ئیسرائیل باشترین کات بۆ هێرشکردنە سەر ئێران دیاریدەکات

پات ڕایدەر ووتەبێژى وەزارەتى بەرگرى ئەمریکا (پنتاگۆن) رایدەگەیەنێت ئەوان هیواخوازن شەر لەنێوان هێزەکانى هەسەدەو تورکیا لە باکورى سوریا(بەنداوى تشرین) کۆتایی پێبهێنرێت. لەکۆنگرەیەکى رۆنامەوانیدا، لەوەڵامى پرسیارى رۆژنامەنوسان سەبارەت بە سەرهەڵدانەوەى داعش، پات ڕایدەر ووتەبێژى وەزارەتى بەرگرى ئەمریکا (پنتاگۆن) وتى:  ئێمە دەمانەوێت گرژى و ئاڵۆزیەکان بەرەو کەمبوونەوە بچن، چونکە نامانەوێت سەرهەڵدانەوەی داعش یان ئەو هەلومەرجە ببینین کە ڕەنگە ببێتە هۆی سەرهەڵدانەوەی داعش لە سوریا. وتەبێژەکەى پنتاگۆن وتیشى : شەڕێکى سەخت لە باکورى سوریا (بەنداوى تشرین) هەیە لەنێوان هێزەکانی سوریاى دیموکرات و تورکیا یان ئەوهێزانەی سەر بە تورکیان، ئەمانەوێت کۆتایی پێبێت و ئاگربەست رابگەیەنرێت. وتەبێژی پنتاگۆن ئەوەشى خستەروو ئەرکی ئەوان وەک هێزەکانی ئەمریکا لە سوریا شکستپێهێنانی داعشە، وتى: من ئاگاداری ئەوەنیم هیچ گۆڕانکارییەک لەو ئەرکە رویدابێت. بەنداوی تشرین دەکەوێتە ناوچەی مەنبەج لە پارێزگای حەلەب لە سوریا لەسەر ڕووباری فورات ئامانجی بەرهەمهێنانی کارەبایە. ١١٥ کم لە حەلەبەوە دوورە و ٨٠ کم لە سنووری تورکیاوە دوورە. تێچووی پڕۆژەکە ٢٢ ملیار دۆلار بووە.

سەرۆکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانى عێراق، عەتوان عەتوانی، جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە ئەولەویەتەکانی بودجەی ساڵی 2025 بریتین لە دەستەبەرکردنی مووچە و خەرجییەکانی حوکمڕانی و هەموو ئەو شتانەی کە کاریگەرییان لەسەر ژیانی هاووڵاتیان هەیە. ئەمرۆ دووشەممە، نوسینگەی ڕاگەیاندنی سەرۆکی لیژنەی دارایی پەرلەمان لە ڕاگەیەندراوێکدا، ئاماژەی بەوەکردووە، کۆبوونەوەیەکی فراوانى لیژنەی دارایی پەرلەمان لەگەڵ ستافی باڵای وەزارەتى دارایی بەڕێوەچووە. مەبەستى کۆبونەوەکە، بۆ پێداچوونەوەو گفتوگۆکردن بووە لەسەر ژمارەیەک دۆسیەو بابەتی دارایی، پێداچوونەوە بە قەرزی گشتی لە وەزارەتی دارایی، فایلەکانی قەبارەی خەرجکردن و نەختینەی بەردەست، ڕێژەی کورتهێنانی بودجە کراوە. بەپێى راگەیەندراوەکە، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە بارودۆخی دارایی وڵات و ڕێگاکانی تێپەڕاندنی ئەو تەحەددایانەی ڕووبەڕووی سیاسەتی دارایی وڵات بووەتەوە، دوایین ئامادەکارییەکانی ئامادەکردنی خشتەی بودجەی ساڵی 2025، هەروەها میکانیزم و پلانەکانی دڵنیابوون لە دابینکردنی دارایی مووچە و خەرجییەکانی حوکمڕانی لەماوەی ئەمساڵدا تاوتوێ کراوە. عەتوانی ئاماژەی بەوەکردووە، ئامانجی سەرەکی بودجەی سێ ساڵە چارەسەرکردنی کێشە داراییەکان بووە، بەڵام مەرجی هەبوونی نەختینەی دارایی پێش گرێبەستکردن ئێمەی بردەوە بۆ چوارگۆشەی یەکەم. هەروەها وتیشى: ئێمە ڕێگای یەکگرتنی ئەرێنیمان لەگەڵ دەسەڵاتی جێبەجێکردن گرتەبەر بە ئامانجی ئەوەی بتوانێت بڕگەکانی بەرنامەی حکومەتەکەی جێبەجێ بکات، ئەولەویەتەکانی بودجەی ساڵی 2025 بریتین لە دەستەبەرکردنی مووچە، خەرجییەکانی حوکمڕانی، و هەموو ئەو شتانەی کە کاریگەرییان لەسەر ژیانی هاووڵاتیان هەیە. ئاماژەی بەوەشکرد، "پێویستە وەزارەتی دارایی پلان و بەرنامەی دروستی هەبێت بۆ بەڕێوەبردنی سیاسەتی دارایی بە شێوەیەک کە گەشەسەندن بەدەستبهێنێت.

