وەزارەتی دارایی عێراق، بۆ دەستپێکردنەوەی پلەبەرزکردنەوە و سەرەمووچەی فەرمانبەرانی عێراق نووسراوێک ئاڕاستەى فەرمانگەکانى وەزارەتەکەى دەکات. ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاند، ناوەڕۆکی ئەو نووسراوە تەنیا بۆ ئەوەیە بزانرێت لە پەسەندکردنی خشتەکانی بودجەی 2025 تێچووی پلەبەرزکردنەوە و سەرەمووچەی فەرمانبەران چەند دەبێت. نەرمین مەعروف، ئەندامى لیژنەى دارایى لە ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق، ڕاگەیاند، "ئێستا پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەران لە عێراق و هەرێمی کوردستان راگیراوە تاوەکو پەسەندکردنی خشتەکانى بودجەی 2025، هەرکات ئەنجوومەنی نوێنەران خشتەکانى بودجەی 2025 پەسەندکرد پلەبەرزکردنەوە دەستپێدەکاتەوە و پێویستە فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستانیش بگرێتەوە". سەبارەت بەو نووسراوە فەرمییەی لەلایەن وەزارەتی دارایی عێراقەوە دەرچووە، نەرمین مەعروف گوتی، "ئەوە تەنیا بۆ هەژمارکردنی تێچووی دەستپێکردنەوەی پرۆسەکەیە، تاوەکو بزانرێت لە بودجەی ئەمساڵدا چەندی بۆ تەرخانبکرێت". ئەوە لە کاتێکدایە لەساڵی 2016ەوە پلەبەرزكردنەوەی فەرمانبەران بۆ راژەى شارستانى لە هەرێمى کوردستان راگیراوە. زۆربەى مامۆستایان و فەرمانبەرانى شارستانی کە 2/3یان دوو پلە و 1/3یان یەک پلە بەرزکردنەوەیان لاى حکومەتى هەرێمی کوردستانە، کە خەرجیى مانگانەى 45 ملیار و 750 ملیۆن دینارە تاوەکو پلەکانیان بەرزبکرێتەوە. هەروەها حکومەتى هەرێمى کوردستان لە سەرەتاى ساڵى 2020 پلەبەرزکردنەوەى سەرجەم هێزە ئەمنییەکان کە پێکهاتوون لە (پێشمەرگە و هێزەکانى ناوخۆ) دەستپێکردووەتەوە و پلەکانیان بەرزکراوەتەوە. نەرمین مەعروف: تاوەکو پەسەندکردنی خشتەکانى بودجە پلەبەرزکردنەوە راگیراوە
سەرۆكی توركیا ڕایدەگەیەنێت، ئێمە دەستوری نوێمان بۆ وڵاتەكەمان دەوێت نەک بۆ خۆمان، من هیچ نیازێکم نییە دووبارە هەڵبژێردرێمەوە یان جارێکی دیکە خۆم کاندید بکەمەوە. لە وتەیەكدا بۆ رۆژنامەنوسان لەكاتی گەڕانەوەیدا لە گەشتەكەی هەنگاریا، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا دەڵێت: توركیا چیتر ناتوانێت بەدەستورێكەوە بەرەو ئایندە بڕوات كە كودەتاچییەكان نوسیبێتیانەوە، ئێمە ئێستا پێویستمان بە دەستورێكە مەدەنییەكان بینوسنەوە نەك كودەتاچییەكان. ناوبراو ئەوەشى خستە پرسیارەكە ئەوەیە ئایا پارتی گەلی كۆماریش (جەهەپە) لە گەشتی نوسینەوەی دەستوریكی مەدەنیدا لەگەڵمان بەشدار دەبێت؟ ئەمە شتێكی گرنگەو ئێمە دەڵێین با دەست لەناودەست بین. ئەردۆغان ئەوەشى خستەڕوو با لیژنەكان دروست بكەین و دەستورێكی مەدەنی لەزووترین كاتدا بخەینە بەردەم گەلەكەمان، وتیشى: لەنزیكەوە چاودێریی پرسی (یەپەگە) دەكەین و گرنگە ئیدارەی دیمەشق سەرەنجی خۆی لەسەر ئەم پرسە لانەدات. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا راشیگەیاند، بڕیاری خۆھەڵوەشاندنەوەی پەکەکە گرووپەکانی سوریاش دەگرێتەوە، رۆژانی داهاتووش هەستیار و یەکلاکەرەوە دەبن. ئەردۆغان لە گوتەیەکدا ئاماژەی بەوەکرد، ئەنقەرە لە رێگەی دامەزراوەکانییەوە چاودێری رێککەوتنی دیمەشق و هەسەدە و تێکەڵبوونی گرووپە چەکدارەکان بە سوپای سوریا دەکات، پێویستیشە حکومەتی سوریا هۆشیار بێت و سەرنجی لەسەر ئەو پرسە لانەبات. بەگوتەی ئەردۆغان، تورکیا و ئەمریکا و سوریا و عێراق لیژنەیان هەیە بۆ یەکلاکردنەوەی چارەنووسی ئەو چەکدارانەی داعش کە ئێستا لە زیندان و گرتووخانەکانن. لەبارەی دۆخی نێوخۆی تورکیاش، ئەردۆغان گوتی، تورکیا پێویستی بە هەڵبژاردنی پێشوەختە نیە و خۆی ناخاتە نێو ئەو قەیرانەوە. بەڵام لیژنەیەک بۆ هەموارکردنەوەی دەستوور پێکدەهێنرێت، ئەوەش بۆ بەرژەوەندی گەلی تورکیا دەبێت،نەک تاکە کەسێک.
