حه‌یده‌ر عه‌بادى: گۆڕانكاری بەڕێوەیە و عێراقیش دەگرێتەوە

هاوڵاتی مەسعود بارزانی لە بەغدا چەند دیدارێک ئەنجامدەدات و لە دیدارەکانیدا پرسی لیژنە هاوبەشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت. ئەمڕۆ چوارشەممە، 3ی تەممووزی 2024، رۆژنامەی (الصباح) راگەیاند، شێروان دووبەرانی پەرلەمانتاری فراكسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق بە رۆژنامەکەی راگەیاندووە، کە مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ئەمڕۆ چوارشەممە دەگاتە بەغدا و چاویدەكەوێت بە سەركردە سیاسیەكان، وێڕای سەرۆك وەزیران و سەرۆك كۆمار و سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەری. ئەم پەرلەمانتارە بۆ رۆژنامەکە ئەوەشی خستۆتەڕوو، لە دیدارەكانی مەسعود بارزانیدا, پرسی لیژنە هاوبەشەكانی نێوان بەغدا و هەولێر گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت، كاروبارەكان ئەرێنین و زۆرینەی كێشەكان لەڕێی لیژنەكانەوە چارەسەردەكرێن. شێروان دووبەرانی، ئاماژەی بەوەشداوە، ناكۆكییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، چەندین پرسی تایبەت لەخۆدەگرێت لەوانە شایستە داراییەكانی هەرێم و موچەی فەرمانبەران و یاسای نەوت و گاز و دۆسیەی هەڵبژاردن و پرسی پارێزگای كەركوك. دەشڵیت، دانوستانەكانی بارزانی لە بەغدا و هاتنەناوەوەی سوپای توركیا بۆ پارێزگای دهۆك و شارە كوردیەكانی تر لەخۆ دەگرێت.  

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی ئەمڕۆ سێشەممە 2ی تەممووزی 2024، بەپێی ئامارێک کە ماڵپەڕی ترەید ماپ بڵاویبکردۆتەوە ، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان عێراق و بەڕازیل لە ماوەی ساڵی 2023دا زیاتر بووە لە ملیارێک و 200 ملیۆن دۆلار. بەپێی ئاماری ماڵپەرەکە، ئاڵوگۆڕی بازرگانیی نێوان هەردوو وڵات لە ساڵی رابردوودا گەیشتووەتە ملیارێک و 257 ملیۆن و 56 هەزار دۆلار. دەشڵێت، ، بەڕازیل %98.3ی قەبارەی ئاڵوگۆڕەکە پێکدەهێنێت، لەناو ئەو رێژەیەشدا بە بەهای زیاتر لە 477 ملیۆن و 600 هەزار دۆلار شەکر و شیرینی و بە بەهای 351 ملیۆن دۆلار بەرهەمی ڕۆن و میوە. لەگەڵ ئەوەشدا، بە بەهای 313 ملیۆن و 700 هەزار دۆلار گۆشتی هەناردەی عێراق کردووە. لە بەرامبەر ئەوەشدا، عێراق بە بەهای دوو ملیۆن و 394 هەزار دۆلار سووتەمەنی و ڕۆنی ئۆتۆمبێلی هەناردەی بەڕازیل کردووە.