جێگری سەرۆکی هەدەپە و پەرلەمانتارو ئەندامی شاندی ئیمرالی، سڕی سوڕەیان ئۆندەر، جەختى لەسەر ئەوەکردەوە، هەڵوێستی عەبدوڵڵا ئۆجەلان سەبارەت بە ئاشتی ڕوونەو ئەو داوای ئاشتی و پێکەوەژیان دەکات. جێگری سەرۆکی هەدەپە، لەوەڵامى رۆژنامەنوساندا رایدەگەیاند "ئەوەی ئێمە جیاواز لە جەماوەر دەیزانین ناوەڕۆکی کۆبوونەوەکانمانە، کاتێک پرۆسەکە گەیشتە قۆناغێکی دیاریکراو هەموو شتێک بۆ ڕای گشتی ڕادەگەیەنین". لەوەڵامى پرسیارێک سەبارەت بە هەڵوێستى ئۆجەلان، سیری سوریە ئۆندەر جەختی لەوە کردەوە کە هەڵوێستی ئۆجەلان ڕوونە، ئەو وتى: عەبدوڵا ئۆجەلان داوای ئاشتی و پێکەوەژیان دەکات، هەڵوێستی سیاسی نیشان دەدات نەک بانگەوازی شەڕ و توندوتیژی. سەبارەت بەناوەرۆکى کۆبوونەوەو سەردانەکانى شاندى دەم پارتى بۆلاى پارت و لایەنەکانى پەرلەمانى تورکیا، جێگری سەرۆکی هەدەپە، وتى: من ناڵێم ئەمە شتێکی ئاساییە، بەڵام ئەم نەبوونی شەفافیەت سەبارەت بە ڕاستگۆیی پرۆسەکە نییە، بەڵکو سەبارەت بە دۆخەکە بە واتایەکی تر ئێمە تەنیا نین وڵاتان و ئەکتەرەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەدوای ئەوەدان بزانن چی ڕوودەدات لە ڕێگەی ئامرازو شێوازی جۆراوجۆرەوە. ئۆندەر سەرنجی بۆ پێشنیازو هەڵسەنگاندنەکانی ئۆجەلان ڕاکێشا سەبارەت بە پێشهاتەکانی ناوچەکە، وتی: ئێستا ڕوون نییە ئەمریکا، ئیسرائیل، ئێران، تورکیا یان ئەکتەرەکانی دیکەی ناوچەی سوریا چی دەکەن ئێستا باسی لێوە دەکرێت ئەوەیە کە حکومەت چی دەکات.

دانوستانەکان بۆ گەیشتن بە ئاگربەست لە غەززەو ئازادکردنی بارمتەکان بە کۆبوونەوەیەک لە دۆحەی پایتەختی قەتەر سبەی سێشەممە بەردەوام دەبێت، ئەمەش بەپێى هەواڵێکى ئاژانسى رۆیتەرز. سەرچاوەیەکی ئاگادار لە دانوستانەکان بە رۆیتەرزى ڕایگەیاندوە، سبەینێ سێشەممە لە دەوحە خولێکی نوێى دانوستانەکانی نێوان ئیسرایل و حەماس لەبارەى ئاگربەست لە غەززە ئەنجامبدرێت بۆ یەکلاییکردنەوەی وردەکارییەکان. ئەو بەرپرسە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، ڕێککەوتنێک بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە "لە هەموو کاتێک نزیکترە". ئاشکراشی کرد کە بڕیارە ستیڤ ویتکۆف، نوێنەری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا و برێت مەکگۆرک، نوێنەری جۆ بایدن، سەرۆکى ئێستاى ئەمریکا، لەگەڵ سەرۆکی دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل و سەرۆکوەزیرانی قەتەر ئامادەبن. قەتەر شایەتحاڵی دانوستانی ناڕاستەوخۆی چڕوپڕی نێوان ئیسرائیل و حەماسە بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر ئازادکردنی بارمتەکانی دەستبەسەرکراو لە غەززە و زیندانیانی فەلەستینی کە لەلایەن ئیسرائیلەوە دەستبەسەرن. بەرپرسانی ئیسرائیل و ئەمریکا ئاماژەیان بەوە کرد کە پێشکەوتن بەدەست هاتووە کە گەیشتن بە ڕێککەوتنێک نزیک بووەتەوە. سەرچاوەیەکی فەلەستینی ڕایگەیاند کە حەماس لەم دانوستانانەدا وەڵامێکی ئەرێنی بۆ ڕەشنووسی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە پێشکەش کردووە، بەبێ ئەوەی هیچ ناڕەزایەتییەک بەرامبەر بە بڕگەکانی دەرببڕێت. بڕیارە لە قۆناغی یەکەمی گرێبەستەکەدا، ژن و منداڵ و پیاوانی سەروو ٥٠ ساڵ یان نەخۆش ئازاد بکرێت، هەروەها سوپا وردە وردە لە زۆربەی ناوچەکانی ستریپ دەکشێتەوە بۆ ناوچەیەکی پارێزراو لە ماوەی ٤٢ ڕۆژدا. بەگوێرەی هەمان سەرچاوە، دانوستانەکان بۆ قۆناغەکانی دواتر دوای ١٦ ڕۆژ لە چوونە بواری جێبەجێکردنی ئاگربەست لە کەرتی ئەمریکا دەست پێدەکات. سەرچاوەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل سەبارەت بە ڕێککەوتنەکە ڕاوێژکاری ئەمنی ئەنجام دەدات.