.png)
لە راپۆرتێكی كەناڵی (12)ـی ئیسرائیل، سەربازێكی دیل لە گرتوخانەكانی بزوتنەوەی حەماس چیرۆكی ژیانی ئەو ماوەی خۆی دەگێڕێتەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە، کەناڵی (12)ـی ئیسرائیلی چیرۆكی كاتی دیلییەكەی عیدان ئەلێکساندەر، سەربازە ئازادکراوەکەی بڵاوكردەوە كە تیایدا رایگەیاندوە: لە بارودۆخی سەختدا بوە و سەرباری ئەوەی بەردەوام لە ناوچەیەكەوە بۆ ناوچەیەكی دیكە دەگوازرایەوە، ماوەیەکیش لە شەقامەکانی غەززە ژیاوە. لەوەڵامی پرسیارێکی یۆئاڤ گالانت، وەزیری پێشوی بەرگری ئیسرائیل، وتی: دەیزانی لە پێناو ئازادكردنیدا هاوڕێکانی لەیەکەی جۆلانی دەجەنگن، بۆیە بەردەوام هەستی كردوە كە ئەركێكی لەسەر شانە و دەبێت بەزیندویی بمێنێتەوە. رونیکردوەتەوە، بەردوام لە جوڵەبون و لەناوچەیەكەوە بۆ ناوچەیەكی دیكە گواستراونەتەوە، هیچ كەسێك سەرنجی دیلەكانی نەداوە، لەنێوان شوقە، مزگەوت و تەنانەت لەسەر شەقامی ژیانیان بەسەر بردوە و تەنانەت لەسەر شەقامەكانیش خەوتون. دەشڵێت: دۆخی تونێلەکان لەڕادەبەدەر سەخت بوە، بەهۆی گەرمای زۆرەوە دەبەی خۆراکیش لە هاویندا تەقیوەتەوە، بۆیە دەبێت هەوڵەكانیان بۆ ئازادكردنی ئەو بارمتانەی لە زیندانییەكانی بزوتنەوەی حەماس ماونەتەوە چڕبكەنەوە. لە راپۆرتەكەدا عیدان ئەلێکساندەر، ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە، لەكاتی گواستنەوەیاندا هەندێك جار نزیك بونەتەوە لە سەرکردە باڵاکانی بزوتنەوەی حەماس، لەنێویاندا یەحیا سینوەر، سەرکردەی پێشوی بزوتنەوەكە كە بە(ئەندازیاری هێرشەکەی 7ـی ئۆكتۆبەری 2023) ناوی هێناوە، دواتر لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە کوژراوە. ئەلێکساندەر بەجلوبەرگی سەربازییەوە لە رۆژی (7ـی تشرینی یەكەمی 2023) لە رۆژهەڵاتی خان یونس دەستگیرکرا، دواتر و لەكاتی ئازادكردنیدا حەماس رایگەیاند: ئازادكردنی سەربازە ئەمەریكییە – ئیسرائیلییەكە هەنگاوێک بۆ چڕكردنەوەی هەوڵە سیاسییەکانی بە سەرکردایەتی ئەمەریکا بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە.
پەرلەمانتارێک، دەستەی پەیوەندییەکانی عێراق بە کەمتەرخەمی و چاوپۆشیکردن لە وەرگرتنەوەی قەرزەکانی کۆمپانیای کۆڕەک تێلێکۆم تۆمەتباردەکات و داوای روونکردنەوە لە دەستەکە دەکات. سعود ساعدی سەرۆکی فراکسیۆنی حقوق لە پەرلەمانی عێراق نووسراوێکی ئاڕاستەی دەستەی راگەیاندن و پەیوەندییەکان کردووە و تیایدا هاتووە، وەرنەگرتنەوەی قەرزەکانی کۆمپانیای کۆڕەک، پێشیلکردنی مادەی حەڤدەی یاسای بودجەی گشتییە کە دەستەی پەیوەندییەکانی پابەندکردووە بە وەرگرتنەوەی قەرزی کۆمپانیاکانی پەیوەندیی، پێش 31ی 12ی ساڵی 2023. بەگوێرەی یاسای بودجە، قەرزی کۆمپانیاکانی پەیوەندی دەخرێتە سەر خەزێنەی گشتیی، هەر کۆمپانیایەکیش قەرزەکانی نەداتەوە، رێکاری یاسایی بەرامبەر دەگیرێتەبەر، تا ئاستی وەرگرتنەوەی مۆڵەتی کارکردن لە کۆمپانیاکە. ساعدی داوای لە دەستەی پەیوەندییەکان کردووە، روونیبکاتەوە بەچی یاسایەک چاوپۆشی لە قەرزەکانی کۆڕەک دەکات، لەکاتێکدا ئەنجومەنی وەزیران چەندینجار داوای لێکردووە قەرزەکە وەربگرێتەوە کە بڕەکەی زیاتر یەک ملیار و 300 ملیۆن دۆلارە. هەروەها روونیبکاتەوە، پاساوی دەستەی پەیوەندییەکان بۆ بەردەوامبوونی کارکردنی کۆڕەک چییە لەکاتێکدا لە 30 مانگی هەشتی ساڵی 2022ەوە مۆڵەتی کارکردنی کۆمپانیاکە تەواوبووە.
ێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان پێشوازی لە ئەحمەد داودئۆغڵو، سەرۆکی پارتی داهاتووی تورکیا و شاندێکی یاوەری کرد. "هه‌ردوولا پرۆسه‌ى ئاشتييان له توركيا به هه‌نگاو و ده‌رفه‌تێكى مێژوويى له قه‌ڵه‌م دا." سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان لە راگەیێندراوێکدا لەبارەی نێوەڕۆکی کۆبوونەوەکە رایگەیاند، "هه‌ردوولا پرۆسه‌ى ئاشتييان له توركيا به هه‌نگاو و ده‌رفه‌تێكى مێژوويى له قه‌ڵه‌م دا كه ده‌بێ لەده‌ست نه‌درێت و هه‌مووان هاريكار بن بۆ سه‌رخستنى پرۆسه‌كه و به‌دیهاتنى ئاشتى." و داكۆكييان له رۆڵى يارمه‌تيدەرانه‌ى هه‌رێمى كوردستان بۆ سه‌رخستنى پرۆسه‌كه كرده‌وه". بەگوێرەی راگەیێندراوەکە، نێچیرڤان بارزانى "هه‌ڵوێستى هه‌رێمى كوردستانى بۆ پشتگيريى ته‌واو له پرۆسه‌كه و سه‌رخستنى دووپات كرده‌وه و ئاماده‌يى نيشان دا بۆ هه‌موو هاوكارييه‌كى پێويست له‌پێناو سه‌رخستنى ئاشتيدا." سەرۆکی هەرێمی کوردستان هەروەها باسى له گرنگيى ئاشتى و لێكه‌وته ئه‌رێنييه‌كانى بۆ توركيا و ته‌واوى ناوچه‌كه كرد. سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان دەڵێت، ئەحمەد داودئۆغڵو "ستايش"ـی په‌يوه‌ندييه‌كانى توركياى له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان كرد و بره‌ودانى په‌يوه‌ندييه‌كان و فراوانكردنى هاريكاريى هاوبه‌شى نێوانيانى بە گرنگ زانی. وەک لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، په‌يوه‌ندييه‌كانى توركيا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان، پرۆسه‌ى ئاشتى له توركيا، سه‌ردانى داودئۆغڵو بۆ ناوچه جياكانى عێراق و هه‌رێمى كوردستان و دۆخى ناو‌چه‌كه‌يان به‌گشتى، لە کۆبوونەوەکە تاوتوێ کراون.
