سبەینێ ساڵی نوێی خوێندن دەسپێدەکات

هاوڵاتی  بڕیارە سبەی وەزیری دارایی عێراق لەگەڵ لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران لەبارەی پرسی بودجەوە کۆبوونەوەیەک ئەنجام بدات. ئەمڕۆ شەممە 25ی ئایاری 2024، جەمال کۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، "سبەی یەکشەممە 26ی ئایاری 2024 لیژنەی دارایی بە مەبەستی تاوتوێکردنی خشتەکانی بودجەی 2024 میوانداری تەیف سامی، وەزیری داداریی و شاندێکی وەزارەتەکە دەکات". ئاماژەی بەوەشکرد، "وەزیری دارایی لەبارەی خشتەکانی بودجەی 2024 وەڵامی پرسیاری پەرلەمانتاران دەداتەوە و دیارترین ئەو پرسیارانەش کە ئاڕاستەی دەکرێت هۆکاری کەمبوونەوەی بودجەی پارێزگاکان و زیادبوونی بودجەی وەزارەتەکان و چۆنییەتی پڕکردنەوەی کورتهێنانە کە 64 ترلیۆن دینارە".

هاوڵاتی 47 ئەندام لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق واژۆیان کردووە بۆئەوەی هەموارکردنەوەی دووەمى یاساى خانەنشینى یەکگرتوو لەعێراق، بە شێوەیەک تەمەنى خانەنشینى لە 60 ساڵەوە بکرێتە 63 ساڵ. لەناوەرۆکى پرۆژەى هەموارەکەدا خراوەتەڕوو، پێویستە گرنگى بەژیان و ماف و شایستەکانى خانەنشینان بدرێت و کۆمەڵێک ئیمتیازاتى نوێش بۆ خانەنشینان جێگیرکراوە. بەگوێرەى هەموارى یەکەمى یاساى خانەنشینى یەکگرتوو لەساڵى 2019 تەمەنى خانەنشینى لە 63 ساڵەوە کەمکرایەوە بۆ 60 ساڵ، ئەمەش لەپێناو کردنەوەى دەرگاى دامەزراندنى گەنجان، بەڵام جارێکى دیکە داوادەکرێت تەمەنى خانەنشینى بەرزبکرێتەوە بۆ 63 ساڵ. کەمترین مووچەى خانەنشینیى شارستانى لەعێراق 420 هەزار دینارە، بەڵام لەهەرێمى کوردستان 220 هەزار دینارە. هەر لەسەر ئەم پرسە یەکێتى خانەنشینانى هەرێمى کوردستانیش لەچەند رۆژى رابردوودا، چونە بەغداد و داوایانکرد، یاساى خانەنشینیى یەکگرتووى عێراق لەهەرێمى کوردستان جێبەجێبکرێت و شایستە داراییەکانیان هاوتابکرێت.

هاوڵاتی فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل شەوی رابردوو و بەرەبەیانی ئەمڕۆ هەینی 24ی ئایاری 2024، سێ درۆنیان خستە خوارەوە کە لە لایەن " مقاومەی ئیسلامی عێراق" ەوە بەرەو ئیسرائیل هاوێژرابوون. بەپێی راگەیاندنی سوپای ئیسرائیل، دوو درۆن لە ئاسامانی "شاری ئیلات" باشووری ئیسرائیل خراونەتە خوارەوە. درۆنی سێهەم لە سەر شاری "سەفد" لە باکووری ئیسرائیل خراوەتە خوارەوە. سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، "ژمارەیەک لە میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە گەرمەی جەنگی غەززەدا، بەرپرسایەتی دەیان هێرشی درۆنی گرتۆتە ئەستۆ کە کراوەتە سەر ئیسرائیل و هێزی بەرگری ئاسمانی ئیسرائیل زۆربەیانی خستووەتە خوارەوە".  لەم راپۆرتەدا هەروەها باس لەوە کراوە، بەشێکی زۆر لەو بانگەشانەی میلیشیاکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی دەربارەی هێرشی درۆنی بۆ سەر ئیسرائیل زێدەڕۆیی تێدایە، بەڵام تەنها یەکجار توانیان هێرش بکەنە سەر بنکەیەکی هێزە دەریاییەکانی ئیسرائیل لە شاری ئیلات و زیانی لێکەوتەوە.

هاوڵاتی هاوکات لەگەڵ رێ و رەسمی ناشتنی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە مەشهەد، ناوەندی گشتی هێزە چەکدارەکانی ئێران رۆژی پێنج شەممە 23ی ئایاری 2024، یەکەم راپۆرتی خۆی دەربارەی کەوتنە خوارەوەی ئەو کۆپتەرەی رەئیسی پێ بووە بڵاو کردەوە. لە راپۆرتەکەدا هاتووە، نیشانەی بەرکەوتنی فیشەک یان شتی هاوشێوە بە هەلیکۆپتەرەکەوە نەبینراوە، ئاماژە بەوەشکراوە، کۆپتەرەکە بەهۆی خراپی کەشوهەواوە بەر بەرزای کەوتووە و ئاگری گرتووە. ئەوەش هاتووە، بە هۆی خراپی کەشوهەوا و دۆخی ناوچەکەو سەرماوە، ماوەیەکی زۆری بردووە بەوەی بتوانرێت شوێنی رووداوەکە بدۆزرێتەوە. رۆژی یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.

