مەسرور بارزانی: ئەوانەی دەڵێن ئێمە نەوت بە قاچاخ دەفرۆشین با بەڵگە بخەنەڕوو نەک لە خۆوە قسە بکەن

هاوڵاتی هیوا عەلی، "وەک وەزارەتى کشتوکاڵ داوامان کردووە زۆرترین گەنمى جووتیارانى هەرێمى کوردستان، لەلایەن حکومەتى عێراق وەربگیرێت، بەڵام عێراق تەنیا 700 هەزار تۆنى دیاریکردووە و ئەوانیش پێى رازى نەبوون". ئەمڕۆ یەکشەممە 2ی حوزەیرانی 2024، گوتەبێژى وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانى ئاوى حکومەتى هەرێمى کوردستان رایگەیاند،" بڕى کڕینەوەى گەنمى جووتیارانى هەرێمى کوردستان، لەلایەن سەرۆکوەزیرانى عێراق یەکلایدەکرێتەوە". هیوا عەلی، دەڵێت، "رۆژى سێشەممە لە کۆبوونەوەى ئەنجوومەنى وەزیرانى عێراق، بڕى کڕینەوەى گەنمى جووتیارانى هەرێمى کوردستان، لەلایەن سودانى یەکلایی دەکرێتەوە و چاوەڕێى ئەوەن ئەو بڕە زیادبکرێت، چونکە دوو ملیۆن تۆن بەرهەمى گەنمیان لەهەرێمى کوردستاندا دەبێت". ئاماژەیبەوەشکرد، "وەک وەزارەتى کشتوکاڵ داوایان کردووە زۆرترین گەنمى جووتیارانى هەرێمى کوردستان، لەلایەن حکومەتى عێراق وەربگیرێت، بەڵام عێراق تەنیا 700 هەزار تۆنى دیاریکردووە و ئەوانیش پێى رازى نەبوون". سەبارەت بەوەرگرتنی پرۆسەی گەنمی جوتیارانی هەرێم کوردستان لە لایەن حکومەتی عێراقەوە وتی، "بڕیاربوو یەکى حوزەیران دەست بە وەرگرتنى پڕۆسەى وەرگرتنى گەنمى جووتیاران بکرێت، بەڵام چاوەڕێى بەغداد دەکەن، تاوەکو بڕى وەرگیراوى گەنم یەکلایی بکاتەوە و پاشان پشکى پارێزگاکانى هەرێمى کوردستان لەسەر بنەماى چاندنى دۆنم بە گەنم یەکلایی دەکرێتەوە". ئەمەش لە کاتێکدایە، لەهەرێمى کوردستان 10 سایلۆ و چەندین تانکیى گەورە لە ژێر زەوى ئامادەکراوە بۆ وەرگرتنى گەنمى جووتیارانى هەرێمى کوردستان.  

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەحمەدی نەژاد، سەرۆکی پێشووی ئێران خۆی بۆ پۆستی سەرۆکی ئەو وڵاتە بۆ جاری سێیەم بەربژێردەکاتەوە. ئەمە لەکاتێکدایە، دوای ماوەی سەرۆکایەتییەکەی تاوەکو ئێستا دوو جار ویستوویەتی خۆی بەربژێربکاتەوە، بەڵام لەلایەن ئەنجوومەنی باڵای پارێزەرانی ئێرانەوە داواکارییەکەی قبوڵ نەکرا. رۆژی یەکشەممە 2-6-2024، ئەحمەدی نەژاد، سەرۆککۆماری پێشووی ئێران، داواکاریی بۆ بەربژێربوونی لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئێراندا پێشکێشی ئەنجوومەنی پارێزەران کرد. دوای پێشکێشکردنی داواکارییەکەی رایگەیاند، "دڵنیام ئەگەر ئەوپەڕی توانای نیشتمانیی خۆمان بەکاربهێنین، تەواوی کێشەکانی وڵاتەکە چارەسەر دەبن". بڕیارە 28ی حوزەیرانی ئەمساڵ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆماری ئێران لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەڕێوەبچێت. ئەوەش دوای ئەوەی ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆککۆماری ئێران لە رووداوێکی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەدا گیانی لەدەستدا. ئەحمەدی نەژاد تەمەنی 67 ساڵە و لە 2005 تاوەکو 2013 سەرۆککۆماری ئێران بووە. لە ماوەی سەرۆکایەتی ئەحمەدی نەژاددا، پەیوەندی نێوان ئێران و رۆژئاوا لەوپەڕی خراپیدابووە. هۆکاری سەرەکیش بۆ ئەوە، پرۆگرامی ئەتۆمیی ئێران بوو. داواکاریی بەربژێربوونی ئەحمەدی نەژاد لەلایەن ئەنجوومەنی پارێزەرانی ئێرانەوە دەبێت پێداچوونەوەی بۆ بکرێت، پاشان دەتوانێت دەست بە کامپەینەکەی بۆ بوونەوە بە سەرۆککۆماری ئێران بکات. لە 2017 و 2021دا لەلایەن ئەنجوومەنەکەوە داواکارییەکەی رەتکرایەوە. وەڵامی داواکارییەکەی ئەحمەدی نەژاد و بەربژێرەکانی دیکەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆماری ئێران، 11ی ئەم مانگە دەدرێتەوە.