هاوڵاتی وەزیری دارایی عێراق ھۆکاری نەناردنی مووچەی ھێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی ھەرێم ئاشکرادەکات و لەکۆبوونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیران وتی: بۆ ناردنی مووچەی هێزە ئەمنیەکانی هەرێم چاوەڕێی چارەسەر کردنی کێشەکانین یاخود چاوڕێی بڕیارێکی سوودانی دەکەین. لەکۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیراندا پرسیار لە تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق کراوە لەبارەی مووچەی موچەخۆران و هێزە ئەمنیەکانی ھەرێمی کوردستانەوە. تەیف سامی رایگەیاندووە، بڕیاری خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی مەدەنی هەرێم دراوە، لیستی مووچەی ھێزە ئەمنی و سەربازییەکانیش ھەندێک کێشەی تێدایە و بۆ خەرجکردنی مووچەکانیان چاوەڕوانی چارەسەرکردنی کێشەکان، یاخود بڕیاری محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانە بۆ ئەوەی مووچەکانیان بۆ خەرج بکات. تائێستا بەغداد بڕیاری ناردنی مووچەی مانگی ئایاری ھێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی نەداوە، ئەمە لەکاتێکدا وەزارەتی دارایی ھەرێم لیستی مووچەی مانگەکانی ئایار و حوزەیرانی ھێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی ناردووە بۆ بەغدا.

مەهران رەمەزان هاوڵاتی، سلێمانی ئەمڕۆ ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا بەبێ‌ فراكسیۆنی پارتی و نینوا لاهلها كۆبوویەوە و قائیمقامی شنگال و مەخموور و 12 بەرپرسی ئیداری دیكەی ناوچەكەیان هەڵبژارد. ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا بڵاویكردەوە، ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەکەیاندا سەیدۆ خەیری ئەحمەد بە کۆی دەنگی ئەندامانی ئەنجوومەن وەک قائیمقامی شارۆچکەی شنگال هەڵبژارد. ئاماژە بەوەشکراوە، سەردار حەمەد وەک قائیمقامی شارۆچکەی مەخموور و سامر یوسف، وەک قایمقامی شارۆچکەی حەمدانیە و خەلیل هابش بە قائیمقامی شارۆچکەی تەلەعفەر هەڵبژێردرا. لە راگەیاندراوەکەی ئەنجومەنی نەینەوادا هاتووە، ڕەعد ناسر وەک قائیمقامی تلکێف و عەلی ساڵح مازی وەک قائیمقامی حەزەر هەڵبژێردران. ئەوەشخراوەتەڕوو، غالب عەلی وەک بەڕێوەبەری شارەدێی قەراج و فەلاح قەنبەر، وەک بەڕێوەبەری شارەدێی بەرتڵە و عوبەید خەلیل ئەحمەد وەک بەڕێوەبەری شارەدێس زوممار هەڵبژێردران. لە کۆتایی راگەیاندراوەکەدا هاتووە، عەلی محەممەد جدەیەع وەک بەڕێوەبەری شارەدێی شۆرە و ئوسامە شاهر وەک بەڕێوەبەری شاردێی گەیارە هەڵبژێردران.

هاوڵاتی هەپەگە رایگەیاند، کە لە باکوورەوە تا هەرێمەکانی پاراستنی مەدیا، کوردستان بە تەواوەتی بووەتە گۆڕەپانی بەرخودان. دەشڵێن: مانگی حوزەیران بە گشتی 185 چالاکیی ئەنجامدراون و تێیدا 46 سەربازی دەوڵەتی تورکیا کوژراون. ئەمڕۆ سێشەممە 2ی حوزەیرانی 2024، گەریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان کوژرانی ژمارەیەکی زۆر لە سەربازی تورکیایان لە خاکی هەرێمی کوردستان راگەیاند. هێزەکانی پاراستنی گەل، هەپەگە ئەوەیان خستۆتەڕوو، لەمیانی هێرشەکانیاندا لە ماوەی مانگی حوزەیراندا لەناو خاکی هەرێمی کوردستان، 46 سەربازی تورکیایان کوشتووە. جێگای ئاماژەیە، لە ماوەی رابردوودا تورکیا بوونی سەربازیی لە هەرێمی کوردستان و بەتایبەت لە ناوچەی بەرواری باڵا زیادکردووە و دەستی بە زیادکردنی بنکەکانی مانەوە و دانانی خاڵی پشکنین کردووە، هاوکات ژمارەیەك بنکەی سەربازیی نوێی دروستکردووە.  

