حەماس تێکدەشکێنین و بارمتەکانمان دەگەڕێنینەوە." لە چەند رۆژی رابردوودا فشارێکی نێودەولەتی لەسەر ئیسرائیل دروستبووە بۆ راگەیاندنی ئاگربەست بەتایبەتی کاتێک کە بەهۆی بۆردومانی وڵاتەکەوە زیاتر لە 11 هەزار کەس لە غەززە کوژراون. هەرچەندە ئەمریکا پشتیوانی سەرسەختی ئیسرائیلە بەڵام دوێنێ هەیینی ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، نەیشاردەوە کە "مەدەنی زۆر زۆر لە غەززە کوژراون." هاوکات ئەمڕۆ شەممە ئیمانیۆل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، داوای ئاگربەستی لە ئیسرائیل کرد و رایگەیاند "ئەمڕۆ خەڵکی مەدەنی بۆردومان دەکرێن، ئەم ژن و منداڵ و خەڵکە بەتەمەنانە بۆردومان دەکرێن و دەکوژرێن، ئەمە هیچ هۆکار و شەرعیەتێکی نییە." ئەمڕۆ لە لوتکەی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەب لە ریازی پایتەختی سعودیە کە بە بەشداری 57 وڵات بەرێوەچوو بەیاننامەیەکی هاوبەش بڵاوکرایەوە و تێیدا داوای کۆتایهێنان بە بۆردومان و گەماردۆدانی غەززە کرا لەگەڵ گەمارۆ خستەنەسەر فرۆشتنی چەک بە ئیسرائیل و راگەیاندنی ئاگربەست. ناتانیاهۆ لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەیدا وەڵامی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەبی دایەوە و وتی، "دەبێت دژی حەماس بوەستن، ئەو رێکخراوە تیرۆرستییە تەنها کارەسات و خوێنرشتن و هەژاری بۆ غەززە دەستبەر کردووە." سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وەڵامی سەرۆکی فەرەنساشی دایەوە و رایگەیاند کە ماکرۆن "هەڵەیەکی ئەخلاقی" کردووە و هیچ فشارێکی نێودەوڵەتی و بەڵگەی هەڵە لەسەر سەربازانی ئیسرائیل کاریگەری ناخاتە سەر مافی ئیسرائیل بۆ بەرگری کردن لەخۆی. لە بەشێکی تری قسەکانیدا بنیامین ناتانیاهۆ وتی، "ئەگەر پێویست بکات دژی هەموو جیهان دەوەستینەوە" لەپێناو لەناوبردنی حەماس.
هاوڵاتی موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتی سەدر، داوا لە وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی دەکات بایکۆتی تەواوەتی ئیسرائیل بکرێت و سوپاکانیان بخرێتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. موقتەدا سەدر لە بەیاننامەیەکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ستایشی بەیاننامەکەی ئەمڕۆی لوتکەی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەب کرد کە پەیوەست بوو بە دۆخی غەززەوە. ئەمڕۆ لە لوتکەی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەب لە ریازی پایتەختی سعودیە بە بەشداری 57 وڵات بەرێوەچوو بەیاننامەیەکی هاوبەش بڵاوکرایەوە و تێیدا داوای کۆتایهێنان بە بۆردومان و گەماردۆدانی غەززە کرد لەگەڵ گەمارۆ خستەنەسەر فڕۆشتنی چەک بە ئیسرائیل. موقتەدا سەدر چەند داواکارییەکی ئاراستەی لوتکەکە کرد کە دیارترینیان ئەمانەن: راگه‌یاندنی دۆخی ئاماده‌باشی بۆ سوپای ئیسلامی و عه‌ره‌بی ئه‌گه‌ر غه‌ززه بكه‌وێت، ئه‌وه كۆتایی بۆ ئه‌وانی دیكه ده‌بێت، بایكۆتی ئابوری هه‌مه‌لایه‌نه‌ی ئیسرائیل، داخستنی باڵیۆزخانه‌كانی ئیسرائیل و به‌تاوان هه‌ژماركردنی ئاساییكردنه‌وه‌ی پەیوەندی بۆ هه‌مو وڵاتانی عه‌ره‌بی و ئیسلامی، هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی وشه‌ی توند له دژی ئه‌و وڵاتانه بكرێت كه پشتیوانی له ئیسرائیل ده‌كه‌ن، به‌تایبه‌ت ئه‌مریكا كه گه‌وره‌ترین پشتیوانه به هه‌ڕه‌شه‌ی داخستنی بنكه سه‌ربازییه‌كانیان له وڵاتانی ئیسلامی و عه‌ره‌بی و لەگەڵ چەند داواکارییەکەی تر.
