عێراق دەستبە دابەشکردنى موچەدەکات

هاوڵاتى ــ بڕیارەکە ئەوە بوو "نابێت هیچ کامیان بە زیندووی دەربچن" ــ لە ماوەی ١٠ چرکەدا پرۆسەکە تەواو بوو، بیناکان داڕما ــ ئەو ڕێگایانەش بۆردومان دەکرا کە گومانى هەڵهاتنیان لێ دەکرد رۆژنامەى شەرق ئەوسەت لەژمارەى ئەمرۆیدا ئاشکرایکردوە کە سانسۆری سەربازی ئیسرائیل، ڕێگەی بە بڵاوکردنەوەی زانیاری نوێیدا سەبارەت بە کوشتنى ح.ەس.ەن ن.ەس.ر.و.ڵڵا سکرتێری گشتیی پێشووی حزبوڵاى لوبنان. بەپێى ئەو زانیارانەى رۆژنامەکە بڵاویکردونەتەوە، چەند ڕۆژێک بەر لە کوشتنى، چەندین ڕاپۆرت لەسەر ئاستى باڵا، سەبارەت بە شوێن و جموجۆڵەکانی گەیشتوونەتە تەلئەبیب. ئیسرائیل، بە ١٤ موشەک هەڵیان کوتاوەتە سەر ئەو بینایانەی کە چووەتە ناو تونێلەکانیانەوە ، تەنانەت ئەو ڕێگایانەشیان کردوەتە ئامانج کە گومانى هەڵهاتنیان لێکردوە، ئەوەش ئاشکرا کراوە ئەو بۆردومانانە چەند ڕۆژێک بەردەوام بووە تا ڕێگری لە هەر ئۆپەراسیۆنێکی ڕزگارکردن بۆ خۆی یان هاوەڵەکانی ئەنجامبدرێت. سەرچاوە ئەمنییەکان لە تەلئەبیب ئاماژە بەوە دەکەن کە بەدواداچون بۆ کوشتنى نەسروڵا لە (بەشی هەواڵگری سەربازی سوپای ئیسرائیل) و مۆساد بە ماوەیەکی کەم لە دوای شەڕی ٢٠٠٦ دەستیپێکردووە، بەڵام لەو کاتەدا بڕیاری سیاسی لەو بارەوە نەدراوە. بەپێى ناوەرۆکى ئەو زانیانەى شەرق ئەوسەت، بڵاویکردوەتەوە کاتێک نەسروڵا بڕیاریداوە بچێتە پاڵ بزووتنەوەی حەماس لەو کارەی کە ناوی لێنابوو "جەنگی پشتیوانی غەززە"، پلانی تیرۆرکردنەکە دەستی پێکردوە، بەڵام بڕیاردرا بەلاڕێدا ببرێت و ئەو بیرۆکەیە وا بخرێتە روو کە ئیسرائیل بەنیازی ئەوە نییە شەڕەکە لەگەڵیدا فراوانتر بکات. چەند ڕۆژێک پێش کوشتنەکەى، نەک تەنها لە ڕێگەی تونێلەکانەوە، بەڵکو بە جوڵەکردن لە سەرووی زەویەوە، شوێنی وردی ئەویان دیاری کردبوو. چاوەڕوانیان دەکرد بگاتە ئەو بارەگایەی کە دەکەوێتە قووڵایی ژێر زەوی لە ژێر کۆمەڵگەیەکی نیشتەجێبوون کە پێکهاتووە لە ٢٠ بینای گەورەو بەیەکەوە گرێدراو، لە گەڕەکێکی ئاست بەرز لە گەڕەکی باشووری شار، کە دارستانێکی دار لە ڕۆژئاوای هەیە، و بڕیاریان دا کە ئەمە دەرفەتێکە بە دەگمەن دووبارە دەبێتەوە. لە ماوەی ٤ ڕۆژدا لە بەرزترین ئاستدا چاودێری جموجۆڵەکانی نەسروڵا کرا، فەرماندەکانی هێزی ئاسمانی کە ئەرکی جێبەجێکردنییان پێسپێردرابوو، بەشدارییان تێدا کرد. دوا دانیشتنی لێکۆڵینەوەش خودی نەتانیاهۆ ئامادەی بوو. فەوجێکی فڕۆکە ئامادەکرا، هەروەها ١٤ فڕۆکەی جەنگی چەک و تەقەمەنییان پێدرا، کە ٨٣ موشەکیان هەڵگرتبوو کە کێشیان ٨٠ تەن بوو. لە ماوەی ١٠ چرکەدا پرۆسەکە تەواو بوو، بیناکان داڕما و چاڵێکی زەبەلاح و قووڵ لە شوێنەکەدا هەڵکەندرا، ئەگەری دەرچوون بۆردومان کران بۆ ئەوەی هیچ کەسێک نەتوانێت هەڵبێت. بۆردومانەکە بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک ڕانەگیراو ڕێگری لە چالاکی هێزەکانی فریاگوزاری و فریاکەوتنی لوبنان کرد. بڕیارەکە ئەوە بوو: "نابێت هیچ کامیان بە زیندووی دەربچن".