هاوکات لە نێوان ئاڵوگۆڕی قسە و باسەکانی ئەمریکا و ئێران و ڕەتکردنەوەی دەسەڵاتدارانی ئێران بۆ ڕاگرتنی پیتاندن لەسەر خاکەکەی، ئیسماعیل کەوسەری، ئەندامی کۆمیتەی ئاسایشی نیشتمانی و سیاسەتی دەرەوەی پەرلەمانی ئێران و گشتیی سوپای پاسداران، لێدوانەکەی عەلی خامنەیی، ڕێبەری باڵای ئێرانی دووپاتکردەوە کە "دانوستان لەگەڵ واشنتۆن بەرەو هیچ شوێنێک نابات". ناوبراو لە لێدوانەکانی ڕۆژی پێنجشەممەدا، هەروەها بە پێی ڕاپۆرتی ماڵپەڕی ڕوانگەی ئێران، "ئامانجی گوشارەکانی ئەمریکا ڕێگری لە بەدەستهێنانی مافی سروشتی خۆی لە بواری تەکنەلۆژیای ئەتۆمی ئێران" زانی. وتیشی: پیتاندنی یۆرانیۆم بڕبڕەی پشتی هەر بەرنامەیەکی ئەتۆمییە لە جیهاندا. هەروەها ئاماژەی بەوەدا کە بەکارهێنانی ووزەی ئەتۆمی لە پزیشکیەوە بۆ کشتوکاڵ و بەرهەمهێنانی کارەبا و شووتی ئاوی دەگۆڕێت و دەشڵێت "خراپترین شت لەو بارەیەوە بەرهەمهێنانی بۆمبی ئەتۆمییە، بەڵام کێ بەکارهێناوە؟ ئەمریکا". هەروەها پرسیاری کرد، ئەگەر ئەم بۆمبە ڕەت بکرێتەوە، بۆچی ئەمریکا و ئیسرائیل و فەرەنسا خاوەنی ئەو بۆمبەیە؟ دووپاتی کردەوە کە وڵاتەکەی خاوەنی توانای تەواوەتی دروستکردنی چەکی ئەتۆمییە، بەڵام زیادی کرد، "رێبەری مەزنی ئینقلابی ئیسلامی بە پێی یاسای ئیسلامی ئەمەی قەدەغە کردووە، هەر بۆیە ئێمە بەدوایدا ناگەڕین". بەدر بوسەعیدی، وەزیری دەرەوەی عومان، وادەی پێنجەمین خولی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکای راگەیاند. بوسەعیدی، لە سەكۆی " ئێكس" نوسیویەتی: پێنجەمین خولی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا هەینی داهاتوو (٢٣)ی ئایار لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوە دەچێت. عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران دوێنێ رایگەیاند، وڵاتەکەی تا ئێستا بڕیاری کۆتایی نەداوە سەبارەت بە رۆژ و شوێنی پێنجەمین دانوستانى لەگەڵ ئەمریکا. هەر دوێنێ عەلی خامنەیی، رابەری باڵای ئێران لە وتارێكدا وتی، پێموانیە دانوستانە ناڕاستەوخۆكانی ئێران لەگەڵ ئەمریکا سەبارەت بەرنامە ئەتۆمییەکەی سەركەوتوبێت.
لەبارەی كاردانەوەكانی وەزارەتی نەوتی عێراق، سەبارەت بەو دوو گرێبەستەی لەم رۆژانەدا بەرپرسانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ دوو كۆمپانیای ئەمریكی واژۆیان كرد، بۆ پێشخستنی چەند كێڵگەیەكی نەوت و غاز، بەرپرسێکی پێشوی نەوت دەڵێت: پێدەچێت بەغداد تەنها بەیاننامەی رەتکردنەوە دەربکات و نەتوانێت گرێبەستەکانی هەرێم رابگرێت. ئەو بەرپرسە كە قسەی بۆ رۆژنامەی (الشرق الاوسط) كردووە، وتویەتی: ناکۆکییەکان لەگەڵ هەرێم بەردەوام دەبن لە نەبوونی یاسایەکی روون و ئاشکرای تایبەت بە نەوت. راشیگەیاندووە: ئەو گرێبەستە نوێیانەی هەرێم ئەنجامی داوە پێدەچێت مەبەست لێی پڕکردنەوەی کورتهێنانی ناوخۆ بێت، بەتایبەتی لە پەیوەست بە غاز، كە وڵات زۆر پێویستی پێیەتی، مەبەست لێی هەناردەکردنی دەرەوەی وڵات نییە، لەگەڵ ئەوەشدا، ئەو بابەتە پێویستی بە رێککەوتنی روون و شەفاف هەیە لەنێوان بەغداد و هەولێر. ناكۆكییە نوێكان لەكاتێكدایە، بەهۆی وەستانی نزیکەی دوو ساڵەی هەناردەکردنی نەوتی کەرکوک و کێڵگە نەوتییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە، زیانەکانی عێراق بە نزیکەی (١٥)ملیار دۆلار دەخەمڵنێرێت، سەرەڕای چەندین لێدوانی وەزارەتی نەوتی فیدراڵی سەبارەت بە دەستپێکردنەوەی نزیکبوونەوەی هەناردەکردن، بەڵام تائێستا هەناردەكردنی نەوت راگیراوە. ئەو بەرپرسە نەوتییە ئاماژە بەوە دەکات: لە بەرژەوەندی دارایی عێراقدایە کە هەناردەکردنی نەوتی کورد لە رێگەی جەیهانەوە رابگیرێت؛ بە لەبەرچاوگرتنی تێچوی زۆری بە بەراورد بە نرخی نەوت لە کێڵگەکانی باشووری وڵات. بەدووریشی دەزانێت بەغداد و هەولێر بگەنە رێككەوتن بۆ دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت لە ماوەی تەمەنی ئەم حکومەتەی ئێستادا، کە بەرەو كۆتایی دەچێت و رەنگە ئەو پرسە بگوازرێتەوە بۆ حکومەتی داهاتوو. دادگاکانی عێراق پێشتر دانیان بە شەرعیەت و یاسایبونی ئەو گرێبەستانەدا ناوە و هیچ کەموکوڕییەکی یاساییان لەسەر نییە، تاکە گۆڕانکارییەک کە روویداوە، سنوردارە بەو کۆمپانیایە کە ئەو گرێبەستانە بەڕێوەدەبات و، گرێبەستیان لەگەڵدا کراوە بەپێی ئەو رێکارە یاسایی و گرێبەستيانەی کە لە رێککەوتنە واژۆکراوەکانی پێشودا دیاریکراون. ئەو دوو کۆمپانیای ئەمریکییەی کە رێککەوتنەکەیان لەگەڵدا واژۆ کراوە، چەند ساڵێکە سەرقاڵی پەرەپێدانی وەبەرهێنانن لە کەرتی نەوت و غازو لە بەرهەمهێنەرە سەرەكییەكانی نەوتن لە هەرێمی کوردستان و وەبەرهێنەری نوێ نین.