هاوڵاتی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆککۆماری ئێران لە لوتکەی ئیسلامی-عەرەبی لە سعودیە رایگەیاند، ئەمریکا پشتگیری ئیسرائیل دەکات لە کوشتنی زیاتری خەڵکی غەززە و رێ نادات ئاگربەست ربگەیەنرێت. لەمیانی وتارێکدا لە لوتکەی ئیسلامی عەرەبی لە ریازی پایتەختی سعودیە کە بۆ بارودۆخی غەززە سازکرابوو، ئیبراهیم رەئیسی وتی، "دەبێت بۆردومانی کوێرانەی غەززە کۆتایی بێت و پێویستە تەواوی جیهانی ئیسلامی یەکگرتووبن و لەرێی یەکگرتوویییەوە دەتوانین ئەم کیشەیە چارەسەر بکەین." لەسەر هەڵوێستی ئەمریکا، سەرۆککۆماری ئێران دەڵێت، "لە نەتەوە یەکگرتووەکان ئەمریکا پشتگیری ئیسرائیل دەکات و ڤیتۆ لەسەر ئەو پێشنیازەیاسایانە دەدات کە رێ دەگرن لە کوشتنی خەڵکی فەڵەستین، ئەمریکا رێی خۆشکردووە بۆ ئیسرائیل بۆردومانی زیاتر بکات و خەڵک زیاتر بکوژێت." لەسەرەتایی جەنگەوە ئەمریکا پشتگیری خۆی بۆ ئیسرائیل دەربڕیووە و بەرپرسانی واشنتن رایانگەیاندووە دژی ئاگربەستن بەهۆی ئەوەی لە "بەرژەوەندی" حەماسە، بەڵام لەگەڵ راگرتنی شەڕن بەشێوەیەکی کاتی بۆ مەبەستی مرۆیی
هاوڵاتی بەرێوبەری نەخۆشخانەی شیفا لە غەززە رایگەیاند، سوپای ئیسرائیل چواردەوری نەخۆشخانەکەیان داوە و هەر کەسێک بجوڵێت تەقەی لێدەکەن، دەشڵێت، هەموان چەند خولەکێک لە مردن دوورن و هەر خولەکێک نەخۆشێک دەمرێت، تەنانەت منداڵانی ناو شوشەش. محەممەد ئەبو سەلمییە، بەرێوبەری نەخۆشخانەی شیفا لە غەززە باس لە دۆخی خراپی نەخۆشخانەکەی دەکات و دەڵێت، نەخۆشخانەی شیفا دەورە دراوە بە سەربازی ئیسرائیلیی و ناهێڵن کەس بجوڵێت، تەنانەت ئەگەر هەر کەسێک بجوڵێت تەقەی لیدەکرێت. "خەڵک لەناو نەخۆشخانەکە دەمرن، نەخۆشەکان خولەک لەدوای خولەک دەمرن و قوربانی و بریندارەکانیش لە سەرەمەرگدان، تەنانەت منداڵانی ناو شووشەش"، محەممەد ئەبو سەلیمە وای وت. چەند رۆژێکە لە نزیک نەخۆشخانەکانی غەززە شەڕ و پێکدادان لەنێوان حەماس و سوپای ئیسرائیل زیادیکردووە و چەند نەخۆشخانەیەک بە سەربازانی ئیسرائیل دەورە دراون بەتایبەتی نەخۆشخانەکانی شیفا و ناسر رانتیسی و قودس. بەرێوبەری نەخۆشخانەی شیفا لەسەر خراپی دۆخی نەخۆشخانەکە باسی لەوە کرد، "کارەبا، ئینتەرنێت، ئاوی خواردن و پیداویستی پزیشکی نییە، بەتەواوی لە جیهانی دەرەوە دابڕاوین، چەند خولەکێکی کەم لە مردنەوە دوورین. هاوکات د.محەممەد ئەبو موغەسیب، لە رێکخراوی پزیسکانی بی سنووری لە غەززە، بە بی بی سی بەریتانی راگەیاندووە، ئەگەر ئاگربەست رانەگەیەنرێت یان پێداویستی پزیشکی نەگات بە نەخۆشخانەکان، "هەموو ئەو نەخۆشخانەی ماون دەمرن و نەخۆشخانەکانیس دەبن بە گۆڕستان." تا ئێستا زیاتر لە 11 هەزار کەس بەهۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە لە غەززە کوژراون و لە چەند رۆژی رابردوودا بۆردومان بۆ سەر نەخۆشخانەکان زیادیکردووە، بەجۆرێک کە ئێستا فشاری نێودەوڵەتی دەکرێتەسەر ئیسرائیل تا بۆردومانەکانی بوەستێنێت.