هاوڵاتى ــ تورکیا بە فڕۆكەی جەنگی هێرشى کردە سەر كارگەی شەكر لە دێرحافەر ــ تورکیاو چەتەکان هەوڵدەدەن لە بەرەی شەڕی بەنداوی تشرین پێشڕەوی بکەن ــ ئەو هێرشانە بە پشتیوانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانى تورکیا ئەنجام دەدێن   ناوەندی راگەیاندنی قەسەدە ئاماری شەرو پێکدادانەکانى بڵاوکردەوەو رایگەیاند، هێرشی چەتەکانی دەوڵەتی تورکیا بۆ سەر گوندەکانی منبج تێکشکێندراون و ١٣ چەتەش کوژراون. ناوەندەکە ئەوەى خستوەتەڕوو، دەوڵەتی تورکیاو چەتەکانی هەوڵدەدەن لە بەرەی شەری بەنداوی تشرین و هەرێمەکانی باشوری رۆژهەڵاتی منبجەوە پێشڕەوی بکەن، بەڵام هێزەکانی ئەنجومەنی سەربازی منبج، سەرجەم هێرشەکانیان تێکشکاندون. بەپێى راگەیەندراوەکە ئەو هێرشانە بە پشتیوانی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان و فڕۆکەی جەنگی دەوڵەتی تورکیا ئەنجامدران، لە ئاکامیشدا زیانی گیانی زۆر بەر چەتەکانی دەوڵەتی تورکیا کەوت. قەسەدە ئەوەى ئاشکرا کردوە، گروپە چەکدارەکانى تورکیا، هێرشیانكردوەتە سەر كێڵگەی “ئەبو سەعید” و شەڕڤانانان هێرشەکەیان تێکشکاندوە پێنج لەو چەکدرانە كوژراون. راگەیەندراوەکە باسى لەوەکردوە یەكەكانی شەهید هارون ١٣ خاڵ و پێگە و ئۆتۆمبێلی دوژمنیان لە ناوچەكە كردوەتە ئامانج، لە نزیک شارۆچکەی دێر حافەر؛ هەروەها ئاماژە بۆ ئەوەکراوە، تورکیا كارگەی شەكری لە ڕۆژهەڵاتی شارۆچکەی دێرحافەر، بە فڕۆكەی جەنگی كردە ئامانج و بەوهۆیەوە بەشێكی گرنگی كارگەكە لەناوچووە.