عەلا حەیدەری، ئەندامی لیژنەی نەوت و غاز لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت: ئەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکیەکان لە واشنتۆن ئەنجامی داوە، پوچەڵ و پێشێلکردنی دەستوری عێراقە. ڕۆژی دووشەممە 19ـی ئایاری 2025، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لە چوارچێوەی سەردانە فەرمییەکەیدا بۆ ئەمەریکا، لە ڕێورەسمێکدا لە ژووری بازرگانیی ئەمەریکا لە واشنتن، سەرپەرشتی و چاودێريی ڕێوڕەسمی ئیمزاکردنی دوو ڕێککەوتننامەی گرنگ لە بواری وزەدا کرد. حەیدەری، لە لێدوانێكدا بۆ كەناڵی "العهد" رایگەیاند: بەپێی یاسا قەدەغەیە هەرێمی كوردستان هیچ گرێبەستێکی دەرەکی بەبێ راوێژکردن بە حکومەتی فیدراڵی واژۆبكات. ئاماژەی بەوەشکرد: رێککەوتنی غازی ئەم دواییەی نێوان هەولێر و واشنتۆن هیچ بەهایەكی یاسایی نییە، گرێبەستەکە پەیوەندی بە کێڵگەیەکی غازی کەرکوکەوە هەیە، كە لەلایەن سەرۆکی حکومەتی هەرێمەوە لە کافێیەک واژۆکراوە. جەختیشكرد: بەرپرسی کوردی مافی ئەوەی نییە گەشت بکات یان گرێبەست واژۆ بکات بەبێ رەزامەندی بەغداد. سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند: ڕێککەوتنەکانی دوێنێ لە بەرژەوەندیی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان و عێراقیشە، بەڵام هەر کەسێک دژایەتی هەوڵەکان بکات، ئەوا پرۆژەیەکی سیاسییە و نایەوێت هەرێمەکە پیادەی دەسەڵاتی دەستووریی خۆی بکات لە پێشخستنی کەرتی وزە. مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا: کاتی ئەوەیە بەیەکەوە بتوانین کارێک بکەین زیاتر ئاشتی و بووژانەوەی ئابووری لە وڵاتەکەمان هەبێت، کە لە بەرژەوەندیی هەموو خەڵکی هەرێمی کوردستانە. وتیشى: بە داخەوە ئاراستەیەکی دیکە لەنێو خودی عێراق، هەندێک لێکدانەوەی بۆ ڕێککەوتنەکانی دوێنێ کرد، ئەو کارانەش بە هیچ جۆرێک ڕەوا نییە، ئەوەی هەرێمی کوردستان کردوویەتی دەگونجێت لەگەڵ ئەو مافە دەستوورییانەی کە دەستووری فیدراڵی عێراق بە هەرێمەکەی داوە.
دوابەدوای کوژرانی دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە نزیک مۆزەخانەی جووەکان لە واشنتن دی سی، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند کە ئاسایش لە باڵیۆزخانەکانی ئیسرائیل لە سەرانسەری جیهان زیاد دەکرێت. لە نزیک مۆزەخانەی جووەکان لە واشنتن دی سی دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل کوژران بە گوێرەی میدیای ئەمریکا، کارمەندانی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە مۆزەخانەکەدا سەرقاڵی ئاهەنگگێڕان بوون. هەروەها، کوژراوەکان ژن و پیاوێکن. سی ئێن ئێن بڵاویکردەوە ئیلیاس رۆدریگێز کە تۆمەتباری کوشتنی دوو کارمەندەکەی ئیسرائیلە دوای گەیشتنی پۆلیس بۆ سەر شوێنی رووداوەکە 10 خولەک وەستاوە و دواتر خۆی بەدەستەوە داوە. سی ئێن ئێن ئاماژەى بەوەکردوە سەرەتا ئیلیاس رۆدریگێز لەنێو خەڵکدا وەک شایەتحاڵ مامەڵەی کردووە بەڵام دوای 10 خولەک هاواری کردووە و گوتوویەتی: من کردم، من ئەوانم لەپێناو غەزە کوشت. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند شۆک بووم بە رووداوی کوشتنی دوو کارمەندەکەی باڵیۆزخانەی ئیسرائیل لە واشنتن هێرشەکە هێرشێکی دژە سامییە. نەتانیاهۆوتیشى: ئاسایشی باڵێۆزخانەکانی ئیسرائیل لە سەرتاسەری جیهان تووندتر دەکەینەوە. نەتانیاهۆ لە لێدوانەکانی ڕۆژی پێنجشەممەدا جەختی لەوە کردەوە کە کوشتنەکەی واشنتۆن "دژە جوولەکە" بووە و سوێندی خواردووە کە بێ وەستان بەرەنگاربوونەوەی هاندان دژی ئیسرائیل بێت. هەروەها ئەو هێرشەی بە "بەڵگەی هاندانی توندوتیژی دژی ئیسرائیل" زانیوە، بەپێی ئاژانسی فرانس پرێس. وەزیری ناوخۆی ئەمریکا لە نووسینەکەیدا ئاماژەی بەوەش کرد، "تکایە نزا بۆ کەسوکاری قوربانیان بکەن. تاوانبارەکە بە سزای خۆی دەگەیەنین". بە گوێرەی پۆلیسی ئەمریکا، تەقەکەرەکەیان دەستگیرکردووە و تەمەنی 30 ساڵە. پێش ئەوەی کارەکەی بکات چەند جارێک هاواریکردووە و گوتویەتی "ئازادی بۆ فەلەستین". دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی تروس سۆشیال بڵاویکردەوە، "پێویستە ئەم کوشتنە تۆقێنەرانە کە لەسەر بنەمای دژەجووە ئێستا کۆتاییبێت". دانی دانۆن، باڵیۆزی ئیسرائیل لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئێکس بڵاویکردەوە، رووداوەکە "تیرۆری دژە جووە". دەشڵێت، "ئازاردانی دیپلۆماتکارەکان و جووەکان هێڵی سوورە". ئاماژەی بەوەش کرد، "گەشبینین کە بەرپرسانی ئیسرائیل کاردانەوەی تووندیان دژی بکەرانی ئەو تاوانە دەبێت و ئیسرائیل بەردەوام دەبێت لە کارکردن بۆ پاراستنی هاووڵاتی و نوێنەرانی لە هەموو جیهان".