فه ڕماندەى گشتی هێزەکانى سوریای دیموکرات، رایدەگەیەنێت قۆناغی ئێستا پێویستی به هه وڵێکی هاوبەشه له نێوان هه موو لایەنه کوردییەکان بۆ به دیهێنانی سەقامگیری. بەپێى راگەیەندراوێکى هەسەدە، پاشنیوەرۆى ئەمرۆ دووشەمە، مەزڵوم عەبدى فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە دیدارێکدا پێشوازی لە نوێنەری مەسعوود بارزانی، دکتۆر حامید دەربەندی کرد کە دوایین پێشهاتەکانی گۆرەپانی کوردی و هەرێمی تاوتوێ کردوە. بەپێى راگەیەندراوەکە، مەزڵوم عەبدى لەکۆبونەوەکە، رایگەیاندوە قۆناغی ئێستا پێویستی به هه وڵێکی هاوبەشه له نێوان هه موو لایەنه کوردییەکان بۆ به دیهێنانی سەقامگیری و و دەسته بەکردنی پاراستنی بەرژەوه ندییەکانی کورد. لە میانی دیدارەکەدا دکتۆر دەربەندی پەیامی پشتیوانی بارزانی گەیاندوە بەهەسەدە، جەختی لە گرنگی یەکخستنی ڕیزەکانی کوردو بەرزکردنەوەی هاریکاری هاوبەش بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکانی ئێستای سوریا کردەوە.

  نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکى هەرێمى کوردستان، بەفەرمى بانگهێشتی نورى مالیکى، سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا دەکات بۆ ئەوەى سەردانى هەرێمى کوردستان بکات،  مالیکیش رەزامەندی نیشانداوە ئەو سەردانە ئەنجامبدات. ئەمڕۆ دووشەممە، لە بەغدا سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، نوری مالیکی و سەرۆکی هەرێمی کوردستان، نێچیرڤان بارزانی، کۆبونەوە. بەپێى راگەیەندراوێکى نوسینگەى راگەیاندنى نورى مالیکى، لە بەشێکى کۆبونەوەکەدا نێچیرڤان بارزانی بانگهێشتی سەرۆکی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، نوری مالیکی کردوە، بۆ ئەوەی سەردانی هەرێمی کوردستان بکات، نورى مالیکیش پێشوازی لەو بانگهێشتە کردوە، هەروەها "هیوای ئەوەى خواست ئەم سەردانە یارمەتیدەر بێت بۆ بەهێزکردنی پەیوەندی و لێکتێگەیشتن لە نێوان هەردوولا. بەپێی راگەیێندراوێکى سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستانیش، نێچیرڤان بارزانی و نووری مالیکی هاوڕا بوون لەسەر پێویستیی لێكگه‌یشتن، بەهێزکردنی دیالۆگی سیاسی لەنێوان هێز و لایەنە عێراقییه‌كاندا و یەکخستنی هەوڵەکان بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە هەنووکەییەکان و ئاڵنگارییه‌كانى به‌رده‌م وڵات.   لە ته‌وه‌رێكى دیكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه‌دا باسیان لە پێشهاته‌كانى ناوچه‌كه‌، به‌تایبه‌تى دۆخى سووریا كرد؛ تیشكیان خسته‌ سه‌ر ئه‌گه‌ر و لێكه‌وته‌كانى دۆخى رۆژهه‌ڵاتى نێوه‌ڕاست له‌سه‌ر عێراق و ناوچه‌كه‌ و، له‌وباره‌یه‌وه‌ داكۆكییان لەسەر گرنگیی کاری هاوبەش بۆ پاراستنی ئارامى و سه‌قامگیریى وڵات كرده‌وه‌. نێچیرڤان بارزانى، لە سەردانەکەیدا بۆ بەغداو کۆبوونەوەکانى لەگەڵ سەرۆکایەتیەکان و کەسایەتیە سیاسیەکان، باسى لەچەند دۆسیەیەکى جیاواز کردوە، پرسی بودجە و مووچە، هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان، کێشەکانی پەیوەست بە ناوچەکانی ماددەی 140 و کێشەی تازەخولقێندراوی بازرگانی لەنێوان هەولێر و بەغدا، تەوەری سەرەکیی گفتوگۆ و دانوستاندنەکان بووە.