ــ قائانى لە سەردانەکەیدا ژمارەیەک لە ڕاوێژکارەکانی سوپای قودسى لەگەڵدایە ــ لەگەڵ سەرکردەی گروپە چەکدارە شیعەکان و شیاع سودانى کۆدەبێتەوە ــ پەیامێک لەسەر هەرەشەکانى ئەمریکا دەگەیەنێتە گروپە چەکدارە شیعەکان سەرچاوەیەکى ئێرانى بەماڵپەرى ئیرەم نیوزى راگەیاندوە، ئیسماعیل  قائانی بەسەردانێکى کتوپر گەیشتوەتە بەغدا، بڕیارە لەگەڵ سەرۆکى ئەنجومەنى وەزیران و ژمارەیەک بەرپرسى سیاسى و گروپە چەکدارەکان کۆببێتەوە. ماڵپەرەکە ئەمڕۆ یەکشەممە، لەسەر زارى سەرچاوەیەکی باڵاى کۆمارى ئیسلامى ئێرانەوە ئەوەى ئاشکرا کردوە، فەرماندەی فەیلەقی قودسى سوپای پاسداران، ئیسماعیل قائانی، سەرلەبەیانى ئەمرۆ گەیشتوتە بەغدای پایتەختی عێراق، بۆ دیدار لەگەڵ سەرکردەی گروپە چەکدارەکانی شیعە. ئەو سەرچاوەیە، ڕوونیکردەوە، کە "قائانى لەو سەردانەیدا ژمارەیەک لە ڕاوێژکارەکانی سوپای قودسى لەگەڵدایە، بۆ ئەوەی لەگەڵ سەرکردەکانی گروپە چەکدارە شیعەکان کۆببنەوە، پاشان لەگەڵ محەمەد شیاع سودانى، سەرۆکوەزیرانی عێراق کۆببێتەوە، دوای ئەوەش دیدارێکى لەگەڵ فالح فەیاز هەیە. بەپێى وتەى سەرچاوە ئێرانیەکە، قائانی پەیامێک دەگەیەنێتە سەرۆکی گروپە چەکدارەکان، کە پێشهات و فشارەکانی ئەم دواییە لەلایەن ئەمریکاوە بۆ سەر حکومەتەکەی سودانی خراوەتەسەری، داواش دەکات و هانیان دەدات ڕێککەوتن لەگەڵ سودانی ئەنجامبدەن بۆ ئەوەی خۆیان لێ بەدوور بگرن هەر هێرشێکی ئەگەری ئەمریکا یان ئیسرائیل لە عێراق بۆ سەر ئەو گروپانە.   سەردانەکەى ئیسماعیل قائانى لەکاتێکدایە، بڕیارە رۆژی چوارشممە، 8ـی کانوونی دووەمی 2025، محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانى عێراق سەردانی کۆماری ئیسلامیی ئێران بکات. بە گوێرەی راگەیێندراوی نووسینگەی سوودانی، لە سەردانەکەیدا بۆ تاران پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و چۆنیەتیی بەهێزکردنیان تاوتوێ دەکات.

هاوڵاتى ــ سوپای پاسداران مانۆڕێک لە کرماشان، پاوە جوانڕۆ ئەنجامدەدات   ــ چەک و کەرەستەی نوێ و توانای هێزەکانی بەسیج تاقى دەکەنەوە ــ هەڵبژاردنی ئەو شارانە بۆ ئەوەیە کە ناوچەیەکی سنوورییە سوپای پاسداران، بۆ ماوەى هەفتەیەک مانۆڕێکى گەورەو فراوان لەسنورى رۆژهەڵاتى کوردستان ئەنجامدەدات بەتایبەتى لە کرماشان، پاوە جوانڕۆ، سەلاس باباجانی و چەند ناوچەیەکى تر، فەرماندەیەکى سەربازیش جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە کە لەو مانۆڕەدا چەک و کەرەستەی نوێ و هەروەها تواناکانی هێزەکانی بەسیج تاقى دەکەنەوە. سەردار عەزیمى، فەرماندەی بارەگای ناوچەیی نەجەفى ئەشرەفی سوپای پاسداران، ئەمرۆ شەممە لەکاتى دەستپێکردنی ئەو مانۆرەدا بە ئاژانسى میهرى وتووە، قۆناغی یەکەمی مانۆڕەکە لە پارێزگای کرماشان دەبێت و دواتر نزیک دەبنەوە لە ناوچەکانى سەر سنووری عێراق. ئاژانسەکە بڵاویکردەوە، ئەم مانۆڕانە کە بە بەشداریی فیرقە و یەکەکانی تایبەتمەندی هێزی زەمینی سپای پاسداران لە ناوچەی ڕۆژئاوای وڵات ئەنجام دەدرێن، سیناریۆی ئۆپەراسیۆنی بەرپەرچدانەوەی خێرا جێبەجێ دەکەن. ئەو فەرماندە سەربازیەى سوپاى پاسداران ئاماژەی بەوەشکردوە، مەشقەکان بریتین لە گواستنەوەی خێرای هێزو کەرەستە بۆ ناوچەی مانۆڕ، کە تیایدا لیوای "میرزا کوچاک خان" قۆناغی یەکەمی ئەو ئۆپەراسیۆنانەیان ئەنجامداوە، لە فڕۆکەخانەی ڕەشتەوە تا فڕۆکەخانەی کرماشان. لەبارەى هۆکارى هەڵبژاردنى ئەو ناوچانە ڕایگەیاند: هەڵبژاردنی شاری سەلاس باباجانی سەر بە پارێزگای گەیلان وەک شوێنی ئەم قۆناغەی مانۆڕەکان دەگەڕێتەوە بۆئەوەى کە ناوچەیەکی سنوورییە کە لە ڕابردوودا شایەتحاڵی شەڕی ئێران و عێراق بووە، هەروەها لەو قۆناغانەدا دوژمنان هەوڵی تێکدانی سەقامگیری ئاسایشى ناوچەکە دەدەن.