هاوڵآتی ئەمڕۆ بانکی ناوەندی عێراق 269 ملیۆن و 250 هەزار دۆلاری خستە بازاڕەوە و بەرزبوونەوەی نرخەکەشی بەردەوامە. لە ئێستادا بەراورد بە بەیانى ئەمڕۆ نرخى دۆلار بەرزبوەوە بەجۆرێک لە ئێستادا نرخى 100 دۆلار بەرامبەر 148 هەزار و 300 دینار مامەڵەى پێوە دەکرێت. جێگای ئاماژەیە، لە ئێستادا 100 دۆلارى ئەمریکى بەرامبەر پێنج ملیۆن و 750 هەزار تمەن ئاڵوگۆڕ دەکرێت. ئەوەش لەکاتێکدایە، بەیانى ئەمڕۆ هەر 100 دۆلارێک بەرامبەر 147 هەزار و 750 دینار مامەڵەى پێوەکرا.  

هاوڵاتی پێش بەڕێوەچوونی گەڕی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئێران, كە بڕیاڕە رۆژی هەینی داهاتوو بەڕێوەبچێت، سەعید جەلیلی و مەسعود پزیشکیان بەیەکتر دەڵێن، هیچ چارەسەرێکیان پێ نییە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی وڵات. لە دیبەتێكدا كە ماوەی زیاتر لە دوو كاتژمێری خایاند لە تەلەفیزیۆنی فەرمی ئێران پەخشكرا، مەسعود پزشكیان، كاندیدی ریفۆرمخوازەكان، رەخنەی لە سەعید جەلیلی ركابەری گرت، بەوەی ئەزموونی نیە، مەسعود پزیشکیان، پرسیاری ئەوەشی ئاراستەی جەلیلی کرد و وتی، ناوی تاكە كۆمپانیام پێبڵێ‌ كە بەڕێوەت بردبێت تا بتوانیت ئیدارەی وڵاتێك بکەیت؟. لەبەرامبەردا، سەعید جەلیلی ركابەری، کە لە نێو دیپلۆماتكارە خۆرئاواییەكاندا بە هەڵوێستە توندەكانی ناسراوە، بەگری لەخۆی كرد و رۆشنایی خستەسەر هەنگاوە پیشەییەكانی و زۆرێك لەو پۆستانەی بەڕێوەی بردوون، لەنێویاندا كە گەورە دانوستكاری ئەتۆمی بووە. لە بەرامبەردا، موسعود پزشكیان پرسیاری پلانەكانی لە جەلیلی كرد لەبارەی گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمی، جەلیلی لە وەڵامدا رایگەیاند، لەسەربنەمای بەهێزی نەك لاوازی مامەڵە لەگەڵ ئەو پرسە دەكات، بەبێ‌ ئەوەی بچێتە وردەكارییەوە. هاوكات سەعید جەلیلی بە پزشكیانی وت، هیچ پلانێكی نیە بۆ ئیدارەدانی وڵات، ئەگەر سەرۆكایەتی بگرێتە دەست، وڵات بەرەو دۆخێكی جیاواز دەبات. جەلیلی ئەوەشی خستەڕوو، جارێکیبتر مێژوو دووبارەداکەتەوە هەروەك ئەوەی لەسەردەمی حەسن روحانی روویدا. باسی لەوەشکرد، بەشێوەیەک كە رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ زلهێزەكانی جیهان واژۆكرد و سنورێكی بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم دانا، لەبەرامبەر هەڵگرتنی سزا ئابورییەكان، بەڵام دواتر دوناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەو كاتەی ئەمریكا لە رێككەوتنەكە كشایەوە و سزاكانی سەر ئێران توندتر كران. جێگەی ئاماژەیە، دوو كاندیدەكەی سەرۆكایەتی كۆماری ئێران، لە دیبەتێكی روبەڕوودا بەیەكتر دەڵێن، کە هیچ چارەسەرێكیان پێنیە بۆ كێشەكانی وڵات، ئەوەش پێش بەڕێوەچوونی گەڕی دووەم هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی، كە بڕیاڕە رۆژی هەینی داهاتوو بەڕێوەبچێت.