هاوڵاتی ئەمڕۆ یەکشەممە 1ی حوزەیرانی 2024، کونسوڵخانەی ئەمریکا لە هەولێر لە ڕێگەی راگەیندراوێکەوە ئاگاداری هاوڵاتیانی عێراقی دەکاتەوە و دەڵێت، بە کورتەنامە و پەیوەندی پێوەکردنی تر هەڵمەخەڵەتێن، مامەڵەش لە گەڵ هیچ بانکێکدا مەکەن جگە لە بانکی بەغدا بۆ پارەدانی ڤیزای ئەمریکا. کونسوڵخانەی ئەمریکا دەشڵێت، ئەگەر پەیوەندیتان پێوەکرا لە رێگەی کورتەنامە یان تەلەفۆن و ئیمێڵەوە بۆ ناردن یاخود ‌حەواڵەکردنی پارە لە بەرامبەر پێدانی ڤیزادا، ئەوە ساختەکارییە و دەبێت خۆتی لێ بەدووربگریت. ئاماژەی بەوەشداوە، مامەڵە لە گەڵ هیچ بانکێکدا مەکەن جگە لە بانکی بەغداد بۆ پارەدانی ڤیزای ئەمریکا. ئەوەشی خستۆیەڕوو، مەهێڵن هەڵتانبخەڵەتێنن، تەنیا شوێن کە پارەی ڤیزای گەشتیاریی ئەمریکای لێوە دەدرێت، یەکێك لە لقەکانی بانکی بەغدایە.  

هاوڵاتی وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان، بەدڵنیایەوە پارێزگاری کەرکوک کورد دەبێت و بەدڵی هەمووان دەبێت. ئەمڕۆ یەکشەممە 2ی حوزەیرانی 2024، رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بە دڵنیایەوە پارێزگاری کەرکووک کورد دەبێت و بۆ پڕکردنەوەی پۆستەکە لەگەڵ لایەنەکان لە گفتوگۆ دان، لە ئاییندەیەکی نزیکدا پارێزگارێک دیاری دەکەن کە بە دڵی هەمووان بێت. سەبارەت بە سەردانەکەی مەسرور بارزانی سەرۆک وەزیرانی هەرێم بۆ بەغدا، سەردانێکی زۆر سەرکەوتووبووە. دەشڵێت، لە بەغدا هەموو لایەنەکان کۆک بوون لەسەر ئەوەی بابەتی مووچە بەیەکجاری و بەشێوەیەکی بنەڕەتی چارەسەر بکرێت، سەرۆکی حکومەت زۆر سوورە لەسەر ئەوەی لە ئاییندەیەکی نزیکدا ئەم بابەتە چارەسەر بکرێت.