هاوڵاتی ئیمانیۆن ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، رایگەیاند ئەوەی ئێستا ئیسرائیل دەیکات لە بۆردومانکردن "هیچ پاساوێکی" نییە و دەبێت کوشتنی ژن و منداڵ رابگرێت. لە چاوپێکەوتنێکی تایبەتدا ئیمانیۆل ماکرۆن لە کۆشکی ئیلیزێ لە پاریس وتی، "ئەمڕۆ خەڵکی مەدەنی بۆردومان دەکرێن، ئەم ژن و منداڵ و خەڵکە بەتەمەنانە بۆردومان دەکرێن و دەکوژرێن، ئەمە هیچ هۆکار و شەرعیەتێکی نییە و داوا لە ئیسرائیل دەکەین ئەمە رابگرێت." سەرۆکی فەرەنسا باسی لەوەشکرد، وڵاتەکەی بەروونی "ئیدانەی" کارە "تیرۆرستییەکانی" حەماس دەکات لە غەززە و دان بەوەدا دەنێت کە ئیسرائیل مافی خۆیەتی بەرگری لە خۆی بکات، بەڵام جەختی لەوەش کردووە کە "دەبێت بۆردومانەکان بوەستێت." لە سەرەتایی جەنگەوە فەرەنسا، ئەمریکا، بەریتانیا و وڵاتانی تری رۆژئاوا پشتگیری خۆیان بۆ ئیسرائیل دەربڕیووە و مانگی رابردوو ماکرۆن یەکێک بوو لەو سەرکردانەی سەردانی ئیسرائیلی کرد بۆ دەربڕینی پشتگیری بۆ وڵاتەکە. ئیمانیۆل ماکرۆن لەکاتی پرسیارکردن لەوەی ئاخۆ دەیەوێت ئەمریکا و بەریتانیاش هاورای ئەم بن و داوای ئاگربەست بکەن، وتی: هیوام وایە وا بکەن." تا ئێستا بەهۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە زیاتر لە 11 هەزار کەس لە فەڵەستین کوژراون و نەتەوە یەکگرتووەکانیش دەڵێت لە ئێستادا ژیانی منداڵانی غەززە "لەسەر پەتێک بەندە."