هاوڵاتی بەپێی ئەو پرۆسەیەی کە بانکی ناوەندی عێراق پەسەندی کردووە و هەفتانە لیستی نوێ بۆ بانکەکە ئامادە دەکرێت لە لایەن وەزارەتی دارایی و ئابووری حوکمەتی هەرێمی کوردستان.  ئەمڕۆ پێنجشەممە 23ی ئایاری 2024, وەزارەتی دارایی و ئابووری حوکمەتی هەرێمی کوردستان هەڵسا بە ناردنی ناو و زانیاریی ( 453 ) فەرمانبەری سەرجەم وەزارەتەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بانکی TBl. وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی هەرێم رایگەیاند: " لەچوارچێوەی پرۆسەی بەبانکیکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لە ڕێگای پرۆژەی هەژماری من، و بە پشتبەستن بە ڕێکەوتنی وەزارەتی دارایی و ئابووری لەگەڵ بانکی عێراقی بۆ بازرگانی (TBI) بۆ ناردنی زانیاری فەرمانبەرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بۆ دووەمین هەفتە لەسەریەک، وەزارەتی دارایی و ئابووری هەڵسا بە ناردنی زانیاریی ( 453 ) فەرمانبەری سەرجەم وەزارەتەکانی هەرێمی کوردستان". ئەوەیشی خستۆتەڕوو،"حکومەتی هەرێمی کوردستان بەردەوام دەبێت لە ئامادەکردنی لیست و زانیاری مووچەخۆران کە ئەم بانکە هەڵدەبژێرن لە نێوان حەوت بانکەکانی ناو پرۆژەی هەژماری من بەپێی ئەو پرۆسەیەی کە بانکی ناوەندی عێراق پەسەندی کردووە و هەفتانە لیستی نوێ بۆ بانکەکە ئامادە دەکات".

هاوڵاتی ئه‌ندامێكی‌ لیژنه‌ی‌ دارایی په‌رله‌مانی‌ عێراق رایگه‌یاند،”كه‌ بودجه‌ی‌ 2024 هیچ ده‌قێكی نوێی تێدا نییه‌و هیچ ده‌قێكش هه‌موارنه‌كراوه‌ته‌وه”‌.
 ئه‌مڕۆ 23ی ئایاری 2024، لیژنه‌ی دارایی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق دووه‌م كۆبوونه‌وه‌ی سازدا تایبه‌ت به‌ گفتوگۆكردنی هه‌مواری یاسای بودجه‌ی گشتی بۆ ساڵی 2024.

 لە بارەوە د.نه‌رمین مه‌عروف له‌ ئەندامی لیژنەی دارای لە پەرلەمانی عێراق راگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویکردەوە‌: "ئه‌م بودجه‌یه‌ ته‌نها بریتییه‌ له‌ چه‌ند خشته‌یه‌ك كه‌ بڕی داهات و خه‌رجییه‌ خه‌مڵێندراوه‌كانی بۆ ساڵی 2024 تێدا خراوه‌ته‌ڕوو، پشتبه‌ست به‌ بڕگه‌ی دووه‌می ماده‌ی 77ی یاسای بودجه‌ی سێ ساڵه‌ كه‌ پارساڵ په‌سه‌ندكرا، بۆ هه‌رسێ ساڵه‌كانی (2023، 2024، 2025)".

 د. نەرمین مەعروف، ئەوەشی خستووه‌ته‌ڕوو كه‌ "به‌هه‌مان شێوه‌ی پارساڵ بڕی هه‌نارده‌ی نه‌وتی خاو به‌ سێ ملیۆن و پێنجسه‌د هه‌زار به‌رمیلی رۆژانه‌ و به‌ نرخی 70 دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێك خه‌مڵاندنی بۆ كراوه‌ و به‌مانه‌وه‌ی نرخی ئاڵوگۆڕی 1300 دینار به‌رامبه‌ر به‌ یه‌ك دۆلار".

 ڕۆژی سێشه‌ممە 21ی ئایاری 2024 پرۆژه‌ یاسای هه‌مواری یاسای بودجه‌ بۆ ساڵی 2024 له‌ دوای په‌سه‌ندكردنی له‌ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران گه‌یشته‌ ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران به‌مه‌به‌ستی په‌سه‌ندكردنی.  