ناوەندى راگەیاندنى هەسەدە، ڕایگەیاند لە شەڕی ٢٤ کاتژمێری کۆتاییدا لە دژی چەتەکانی دەوڵەتی تورکیاى داگیرکەر ٢٣ چەتە کوژراون و ٧ی دیکەش بریندربوو،  هەروەها چەندین ئۆتۆمبیلی زریپۆش و سەربازی چەتەکان تێکشکێندراون. ناوەندی ڕاگەیاندنى هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە)، بە بڵاوکردنەوەی ڕاگەیاندراوێک کۆتا زانیاری سەربازی و دەرنجامی بەرخۆدانی لە دژی هێرشەکانی دەوڵەتی تورک و چەتەکانی لەسەر گوندەکانی منبج و کۆبانێ ئاشکرا کرد. لە ڕاگەیاندراوكەدا، ئەوە خراوەتەڕوو، دوێنێ لە گردی سیریاتەل و گوندەكان دەوروبەری باشووری ڕۆژهەڵاتی منبج، شەڕ و پێكدادانی توند لە نێوان شەڕڤانانمان و چەتەكانی دەوڵەتی داگیركەری تورك ڕوویداوە. ئاماژە بەوەشكراوە، لەو شەڕەدا ٢٣ چەتە كوژراون و حەوتی دیكەش برینداربوون برینەكانی هەندێكیان سەخت بووە، هەروەها پێنج ئۆتۆمبێل و سێ زریپۆشی چەتەكان لە ناوبراون. لەراگەیەندراوەکەى هەسەدا هاتووە: یەكینەكانی شەهید هارون بەچەكی قورس بنكەیەكی چەتەكانیان كردە ئامانج، لە ئەنجامدا چەند چەتەیەك كوژران و بریندار بوون، بەڵام تا ئێستا ژمارەی درووستی كوژراو و بریندارەكان لە بەردەست نییە. هەروەها راگەیەندراوەکە ئاشکرایکردوە، سەرلەبەیانی ئەمڕۆش دەوڵەتی داگیركەری تورك بۆردوومانی گوندەكانی"كەرەك"و "ئومراك"ی سەر بە شاری كۆبانێی كردوە. هاوكات لە ڕێگەی فڕۆكە سەربازییەكانیانەوە هێرشی توندیان كردە سەر گوندەكانی مەغرەبتین و سەبت لە باشووری كۆبانی، جگە لەبۆردوومان كردنی كارگەی چیمەنتۆ لە دەوروبەری سرین." جەخت لەوەشکراوەتەوە دەوڵەتی داگیركەری تورك هەركاتێك هێرشی چەتەكانی شكست بهێنێت، پەنا بۆ بۆردوومانكردنی ناوچەكانی ڕۆژئاوا لە ڕێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە دەبات.

ئیسماعیل بەقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، پرسی هەڵگرتنی سزاکان هەمیشە لە پێشینەی کارەکانی ئێمە بووە، ئامانجی سەرەکی ئەم وتووێژانە هەڵگرتنی ئەو گەمارۆوانەیە کە بەشێوەی نایاسایی و دڕندانە بەسەر گەلی ئێراندا سەپێنراون. بڕیارە ئەمرۆ دووشەممە گەڕی سێیەمی گفتوگۆکانی ئێران و سێ وڵاتی ئەوروپی لە جنێفی پایتەختی سویسرا دەستپێبکەنەوە، وەزیرى  گەڕی سێیەمی گفتوگۆکان لەنێوان ئێران و ئەڵمانیا، فەڕەنسا و بەریتانیا، بە ئامادەبوونی نوێنەری سیاسەتی دەرەوەی یەکێتیی ئەوروپا دەبێت، بڕیارە دوو رۆژ بخایەنێت و پرسی ئەتۆمی تەوەرەی سەرەکی کۆبوونەوەکان دەبێت. لە وەڵامی ئەو پرسیارەی کە ئامانجەکانی ئێران لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی جنێف چییە، ئیسماعیل بەقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، وتى: پرسی هەڵگرتنی سزاکان هەمیشە لە پێشینەی کارەکانی ئێمە بووە، لە کاتێکدا فێربووین بە گرنگیدان و پشتبەستن بە خۆمان بەهێزتر بکەین و ئابووریمان بەهێز بکەین بۆ ئەوەی کاریگەرییەکانی سزاکان کەم بکەینەوە. ناوبراو ئەوەشى خستەڕوو، بۆیە ئامانجی سەرەکی ئەم وتووێژانە هەڵگرتنی ئەو گەمارۆوانەیە کە بەشێوەی نایاسایی و دڕندانە بەسەر گەلی ئێراندا سەپێنراون. وتیشى: سەبارەت بەم وتووێژانەش وتم کە زنجیرەیەک پرسی ناوچەیی و نێودەوڵەتی و دووقۆڵی لەنێوان ئەم سێ وڵاتە و لەگەڵ یەکێتیی ئەورووپا تاوتوێ دەکرێن، جگە لە پرسی ئەتۆمی. کۆبوونەوەکە پاش ئەوە دێت، بەریتانیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا، بەرامبەر هاوکارینەکردنیان لەلایەن تارانەوە، لە 21ـی تشرینی دووەمی 2024 رەشنووسی بڕیارنامەیەکیان بە هاوکاریی ئەمریکا ئامادەکرد و لە ئاژانسى ئەتۆم خستیانە دەنگدانەوە، بە 19 دەنگی بەڵێ لە کۆی 35 دەنگ پەسەند کرا. بەوێرەى ئاژانسەکە، ئێران 170 کیلۆ یۆرانیۆمی کۆگاکراوی هەیە و نزیکە لە بەرزکردنەوەی ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ 90%، تاران ئەمە رەتناکاتەوە، بەڵام دەڵێت بۆ بواری ئاشتیی بەکاریدەهێنێت.