پێش دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان، ئەمریکا سزای نوێی بەسەر ئێران سەپاند و مامەڵەکردنی تارانی بە 10 کانزای پێویست بۆ بەرنامە ئەتۆمییەکەی و بواری سەربازیی قەدەغەکرد. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا دەڵێت، کەرتی وەبەرهێنان لە ئێران لەژێر دەستی سوپای پاسداراندایە، جا بەشێوەیەکی راستەوخۆبێت یان ناڕاستەوخۆ. بەگوێرەی سزاکان، کانزاکان بریتیین لە نیکڵ، کرۆم، ئالۆوی مەگنیسیۆم، پیرکلۆراتی سۆدیۆم و ئەلەمنیۆم. سزاکان بەجۆرێکە هەر کەسێک بە راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، ئەو کانزایانە لە ئێران هاوردە یان هەناردە بکات ئەوا رووبەڕووی سزاکانیان دەبێتەوە. هەروەها ئەمریکا بەردەوامدەبێت جێبەجێکردنی سیاسەتی توندترین فشار بەسەر ئێراندا تا ئەو کاتەی هەڕەشەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی نامێنێت و بەرنامەی مووشەکە بالیستییەکانی سنووردار دەکات و کۆتایی بە پارەدارکردنی گرووپە تیرۆرستییەکان دەهێنێت. ئەمە لەکاتێکدایە بەدر بوسعیدی، وەزیری دەرەوەی عومان و نامەبەری دانوستانە ناڕاسەتەوخۆکەی تاران و واشنتن لە پۆستێکیدا لە پلاتفۆرمی ئێکس، رایگەیاند، رۆژی هەینی، گەڕی پێنجەمی دانوستانەکانی ئەمریکا و ئێران لە رۆما بەڕێوەدەچێت.
بەدر بوسەعیدی، وەزیری دەرەوەی عومان، وادەی پێنجەمین خولی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکای راگەیاند. بوسەعیدی، لە سەكۆی " ئێكس" نوسیویەتی: پێنجەمین خولی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا هەینی داهاتوو (٢٣)ی ئایار لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوە دەچێت. عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران دوێنێ رایگەیاند، وڵاتەکەی تا ئێستا بڕیاری کۆتایی نەداوە سەبارەت بە رۆژ و شوێنی پێنجەمین دانوستانى لەگەڵ ئەمریکا. هەر دوێنێ عەلی خامنەیی، رابەری باڵای ئێران لە وتارێكدا وتی، پێموانیە دانوستانە ناڕاستەوخۆكانی ئێران لەگەڵ ئەمریکا سەبارەت بەرنامە ئەتۆمییەکەی سەركەوتوبێت. هەر ئەمڕۆ، عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە بارەی گەڕی پێنجەمەوە رایگەیاند، "تاوتوێی ئەوە دەکەین کە لە گەڕی پێنجەمی دانوستاندن لەگەڵ ئەمریکا قبووڵ بکەین یاخود نا." سێشه‌ممه 20ـی ئایاری 2025 له یه‌كه‌مین ساڵیادی گیانله‌ده‌ستدانی ئیبراهیم ڕه‌ئیسی سه‌رۆكی پێشووی وڵاته‌كه‌یدا، عه‌لی خامنه‌یی ڕابه‌ری باڵای شۆڕشی ئیسلامیی ئێران، وتارێكی پێشكه‌شكرد و گومانی خسته‌سه‌ر دانوستاندنی نێوان واشنتن و تاران و سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌كه و وتی، "پێموانییه وتووێژی دۆسیه‌ی ئه‌تۆمی له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكادا بگاته ئه‌نجام، نازانم...". خامنه‌یی ڕاشیگه‌یاند، "مادام باسی دانوستاندن ده‌كه‌ین، به بیری لایه‌نی به‌رامبه‌ری ده‌هێنمه‌وه، ده‌بێت ئه‌مه‌ریكا كه به‌شداریی دانوستاندنه‌كان ده‌كات، گفتوگۆ بكات و دانوستاندن بكات، هه‌وڵبدات قسه‌ی بێمانا نه‌كات". پێشتر ستێڤ ویتكۆف نوێنه‌ری سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا بۆ كاروباری خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ڕایگه‌یاندبوو، "واشنتن ڕێگه به ئێران نادات به هیچ جۆرێك یۆرانیۆم بپیتێنێت". لە 12ـی نیسانی 2025ـەوە چوار گەڕی دانوستاندن لە نێوان شاندی ئێران بە سەرۆکایەتیی عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە و شاندی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتیی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بە ناوبژیوانی عومان بەڕێوەچوون. سەڕەرای ناکۆکییەکان، هەردوو لایەن جەخت لە سەر درێژەدان بە دانوستاندنەکان دەکەنەوە.