هاوڵاتی سەرۆکی تیمی میدیایی کۆمیسیۆنی هەلەبژاردنەکانی عیراق رایدەگەیەنێت، ژمارەی نوێ دەدرێتە لیست و کاندیدەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و وادەی ئەنجامدانیشی ئاشکرادەکرێت. ئەمڕۆ پێنجشەممە 23ی ئایاری 2024، عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی میدیایی کۆمیسیۆنی هەلەبژاردنەکانی عیراق رایگەیاند، "دواى گەڕانەوەى پێنج کورسى کۆتا گۆڕانکارى لە کورسى پارێزگاکان دەکرێت و کورسیەکانی پارێزگای هەڵەبجەش هیج گۆرانکاریەکی بەسەردا نایەت، کۆمیسیۆنیش دەتوانێت لە مانگى تشرینى یەکەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام بدات". ئاماژەی بەوەشکرد، "ژمارەی نوێ دەدرێتە لیست و کاندیدەکانی هەڵبژاردنی پەرلەمان و وادەی ئەنجامدانیشی ئاشکرا دەبێت و سەرلەنوێ تیروپشک بۆ ژمارەى لیست و بەربژێرەکانى بەشدار لە هەڵبژاردنەکان دەکرێت". ئەمە لە کاتێکدایە پەرلەمانی عێراق تەمەنی کۆمیسیۆن بۆ ماوەی شەش مانگ و تاوەکو 6ی کانونی دووەمی 2025 درێژکردەوە بۆ ئەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامبدرێت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی وارشۆ وادیارە شەڕەکەی حەماس دەکرێت لە کۆتاییدا ئەنجامێکی باش بۆ فەڵەستینییەکان و خاکی فەڵەستین بێنێتە بەرهەم. ئەوەش لەبەر ئەوەی وردە وردە تەواوی جیهان لەوە تێدەگەن، بۆ سەقامگیرکردنی ئاشتی و ئاسایش لە نێوان ئیسرائیل و فەڵەستین، پێویستە فەڵەستین ببێتە دەوڵەت. لە 7ی تشرینی یەکەمی 2023، بزوتنەوەی حەماس پەلاماری بۆ سەر ئیسرائیل برد؛ لەو هێرشەدا حەماس 1,139 کەسی کوشت کە 695یان هاوڵاتی سڤیلی ئیسرائیلی بوون و 36 کەس لەوانە منداڵبوون. 71 کەسیان هاوڵاتی بیانی بوون و 373 کەسیشیان پۆلیس و ئاسایش بوون. هەر لەو پەلامارەدا 24 هاوڵاتی و پۆلیس لەلایەن حەماسەوە بە بارمتە گیران، ئەمە جگە لەوەی رووبەرێکی لە ئیسرائیلیش کۆنترۆڵکرد. هەر دوای ئەوە ئیسرائیل بانگەوازی جەنگی لەگەڵ حەماسدا راگەیاند کە تا ئێستا بەردەوامە و ئامانجەکەشی لەناوبردنی تەواوەتی حەماسە لە غەززە. لە هێرشی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر غەززەدا کە وەک خۆی دەڵێت، ئامانجی لەناوبردنی حەماسە، تاوەکو نوسینی ئەم راپۆرتە 35 هەزار و 647 هاووڵاتی فەڵەستینی کوژراون و لانیکەم 79 هەزار و 852 کەسیش برینداربوون. جەنگەکە کاردانەوەی جۆراوجۆری نێودەوڵەتی لێکەوتووەتەوە و تا رادەیەک وەک هەمیشە زەوی کردووە بە دوو جەمسەری دژیەکەوە. ئەمریکا و بەشێک لە وڵاتانی دیکەی رۆژئاوا تا ئەمڕۆ رەوایەتی بە هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەدەن و بە "شەڕ لە دژی تیرۆر" ناوی دەبەن؛ بەشێکیان بێ لایەنیان هەڵبژاردووە و هەرچی دەمێنێتەوە ئێستا سەرکۆنەی ئیسرائیل دەکەن بەوەی لە غەززە "تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی و تاوانی جەنگ و رەشەکوژی" دەکات. "ئاڕاستەی گفتووگۆ دیپلۆماسییەکان رووەو کوێ؟" کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەوە تێگەیشتووە، ئەگەر ئاگری شەڕی نێوان ئیسرائیل و غەززە کۆتایی نەیەت، بەدەر لەو کارەساتە مرۆییەی دوای خۆی جێیدەهێڵێت، پریشک دەهاوێژێت بۆ رووبەرێکی گەورەتری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دواتریش بۆ جیهان. هەروەک هێرشەکانی ئیسرائیل و ئێران بۆ سەربازی و ستراتیجییەکانی یەکدی لە دەرەوەی خاکی خۆیان و دواتریش هێرشی راستەوخۆ بۆ سەر یەکدی؛ ئێران لە 13 و 14ی نیسانی ئەمساڵ و ئیسرائیل لە 19ی هەمان مانگ. ئەمە جگە لە مەترسی پەلکێشبوونی لوبنان لە شەڕەکەدا بەهۆی هێرشە جار بە جارەکانی حیزبوڵا و سوپای ئیسرائیل بۆ سەر یەکدی. هەربۆیە دەنگی دروشمی "چارەسەری دوو دەوڵەت" لە کۆبوونەوە فەرمی و لوتکەکانی جیهاندا خەریکە زیاتر بەرزدەبێتەوە. چارەسەری دوو دەوڵەت بریتییە لە پێشنیازێکی نەتەوەیەکگرتووەکان لە ساڵی 1947، کە چارەسەری کێشەی فەڵەستین و ئیسرائیلی بەوە دەکرد، دوو دەوڵەتی سەربەخۆ لەسەر ئەو خاکەی ئێستا هەردووکیانی تێدان دروستبکرێت. هەروەها مزگەوتی ئەقسا و رووبەرێکی دیاریکراوی چواردەوری کە لەلای موسڵمان و جووەکان بە پیرۆز دادەنرێت، بە سەربەخۆیی لەلایەن نەتەوەیەکگرتووەکانەوە چاودێری بکرێت. جگە لەوەش، ئێستا وڵاتان لە هەوڵی ئەوەدان لە گۆڕەپانی سیاسی و دیپلۆماسی نێودوڵەتیدا ماف و دەسەڵاتی زیاتر بدەنە فەڵەستین. 10ی ئاداری 2024، کۆمەڵەی گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان دەنگی لەسەر پرۆژەیاسایەک بۆ پێدانی ماف و بەرژەوەندی زیاتر بە فەڵەستین و کردنی بە ئەندامی هەمیشەیی لە نەتەوەیەکگرتووەکان. لە 193 ئەندام، 143 ئەندامیان دەنگیان لە بەرژەوەندی پرۆژەیاساکەدا. هەروەها ئەمڕۆ ئیسپانیا، نەرویج و ئێرلەندا بڕیاریاندا 28ی ئەم مانگە دان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا بنێن و بە روونی جەختیان لەوە کردەوە، چارەسەری دوو دەوڵەت دەبێت جێبەجێبکرێت و داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد هەنگاوی رژد رووەو ئەو مەبەستە بنێن. لەلایەکی دیکەوە، یەکێتی ئەوروپا و گرووپی حەوت کە ئەمریکا، بەریتانیا و فەرەنسای تێدا ئەندامن بە فەرمی داوای دروستبوونی دەوڵەتی فەڵەستینیان کردووە. ئەمریکا دەڵێت، لەگەڵ چارەسەری دوو دەوڵەتدایە، بەڵام تەنیا بەو مەرجەی ئیسرائیل و فەڵەستین بەیەکەوە لەسەری بگەنە رێککەوتن؛ ئەوەش لای زۆرێک "ئەستەمە". هەر ئەمڕۆ، دیمتری پیسکۆڤ، گوتەبێژی کرێملن بە رۆژنامەنووسانی راگەیاندووە، ئەوان یەکێکن لە هەرە پاڵپشتە گەورەکانی جێبەجێکردنی چارەسەری دوو دەوڵەت و ئاماژەی بەوەشکردووە کە پێش رووخانی یەکێتی سۆڤیەت، یەکێتییەکە دانی بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە. لەلایەکی دیکەوە، وانگ وێنبین، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین بە رۆژنامەڤانانی