.jpg)
هاوڵاتی بەبەشداری سەرۆککۆماری عێراق سبەینێ کۆبوونەوەی نائاسایی لوتکەی کۆمکاری عەرەبی تایبەت بە دۆخی کەرتی غەززە لە سعودیە بەڕێوەدەچێت. وڵاتانی کۆمکاری عەرەبی سبەینێ لە ڕیازی پایتەختی سعوودیە کۆدەبنەوە و بڕیار لەبارەی جەنگی نێوان غەزە و ئیسرائیل دەدەن و پرسێکی دیکەش، پەیوەستە بە ئاوارەکانی فەلەستین و دابەشکردنی بەسەر وڵاتەکاندا کە پێشنیازی وڵاتانی جی حەوتە گفتوگۆی لەبارەوە بکرێت. ئەمینداریەتی گشتی کۆمکاری عەرەبی بڵاوی کردەوە، سبەینێ شەممە لە ڕیازی پایتەختی عەرەبستانی سعوودیە، کۆبوونەوەیەکی نائاسایی لەسەر ئاستی سەرۆکی وڵاتانی ئەندام لە کۆمکاری عەرەبی بەڕێوە دەچێت، و تەوەری سەرەکی کۆبوونەوەکەش گفتوگۆ کردنە لەبارەی دۆخی کەرتی غەزە، کە ماوەی ٣٥ ڕۆژە لەلایەن سوپای ئیسرائیلەوە بۆردوومان دەکرێت. سام زەکی، یاریدەدەری سکرتێری گشتی کۆمکاری عەرەبی رایگەیاند، لە کۆبوونەوەکەدا رەشنووسێک کە لەلایەن ئەنجومەنی کۆمکاری عەرەبییەوە ئامادەکراوە، دەخرێتە بەردەم سەرۆکانی وڵاتانی عەرەبی تایبەت بە شەڕی کەرتی غەززە و دواتر لە کۆتایی کۆبوونەوەکەدا، رەشنووسەکە بڵاودەکرێتەوە، کە بریتی دەبێت، لە ھەڵوێستی وڵاتانی عەرەبی لەسەر شەڕی کەرتی غەززە و پشتیوانیکردنی گەلی فەڵەستین و ئیدانەکردنی ھێرشەکانی ئیسرائیل. لە لایەکی دیکەوە لە دوایین کۆبوونەوەی سەرۆکی وڵاتانی (ئەمریکا، فەرەنسا، بەریتانیا، هۆڵەندا و کۆریای باشوور) پێشنیازیان کردووە، دانیشتووانی غەزە بەسەر وڵاتانی (میسر، عێراق، ئوردن و لیبیا) دابەش بکرێت و لەوێ نیشتەجێ ببن تا کۆتایی هاتنی جەنگ، بەڵام ئەم هەنگاوە ناڕەزایەتی ئەو وڵاتانەی لێکەوتەوە و کە ئاوارەکردنی خەڵکی فەلەستینیان بە هێڵی سوور ناوبرد و داوا دەکرێت ئاگر بەست ڕابگەیەنرێت و هاوکارییە مرۆییەکان، بگاتە دەست هاووڵاتییان و ژیانی ژن و منداڵەکان بپارێزرێت. بە پێی زانیارییەکانی میدیا عەرەبییەکان، ئەم هەنگاوە کە ناڕەزایەتی لێکەوتووەتەوە لە کۆبوونەوەی سبەینێ گفتوگۆی لەبارەوە دەکرێت و هەڵوێستی سەرۆکی وڵاتانی بەشدار لە کۆمکاری عەرەبی وەردەگیرێت.
هاوڵاتی رۆژی ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، عەلی خامنەیی رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران لەگەڵ باڵیۆزی وڵاتانی ئیسلامی و بەرپرسانی باڵای حکومەتی ئێران کۆبووەوە. لەو دیدارەدا عەلی خامنەیی رەخنەی توندی لەو وڵاتە ئیسلامییانەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گرت کەدەیانەوێت پەیوەندییان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی بکەنەوە. ئەم نیگەرانیانەی خامنەیی دوای ئەوە هات کەچەندین وەزیری ئیسرائیل سەردانی سعودیەیان کردو نزیکبوونەوەی پەیوەندی نێوان سعودیەو ئیسرائیل بەسەرکردایەتی ئەمریکا چووە قۆناغێکی نوێوەو ئەگەری ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان زۆرتر بوو. خامنەیی لەدیدارەکەدا