ئەحمەد شەرع، سەرۆکی دەسەڵاتی نوێی سووریا، رایدەگەیەنێت لەگەڵ ڕووخاندنی ڕژێم گەڕانەوە بۆ وڵات خێرابووە، دڵنیام لە دوو ساڵدا ١٤ ملیۆن هاوڵاتی سوری دەگەڕێنەوە بۆ وڵات. لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا، سەرۆکی دەسەڵاتی نوێی سووریا، ئەحمەد شەرع، باسی لەوە کرد کە لەگەڵ ڕووخانی ڕژێمی بەعس کە ٦١ ساڵ وڵاتی بەڕێوەبردوە، ئەو کەسانەی بە زۆرەمڵێ ئاوارە و دەربەدەر کرابوون و ناچاربوون ڕوو لە دەرەوەی وڵات بکەن، گەڕانەوەیان بۆ وڵات دەستیپێکردووە. شەرع جەختی لەسەر ئەوە کردەوە بە درێژایی ئەو پرۆسەی بەهۆی ڕووخانی ڕژێم هاتووەتە ئاراوە، ئەو کەسانەی لەو ناوچانەی کۆنترۆڵکراون ئاوارە نەبوون، بەڵکو بە پێچەوانەوە خەڵکی زیاتر هاتوونەتەوە بۆ ژیان لێرەدا، ئێستاش هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگە بەبێ کێشە بەیەکەوە دەژین. ئەحمەد شەرع، باسى لەوەکرد ئاماژەی بە زیادبوونی گەڕانەوە ئاوارە و پەنابەرانی سووری کرد بۆ وڵاتەکەیان، ڕایگەیاند: دڵنیام لە دوو ساڵدا ١٤ ملیۆن هاووڵاتی سووری دەگەڕێنەوە بۆ وڵات، تەنیا یەک بۆ ١،٥ ملیۆن کەس دەمێننەوە.

ــ نوریە ئەسلان و هۆشیار ساریڵدز ئەندامانی ئەنجومەنەکە دەستگیرکراون ــ هۆشیار ساریڵدز  تۆمەتى ئەندامبوونى لەپ.ەکە.کە، دراوەتە پاڵ وەزارەتی ناوخۆی تورکیا رایدەگەیەنێت، بڕیاردرا بە دوورخستنەوەی هۆشیار ساریڵدز لە ئەرکی سەرۆک شارەوانی شارۆچکەی ئاکدەنیرز لە پارێزگای مەرسین، دانانی زەید شەنەر، قایمقامی شارۆچکەی ئاکدەنیرز وەک سەرۆک شارەوانیی بەوەکالەت. لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس، بەیانیی ئەمڕۆ دووشەممە وەزارەتی ناوخۆی تورکیا لە هەژماری تایبەتی خۆى، رایگەیاند  هۆشیار ساریڵدز لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوە لە کەیسی پ.ەکە.کە، بە تۆمەتی ئەندامبوون لەو رێکخراوانە، بانگەشەکردن بۆ رێکخراوی تیرۆریستی، دابینکردنی سەرچاوەی دارایی بۆیان، بەپێی یاسای ژمارە 2911 دەستگیر کراوە. بەپێى راگەیەندراوەکەى وەزارەتى ناوخۆى تورکیا، سەرۆکى شارەوانى شارۆچکەی ئاکدەنیرز، تۆمەتەکانى بەسەردا ساغ بۆتەوە، دۆسیەکەى دواى لێکۆڵینەوە و دادگەییکردنی کۆتایی هاتووە بەپێی مادەی 45 و 46ـی یاسای ژمارە 5393ـی یاسای شارەوانییەکان و مادەی 127ـی دەستووری تورکیاز راگەیەندراوەکە دەڵێت: بڕیاردراوە لەئەمرۆوە هۆشیار ساریڵدز لە ئەرکی سەرۆک شارەوانی دوربخرێتەوە، زەید شەنەر، قایمقامی شارۆچکەی ئاکدەنیرز وەک سەرۆک شارەوانیی بەوەکالەت لەجێگەى دەستبەکاردەبێت. هاوکات هاوسەرۆکانی شارەوانی ئاکدەنیز نوریە ئەسلان و هۆشیار ساریڵدز و ئەندامانی ئەنجومەنەکە لە پارێزگای مەرسین دەستگیرکراون.

سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، رایدەگەیەنێت ئەمرۆ دووشەممە، نێچیرڤان بارزانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان، لەگەڵ هەر چوار سەرۆکایەتیەکەى عێراق سەرۆکایەتى کۆمارو حکومەت و پەرلەمان و دەزگای دادوەری هەروەها  کەسایەتیە سیایەکانى عێراق کۆدەبێتەوە. نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان دوێنى یەکشەمە بەمەبەستى بەشداریکردن لە کۆبوونەوەی هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، گەیشتە بەغدا. لەئێستادا کۆبونەوەکەى نێوان نێچیرڤان بارزانى سەرۆکى هەرێمى کوردستان، لەگەڵ محەمەد شیاع سودانى سەرۆک وەزیرانى عێراق دەستیپێکردوە. لەدواى کۆبونەوەکەى هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، ماڵپەرى سەرۆکایەتى هەرێم راگەیەندراوێکى بڵاوکردەوەو تیایدا ئەوەى خستەروو، لەکۆبوونەوەکە نێچيرڤان بارزانى،  جه‌ختى لەسەر ماف و شايسته‌ ياسایى و ده‌ستوورييه‌كانى هه‌رێمى كوردستان کردوەتەوە. هەروەها دەڵێت: ستايشى رۆڵى سه‌رۆك وه‌زيران سوودانى كرد، له‌ ماوه‌ى ساڵى رابردوودا كارى كردووه‌ بۆ لێكگه‌يشتنى هه‌ولێر ـ به‌غدا و هيواى خواست هه‌موو پرسه‌كان به‌ گفتوگۆ، چاره‌سه‌ر بكرێن‌. هه‌ر له‌مباره‌يه‌وه‌ بڕياره‌ هه‌ردوولا ئەمرۆ دووشەممە كۆبوونه‌وه‌يه‌ک ئه‌نجام بده‌ن". هاوکات بەپێى ئەو زانیاریانەى بڵاوکراونەتەوە، هەر ئەمرۆ سەرۆکى هەرێم لە بەغدا لەگەڵ لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆماری عێراق و مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران و فایق زیدان سەرۆکی دەزگای دادوەری و بەرپرسى دادگای باڵای فیدراڵی عێراق جاسم محەمەد عەبود کۆدەبێتەوە. هەروەها سەرۆکی هەرێم لەگەڵ دیارترین سەرکردەکانی ئەو هێزە شیعانە کۆدەبێتەوە کە بە شێوەیەکی سەرەکی دەسەڵاتی فیدراڵی سەرکردایەتی دەکەن، لەوانە سەرۆکی هاوپەیمانی فەتح و سەرۆکی ڕێکخراوی بەدر، هادی عامری، سەرۆکی دەوڵەتی یاسا هاوپەیمانان، نووری مالیکی، سەرۆکوەزیرانی پێشووی تورکیا و عەمار حەکیم، سەرۆکی ڕەوتی حیکمە. لەدواى کۆبونەوەکەیان دوێنێ هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنى دەوڵەت رایگەیاند، هیچ هەڵوێستێکى سیاسی بەرامبەر بە دۆسیەى مووچەى فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان نییە و ئەوەى هەیە پرسێکى تەکنیکییە کە دەکرێت رێککەوتنی لەسەر بکرێت.  ئاماژەى بەوەشدا کە ئەم ساڵ دوا ساڵى ئەو خولەى پەرلەمان و حکومەتە و داوا کرا هەموو لایەنەکان لە ئاستێکى باڵاى پەرۆشی بن بۆ جێبەجێکردنى ئەو پابەندییانەى لەسەریانە.

ئەندامێکی ئەنجوومەنی نوێنەرانى عێراق، لەسەر لیستى یەکێتى ڕایدەگەیەنێت، هەڵوێستە زبرەکانی ئەم دواییەی هەرێم دژی حکومەتی ناوەندی ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی بەربەست لەبەردەم هەمواری یاساکە دروستبکات، تێنەپەڕاندنی هەمواری یاساکەش دەبێتە ڕێگر لەبەردەم فرۆشتنی نەوتی هەرێمدا. وابڕیارە سبەی دووشەممە هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێم خوێندنەوەی دووەمی بۆ بکرێت، کاروان یاروەیس بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاندوە، ئەگەر هەموارەکە قبوڵ نەکرێت، بەتایبەت لە ئێستادا کە پەیوەندیەکانی هەرێم و بەغداد لە قۆناغێکی تردایە، حکومەتی هەرێم دەڵێی دەکشێینەوەو سیاسەتی حکومەتی ناوەندی سیاسەتێکی ستەمکارانەیە، واتە پەیوەندیەکان خراپن و گرژی هەیە، دەبێ چاوەڕوانی ئەوەبکەین یاساکە کێشەی بۆ دروست ببێت یاخود تێنەپەڕێت." بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتی، وتیشى ئەگەر وابێت، ئەو کاتە کێشەی فرۆشتنی نەوت وەک خۆی دەمێنێتەوە، لە کاتێکدا هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بۆ هەرێم جۆرێک لە ئاسۆدەداتە هەرێم، چونکە پێدەچێت حکومەتی ناوەندی ئەوەندە نەڵێت هەر پارە دەنێرین و هەرێم داهاتمان ڕادەست ناکات، ئەوکاتە بۆ هەرێم کرانەوەیە." هەرچەندە ڕۆژی 5 ی مانگی 11 ی 2024 ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق پێشنیارێکی بۆ هەموارکردنەوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی عێراق پەسەند کرد و ڕۆژی 26 مانگی 11ی 2024 خوێندنەوەی یەکەم بۆ هەمواری یاسای بودجە تایبەت بە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی کوردستان ئەنجامدا، بەڵام بەهۆی کێشەوە نەتوانرا خوێندنەوەی دووەم بۆ یاساکە ئەنجامبدرێت. بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتیش هۆکارەکە دەگێڕێتەوە بۆ ئەوەی، هەندێ لایەن ڕەزامەند نەبوون کرێی فرۆشتنی بەرمیلێک لە نەوتی هەرێم 16 دۆلار بێت و پێیان وابوو ئەوە غەدرە لە حکومەتی ناوەندی دەکرێت. کاروان یاروەیس دەڵێت: هەرچەندە پرۆژە یاساکە بە فلتەری ئەنجومەنی وەزیراندا تێپەڕی بوو، زۆربەی لایەنە سیاسیەکان ئۆکەیان لەسەر کردبوو، دەبوو پێش دەستپێکردنی پشووی وەرزی یاسا دانان پرۆژە هەموارەکە تێپەڕێت، بەڵام کێشەی بۆ دروستکراو ڕێگە بە تێپەڕاندنی نەدرا." وتیشی: بەڵام پێم وایە ئیرادەیەکی بەهێز هەیە هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێبکاتەوە، وە ئەم بڕگەیە هەموار بکرێت و ئیرادەیەک هەیە پێی وایە نەوتی هەرێمی کوردستان لە رێگەی حکومەتی عێراقەوە بڕوات لە سۆمۆوە نەک شوێنی تر."