راگەیاندووە، چین پاڵپشتی تەواوەتی خەڵکی فەڵەستین دەکات لە بەدەستهێنانی ماف و سەربەخۆییان. هەروەها دووپاتیکردووەتەوە کە چین بە رژدی پاڵپشتی چارەسەری دوو دەوڵەت دەکات و لە پێشووتریشدا پەکین هەر زوو دانی بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە. تێڕوانینی ئێستای عەرەب، ئیسرائیل و فەڵەستین بۆ پێشنیازە بەساڵاچووەکە هەرچی وڵاتانی عەرەبییە هەرچەندە لە رابردوودا دوو جار لەگەڵ ئیسرائیلدا بۆ دژوەستانەوەی چارەسەری دوو دەوڵەت چوونەتە جەنگەوە، لە دواین لوتکەیاندا داوایان لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد، کۆنفرانسێکی ئاشتی لەسەر بنەمای چارەسەری دوو دەوڵەت بۆ کۆتاییهێنانی یەکجاری بە بەریەککەوتنەکانی فەڵەستین، بەتایبەت حەماس و ئیسرائیل بهێنن. مەحمود عەباس، سەرۆکی دەسەڵاتی فەڵەستین لە ئەیلوولی ساڵی رابردوودا و لە کۆنفرانسێکی نێودەوڵەتیدا پاڵپشتیی لە چارەسەری دوو دەوڵەت کرد، هەروەک داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد کاری لەسەر بکەن و دەکرێت، "ئەمە کۆتا هەل بێت بۆ پەیڕەوکردنی چارەسەری دوو دەوڵەت". هەرچی حەماس و ئیسرائیلە بیروڕای پەڕگیر و تێکدەرانەیان بۆ بابەتی چارەسەری دوو دەوڵەت هەیە. حەماس لە 2017دا پاڵپشتی خۆی بۆ پێشنیازەکە خستەڕوو، بەو مەرجەی سنوورەکان بگەڕێنەوە پێش ساڵی 1967. لەلایەکی دیکەوە بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل بە میدیای ئەمریکی گوتووە، بە دەوڵەتبوونی فەڵەستین گەورەترین خزمەتە بە "گرووپی تیرۆرستی حەماس". پێشنیازێک کە بە دوایدا دوو جەنگ هاتووە، ئێستا دەبێتە هەوێنی ئاشتی؟ دوای ئەوەی لە ساڵی 1914 ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی لەناوچوو، لە ساڵی 1918دا بەریتانیا کۆنترۆڵی نزیکەی نیوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی کرد کە بەشێک لەو رووبەرە ئەو خاکەیە ئێستا فەڵەستین و ئیسرائیلی لەسەرن. لەو کاتەدا دانیشتووانی فەڵەستین بریتیبوون لە موسڵمان، کریستیان و جووەکان کە زۆرینە موسڵمان بوون. لە ساڵی 1936، شۆڕشی عەرەب لە دژی بەریتانییەکان روویدا، ئەوەش لەبەر مەترسی زۆربوونی دانیشتووانی جوو لە فەڵەستین. دواتر بەریتانیا بڕیاریدا چارەسەری دوو دەوڵەت بهێنێتە ئاراوە کە لەو کاتەدا 80٪ی رووبەری ئەو خاکە بۆ فەڵەستینییەکان و 20٪ی بۆ جووەکان دانرا، بەڵام فەڵەستینییەکان ئەو چارەسەرەیان رەتکردەوە. دواتر لە ساڵی 1947، نەتەوەیەکگرتووەکان بڕیاریدا دووبارە چارەسەری دوو دەوڵەتی هێنایە ئاراوە. پێشنیازەکە 56٪ی خاکەکەی بۆ ئیسرائیل و 44٪ی بۆ فەڵەستین یەکلادەکردەوە. ئەم جارە جووەکان چارەسەرەکەیان قبوڵکرد و ئەو هەنگاوە بووە بناخەی دامەزراندنی دەوڵەتی ئیسرائیل لە 15ی ئاداری 1948، بەڵام عەرەب بۆ جاری دووەم رەتیانکردەوە. هەرچی لوبنان، عێراق، ئوردون، میسر و سووریا بۆ رووخاندنی ئەو دەوڵەتە هێرشیان کردە سەر ئیسرائیل، بەڵام ئیسرائیل بردییەوە و رووبەرێکی گەورەتری لەسەر خاکی فەڵەستین کۆنترۆڵکرد و ئوردونیش کەرتی رۆژئاوای فەڵەستینی خستە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە. لە ساڵی 1967، دووبارە ئوردون، میسر، سووریا و لوبنان هێرشیان کردەوە سەر ئیسرائیل و جەنگەکە شەش رۆژی خایاند، بەڵام دووبارە ئیسرائیل بردییەوە و تەواوی خاکەکەی بە غەززە و کەرتی رۆژئاواوە کۆنترۆڵکرد. لە ساڵی 2000، دووبارە فەڵەستین و ئیسرائیل بۆ گفتووگۆی ئاشتی لە ئەمریکا کۆبوونەوە. ئیهود داراک، سەرۆکوەزیرانی ئەوکاتی ئیسرائیل و یاسر عەرەفات بۆ ماوەی 14 رۆژ بە نێوەندگیر بیڵ کڵینتن، سەرۆکی ئەوکاتی ئەمریکا گفتووگۆیان کرد. پێشنیازکرا 94٪ی کەرتی رۆژئاوا و تەواوی غەززە بچێتە ژێر دەسەڵاتی فەڵەستینییەکانەوە و وەک دەوڵەتی فەڵەستین بناسرێت؛ هەروەک رۆژهەڵاتی ئۆرشلیم\قودس ببێتە پایتەختی دەوڵەتی فەڵەستین. یاسر عەرەفات، سەرۆکی رێکخراوی ئازادکردنی فەڵەستین بە پێشنیازەکە رازی نەبوو و دووبارە شەڕ و پێکدادان لە نێوان فەڵەستینییەکان و ئیسرائیل دەستیپێکردەوە. لە ساڵی 2008، مەحمود عەباس، سەرۆکی دەسەڵاتی فەڵەستین لەگەڵ ئیهود داراک کۆبوونەوە و هەمان پێشنیاز بۆ دروستبوونی دەوڵەتی فەڵەستین هاتەوە بەرباس، بەڵام جارێکی دیکە لەلایەن فەڵەستینەوە رەتکرایەوە. لەو کاتەوە چارەنووسی دەوڵەتی فەڵەستین بە نەزانراوی ماوەتەوە. لەو ماوەیەشدا نزیکەی 500 هەزار ئیسرائیلی لە کەرتی رۆژئاوای فەڵەستین جێگیر کراون، کە ئەمەش ئێستا یەکێکە لە بەربەستە گەورەکانی بەردەم دروستبوونی دەوڵەتی فەڵەستین، چونکە بە دروستبوونی فەڵەستین دەبێت تەواوی ئەو نیو ملیۆن کەسە ماڵەکانی خۆیان جێبێڵن و بگەڕێنەوە ناو سنووری ئیسرائیل. "چارەنووسی چارەسەری دوو دەوڵەت بەرەو کوێ؟" لە دوای ساڵی 2020 کە رێککەوتننامەی ئەبراهام بە نێوەندگیری ئەمریکا کە ئەوکات دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی بوو، لە نێوان بەحرەین و ئیمارات لەلایەک و ئیسرائیل لەلایەکی دیکە واژۆکرا، وردە وردە نێوانی عەرەب و ئیسرائیل بەرەو ئاساییبوونەوە دەچێت. ئامانجی رێککەوتننامەی ئەبراهام ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی ئیسرائیل و وڵاتانی عەرەبییە. مەغریب و سوودان لە دواتردا بڕیاری بە چوونە ناو رێککەوتنەکەیاندا و ئێستاش سعودیە لە گفتووگۆدایە بۆ چوونە ناو رێککەوتنەکە. سعودیە کە وەک ناوەندی بڕیاری دەوڵەتانی عەرەب و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نیشاندەدات، دەکرێت کاریگەریی گەورە لەسەر جێبەجێکردنی چارەسەری دوو دەوڵەت جێبهێڵێت. پاڵپشتیی چین، رووسیا، یەکێتی ئەوروپا، نەرمی نواندنی ئەمریکا، پاڵپشتی زۆرینەی نەتەوەیەکگرتووەکان و پاڵپشتی وڵاتانی عەرەبی بۆ ئەو پێشنیازە، دوای 77 ساڵ لە دژایەتیکردنی، دەکرێت ئاسۆیەکی گەش بێت بۆ جێبەجێکردنی لە داهاتوویەکی تا رادەیەک نزیکدا و بە دەوڵەتبوونی فەڵەستین.