هاوڵاتی مەسعود بارزانی سەردانی بەغدا دەکات و لەگەڵ چەند بەرپرسێکی سیاسی کۆدەبێتەوە و لەسەر چەند بابەتێک کۆبوونەوە ئەنجام دەدات. ئەمڕۆ سێشەممە، 2 تەممووزی 2024، رۆژنامەی الشرق الاوسط ، بڵاوکردەوە دوای دابڕانێك كە ماوەی 6 ساڵی خایاند، چاوەڕوان دەكرێت مەسعود بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان سبەینێ‌ سەردانی بەغدا بكات. رۆژنامەکە دەشڵێت، بە پێی ئاماژەکان بێت سەردانەکە بۆ باشبوونی پەیوەندییەكانی ئێستای نێوان هەرێم و بەغدایە. ئەمش لە کاتێکدایە، سەرچاوە كوردییەكان ئاشكرایان كردووە، بارزانی رۆژی چوارشەممە دەگاتە بەغدا، بۆ ئەنجامدانی زنجیرەیەك گفتوگۆو دانوستان لەگەڵ زۆرینەی سەركردە سیاسیەكان، بۆ دانانی چارەسەری كۆتایی بۆ كێشەكانی نێوان هەردوولا. رۆژنامەی الشرق الاوسط، ئەوەشی خستۆتەڕوو، زەمینەی ناكۆییەكانی نێوان بەغداو هەولێر كۆمەڵێك پرس لەخۆ دەگرێت، لەنێویاندا شایستە داراییەكانی هەرێم و مووچەی فەرمانبەران و یاسای نەوت و گازو دۆسیەی هەڵبژاردن و، هەڵوێست لەبارەی پارێزگای كەركوك، كە تائێستا سەركەوتوو نەبووە لە هەڵبژاردنی حكومەتە خۆجێییەكەی، سەرەڕای تێپەڕبوونی 6 مانگ بەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكاندا. رۆژنامەکە ئەوەشی ئاشکرا کردووە، چاوەڕوان دەكرێت دانوستانەكانی بارزانی لە بەغدا، دۆخی شەنگال و هاتنەناوەوەی سوپای توركیا بۆ پارێزگای دهۆك و شارە كوردیەكانی تر لە خۆبگرێت.

هاوڵاتی ناڕەزایەتی لە شارە داگیرکراوەکانی ژێردەستی دەوڵەتی تورک هەڵگیرساوە و هاوڵاتیان ئاڵای دەوڵەتی داگیرکەری تورکیایان لەسەر چەند دامەزراوەیەک داگرت. دژی هەبوونی دەوڵەتی داگیرکەری تورک لە هەرێمەکە، هەروەها دژی هێرشە نەژادپەرستیییەکان بەرامبەر هاوڵاتیانی سووری لە شاری قەیسەری تورکیا و دژی لێک نزیکبوونەوەکانی ئەم دواییەی نێوان ئەنقەرە و دیمەشق، ناڕەزایەتییە جەماوەرییەکان لە شارەکانی باب و ڕاعی و ئەعزاز و عەفرین دەستی پێ کرد. بەپێی سەرچاوەکان و بەپێی ئەو دیمەنانەی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوبووەتەوە، هاوڵاتیانی ناڕازی ڕێگەی سەرەکییان لە شاری باب بەڕووی بارهەڵگرە تورکییەکان داخستووە و هێرشیان کردۆتە سەر بارهەڵگرەکان. هەروەها لە شاری ئەعزاز ئاڵای تورک لەسەر بینای ناسنامە و ناوەندی پۆستەخانەی تورک داگیرا و کارمەندەکان دەرکراون. هەروەها لە شاری عەفرین خۆپیشاندەران هەڵیانکوتاوەتە سەر بنکە و بارەگاکانی سوپای تورک، چەتەکان دەستڕێژی گولـلەیان لە خۆپیشاندەران کردووە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەممووزی 2024، کەجەکە لەسەر تۆمەتبارکردنى پەکەکە بە سوتاندنى بازاڕەکانی هەولێر هاتە دەنگ و رایگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئێمە پێشتر بەرگریمان لەو شارانە كردووە و شەهیدمان لە پێناویدا داوە، ئەم تۆمەتانە بۆ ویژدانی گەلی كورد و عێراق جێدەهێڵین، كە بە چاوی خۆیان شاهیدی بەرخۆدانی ئێمە بوون. دەشڵێت، ئێمە هەموو ئەو تۆمەتە بێ بنەمایانە رەتدەکەینەوە، كە هەمووان دەزانن ئەم هێرشە لە لایەن دەزگای هەواڵگری توركیا (میت) و رێكخراوی هەواڵگریی پارتی دیموكراتی كوردستان (پاراستن)وە ئەنجام دراون. دەقی راگەیەندراوەکەی کەجەکە: بۆ سەرجەم میدیاكان و ڕای گشتی لە ڕێگەی میدیاكانەوە زانیمان كە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) تۆمەتباركراوە بەوەی، كە هەندێك ئاگریان لە شارەكانی هەولێر و كەركووك و دهۆك كردووەتەوە، ئێمە ئەم تۆمەتە بێ بنەمایانە ڕەتدەكەینەوە، كە هەمووان دەزانن ئەم هێرشە لە لایەن دەزگای هەواڵگری توركیا (میت) و ڕێكخراوی هەواڵگریی پارتی دیموكراتی كوردستان (پاراستن)وە ئەنجام دراون. پەكەكە بە خۆڕاگری و هەڵوێستە پرەنسیپی و یەكگرتووەكانی بە تێپەڕبوونی كات سەلماندی، كە هێزێكە جێگەی متمانە و گەلانی كوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە،لە هەر شوێنێك گەل بەر هەڕەشە و نادادپەروەری بكەوێت، پەكەكە هەڵوێستێكی درووست وەردەگرێت و پشتیوانی گەل دەكات، ئەمڕۆش شەڕێكی توند و بێوچان لە دژی كۆلۆنیالیزمی توركیا ئەنجام دەدات، كە هەنگاو بە هەنگاو عێراق و هەرێمی كوردستان داگیر دەكات. سوپای داگیركەری تورك بە پشتیوانی و ئاسانكاریی ئیدارەی پەدەكە لە زاخۆ و دهۆك و هەولێر بێڕێزی خۆی بۆ گەلەكەمان نیشان دەدات و بە ئاشكرا بەردەوامە لە جێبەجێكردنی داگیركارییە نهێنییەكەی. سوپای داگیركەری تورك بە ئاشكرا ڕێگاكانی ناو خاكی عێراق دادەخات و خەڵك ناچار دەكات بە گەڕان و پشكنین و دڵنیابوون لە ناسنامەكانیان، گوندنشینانیش دەستگیر دەكات و بۆردوومانیان دەكات ئاوارەیان دەكات، ڕۆژانە تاوانەكانی سوپای داگیركەری تورك پەرەدەسێنێت، لە كاتێكدا پەدەكە لە ئاستی ناوخۆییدا بەردەوامە لە هاوكاریكردنی لەگەڵیدا و حكومەتەكەی سوودانیش بێدەنگ و بێ وەڵامە. سەرەڕای بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراو و بۆمبی كیمیایی دژی شەڕڤانان و ئەنجامدانی هەموو جۆرە تاوانێكی جەنگ و بەكارهێنانی نوێترین تەكنەلۆجیا بۆ بەرژەوەندی سوپای تورك، بەڵام گەریلای ئازادیخوازانی كوردستان بە سوود وەرگرتن لە هەموو ئەو توانایانەی لەبەردەستیاندایە، بەرەنگاری ئەم داگیركارییە دەبێتەوە، دەوڵەتی فاشیستی تورك تووشی شكستێكی سەخت دەبێتەوە. سوپای داگیركەری توركیا لەو خاڵانەی تا ئێستا داگیری كردوون، بە زەحمەت دەجووڵێت و تەنیا بە لەبەركردنی جلی هێزەكانی عێراق و پەدەكە