وەزیری نەوتی عێراق لەبارەی گرێبەستەكانی حكومەتی هەرێم ڕایدەگەیەنێت ئەمجۆرە گرێبەست و رێككەوتنانە دەبێت بەتەنیا لەلایەن حكومەتی فیدرالییەوە بكرێن؛ بەوپێیەی دۆسیەی بەڕێوەبردنی سامانی نەوت بەتەنیا لە دەسەڵاتی ئەودایە. رۆژی دووشەممە، 19-05-2025 لە رێوڕەسمێکی تایبەتدا لە واشنتن، بە ئامادەبوونی مەسرور بارزانی، حکومەتی هەرێمی کوردستان دوو گرێبەستی گەورەی لە بواری وزەدا بە بەهای زیاتر لە 100 ملیار دۆلار، لەگەڵ دوو کۆمپانیای ناسراوی ئەمریکی، وێسترن زاگرۆس و HKN Energy، واژۆ کرد، هەردوو کۆمپانیای وێسترن زاگرۆس و HKN Energy پێشینەی کاریان لە هەرێمی کوردستان هەیە و خاوەنی وەبەرهێنانن. حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق لەوبارەیەوە دەڵێت: وەزارەتی نەوتی عێراق تێبینی خۆی لەبارەی ئەو رێككەوتنە تۆماركردووە كە حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ كۆمپانیا ئەمریكییەكان كردویەتی بۆ وەبەرهێنان لە چەند كێڵگەیەك لەناوخۆی هەرێمدا. ئەوەش دەخاتەڕوو ئەمجۆرە گرێبەست و رێككەوتنانە دەبێت بەتەنیا لەلایەن حكومەتی فیدرالییەوە بكرێن؛ بەوپێیەی دۆسیەی بەڕێوەبردنی سامانی نەوت بەتەنیا لە دەسەڵاتی ئەودایە. ئەمە لەکاتێکدایە رۆژی چوارشەممە 21ی ئایاری 2025 وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس نووسی، "دڵخۆشین دەبینین کە پەیوەندییە بازرگانییەکانی نێوان ئەمریکا و هەرێمی کوردستانی عێراق فراوانتر دەبن بە واژۆکردنی رێککەوتننامەکان لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان." هەروەها وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاماژە بەوەش دەکات، "ئەم جۆرە هاوبەشییان بەرهەمهێنانی گاز لە عێراق فراوانتر دەکەن و سوود بە گەلی هەردوولامان دەگەیێنن. کەمال محەممەد، وەزیری سامانە سرووشتییەکانی هەرێمی کوردستان، لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەدا کە ئەو دوو گرێبەستە، بەتایبەتی گرێبەستی تایبەت بە کەرتی گاز، دەبنە هۆی زیادکردنی بەرچاوی ئاستی بەرهەمهێنانی گاز. وەزیری سامانە سرووشتییەکان جەختیشی کردەوە کە "بەهۆی زیادبوونی بەرهەمی گازەوە، بەرهەمی کارەباش زیاد دەکات،" ئەمەش وادەکات ژێرخانی کارەبای هەرێمی کوردستان و عێراقیش بەهێزتر بکرێت. لەلایەکى دیکەوە سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند: ڕێککەوتنەکانی دوێنێ لە بەرژەوەندیی دانیشتووانی هەرێمی کوردستان و عێراقیشە، بەڵام هەر کەسێک دژایەتی هەوڵەکان بکات، ئەوا پرۆژەیەکی سیاسییە و نایەوێت هەرێمەکە پیادەی دەسەڵاتی دەستووریی خۆی بکات لە پێشخستنی کەرتی وزە. مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا: کاتی ئەوەیە بەیەکەوە بتوانین کارێک بکەین زیاتر ئاشتی و بووژانەوەی ئابووری لە وڵاتەکەمان هەبێت، کە لە بەرژەوەندیی هەموو خەڵکی هەرێمی کوردستانە.
عەباس عێراقچی وزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران لە حاڵەتی پێداچونەوەیە ئایا بۆ خولی پێنجەمی دانوستانەکان بەشداری دەکات یان نا. دەشڵیت، پیتاندنی یۆرانیۆم بە گەیشتن بە رێککەوتن یان نە گەیشتن بەردەوامدەبێت. عێراقچی دەڵێت، لەپشت مێزی دانوستانەکان رووبەرووی داواکاری زیادەڕۆ دەبنەوە، بەڵام هەرگیز وازیان لە رێگای دیپلۆماسی نەهێناوە. قسەکانی عێراقچی لە کاتێدایە لە دوایین لێدوانیدا عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای ئێران رایگەیاند، ئێران بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم چاوەڕێی رێگەپێدانى ئەمریکا نییە. گوتیشی، نازانن ئەم جارەش لە دانوستانەکان بە ئەنجام دەگەن یان. وەزیری دەرەوەی ئێران جەخت دەکاتەوە مەبەستی بەرنامە ناوەکییەکەی تاران بە تەواوی روونە و دەشڵێت، ئەگەر لایەنی بەرامبەر دەیانەوێت دڵنیایی لە بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران وەربگرن ئەوا ئامادەن، بەڵام بە مەرجی هەڵگرتنی ئەو سزایانە کە بە بیانووی بەرنامە ئەتۆمییەکە بەسەریان سەپێنراوە. گوتیشی، هێشتا لە پێداچوونەوەی ئەوەن بزانن ئایا دانوستانێکی بەسوود لەو کات و شوێنە دانراوە ئەنجام دەدرێت یاخود نا بۆ ئەوەی بەشداری تێدا بکەن. لە 12ی نیسانی 2025ـەوە چوار گەڕی دانوستاندن لەنێوان شاندی ئێران بە سەرۆکایەتیی عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە و شاندی ئەمریکا بە سەرۆکایەتیی ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەڕێوەچوون. سێشەممە، 20ی ئایاری 2025، عەلی خامنەیی لە رێوڕەسمێکدا بە بۆنەی یەکەمین ساڵیادی گیانلەدەستدانی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆککۆماری پێشووی ئەو وڵاتە و یاوەرانی، سەرنجی خستە سەر گفتوگۆکان لەگەڵ ئەمریکا کە بە ناوبژیوانی عومان لەبارەی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران بەڕێوەدەچن و رایگەیاند، "پێموانییە دانوستاندنەکان لەگەڵ ئەمریکا بگەنە ئەنجام." عەلی خامنەیی ئاماژەی بە گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا لە سەردەمی ئیبراهیم رەئیسی کرد و گوتی، "لە یەکەم چاوپێکەوتنیدا بە روونی گوتی کە ئێمە راستەوخۆ دانوستاندن لەگەڵ ئەمریکا ناکەین." خامنەیی هەروەها گوتی: "بێگومان لەسەردەمی شەهید رەئیسیدا دانوستاندنی ناڕاستەوخۆ هەبوو، بەڵام بێ ئەنجام بوو." رێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران ئاماژە بە دانوستاندنەکانی ئێستای نێوان تاران و واشنتۆنیش کرد و رایگەیاند، "ئێستاش پێمانوانییە بگاتە ئەنجام و نازانین چی روودەدات."