  هاوڵاتی پەرلەمانی عێراق لەسەر چەند پرسێک دەبێتەوە و لەکارنامەی کۆبونەوەکەدا پەرلەمان برگەی دەنگدان لەسەر پێشنیازی ھەمواریی دووەمی یاسای کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان ھەیە ماوەی دەنگدانیش بۆ کارکردنی ئەنجومەنی کۆمیسیاران بۆ شەش مانگی دیکە درێژ دەکرێتەوە.  بە گوێرەی کارنامەی کۆبونەوەی ژمارە 26ی وەرزی یەکەمی سێیەم ساڵی یاسادانان، بریارە دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە 22ی ئایار 2024 پەرلەمانی عێراق لەسەر چەند بڕگەیەک کۆببێتەوە. لەکارنامەی کۆبونەوەکەدا پەرلەمان برگەی دەنگدان لەسەر پێشنیازی ھەمواریی دووەمی یاسای کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان ھەیە، بە دەنگدانیش بە پرۆژەکە ماوەی کارکردنی ئەنجومەنی کۆمیسیاران بۆ شەش مانگی دیکە درێژ دەکرێتەوە. برگەیەکی دیکەی دانیشتنەکە پەیوەستە بە پڕۆژە یاسای گەڕاندنەوەی خاوەندارێتیی موڵک بۆ خاوەنەکانیان، ئەم بڕیارە پێشتر، لەلایەن ئەنجومەنی سەرکردایەتیی رژێمی بەعس دراوە؛ بە پەسەندکردنی ئەم یاسایە چاوەڕوان دەکرێت کێشەی موڵکداریی جوتیارانی کورد لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی ھەرێم لە سنوری پارێزگایکەرکوک کۆتایی بێت. بریاریشە لە دانشتنەکەدا خوێندنەوەی یەکەم بۆ پێشنیازە یاسای ھەمواریی یاسای دەستەی حەشدی شەعبی و پڕۆژەیاسای ھەمواریی یەکەمی یاسای دامەزراوەی شەھیدان و خوێندنەوەی دووەمیش بۆ پڕۆژەیاسای دەزگای ھەواڵگریی نیشتمانیی بکرێت. 