هێرشی تووندی کردەسەر ئەو وڵاتە ئیسلامییانەی کەهەوڵی ئاساییبوونەوەی پەیوەندییان دەدەن لەگەڵ ئیسرائیل و بە «قومار لەسەر گای دۆڕاو» وەسفیکردو وتی کەئەم پەیوەندییە سەرکەوتوو نابێت. «لاوانی فەلەستینی و بزووتنەوەی دژە داگیرکاری و دژە زوڵم لەفەلەستین ئەمڕۆ لەهەموو رۆژێک زیندووتر و ئامادەترن. بەئومێدی خوا ئەم بزووتنەوەیە بەئەنجام دەگات و وەک چۆن ئیمامی گەورەمان (خومەینی) رژێمی داگیرکەری ئیسرائیلی بەشێرپەنجە ناوبردبوو، ئەم رژێمە بەدەستی خودی خەڵکی فەلەستین و هێزەکانی بەرگری لەناوچەکە لەناودەچێت». دوای چوار رۆژ لەم قسەیە ، لەڕۆژی ٧ی تشرینی یەکەم، بزووتنەوەی حەماس وەک بزووتنەوەیەکی نزیک لەئێران، هێرشی کردەسەر ئیسرائیل و کۆنسێرتێکی میوزیک لەنزیک سنورەکانی غەزەو بەهۆیەوە زیاتر لەهەزارو ٤٠٠ کەس کوژران و بەوتەی بەرپرسانی ئیسرائیلی ٢٣٠ کەس بەبارمتەگیراون. هەرچەند چوار کەس لەبارمتەگیراوەکان دواتر ئازادکران و حەماسیش رایگەیاندووە نزیک بە ٦٠ کەس لەوانەی بەبارمتە گیراون بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر غەزە کوژراون. لەدوای هێرشەکەی حەماس، بەرپرسانی ئیسرائیل توڕەییان گەیشتە ترۆپک و بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، رایگەیاند «دۆزەخیان بەسەردا دەبارێنین.» دوای مانگێک لەم رووداوانە، بەهۆی بۆردومانی بەردەوامی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەزە، زیاتر لە ١٠ هەزار کەس کوژراون کەنزیکەی چوار هەزار کەسیان منداڵن. رێکخراوە مرۆییەکان ئەم هێرشانەی ئیسرائیل بە «تاوان» وەسف دەکەن و دەڵێن پیویستە دەستبەجێ ئاگربەست رابگەیەنرێت و هاوکاری مرۆیی بنێردرێت بۆ غەزە، ئەمە سەرەڕای هەڵگرتنی ئەو ئابڵوقەیەی لەسەر ئاوو کارەبا و سووتەمەنی غەزە دانراوە لەلایەن ئیسرائیلەوە. هاوکات وڵاتە عەرەبییەکانیش داوای ئاگربەست دەکەن و هێرشەکانی ئیسرائیل بە «کۆمەڵکوژی» ناودەبەن، بەڵام ئیسرائیل سوورە لەسەر ئامانجەکەی خۆی کەوەک ناتانیاهۆ دەڵێت دەبێت حەماس «لەناو ببەین». رۆژێک پێش هێرشە گەورەکەی حەماس لە ٧ی مانگی رابردوو، ماڵپەڕی تابناک سەر بەسوپای پاسداران، پۆستەرێکی بڵاوکردەوە بەئاڵای حەماس و حزبوڵڵای لوبنانەوەو نووسی، «نصر من اللە و فتح قریب – سەرکەوتن لەخواوەیەو نزیکە». پێش بڵاوکردنەوەی هەواڵەکە لەماڵپەڕو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی سەر بەحەماس، ماڵپەڕی تەسنیم سەر بەسوپای پاسداران هەواڵی ئەم هێرشەی بڵاوکردەوە. ئێوارەی ئەو رۆژەی کە هێرشەکە کرایەسەر ئیسرائیل، لەزۆربەی گۆڕەپان و شارە گەورەکانی ئێران وەک ئیسفەهان و تاران و شیراز، ئاگری خۆشی کرایەوەو سروودی خۆشی لێدراو لەتەلەفیزیۆنە فەرمییەکانی ئێرانەوە وەک سەرکەوتنی گەورە باسی لێکرا. تەلەفیزیۆنەکان بەشێکی زۆر لەبەرنامە ئاساییەکانی خۆیان راگرت و خەریکی شادی و خۆشی بوون و وەک سەرکەوتنی گەورە باسیان کرد. رۆژی ٩ی تشرینی