  نوری مالیکی سەۆکی ئیئتلافی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند: روداوەکانی سووریا سەرەتایەکە بۆ بەردەمیدان بە دابەشکرنی وڵاتانی ناوچەکە و دروستکردنی وڵاتی بچوک و لاواز. ئەوەش پێچەوانەی لێدوانەکەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق بوو کە بەدووری زانی گۆڕانکاری لە دەسەڵاتی سووریا کاریگەری بۆ سەر عێراق هەبێت. بە گوتەی مالیکی دوژمنان هانی لاوان دەدات بۆ کاری تێکدەرانە

  ڕۆژنامەی "شەرقولئەوسەت" لە زاری چەند سەرچاوەیەکی عێراقییەوە ڕایگەیاندوە، محەمەد شیاع سودانی لە میانی سەردانە چاوەروانکراوەکەی بۆ تاران چەندین دۆسییەی گرنگی ناوخۆیی و ناوچەیی لەگەڵ بەرپرسانی ئێران تاوتوێ دەکات. ڕۆژنامەکە ئاشکراشی کردوە یەکێک لەو بابەتانەی بڕیارە سودانی لەگەڵ بەرپرسانی ئێران تاوتوێی بکات، دۆسیەی هەڵوەشاندنەوەی گروپە چەکدارەکانی سەر بە ئێرانە لە عێراق.  ڕۆژنامەکە ئاماژەی بەوەش کردوە: سودانی پەیامی هۆشداری ئەمریکاش دەگەیەنێت بە تاران کە لەم دوایانەوە لە لایەن دۆناڵد تڕەمپ گەیەندراوە بە سەرۆک وەزیرانی  عێراق.  ئەوەش لە کاتێکدایە ئه‌مڕۆ له‌میانی وتارێكدا لە بەغدا سودانی ڕایگه‌یاند: هیچ کەسێک مافی ئەوەی نییە گۆڕانکاری و چاکسازیان بەسەردا بسەپێنێت.

  ــ لە یادی دەیەمین ساڵیادی هێرشەکەدا، گۆڤارەکە ژمارەیەکی تایبەتی ٣٢ لاپەڕەیی بڵاودەکاتەوە. ــ سەرنووسەری گۆڤارەکەش دەڵێت: ئەوان نه‌یانتوانى شارلى ئیبدۆیان بكوژن سه‌رپه‌رشتیارانى گۆڤاری تەنزی (شارلی ئێبدۆ)ى فه‌ره‌نسى، ئاماده‌كارى ده‌كه‌ن بۆ یادى 10ساڵه‌ى ئه‌و روداوه‌ى كه‌ تیایدا 12 كه‌س كوژران، سەرنووسەری گۆڤارەکەش دەڵێت: ئەوان نه‌یانتوانى شارلى ئیبدۆیان بكوژن، دەمانەوێت هەزار ساڵ بخایەنێت و به‌رده‌وامبێت. به‌هۆی دروستكردنی كاریكاتێر لەسەر پێغەمبەری ئیسلام (محەممەد د.خ)، لە رۆژی 6-1-2015 لە لایەن ئیسلامییە تووندئاژۆکانەوە، هێرشكرایە سەر گۆڤاری تەنزی (شارلی ئێبدۆ)ى فه‌ره‌نسى و بە هۆیەوە 12 کەس کوژران، بەڵام لە یەكەم ژمارەی گۆڤارەكە لە دوای هێرشەكەدا، جارێكی دیكە لە بەرگی یەکەمی گۆڤارەكە كاریكاتێری پێغەمبەر بڵاوكرایەوە، ئەمەش ناڕەزایەتییەكی زۆری لەنێو موسڵمانان لێكەوتەوە. لە یادی دەیەمین ساڵیادی هێرشەکەدا، گۆڤارەکە ژمارەیەکی تایبەتی ٣٢ لاپەڕەیی بڵاودەکاتەوە. جیرارد بییارد، سەرنووسەری گۆڤارەکە قسه‌ى بۆ ئاژانسی فرانس پرێس كردوه‌و ده‌ڵێت ئەوان شارلی ئیبدۆیان نەکوشتووە. ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆک کۆماری فه‌رنسا، لەدواین کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیراندا، جەختی لەوە کردبووەوە کە ساڵڕۆژی ئەم دواییەی هێرشەکانی ساڵی 2015 ئەوەمان بیردەخاتەوە کە مەترسییەکان هەر ماون و هەرگیز نابێت لە خەباتی خۆمان بۆ پاراستنی فەرەنسییەکان و بەرگریکردن لە ئازادییەکانمان دەستبەردار بین. گۆڤارەکە لە ساڵی ٢٠١٥دا فرۆشی ژمارەیەکی پێوانەیی بەدەستهێنا، کاتێک دوای هێرشەکە ٨ ملیۆن دانە لەو ژمارەیەی فرۆشت و لە مانگی شوباتی ٢٠١٥دا ٢٤٠ هەزار ئابونەی وەرگرت، ئەمڕۆ ژمارەی بەشداربووانی گۆڤارەکە ٣٠ هەزار تێدەپەڕێنێت، لەکاتێکدا ٢٠ هەزار دانە لە ژمارەکانی دەفرۆشێت.