ــ پرسە تەكنیكییەكان دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگەوە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. ــ ئەمساڵ دوا خولی پەرلەمانی و حكومییە پێویست دەكات بەڵێنەکان جێبەجێ بكەن. ــ پشتگیری بۆ پاكێجی چاكسازییە دارایی و ئابوورییەكان دووپاتکردەوە هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، رایدەگەیەنێت، هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لە دۆسیەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی عێراقدا نییە، تەنها پرسە تەكنیكییەكان نەبێت، دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتنەوە، دوور لە گەنگەشە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. ئێوارەی ئەمرۆ یەک شەممە، هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیران و مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لەبەغدا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر پرسە سەرەكییەكانی پەیوەست بە ژیانی هاوڵاتیان كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی ئەنجامدا. نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیران، لەڕاگەیەندراوێکدا، ئاماژەى بۆ ئەوەکردوە، هاوپەیمانیەتەکە جەختی لەوە كردەوە كە ئەمساڵ دوا ساڵی خولی پەرلەمانی و حكومییە، ئەمەش وا پێویست دەكات كە هەموو لایەن و هێزە نیشتمانییەكان بە پلەیەك پابەندبن بەڵێنەکان و جێبەجێ بكەن. وەک ڕاگەیەندراوەکە هاتووە، هاوپەیمانییەكە پشتگیری خۆی بۆ پاكێجی چاكسازییە دارایی و ئابوورییەكان دووپاتکردەوە كە حكومەت پەیڕەوی دەكات و دەبێتە  فاکتەری پاراستنی سەقامگیری دارایی و ئابووری لە وڵات. هەروەها جەختی لەوە كردەوە، هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لە دۆسیەی موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی عێراقدا نییە، تەنها پرسە تەكنیكییەكان نەبێت كە دەكرێت لە ڕێگەی دیالۆگ و لێكتێگەیشتنەوە، دوور لە گەنگەشە و  هەڵكشانی میدیایی چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە. لەبەشێکى دیکەدا ئەوە باسکراوە، كۆبوونەوەكە  باسی دۆخی سوریا کراوە، ئامادەیی عێراق بۆ پشتگیریكردنی گەلی سوریا دووپاتکراوەتەوە، هاوپەیمانیی ئیدارەی دەوڵەت سەركۆنەی پەلامارە بەردەوامەکانی ئیسرائیل  بۆ سەر  غەززە و هەر پەلامارێكی دیكەی سەر وڵاتانی ناوچەكەی دەکات.