یەکەم، حسێن ئەمیرعەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران لەکۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ ئەوەی پشتیوانی خۆی بۆ بزووتنەوەی حەماس و هێرشی ئەو بزووتنەوەیە بۆ سەر ئیسرائیل دەربڕی، رایگەیاند ئەوان ئاگاداری هێرش بۆ سەر ئیسرائیل نەبوون و حەماس سەربەخۆیانە ئەو کارەی کردووە. رۆژی ١٧ی تشرینی یەکەم، ماڵپەڕی بی بی سی فارسی راپۆرتێکی دەربارەی یارمەتییە ئابوورییەکانی ئێران بۆ حەماس بڵاوکردەوە. لەو راپۆرتەدا کۆماری ئیسلامی وەک گەورەترین پشتیوانی ئابووری حەماس ئاماژەی پێدراوەو قەتەر وەک دووەم پشتیوانی ئابووری ئەو بزووتنەوەیە ناوی براوە. لەو راپۆرتەی بی بی سی-دا ئاماژە بەلێدوانەکانی پێشتری کۆماری ئیسلامی دراوە سەبارەت بەپشتیوانیکردن لەحەماس و ئەو بزووتنەوەیە. بی بی سی ئاماژەی بەم وتەیەی عەلی خامنەیی داوە کە رۆژی ٣/٢/٢٠١٢ لەوتاری نوێژی هەینیدا وتوویەتی، «لەپرسی پەیوەند بەدژایەتیکردنی ئیسرائیلدا ئێمە شوێن پەنجەمان دیاربوو، ئەنجامەکەشی سەرکەوتن بوو لە جەنگی ٣٣ رۆژەو سەرکەوتنی جەنگی ٢٢ رۆژە بوو. لە ئێستا بەدواوەش، لەهەرکوێ، هەر نەتەوەیەک، یان گروپێک دژی رژیمی زایۆنیستی بێت و دژیان بوەستێتەوە، ئێمە لەپشتیان دەبین و یارمەتییان دەدەین و لەکەسیش ناترسین بەئاشكرا پشتیوانی دەکەین و ئەمەش قسەی ئێمەیە». عەلی خامنەیی چەند ساڵ دواترو رۆژی ١٥ی تشرینی دووهەمی ٢٠١٩، لەپەیوەند لەگەڵ یارمەتی گەیاندن بەفەلەستین و دژایەتی لەگەڵ ئیسرائیل لەوتاری نوێژی هەینیدا وتی، «ئێمە پشتیوانیمان لەفەلەستین کردووە، یارمەتیمان داون. هەر بەردەوامین لەیارمەتی گەیاندن پێیان، لەکەس شەرم ناکەین و نایشارینەوە. دەبێ هەموو وڵاتانی ئیسلامی و هەموو دونیای ئیسلام یارمەتی فەلەستین بدەن». ئەم یارمەتی گەیاندنە بەحەماس هیچکات شاراوە نەبووەو ماوەیەک لەمەوپێش و دوای رووداوەکانی ئەم دواییانە، بەرپرسی لیژنەی پەیوەندییە دەرەکییەکانی کۆنگرێسی ئەمریکا رایگەیاند :» ئێران لەمێژەو چەندین ساڵە یارمەتی حەماس دەدات و هێزەکانیان لەلایەن ئێرانەوە ر‌اهێنانیان پێدەکرێت». رۆژی ١٤ی تشرینی یەکەم، واتە دوای هەفتەیەک لەهێرشە چاوەڕواننەکراوەکەی حەماس، حسێن ئەمیر عەبدوڵڵاهیان، وەزیری دەرەوەی ئیران، هەڕەشەی لەئیسرائیل کردو وتی :» ئەگەر ئیسرائیل هێرشەکانی خۆی بۆ سەر کەرتی غەزە رانەگرێت، دەستمان لەسەر پەلەپیتکەی چەکەکانمانە». بەڵام چەند کاتژمێر دواتر، نوێنەری ئیران لەنەتەوەیەکگرتووەکان، زمانی جەنگخوازانەی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی نەرمتر کردەوەو دڵنیاییدا بەوڵاتان کەهێزی سەربازی وڵاتەکەی تەنها ئەو کاتە دەست وەردەدات لەناکۆکییەکانی کەرتی غەزە کە ئیسرائیل هێرش بکاتەسەر بەرژەوەندی یان هاووڵاتیانی ئێرانی. ئەمە وەک پاشەکشەی بەرپرسانی ئێران لێکدرایەوەو ژمارەیەک لەبەرپرسانی ئێرانی لەگفتوگۆ لەگەڵ رویتەرز ئەم جیاوازی رادەربڕینەیان