  ــ لە ئۆپەراسیۆنێکی ئەمنی سەرکەوتوودا پێنجشەممه‌ى رابردوو ئەنجامدراوه‌. ــ لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکەدا دەست بەسەر چه‌ند چەک و بەڵگەنامەیه‌كدا گیراوە   هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکورو ڕۆژهەڵاتی سوریا، لە ڕێگەی ئۆپەراسیۆنێکه‌وه‌، توانیویانه‌ حه‌وت بەکرێگیراوی داعش  لە ڕۆژهەڵاتی شاری دێرەزوور دەستگیربكه‌ن. ئەمڕۆ شه‌ممه‌ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ له‌به‌یاننامه‌یه‌كدا ده‌ستگیركردنى ئه‌و حه‌وت كه‌سه‌ى ئاشكراكردووه‌. تەواوی بەشی رۆژئاوا و حەوت گوندی رۆژهەڵاتی دێره‌زوور لە ژێر کۆنترۆڵی حكومه‌تى كاتى سوریادایه‌، بەشی رۆژهەڵاتیش لە ژێر کۆنترۆڵی هەسەدەدایەو هێزەکانی ئەمریکای لێ جێگیرن. هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆی باکورو ڕۆژهەڵاتی سوریا، ئه‌وه‌شیان راگه‌یاندووه‌، هێزەکانیان بە هاوکاریی دەزگای ئاسایشی گشتی و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی توانیان حەوت ئەندامی شانەکانی ڕێکخراوی تیرۆریستی لە ڕۆژهەڵاتی دێرەزوور دەستگیر بکەن، لە ئۆپەراسیۆنێکی ئەمنی سەرکەوتوودا کە بەرەبەیانی ڕۆژی پێنجشەممه‌ى  رابردوو ئەنجامدراوه‌. هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ ئاماژەیان بەوەدا لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکەدا دەست بەسەر چه‌ند چەک و بەڵگەنامەیه‌كدا گیراوە کە لەبەردەستیاندا بووە، هەروەها ڕەوانەی لێکۆڵینەوەی سەرەتایی کراون بۆ تەواوکردنی ڕێکارە یاساییە پێویستەکان پێش ئەوەی بخرێنە بەردەم دەسەڵاتی دادوەری. ئۆپەراسیۆنەکە لە چوارچێوەی هەوڵە بەردەوامەکانه‌ بۆ بەدواداچوونی پاشماوەی تیرۆرو پاککردنەوەی ناوچەکە لە هەڕەشە ئەمنییەکان بووە. پارێزگای دێرەزوور، زۆرینە عەرەبە، دەکەوێتە سەر سنووری عێراق، بە سەرچاوەی سرووشتی دەوڵەمەندە و رووباری فورات دەیکات بە دوو بەشەوە.