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ داواکاری دادگەی تاوانی نێودوڵەتی داوا لە دادوەرانی دەکات فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ سەرۆک وەزیران و وەزیری بەرگریی ئیسرائیل و سێ سەرکردەی حەماس بە تۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ دەربکرێت. فەرەنسا و بەلجیکا پشتیوانی خۆیان بۆ بڕیاری دادگەکە دەربڕی. رۆژی دووشەممە 20-5-2024، کەریم خان، داواکار لە دادگەی نێودوڵەتی تاوان رایگەیاند، دوای حەوت مانگ لە شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل، بەڵگەی بڕواپێکەری لەبەردەستە کە پێنج کەسایەتی حەماس و ئیسرائیل تاوانی جەنگ و تاوانی دژی مرۆڤایەتییان کردووە. ئەو کەسایەتییانەی فەرمانی دەستگیرکردنیان لەلایەن دادگەی تاوانی لاهایەوە بۆ دەرکراوە بریتین لە بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، یۆواڤ گالانت، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل، یەحیا سینوار، سەرۆکی حەماس، محەممەد مەسری، سەرۆکی هێزە چەکدارەکانی حەماس و ئیسماعیل هەنیە، سەرۆکی فەرمانگەی سیاسیی حەماس. بڕیارە لە دانیشتنێکی دادگەکەدا فەرمانی دەستگیرکردن بۆ هەریەک لەو کەسانە دەربکرێت، بەڵام دادگەکە ناتوانێت ئەو فەرمانە بخاتە بواری جێبەجێکردنەوە، بەڵکو وڵاتان دەبێت بڕیاربدەن کە ئایا کار بە فەرمانەکە دەکەن یان نا. دادگەی نێودەوڵەتی تاوان بارەگای سەرەکیی لە شاری لاهای هۆڵەندایە و 124 وڵاتی جیهان تێیدا ئەندامن. دادگەکە لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی دژ بە هاووڵاتیانی سڤیل و مرۆڤایەتی دەکات و فەرمانی دەستگیرکردن بۆ ئەنجامدەرەکانیان دەردەکات. لە رابردوودا دادگەکە فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ سەرکردە و سەرۆکی جیهان دەرکردووە، لەوانە ڤلادمیر پووتین، سەرۆکی رووسیا بوو لە 17ی ئاداری 2023دا فەرمانی دەستگیرکردنی لەلایەن دادگەکەوە بۆ دەرکرا. ئەمڕۆ دووشەممە، هەریەک لە فەرەنسا و بەلجیکا پاڵپشتیی خۆیان بۆ بڕیارەکەی دادگەی تاوانی نێودەوڵەتی دەربڕی، ئەمەش بە واتای ئەو دێت، هەریەک لەو سەرۆک و سەرکردانەی حەماس یان ئیسرائیل سەردانی فەرەنسا بکەن دەستگیردەکرێن.