ــ ڕژێمی ئەسەد خراپە و تاوانكاریی لە زەویدا بڵاوكردەوە ڕیسوایی بە گەلانی سوریا چێژت ــ ڕزگاركردنی سوریا هەنگاوێكی گرنگە، بەڵكو بازدانیكی جۆرییە بۆ خەڵكی سوریا ــ خوازیارین گەلی كوردمان خۆشی لە بوون و مافەكانی ببینێ لە حوكمڕانیی داهاتوو عەلی باپیر سەرۆكی كۆمەڵی دادگەری كوردستان نامەیەكی ئاڕاستەی ئەحمەد شەرع فەرماندەی ئیدارەی نوێی سوریا كردوە لەبەشێکیدا، هیوا دەخوازێت گەلی كورد خۆشی لە مافەكانی ببینێ لەژێر سەركردایەتی ئەودا، هاوکات دۆعاى سەرکەوتنى بۆ دەکات. لەنامەكەیدا كە لەسەر هەژماری فەرمی خۆی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان ئەمرۆ یەکشەمە، سەرۆكی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان / عێڕاق بڵاویكردووەتەوە. ئەو لەسەرەتاى نامەکەیدا دەڵێت: پاش پیرۆزبایی لێكردنتان بە سەركەوتن بەسەر ڕژێمی دیكتاتۆریی فەوتاودا، ڕژێمی حوكمڕانیی بەششار ئەسەدی بەعسیی، ئەو ڕژێمەی كە خراپە و تاوانكاریی لە زەویدا بڵاوكردەوە و، تاڵاوی زەلیلیی و ڕیسوایی بە گەلانی سووریا چێژت بە هەموو پێكهاتەكانیەوە. سەرۆکى کۆمەڵى دادگەرى هەر لەونامەدا بەگرنگیەوە باس لەروخانى ئەسەد دەکات، دەڵێت: ڕزگاركردنی سووریا لە ژێر نیری ئەو ڕژێمە تاوانكار و خۆسەپێنەر و پێشێلكارەی مافی گەلانی سووریا، هەنگاوێكی گرنگە، بەڵكو بازدانیكی جۆرییە بۆ خەڵكی سووریا و، شۆڕشگێڕانی بە سەركردایەتیی ئێوە بەرەو ئازادیی. ناوبراو ئومێدى ئەوەش دەخوازێت ئەو كاروانە بەپیت و فەڕە بەردەوام بێت بۆ تەواوكردنی بەدەستهێنانی خواستەكانی گەلانی سووریا، وتیشى: دەستەبەركردنی مافەكانی هەموو هاووڵاتییان بە عەڕەب و كورد و هەموو خەڵكی ئەو وڵاتە، تاك تاك و پێكهاتەكان، مسوڵمانان و ئەوانی دیكەش، لەژێر چەتری سەروەریی یاسا و هاووڵاتییبوون. عەلی باپیر، دەبێتە دووەم سەرۆكی حزب لە هەرێمی كوردستان كە لەدوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەدەوە پەیام ئاڕاستەی ئەحمەد شەرع بكات، لەدوای مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كە ناوەڕاستی مانگی رابردوو پەیامێكی لەبارەی قسەكانی  ئەحمەد شەرعەوە لەسەر كورد بڵاوكردەوە. عەلی باپیر هەروەها "لەخودا دەپارێتەوە جۆلانی سەركەوتوو بكات لە بنیاتنانەوەی سوریایەكی گەشەسەندوو لەژێر سایەی حوكمڕانییەكی مسوڵمانانەی دادگەر، دوور لە خۆسەپاندنی پێكهاتەیەك بەسەر ئەوانی دیكەدا "خوازیارین گەلی كوردمان خۆشی لە بوون و مافەكانی ببینێ لە چوارچێوەی حوكمڕانیی داهاتوو لە ژێر سەركردایەتیی دانایانەتاندا".

  هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە، بە ئەندامانى شاندی ئیمرالی دەم پارتی راگەیاندوە ئەو ئامادەیە بۆ جێبەجێکرنى هەر ئەرکێک کە بکەوێتە سەرشانى. ئەمڕۆ یەکشەمە، شاندی ئیمرالی دەم پارتی کە لە سری سورەیا ئۆندەر، پەروین بولدان و ئەحمەد تورک پێکهاتبوون، سەردانی بەندیخانەی کۆجاعەلییان کرد، چاویان بە فیگەن یوکسەکداغ، هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە کەوتوە، شاندەکە هەروەها چاویان بە سەمرا گوزەل پەرلەمانتاری پێشووی هەدەپە کەوت. شاندەکە دوای چاوپێکەوتنەکەیان کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسییان ئەنجامداو ناوەرۆکى ئەو چاوپێکەوتنانەیان ئاشکرا کردووه‌. سری سورەیا ئۆندەر لە کۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەکەدا رایگەیاند، دیدارمان لەگەڵ سەرۆک فیدان ئەنجامدا، تەندروستی و دۆخی باشە چاومان بە نوێنەرەکەمان سەمرا کەوت، فیگەن داوای کرد پێتان بڵێم؛ ‘ئێمە لەگەڵ پرۆسەکەین و هەرچییەک بکەوێتە سەر شانمان، ئامادەین بە خۆشحاڵییەوە جێبەجێی بکەین”. ئەو ئاماژەى بەوەشکردوە، دوو شت هەن کە گەڕانەوەیان نییە، یەکەمیان ئەو کەسانەی گیانیان لەدەستداوە و دووەمیان کاتە، گەورەترین دیاری کە دەتوانین پێشکەشیان بکەین، کۆتایی هێنان بە شەڕ و تاجی ئاشتیی لەسەرنانە، ئێمە جددی و دڵسۆزین. هەر لەو کۆنگرەیەدا، سری سورەیا ئۆندەر، هێماى بۆ ئەوەکرد، منداڵانی ئەم وڵاتە، شایەنی ئەوە نین میراتی شەڕ وەربگرن، بەرپرسیارێتی ئێمە ئەوەیە کە وڵاتێکی ئاشتییخواز ڕادەستیان بکەین. ئەو وتیشی: ئێمە پرۆسەکە بە ڕوونی بەڕێوە دەبەین، بەڵام دوو خاڵی گرنگی هەیە، یەکەم جددی بوون و دووەم دڵسۆزییە، مافی ئێمەیە چاوەڕێی شتی وا بین، چاوەڕێین هەموو کەس بە ئەرێنی سوودمەند بێت. سری سورەیا ئۆندەر، سەبارەت بە پرسیاری پەیوەندیدار بە چاوپێکەوتن لەگەڵ پارتە کوردستانییەکان وتی: بەڵێ بەردەوام دەبێت، دەم پارتی پلانی بۆ دادەنێت.