نیسان زایر ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە فەرمی داوای لە سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کردووە لێپێچینەوە لە عەبدولئەمیر شەمەری وەزیری ناوخۆی عێراق بکرێت دوای رادەستکردنەوەی سەلمان خالیدی ئۆپۆزسیۆنی کوەیتی بە وڵاتەکەی. زایر دەشڵێت ئەو کارەی وەزیری ناوخۆی عێراق کردویەتی پێچەوانەی دەستوورە بە تایبەت ماددەی (٢١ / دووەم) کە رێگە نادات پەنابەری سیاسی رادەستی وڵاتەکەی بکرێتەوە. وەزارەتی ناوخۆی کوەیت بڵاویکردەوە، دوای ئەوەی لە 4 ی کانوونی یەکەم دوای هەوڵدانی بۆ داخڵبوونی خاکی عێراق، سلێمان خەلیدی لە پارێزگای بەسرە دەستگیرکرا، رادەستی وڵاتەکە کرایەوە. ئاشکراشیکرد، ناوبراو 11 فەرمانی دەستگیرکردنی هەبووە و لە ناوخۆی کوەیت بڕیار لە چارەنووسی دەدرێت. سلێمانی خالیدی، تەمەن 41 ساڵان، بە کەسایەتییەکی دژ بە حکومەتی کوەیت ناسراوە، پێشتر چەندین تۆمەتی ئاڕاستەکراوە و بەهۆیەوە رەگەزنامەی وڵاتەکەی لێسەندراوەتەوە

  به‌پێى ئامارێك كه‌ ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، بڵاویكردوه‌ته‌وه‌ ته‌نها له‌ساڵى رابردوودا (2024) ٥٦٣ میلیشیای ئێرانی و لایەنگری ئێرانی لە ڕەگەزنامەی سوری و عێراقى و ئه‌فغانى و نه‌ته‌وه‌كانى تر كوژراون. میلیشیاکانی ئێران لە ساڵی 2012 وە تا ڕووخانی ڕژیمى به‌شار ئه‌سه‌د له‌ لە 8ی کانوونی دووەمی ساڵی ڕابردووی 2024 لە سوریا جێگیر کرابوون. روانگه‌ى سورى ده‌ڵیت دیارترینیان ئه‌و هێزانه‌ى له‌سوریا جێگیركرابوون، بریتى بوون له‌ سوپای پاسدارانی ئێران و حزبوڵای لوبنان،  جگە لە میلیشیاکانی نەتەوە جیاوازەکانى وەک لیوای فاتمیونی ئەفغانستان، لیوای زەینەبیونی پاکستانی، لیوای ئەبوفه‌زل عەباسی عێراقی،  لیواکانی حزبوڵڵای عێراق، عەسائیب ئەهلی حەق، هێزەکانی محەممەد باقر سەدر، لیوای ئیمام حسێن، لیوای ژو الفقارو لیوای قودسی فەلەستین. به‌پێى راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌ى ڕوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ئه‌وانه‌ى كوژراون له‌سوریا به‌مجۆره‌بوون  188 كه‌سى ڕەگەزنامەی به‌ده‌ر سوری لەلایەن ئیسرائیلەوە کرانە ئامانج -لە هێرشەکانی ئیسرائیلدا ١٦٤ هاوڵاتی سوریا کوژران - 73 بە هێرشی ئاسمانی و زەمینی لەلایەن هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی - 44 کەس کە زۆربەیان خەڵکی سوریان، لەلایەن ڕێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامیەوە کوژراون. - 40 سوری لە تیرۆرکردندا - کوژرانی 22 هاوڵاتی سووری لەلایەن گروپه‌ جیهادییەکانەوە - 21 لە تێکهەڵچووندا لەگەڵ هێزەکانی سوریای دیموکرات - 4 سووری لە تەقینەوەدا کوژراون - 3 عێراقی بە تەقە کوژراون

عالیە نسەیف ئەندامی لیژنەی دەستپاکی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند: حکومەتی عێراق نزیکەی ٥٠ ملیار دیناری لە تێوەگلاوانی دزی سەدە وەرگرتووەتەوە.  دەشڵێت پرۆسەکانی ریشەکێش کردنی گەندەڵی ئەوانەش دەگرێتەوە کە دۆسیەی مڵک و ماڵیان ساختەکردووە.   ئەو ئەندامەی لیژنەی دەستپاکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕاشیگەیاند: زۆرینەی وەزارەت و پارێزگاکان لیژنەی تایبەتیان پێکهێناوە بۆ بەرگرتن لە بەهەدەردانی سامانی گشتی.