هاوڵاتی   وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان لە پێناو رێگریکردن لە بڵاوبونەوەی نەخۆشی تای خوێنبەربوون ژمارەیەک رێکاری بۆ رێگریکردن لە نەخۆشیەکە بڵاوکردەوە. بەهۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی تای خوێنبەربوون لە بەشێک لە پارێزگاکانی عێراق، وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستان بۆ پاراستنی گیانی هاوڵاتییان لە نەخۆشیەکە شەش رێکاری راگەیاند. وەزارەتی کشتوکاڵ ئەوەی خستووەتەڕوو، پێویستە سەربڕینى ئاژەڵان لە سەربڕخانە فەرمییەکان بێت و بەپشکنین و مۆری فەرمی ڤێتەرنەری بکەوێتە بازاڕ و سەربڕین لە سەر رێگە و شەقام و لاکۆڵانەکان قەدەغەیە. ئاماژەی بەوەشکردووە، پشکنینى پێش سەربڕین و دوای سەربڕین بۆ ئاژەڵەکان بکرێت بەمەبەستی دڵینابوون لە تەندروستییان، هەروەها پێویستە رێکارە تەندروستییەکان لە پۆشینی جلوبەرگی تایبەتمەند و بەکارهێنانى کەلوپەلی سەربڕین لە سەربڕخانەکان رەچاو بکرێت. وەزارەتی کوشتوكاڵ هەر لە راگەیانراوەکەدا باسیلەوەکردووە، پێویستە لە خاڵە سنوورى و فڕۆکەخانەکان، پشکنینی ورد بۆ ئەو ئاژەڵانە بکرێت کە دێنە ناو هەرێمی کوردستان بۆ مەبەستی دڵنیابوون لە تەندروستییان. هەر لە راگەیانراەکەشدا هاتووە، وەزارەت رێکاری پێویست دەگرێتە بەر بۆ مەبەستی دابینکردنی دەرمانی شووشتنی ئاژەڵ بۆ لەناوبردنی مشەخۆر 'قڕنە' کە هۆکاری سەرەکیی گواستنەوەی ڤایرۆسی نەخۆشی تای خوێنبەربوونە لە نێوان ئاژەڵەکان و ئەم هەڵمەتە هەموو هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە. کۆتا رێکاری وەزارەتی کشتوکاڵ بریتییە لە کۆنتڕۆڵکردنی دیاردەی بازرگانیی ئاژەڵان بە شێوەی نافەرمی لە  دەرەوە و ناو هەرێمی کوردستان و عێراقی فیدراڵ، هەروەها ڕێگەگرتن لە هێنانی ئاژەڵی ئەو پارێزگایانەی کە نەخۆشییەکە تیایاندا بڵاوبووەتەوە.