دەتوانێت بجوڵێت، لە كاتێكدا بزوتنەوەكەمان سەركردایەتی بەرخۆدانێكی گەورە لە بەرامبەر ئەم هێرشە كۆلۆنیالیزمانەدا دەكات، بەڵام بە قووڵی ناڕازین لەو بەیاننامەیەی وەزارەتی ناوخۆی عێراق. كاتێك هێرشەكانی داعش لە عێراق دەستی پێكرد، بزووتنەوەكەمان بە هەموو توانای خۆیەوە بۆ پاراستنی خەڵكی عێراق و گەلی كورد بەبێ هیچ بەرژەوەندییەك جووڵەی كرد، بەشێوەیەكی كاریگەر بەشداریمان لە هەڵمەتەكانی ئازادكردنی ناوچەكانی هەولێر، مەخمور، كەركوك، شنگال، موسڵ لەدەست داعش كرد باجێكی قورسمان لەو ئۆپەراسیۆنانەدا دا، تەنانەت سەرۆك وەزیرانی عێراقیش بۆ ئەوە سوپاسی كردین. ئەو تۆمەتانەی كە ئێمە بازاڕ و گوندەكانی كەركوك و هەولێر و دهۆكمان سووتاندووە، هەڵبەستراوی باوەڕپێنەكراوە، ئێمە پێشتر بەرگریمان لەو شارانە كردووە و شەهیدمان لە پێناویدا داوە، ئەم تۆمەتانە بۆ ویژدانی گەلی كورد و عێراق جێدەهێڵین، كە بە چاوی خۆیان شاهیدی بەرخۆدانی ئێمە بوون. ئێمە هیچ دوژمنایەتییەكمان بەرامبەر دەوڵەتی عێراق و خەڵكی عێراقی نییە، بزووتنەوەیەك كە بۆ ئازادیی و خۆشگوزەرانی گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێدەكۆشێت، ئەم تۆمەتانە بوختانن لەلایەن دەزگای هەواڵگری توركیاوە، ئاشكرایە كە وەزارەتی ناوخۆی عێراق لە كاتی دەركردنی ئەم بەیاننامەیەدا لە ژێر كاریگەری ڕێنمایی هەندێك لایەندا بووە. سەرچاوەی ئەو تۆمەتانە ڕێكخراوی هەواڵگری توركیا (میت) و لقەكەی لە هەرێمی كوردستان (پاراستنە)ە، كە ڕێكخراوێكی تاوانكاری نێودەوڵەتییە و هەنگاو بە هەنگاو هەوڵی داگیركردنی عێراق و هەرێمی كوردستان دەدات، ئێمە هیچ پەیوەندییەكمان بە هیچ ڕووداوێك و چالاكیەكەوە نییە، جگە لەوانەی داگیركردنی توركیا دەكەنە ئامانج. ئێمە و هەموو عێراقییەك و كوردێك دەزانین كە دەوڵەتی داگیركەری تورك لایەنێكی سەرەكییە هێرش دەكاتە سەر سەقامگیری و ئاسایشی عێراق، بۆیە بە پێویستی دەزانین ئەم بەیاننامەیە لە وەڵامی ئەو تۆمەتانەدا دەربكەین، كە دوورن لە ڕاستییەوە و ئامانجیان بەلاڕێدابردنی بیروڕای گشتییە. داوا لە دەوڵەتی عێراق و وەزارەتی ناوخۆ دەكەین كە بەرپرسیارانە بەرامبەر ڕێنماییەكانی هەواڵگری توركیا مامەڵە بكەن و جوڵانەوەكەمان بە تۆمەتی بێ بنەما نەبەستنەوە و تاوانبارانی ڕاستەقینە ئاشكرا بكەن. هاوكات داوا لە گەلانی دیموكراسی و خۆڕاگری عێراق دەكەین كە هەڵوێستی پتەوی بەرامبەر ئەو درۆیانە بگرنەبەر، هەروەها هەنگاو بنێن بەرامبەر بەو كردار و قسەیانەی كە هەوڵی شەرعیەتدان بە داگیركاریی توركیا دەدەن. لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی سیستەمی كۆمەڵگەی كوردستان (كەجەكە)