وەک سەرلێشێواوی بەرپرسانی ئێران لێکداوەتەوە. بەرپرسانی فەرمی ئێران، بەمەرجێک ناویان نەبرێت لەڕاپۆرتێکی رۆیتەرز دەڵێن، ئەم خۆبەدوورگرتنەی ئێران لەجەنگ، دەتوانیت زیان بەستراتیژی ٤٠ ساڵەی ئێران بگەیەنێت بەوەی دەیەوێت ببێت بەگەورەترین هێزی ناوچەکەو سەرکەوتنەکەیان بۆ گەیشتن بەم ئامانجە بخاتە دواوە. ئەو بەرپرسانە هەروەها باس لەوە دەکەن، ئەگەر ئێران راستەوخۆ بچێتە ئەم جەنگەوە کێشەی گەورەی بۆ دروست دەبێت، لەبەرئەوەی هەرچەشنە هێرشێکی سەربازی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل، ئەو وڵاتەی کە لەلایەن ئەمریکاو ئەوروپاوە پشتیوانی لێدەکرێت، زیانی گەورە بەئێران دەگەیەنێت و بەلەبەرچاوگرتنی قەیرانی ئابووری قووڵ لەئێران، ئەمە سەردەکێشێت بۆ ئەوەی ناڕەزایەتییەکان لەئێران دژ بەدەسەڵات پەرە بستێنێت. سێ بەرپرسی باڵای ئەمنی و ئاسایشی ئێران وتوویانە، لەئێستادا بەرپرسان و بڕیاردەرانی باڵای ئێران کۆکن لەسەر ئەوەی خۆیان دووربگرن لەوەی جەنگەکە زیاتر پەرەبستێنێ و هەوڵیان ئەوەیە لەڕێگای هێرشی زەمینی سنووردارەوە لەلایەن حزبوڵای لوبنانەوە بۆ سەر بنکەو شوێنە سەربازییەکانی ئیسرائیل و هێرشی بچووک و سنووردار بۆ سەر بنکەو بارەگاکانی ئەمریکا لەلایەن ئەو هێزو میلیشیایانەوە کەسەر بەئێرانن، زیان بە بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا بگەیەنن و لەئێستادا هەر بەوە رازی بن. لەدوای دەستپێکی جەنگی حەماس – ئیسرائیل پاش ٧ی تشرینی یەکەم، هێرشی هێزو میلیشیا چەکدارەکانی سەر بەکۆماری ئیسلامی بۆ سەر بنکەو بارەگاکانی ئەمریکا لەعێراق و سووریا زیاتر بووەو ئەمریکاش لەوەڵامدا چەند جار هێرشی کردووەتەسەر بنکەکانی ئەو هێزانەی سەر بەکۆماری ئیسلامین. بەپێی وتەی پاتریک رایدەر، وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا، لە ١٧ مانگی رابردووەوە ٣٨ جار هێرش کراوەتەسەر بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا لەسوریاو عێراق کەتێیدا ٤٥ کارمەندی ئەمریکی برینداربوون. لەسەردانەکەیدا بۆ عێراق لەڕۆژی یەکشەممەی رابردوو ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لەکۆبوونەوەیدا لەگەڵ سوودانی رایگەیاند کەئەمریکا بەهیچ شێوەیەک بێدەنگ نابێت بەرامبەر هەر هێرشێک بکرێتە سەر بنکەو بەرژەوەندییەکانی لە عێراق و سوریا. پیشتر و لەهەمان رۆژدا، نووسینگەی رابەری باڵای ئێران رایگەیاند، کە ئیسماعیل هەنییە، کەسی یەکەمی حەماس و وەفدەکەی لەگەڵ خامنەیی کۆبوونەتەوە. نووسینگەی عەلی خامنەیی بەبڵاوکردنەوەی چەند وێنەیەک لەکۆبوونەوەکە نووسیویەتی، «ئیسماعیل هەنییە لەم دیدارەدا راپۆرتی دوایین ئاڵووگۆڕەکانی غەزەو تاوانەکانی ئیسرائیل و هەروەها ئاڵوگۆڕەکانی کەرتی رۆژئاوای پێشکەش بە رابەری باڵای کۆماری ئیسلامی کرد. بەپێی ئەم راپۆرتە، عەلی خامنەییش جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کۆماری ئیسلامی سوورە