هاوڵاتی خشتەی بودجەی گشتی ساڵی 2024ی لە حكومەتەوە گەیشتە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و بڕیارە بەم نزیکانە بخرێتە بەرنامەی كارەوە بۆ تاوتوێكردن و پەسەندنکردنی. ئەمڕۆ سێشەممە 21ی ئایاری 2024، سەفوان بەشیر، سکرتێری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئاماژەی بەوەکردووە، "خشتەی بودجە لە حوکمەتەوە گەیشتووە و رەوانەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنە نوێنەران کراوە بۆ تاوتوێکردن و پەسەندکردنی".  ئەمەش لە کاتێکدایە 12ی ئایاری 2024 نووسینگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكرد، لە كۆبوونەوەكەدا بە سەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق دەنگ لەسەر خشتەی بودجەی 2024 دراوە و رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی دەكەن، بۆ ئەوەی دوای گفتوگۆ و تاوتوێكردنی، پەسەندی بكات.

هاوڵاتی لەماوەی سەرۆکایەتیی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران 904 کۆڵبەر لە سنوورەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان کوژراون و برینداربوون. بەپێی راپۆرتێک کە ماڵپەڕی "کۆڵبەر نیوز" بڵاوی کردووەتەوە، لە ماوەی کەمتر لە سێ ساڵی سەرۆک کۆماری ئیبراهیم رەئیسی 904 کۆڵبەر لە سنوورەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان کوژراون و برینداربوون. هەر بەپێی ئامارەکانی ئەم ماڵپەڕە کە تایبەتە بە بڵاوکردنەوەی هەواڵ و زانیارییەکانی تایبەت بە کۆڵبەرەکان، لە رێکەوتی 3ی ئابی2021ەوە تا 19ی ئایاری 2024، لانیکەم 119 کۆڵبەر لە سنوورەکان کوژراون و 785 کۆڵبەر برینداربوون. رۆژی یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.

هاوڵاتی پەرلەمانی عێراق کارنامەی دانیشتنی رۆژی چوارشەممەی ئەم هەفتەیەی بڵاوی کردەوە و تێیدا دەنگدان بۆ سێ مادە دەکرێت لەنێویاندا هەمواری دووەمی یاسای کۆمسیۆن بۆ درێژکردنەوەی تەمەنی کۆمسیۆن. ئەمڕۆ دووشەممە 20ی ئایاری 2024، پەرلەمانی عێراق کارنامەی دانیشتنی رۆژی چوارشەممەی ئەم هەفتەیەی بڵاوی کردەوە و تێیدا مادەی یەکەمی دانیشتنەکە دەنگدان دەبێت لەسەر یاسای هەمواری دووەمی یاسای کۆمسیۆنی بالای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان. مادەی دووەمی دانیشتنەکەش تایبەت دەبێت بە دەنگدان لەسەر پڕۆژەیاسای گەڕاندنەوەی خانووبەرە بۆ خاوەنەکانیان، هەروەها مادەی سێیەمیش دەنگدان دەبێت لەسەر پڕۆژەیاسای پشووە فەرمییەکان. لە مادەی چوارەمی دانیشتنەکەشدا خوێندنەوەی یەکەم دەکرێت بۆ پێشنیاری یاسای هەمواری یەکەمی یاسای دەستەی حەشدی شەعبی. مادەی پێنجەمیش خوێندنەوەی یەکەم دەبێت بۆ پڕۆژەیاسای هەمواری یەکەمی یاسای دامەزراوە شەهیدان و مادەی شەشەمیش خوێندنەوەی دووەم دەبێت بۆ پڕۆژەیاسای دەزگای هەواڵگری نیشتیمانی.

هاوڵاتی دوای گیانلەدەستدانی سەرۆک کۆماری ئێران و شاندی یاوەری بەهۆی تێکشکاندنی هەلیکۆپتەرەکەیانەوە وەزیری پێشووی دەرەوەی ئێران ئەمەریکا تاوانبار دەکات. ئەمڕۆ دووشەممە 20ی ئایاری 2024، جەواد زەریفی، وەزیری پێشووی دەرەوەی ئێران بە میدیاکانی راگەیاند، "یەکێک لە تاوانبارانی سەرەکی کارەساتی دوێنێ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بووە، چونکە سەرەڕای فەرمانی دادگای نێودەوڵەتی، فرۆشتنی فڕۆکە و پارچەی فڕۆکەوانی بە ئێران راگرتووە و ڕێگەی نادات خەڵکی ئێران سوود لە فڕۆکە و پێداویستییە باشەکانی فڕۆکەوانی وەربگرن". ئەو هەلیکۆپتەرەی کە سەرۆک کۆماری ئێرانی هەڵگرتبوو و لە باکووری رۆژئاوای ئێران کەوتە خوارەوە، فڕۆکەیەکی جۆری بێڵ 212ی ئەمەریکی بووە. دوێنێ یەکشەممە 19ی ئایاری 2024، هەلیکۆپتەرە تایبەتەکەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە پارێزگای ئازربیجانی رۆژهەڵات کەوتەخوارەوە و تێکشکا دوای نزیکەی 20 کاتژمێر گەڕان توانرا هەلیکۆپتەرەکە بدۆزرێتەو، بەڵام بەهۆی رووداوەکەوە سەرۆک کۆماری ئێران و ئەندامانی شاندی یاوەری گیانیان لەدەستدا.