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی، زیاتر لە 70 ملیار دینار داهاتى نانەوتى هەرێم خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی عێراق. ئەمڕۆ دووشەممە، 1ی تەممووزی 2024وەزارەتى دارایى و ئابووریى لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، رۆژی یەک شەممە 30ی حوزەیرانی 2024، بڕى 70 ملیار و 131 ملیۆن و 250 هەزار دینار خرایەسەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵی، لە لقی هەولێری بانکی ناوەندیی عێراق. دەشڵێت، پارەکە لەلایەن بەڕێوبەرایەتیی گشتیی ژمێرکاریی وەزارەتی دارایی و ئابووری نێردراوە، ئەوەش وەکو پشکی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی ئازاری ساڵی 2024.  

پێش هەڵبژاردنەکانی رۆژئاوای کوردستان چاوەڕواندەکرێت رەجەب تەیب ئەردۆغان و بەشار ئەسەد لە بەغدا کۆببنەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، هەریەکە لە رۆژنامەکانی (وەتەن)ی سووری و (جەریدە)ی کوێتی و شەرقولئەوسەت رایانگەیاند، چاوەڕوان دەکرێت پێش هەڵبژاردنەکەی رۆژئاوای کوردستان، سەرۆکی تورکیا و سووریا بۆ دانووستادن لەسەر چۆنێتی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان لە بەغدا کۆببنەوە. بەپێی زانیارییەکانی رۆژنامەی (وەتەن)ی سووری، کە بە یەکێک لە رۆژنامە نزیکەکانی ناوەندی بڕیار لە دیمەشق دادەنرێت و ئەوەی رایگەیاندووە، کە بەمنزیکانە بەشار ئەسەد، سەرۆکی سووریا و رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا لە بەغدا کۆدەبنەوە. لە لایەکی دیکەشەوە رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە رایگەیاندووە، کە سەرباری هەوڵەکانی مۆسکۆ بۆ نزیککردنەوەی دیمەشق و ئەنقەرە، بەڵام هێشتا پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا ئاڵۆزن. هەر لەسەر ئەم کۆبوونەوەیە، رۆژنامەی (جەریدە)ی کوێتی بڵاویکردەوە، کۆبوونەوە چاوەڕوانکراوەکە لەلایەن رووسیا، چین، ئێران و وڵاتانی عەرەبییەوە پشتیوانی دەکرێت. سەرچاوەکانی هەواڵ ئەوەیان خستۆتەڕوو، کە تورکیا دەیەوێت کۆبوونەوەکە دووقۆڵی و دوور لە چاوی میدیا بێت، بۆ ئەوەی لەسەر هەموو وردەکارییەکان لەگەڵ لایەنی سووریا گفتوگۆ بکەن. ئەمەش لە کاتێکدایە، کە پێشتر چەند هەوڵێکی هاوشێوەی رووسی و ئێرانی هەبوون، بەڵام سەرجەمیان شکستیان هێنا، بۆیە ئەمجارە مۆسکۆ نایەوێت هەوڵەکەی بەغداش هەمان چارەنووسی ئەوانەی پێش خۆی هەبێت. جێگای ئاماژەیە، خۆبەڕێوەبەریی باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا ئامادەکاری بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی شارەوانییەکان دەکات کە تورکیا بە توندی دژی ئەنجامدانی وەستاوەتەوە و ناوبەناویش هەڕەشەی هێرشی سەربازی دەکات بۆ رێگرتن لە هەڵبژاردنەکە.