لەسەر ئەوەی وەک هەمووکات یارمەتی بزووتنەوەی بەرگری فەلەستین دەدات. شارەزایانی سیاسی باس لەوە دەکەن، بە لەبەرچاوگرتنی هەڵوێستەکانی بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی و هەڵوێستی دژە ئیسرائیلی بوونی تاران، دژوارە بڕوا بەوە بکرێت ئێران دەستی نییە لەم جەنگەداو حەماس سەربەخۆیانە ئەم هێرشەی کردبێت، بەتایبەت دەرئەنجامی ئەم جەنگە لەئێستادا لانیکەم لەماوەیەکی کورتخایەندا، سعوودیەو ئیسرائیل لەیەکتر دووردەخاتەوە و ئەگەری ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لاواز دەبێت. ئیهۆد ئیلمێرت سەرۆک وەزیرانی پێشتری ئیسرائیل لەگفتوگۆیەکیدا لەگەڵ رادیۆ فەردا، کەوەرگێڕانی ئەم گفتوگۆیە پێشتر لەهاوڵاتی بڵاوکراوەتەوە، دەربارەی پلان و دەستتێوەردانی ئێران لەجەنگ و پشتیوانیکردنی حەماس لەوەڵامی پەیامنێری رادیۆ فەردادا وتی، «پێموایە تەنها پەیامێک کەدەتوانم بۆ ئەوانم هەبێت ئەوەیە نالۆژیکیانە ئەو کارتانەی بەدەستتانەوەیە بەکارینەهێنن. شەممەی رابردوو [مەبەست لێی ٧ی تشرینی یەکەمە] سەرکەوتنێکتان هەبوو. بەڵام ئێستا وەڵامی قورس دەبینن لەلایەن ئیسرائیلەوە. دۆخەکە لەوەی کەهەیە خراپتر مەکەن. لەبەرئەوەی ئەنجامێکی زۆر خراپ و تراژیدی و خوێناوی دەبێت بۆ هەر کەس کەبیەوێت دۆخەکە خراپتر بکات».
هاوڵاتی رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی بڵاویکردەوە گفتوگۆکان بەنێوەندگیری قەتەر بەردەوامن بۆ ئازادکردنی چەند بارمتەیەک لەلای حەماس لەبەرامبەر راگرتنی شەڕ بۆ ماوەی سێ رۆژ. بەپێی وتەی بەرپرسێک کە ئاگاداری گفتوگۆکانە و بە رۆژنامە ئەمریکییەکەی راگەیاندووە، بەپێی ئەو خاڵانەی دانوستانی لەسەر دەکرێت، حەماس 15 بارمتە ئازاد دەکات و ئیسرائیلیش بۆ ماوەی سێ رۆژ هێرشەکانی بۆ سەر غەززە رادەگرێت ئەمەش بۆ گەشتنی هاوکارییە مرۆییەکان بە غەززە و گواستنەوەی بارمتەکان بە سەلامەتی. چەند بەرپرسێکی تریش رێککەوتنەکەیان پشتراستکردووەتەوە، بەڵام ژمارەی ئەو بارمتانەیان نەوتووە کە ئازاد دەکرێن و بەشێک لەو بارمتانە ئەمریکین. بەپێی وتەی سوپای ئسیرائیل، حەماس 240 بارمتەی لایە دوای ئەوەی لە 7ی مانگی رابردوو لە هێرشە گەورەکەی بۆ ئیسرائیل بە دیلی گرتن. بەپێی راپۆرتەکەی نیویۆرک تایمز، وییلیام بێرنز، بەرێوبەری دەزگای سی ئای ئەی لە ئێستادا لە وڵاتەکانی کەنداوە هاوکاری دەکات لە رێککەوتنەکەدا، هاوکات قەتەریش وەک نیوەندگیرێک بوونی هەیە هەروەک چۆن لە پێشتریشدا ئەو کارەی کردووە لەکاتی ئازادکردنی چوار بارمتەکە لە مانگی رابردوو. باس لەوەش کراوە، لە چەند رۆژی رابردوودا ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و چەند بەرپرسێکی باڵای تری وڵاتەکە سەردانی چەندین وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەراستییان کردووە بۆ هەمان مەبەست و بە ئامانجی گەیشتن بە رێککەوتنێک بۆ راگرتنی شەڕ و ئازادکردنی چەند بارمتەیەک.
.png)