کۆنگرەی ١٢ـەمینی پەکەکە لە ڕۆژانی ٥-٧ـی ئایاردا لە دوو گۆڕەپانی هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا هاوتەریب بە یەکدی ئەنجام درا، لە کۆنگرەکەدا بڕیاری کۆتایهێنان بە ڕێبازی تێکۆشانی چەکداری درا، لە کۆنگرەکەدا موراد قەرەیلان ئەندامی کۆمیتەی بەڕێوەبەریی پەکەکە لەسەر چەندین بابەتی گرنگ هەڵسەنگاندنی کرد. هەڵسەنگاندنەکانی موراد قەرەیلان بەم شێوەیەیە: “شتی هەرە باش لەم قۆناغە گرنگەدا یەکدەستی و یەکهەڵوێستییە، وانەمان لە ئەزموونەکانی ساڵانی ٢٠٠٢-٢٠٠٤ وەرگرتووە، وێڕای کەموکوڕییەکان بە گوێرەی هێڵی ڕێبەر ئاپۆ نزیکبوونەوەیەک لەئارادایە، لە سەردەمی نوێدا دەمەوێت زیاتر تێبگەم، لەو باوەڕەدام ڕووناکی هێڵی ڕێبەر ئاپۆ دەمانگەیەنێت بە ئامانج، دەبینین ڕێبەر ئاپۆ بەوپەڕی مۆراڵ بەرزی و بڕیاردارییەوە دەستی داوەتێ، ئەوکاتە شتەکان لە جێگەی خۆیەتی، لە هەر ساتێکی تێکۆشانماندا زۆر باش دەزانم گەر ڕێبەر ئاپۆ لە بابەتێکدا دڵنیایەتی نەبێت، ئەوە ناچێتە ئەو کارەوە، بۆیە ڕێبەر ئاپۆ لەم پرۆسەیەدا دڵنیایە، کەواتا مسۆگەرە، هەربۆیە ئێمەش باوەڕمان پێیەتی، پەیوەست بە دەوڵەتی تورکەوە ناتوانین باسی باوەڕ و متمانە پێبوون بکەین، پراکتیکی دەوڵەتی تورک لەبەرچاوە، بەڵام بە هەموو جۆرێک باوەڕمان بە ڕێ و ڕێبازی ڕێبەر ئاپۆیە. هۆکاری یەکەم بارودۆخی کۆنژونکتوورییە، لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەسەر خاکی کوردستان شەڕێکی چەکداری بەڕێوەدەچێت بۆ؟ هەڤاڵانیش ئەوەیان هێنایە سەرزمان، ڕێبەرێتیش ڕایگەیاند، چونکە شەڕی سێهەمی جیهانی لە هەرێمەکدا دەگێڕدرێت، لە ناوەڕۆکی خۆییدا ناوەندی ئەم شەڕەش کوردستانە، لەسەر خاکی کوردستان هیچ هێزێکی هاوشێوەی پەکەکە نییە، کە ئەوەندە ساڵ شەڕی کردبێت و بەرفروان بووبێت، دەرفەتی ئەمە هەیە، بە پوختی کەس ناتوانێت گەمارۆمان بدات، سەرکوتمان بکات و لەناومان بەرێت. هۆکاری دووەم لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵدا کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی فەرماندەیی ڕێکخرا، ماوەی نۆ ڕۆژ بەردەوام بوو، لەم کۆبوونەوەیەدا گەیشتینە بڕیار و عەقیدە (شێوازی شەڕی تایبەتی خۆپاراستن)، هەموومان باوەڕمان بەمەیە، ئەم عەقیدەیە شتێکی ئاسایی نییە، ڕوانگەکانی شەڕی گەلی شۆڕشگێڕی ڕێبەر ئاپۆیە، هەروەها بە ئەزموونی ٤١ ساڵەی شەڕکردنمان ڕەخسێندراوە. زۆر باوەڕمان بەو هەنگاوەیە کە ڕێبەر ئاپۆ پەرەی پێداوە، بەڵام گەر ناچاربین، بە عەقیدەی شەڕی نوێ باوەڕیشمان بە ئامادەکارییە، ئەمە دەمانگەیەنێت بە ئەنجام، بەڕاستی درەنگ دەکەوین، بەڵام گەر درەنگیش بێت، لە ئاستێکی کاریگەردا خاوەن هێزیین، ئیدی شەڕ بە ژمارە نییە، شەڕ بە تەکنیک و تاکتیک دەکرێت، هەموو ئەم تایبەتمەندییانەمان هەیە، لە پەکەکە و گەریلاکانی ئازادیی کوردستاندا تەکنیک و تاکتیک هەیە. لە تاکتیکی داهێنانی شەڕی تونێلدا پسپۆی تەواومان هەیە، پێنج ساڵە هەڤاڵانمان بەڕێوەی دەبەن، شارەزایی هەیە، ئەزموونمان هەیە و قوربانی زۆمان داوە، واتە ئەم موعجیزەیەمان لە ئاڤاشین، مامڕەشۆ، گردی سوور؛ واتە لەو کاتانەوە بە ئەزموونمان گەیشتووین بە ئێستا، ئەزموونمان بونیادناوە. لەلایەکی ترەوە لە هێزەکانماندا ڕۆحی فیدایی و ئاپۆچێتی بەهێزتربووە، نەک تەنها هەندێک لە هەڤاڵانی فیدایی و هێزە تایبەتەکان چالاکییەکی وەها دەکەن؛ وەک هەڤاڵان ڕووکەن و ساریا، ڕۆژهات و ئەرداڵ، ئاسیا و ڕۆژگەر، بەڵکو هەموو هەڤاڵێک لە گۆڕەپانەکانی شەڕی فیداییدان، ئەو چالاکییەی کە شەهید باگەر گەڤەر و ئەڤزەم لەگەڵ چوار هەڤاڵدا ئەنجامیان دا، بڕیاری فیداکارییە، شەڕزان و ئارینیش لەگەڵیان بوون، چوار هەڤاڵ بوون، ئەو ڕۆحە هەیە، ڕۆحییەت بڵند