هاوڵاتی دادگەی فیدراڵی لەبارەی کردنی ھەڵەبجە بە پارێزگای 19 ھەمینی عێراق و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بە پارێزگاکە کۆدەبێتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، دادگەی باڵای فیدراڵی عێراق کۆدەبێتەوە و سکاڵایەکی تایبەت بە پارێزگابوونی ھەڵەبجە و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بەو پارێزگایە تاوتوێ دەکات. ئەمڕۆ دانیشتنی یەکەم لەسەر سکاڵایەک بەڕێوەدەچێت کە لەلایەن موسەننا ئەمین ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە لەسەر سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران تۆمارکراوە. جێگەی ئاماژەیە، لە سکاڵاکەدا داواکراوە دادگا بڕیارێک دەربکات بۆ پابەندکردنی سکاڵالێکراوان بە کارکردن بە مادەی 141ی دەستور تایبەت بە دانپێدانان بەسەرجەم ئەو بڕیارانەی لەلایەن حکومەت و پەرلەمانی کوردستانەوە دەرکراون. ھەروەھا داواکراوە بڕیاربدرێت لەبارەی کردنی ھەڵەبجە بە پارێزگای 19 ھەمینی عێراق و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بە پارێزگاکە. جێگەی ئاماژەیە، لەئەیلولی 2009 پەرلەمانی کوردستان بە بڕیارێک ھەڵەبجەی بە پارێزگا ناساند و ساڵی 2013 بڕیارەکە لەلایەن حکومەتی ھەرێمەوە ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق کرا. سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ئازاری ساڵی رابردووداو دوای پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای بە پارێزگابوونی ھەڵەبجەی ئاڕاستەی ئەنجومەنی نوێنەران کرد، بەڵا تا ئێستا پڕۆژەکە پەسەندنەکراوە.

هاوڵاتی بەرەبەیانی ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، کاتژمێر 1:27خولەک بە کاتی تاران، بوومەلەرزەیەک بە ریختەری 4.7و لە قووڵایی 7 کیلۆمەتر ، کرماشانی لە رۆژهەڵاتی کوردستان هەژاند. بەڕێوەبەری مانگی سووری پارێزگای کرماشان ئاماژەی بەوە داوە، بوومەلەرزەکە لە سەرپێڵ زەهاو، ئەزگلە و قەسرشیرین و سەلاس باوەجانی هەستی پێکراوە. محەمەد باقر محەمەدی، بەڕێوەبەری مانگی سووری پارێزگای کرماشان ئاماژەی بەوەداوە، بە لەبەرچاو گرتنی ئەوەی قووڵایی بوومەلەرزەکە کەم بووە پەیوەندی بە گوندەکانیشەوە کراوەو هیچ زیانێکی نەبووە.

هاوڵاتی بۆ گفتوگۆکردن لەسەر کێشەكان لەبواری گومرگ و دەروازە سنوریەکان، وەفدێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بەغدایە.  ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، وەزارەتی دارایی و ئابووری حوکمەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 30ی حوزەیرانی 2024، وەفدێكی حکومەتی هەرێمی کوردستان, کە پێکهاتوون لە ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆو ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری و, بەڕێوەبەری گشتی گومرگ و وەفدی یاوەریان گەیشتوونەتە شاری بەغدا. دەشڵێت، ئامانج لە سەردانەکە گفتوگۆکردنە لەسەر کێشەو گرفتەکانی نێوان هەرێم و بەغدا  لەبواری گومرگ و دەروازە سنوریەکان.