ــ رێگە بە قسەکردن لە بارەی گۆڕینی سیستمی سیاسی نادەین له عيراق عێراق پەرۆشە بۆ یارمەتیدانی گەلی سوریا بۆ تێپەڕاندنی ئەو هەلومەرجە سەختە   سەرۆک وەزیرانی عێراق، جارێكى تر جەختی لەوە کردەوە کە عێراق دەستوەردان لە کاروباری سوریا ناکات، هەمان هەڵوێستی پێشووى نوێکردەوە. ئه مڕۆ شه‌ممه له به یاننامه کانیدا محه‌مه‌د شیاع سودانى، سه‌رۆك وه‌زیرانى عێراق، ڕوونیکرده وه ، حکومه‌ته‌که‌ی له‌سه‌ره‌تای ڕووداوه‌کانی سوریاوه ویستی وابووه‌ لایه‌نگری هیچ لایه‌ن و گرووپێک نه‌بێت و هه ڵبژاردن بۆ سورییه کان جێبهێڵێت بۆ بڕیاردان له چاره‌نووسی خۆیان. هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، حکومەت وڵاتەکەی (عێراق) ڕزگارکردووە، لەماوەی چەند مانگی ڕابردوودا، لەوەی ببێتە گۆڕەپانی شەڕ. ئەو پێیوابوو کە ناوچەکە زیاتر لە ساڵێکە شایەتحاڵی پێشهاتە گرنگ و سەرەکییەکان بووە کە لە ئەنجامدا گۆڕانکاری سیاسی کاریگەر بووە، دیارترینیان لە سوریا. سودانى ئاماژەی بەوەشکردوه‌ کەسانێک هەن هەوڵیانداوە گۆڕانکارییەکان لە سوریا بەیەکەوە ببەستنەوە بۆ ئەوەی قسە لەسەر گۆڕینی سیستەمی سیاسی عێراق بکەن، ئەمەش شتێکە کە جێگەی گفتوگۆ نییە. سەرۆک وه‌زیرانى عێراق جەختی لەسەر پەرۆشی وڵاتەکەی کردەوە بۆ یارمەتیدانی گەلی سوریا بۆ تێپەڕاندنی ئەو هەلومەرجە سەختە، بە پاڵپشتیکردنیان بۆ ئاوەدانکردنەوەی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان لە چوارچێوەی ڕێبازێکی دادپەروەرانەی دیموکراسی کە مافی هەموو پێکهاتەکانی گەلی سوریا بپارێزێت. لە دوای ڕووخانی بەشار ئەسەد، سەرۆک کۆماری پێشووی سوریاو دەستبەسەرداگرتنی کاروباری سوریا لەلایەن ئیدارەیەکی نوێ بە سەرۆکایەتی ئەحمەد شەرع (سەرۆکی تەحریر شام)، هاوکات حەزی خۆی بۆ پاراستنی سنوورەکان ده‌بڕى به‌تایبه‌تى عێراق.

ــ بەشار هانای بۆ ئێران برد تا نەوت هەناردەی سوریا بکات ــ بەشار پشتی بە ماددەهۆشبەرەکان و تیرۆر دەبەست بۆ بەدەستهێنانی داهات   عەبدولرەحمان راشد نوسەر و رۆژنامەنووسی گەورەی عەرەب، لە نوێترین وتاریدا کە لە ژمارەی ئەمرۆی رۆژنامەی شەرقلئەوسەت بڵاوکراوەتەوە، رۆشنایی خستوەتە سەر ساڵەکانی کۆتایی دەسەڵاتی بەشار ئەسەدو سەرچاوەی داهاتی ئەو وڵاتە کە ماددە هۆشبەرەکان گەورەترین سەرچاوەی داهاتیبووە.  عەبدولرەحمان راشید دەڵێت: دوای ئەوەی هێزەکانی سووریای دیموکرات زۆرینەی کێڵگە نەوتییەکانی کۆنترۆڵ کرد بەشار هانای بۆ ئێران برد تا نەوت هەناردەی سووریا بکات.   دەشڵێت: دوای وشکببونی سەرچاوەی داهاتیش بەشار پشتی بە ماددەهۆشبەرەکان و تیرۆر دەبەست بۆ بەدەستهێنانی داهات و دروستکردنی هەڕەشە بۆ سەر وڵاتانی ناوچەکە.  هەر لە وتارەکەیدا عەبدولرەحمان راشید دەڵێت بەشار ئەسەد خۆشی هەرگیز نکۆڵی لەو جۆرە بازرگانییە نەکردووە و لە ناوەندە دیبلۆماتیەکان وەک کارتی فشار بەکاریدەهێنان.

وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، وڵاتەکەى بەمەرج ئامادەى دانوستانە لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکەى. عەباس عێراقچى، وەزیری دەرەوەی ئێران وتیشی ئامادەن بچنە سەر مێزى گفتوگۆ بۆ دانوستانی بنیادنەرانە.  راشیگەیاند ئامادەن بەبێ دواکەوتن دانوستان لەسەر بەرنامەى ئەتۆمیی ئێران بکەن، بە ئامانجی گەیشتن بە رێککەوتن. ئاشکراشی کرد خولێکی دانوستان لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپا ئەنجامدراوە. خولی دووەمی دانوستانەکان یەکلایی بووەتەوە و لە ماوەی دوو هەفتەی داهاتوودا لەگەڵ سێ وڵاتی ئەوروپی ئەنجام دەدرێت.

ــ دەبێت چەکەکان بێدەنگ بن لە باکوری سوریادا ــ ئێمەو هەسەدە پێکەوە شەڕی دژی داعشمان کردووە لە پێناو ئایندەی سوریادا.   وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا ئەو لێدوانانەی ڕەتکردەوە، كه‌ گوایا وەزیره‌كه‌یان، سەبارەت بە "داماڵینی چەک"ی کورد لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا، ئەو ناوچانەی کە لەلایەن هێزەکانی سوریای دیموکراتەوە کۆنتڕۆڵکراون، دوای ئەوەی لەلایەن دەزگاکانی ڕاگەیاندنی عەرەبی و نێودەوڵەتییەوە بڵاوکرانەوە. له‌كاتى سەردانەکەی ژۆن نۆوێل بارۆ، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا، بۆ سوریا، هەندێک لە میدیاکان بڵاویانكرده‌وه‌، گوایا وه‌زیرى ناوبراو داوایكردوه‌ لە پ.ارتی ک.رێک.ارانی کوردستان و ی.ەک.ینەک.انی پ.اراست.نی گ.ەل و هەروەهاش هێزەکانی سوریای دیموکرات تا چەک دابنێن و بەشداری لە پرۆسەی سیاسی سوریادا بکەن، ئەو میدیایانە بە ناوی وەزیری دەرەوەی فەڕەنساوە ئه‌وه‌شیان خستوه‌ته‌ روو "هەرگیز ڕێگە بە تێرۆریزم نادرێت لە سوریادا." ژمارەیەک لە میدیای کوردی و عەرەبیش ئەو هەواڵە هەڵبەستراوەیان بڵاو کردۆتەوە. راگه‌یه‌ندراوه‌كه‌ جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌، فەڕەنسا داوای کۆتاییهاتن دەکات بە شەڕ لە باکوری سوریاو داوا دەکات چارەسەرێكى سیاسی هەبێت کە هاوبەشە کوردەکانمان لە هێزەکانی سوریای دیموکرات، ڕۆڵیان هەبێت لەو پرۆسەیەدا و ئێمەو هەسەدە پێکەوە شەڕی دژی داعشمان کردووە لە پێناو ئایندەی سوریادا. وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا، هاوکاتی سەردانەکەی بۆ سوریا داوا لە فەرمانڕەوایانی نوێی ئەو وڵاتە دەکات بگەنە ڕێککەوتن لەگەڵ کاربەدەستانی کورددا لە باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریادا. ژۆن نۆوێل بارۆ دەڵێت "دەبێت چەکەکان بێدەنگ بن لە باکوری سوریاداو دەبێت بگەنە چارەسەرییەکی سیاسیانە لەگەڵ کورددا کە هاوپەیمانی فەڕەنسان و بەتەواوەتیش ئاوێتەی ئەم پرۆسە سیاسییە بێت کە لەمڕۆوە دەستپێدەکات و دەبێت ئاگربەست هەمیشەیی بێت."