بووتەوە. لە فەرماندەییدا دەتوانین نموونەی گابار بۆتان نیشان بدەین، فەرماندەی بەرخۆدانی قەڵای شەهید مونزور، واتە پێکەوە بەکارهێنانی تاکتیک و تەکنیک، چاودێری دووژمن بە پێی ئەو تاکتیکە پەرەی پێدراوە، واتە ئەم ئاستە لە هەڤاڵاندا دروست بووە، پەکەکە تەنها گەریلا نییە، پەکەکە گەلە، ملیۆنان کەسە، پەکەکە ئێستا لە سەردەمی زۆر بە هێزی خۆیدایە. خاڵیکی دیکە دەستنیشان دەکەم، دووژمن بە تەکنیکە ئاسمانییەکان، دۆخی خۆی بەهێز کرد، بەڵام لە سەردەمی نوێدا بۆ پوچەڵکردنەوەی تەکنیک و هەواڵگری دووژمن، گەشتووین بە ئاستێک، هەم ئاستێکی تەکنیکی پەرەی سەند، بۆ نموونە خستنەخوارەوەی فڕۆکەی سیخوڕیی، بەوپێیەی ئێمە دەیزانین لە هەرێمەکە ئێران، تورکیا، ئیسرائیل دەتوانن ئەو کارە بکەن و ئێمەش چوارەمین، لە هەرێمەکەدا دەوڵەت هەیە ئەم تەکنیکەیان نییە و ناتوانن، بابەتی ئەوەی کە کێ داوویەتی و کێ نەیداوە شتێکی بێ بنەمایە، گەیشتوینەتە ئاستێک کە بتوانین لە تەکنەلۆژیای سەردەم بکۆڵینەوە، زیرەکی دەستکرد بخەینە خزمەتی شەڕەوە. کچان و کوڕانی کوردی ئاپۆیی، ڕۆحی ئاپۆچێتی نەک تەنها لە فیداکارییدا بەڵکو لە ئافراندنیشدا گەیشتووەتە ئاستێکی کاریگەر، ئێستا دەتوانن پەرە بە تەکنەلۆژیای سەردەم بدەن، ئەمەش ڕاستییەکەیە، لە ساڵی ڕابردوودا بۆ شەڕی درۆن، درۆنی جۆراوجۆر کە دەتوانن ئامانجە دوورەکان بپێکن، ئاستێک بە دەستهێنراوە، هەموو ئەمانە لە کۆتاییەکاندا بەدی هاتوون، بێگومان ئەمە جێی ڕەخنەیە، دوو ساڵ لەمەوبەر ئەمەمان بە هەڤاڵانی پەیوەندیدار وت؛ ‘هەڤاڵ، دوای ئەوەی هەموومان شەهید دەبین، ئینجا پەرە بە تەکنەلۆژیا دەدەن!.’ چونکە زۆر درەنگ کەوت، بەڵام ئێستا ئەم دەرفەتە هەیە، پێشتر شەڕی ژێر زەوییمان نەبوو، لەسەر زەوی شەڕمان دەکرد. پێشتر شەڕ فیدایانەی تیمە پسپۆرییەکان بەم ڕۆحییەت و تێگەیشتنەوە لە ئارادا نەبوو، پێشتر تەکنیکی ئاسمانی نەبوو دەشتوانین زیاتر پەرەی پێبدەین، پێشتر هێزەکانمان ئەزموونیان لەم ئاستەدا نەبوو، بەڵام ئێستا هەمانە، بەم پێیە دەتوانین لە سەرەمی نوێدا بە گوێرەی سەردەمی نوێ پەرە بە شەڕی گەریلایەتی سەدەی ٢١ بدەین. ئێمە پابەندین بە هێڵ و ڕوانگەکانی ڕێبەر ئاپۆوە، هێڵی ڕێبەر ئاپۆ جێبەجێ دەکەین، ئەم کۆنگرەیە ئەم بڕیارە دەدات، بەڵام ئەگەر دەوڵەتی تورک سەرەڕای ئەمەش، پێداگری لەسەر توندوتیژی بکات ئەوا دەتوانین بەو زمانەی کە لێی تێدەگات وەڵامی پێویستی بدەینەوە، پێویستە هەمووکەسێک ئەمە بزانێت.
سەرۆک کۆماری ئێران لە میانی بەشداریکردنی لە مەراسیمی سڵایادی کۆچی دوایی ئیبراهیم ڕەئیسی، هێرشی کردە سەر ترەمپ و وتیویەتی؛ سەیرە گەورەترین دزەکانی سەر زەوی بە ئێمە دەڵێن دز لە ساڵیادی کۆچی دوایی ئیبراهیم ڕەئیسی لە پەرلەمان، مەسعود پزیشکیان، ڕایگەیاند؛ لە سعودیە ترەمپ وتی "ئێمە دەخۆین و دزی دەکەین، با بێن بزانن ئێمە چۆن دەیخۆین"، ناوبراو دەڵێت؛ ئەوان "خۆیان گەورەترین دزی سەر زەوین"، کەچی ئێمە تۆمەتبار دەکەن بە دزی. پزیشکیان باسی لە لێدوانەکەی ترەمپ کردوە و وتویەتی؛ ترەمپ بە ئێمە دەڵێت دز و تاڵانچی، بەڵام خۆیان سەروەت و سامانی وڵاتان تاڵاندەکەن و بانگەشەی شەری تیرۆر و گەندەڵێش دەکەن. سەرۆکەکەی ئێران، باسی لە سەردانەکەی بۆ شوێنی نیشتەجێبون و ماڵی سەرۆکی پێشوی وڵاتەکەی کرد و ڕایگەیاند، دایکی ڕەئیسی و بنەماڵەکەی لە گەڕەک و ماڵێکی سادەدا دەژین نەک وەک ئەوەی سەرۆکی ئەمەریکا باسی دەکات. ئەمە لەکاتیكدایە، دۆناڵد ترەمپ لە سعودیە وتی: لە کاتێکدا وڵاتانی عەرەبی سەرنجیان لەسەر بون بە پایەی سەقامگیری ناوچەکە و بازرگانی جیهانییە، سەرکردەکانی ئێران سەرنجیان لەسەر دزینی سامانی گەلەکەیانە بۆ دابینکردنی بودجەی تیرۆر و خوێنڕشتن لە دەرەوەی وڵات.