هاوڵاتی/ سازگار ئەحمەد ئەندامێکی  ئەنجومەنی پارێزگای سەڵاحەدین رایدەگەیەنێت بەهۆی نەبوونی کادرەوە کورد ناتوانێت بەشێک لە پۆستەکان لە قەزای دوزخورماتوو وەربگرێت، ئاماژە بەوەشدەکات باڵانسی دەسەڵات بەلای کوردا نییە. ئەمڕۆ یەکشەممە 2ی حوزەیرانی 2024، یاسین داودی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سەڵاحەدین بە هاوڵاتی راگەیاند، "لە ئێستادا سەرقاڵی دابەشکردنی پۆستین لە شاری تکریت و کار لەسەر وەرگرتنی پۆست دەکەین بۆ کورد و پۆستەکانی بەڕێوەبەری راوێژکار و بەڕێوەبەری وەبەرهێنانمان لە پارێزگای سەڵاحەدین وەرگرتووە". ئاماژەی بەوەشکرد، "لەئێستادا لە هەوڵداین چەندین پۆستی دیکە لە تکریت وەربگرین و دواتر لەگەڵ عەرەب و تورکمانەکان گفتوگۆ دەکەین لەبارەی پۆستەکانی قەزای دوزخورماتوو، کە بەپێی ئەو رێژەی کە ئێستا هەیە لە %12ی پۆستەکانی دوزخورماتوو بۆ کوردە و لە %64ی لای شیعە و تورکمانە و لە %24یش لای عەرەبی سوننەیە".  یاسین داودی باسی لە کێشەیەکی دیکە کرد و وتی، "یەکێک لە کێشەکانی کورد لە قەزای دوزخورماتوو ئەوەیە کە کادیری کورد کەمە بۆ وەرگرتنی پۆستەکان، هەروەها رەنگە هەندێک پۆستمان بەرکەوێت لە ئێستادا نەتوانین وەکو پێویست ئیدارەی بدەین، چونکە باڵانسی هێز بە لای ئێمەدا نییە". ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای سەڵاحەدین وتیشی، "لە قەزای خورماتوو داوای پۆستەکانی بەڕێوەبەری پەروەردە و شارەوانیمان کردووە". ئەنجوومەنی پارێزگای سەلاحەدین لە 15 ئەندام پێکهاتووە و تەنها یەک نوێنەری کوردە، ئەویش یاسین داوودییە لە یەکێتیی نیشیمانیی کوردستان، هەروەها قەزای دوزخورماتوو دەکەوێتە سنووری پارێزگای سەلاحەدین و یەکێکە لە ناوچە دابڕاوەکانی هەرێمی کوردستان.

هاوڵاتی دەستەی خانەنشینی عێراق خانشینان ئاگاداردەکاتەوە کە دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی شەش دەکرێت. ئەمڕۆ یەکشەممە 2ی حوزەیرانی 2024، حسام عەبدولسەلام بریکاری سەرۆکی دەستەی خانەنشینی عێراق رایگەیاند، "ئەمڕۆ کارەکانی ناردنی لیستی مووچەی مانگی حوزەیرانی خانەنشینان تەواودەکرێت و دەدرێت بە بانکەکان". ئاماژەی بەوەشکرد، "دوای وردبینیکردن و بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی دارایی لە ئەمشەوەوە بە شێوەی پلەبەندی دابەشکردنی مووچە دەستپێدەکات و داواش لە ئەو خانەنشینانە دەکەین کە لەرێگەی کورتەنامەوە ئاگاداردەکرێنەوە سەردانی بانکەکان بکەن و مووچەکانیان وەربگرن". ئەمەش لەکاتێکدایە تاوەکو ئێستا مووچەی مانگی چواری هێزە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان دابەشنەکراوە.

هاوڵاتی ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، لە کۆبونەوەی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران گفتوگۆکرا لەبارەی راپۆرتی لیژنە سەبارەت بە هەمواری یاسای بودجەی گشتی بۆ ساڵی 2024. ئەمڕۆ شەممە 1ی حوزەیرانی 2024، د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، بە بڕی خەرجی زیاتر لە 211 تریلیۆن دینار و مانەوەی دەقی ماددەکانی بودجەی ساڵی 2023 لە چوارچێوەی یاسای بودجەی سێ ساڵەی 2023، 2024، 2025، کە پارساڵ پەسەندکرا. وتیشی، بودجەی ئەمساڵ هیچ تەرخانکراوێکی تێدا نییە بۆ گەشەپێدانی هەرێمەکان و پترۆ دۆلار. ئەوەشی خستوەتەڕوو، پشکی هەرێم لەگەڵ بڕی تەرخانکراو بۆ تێچوی دەرهێنان و گواستنەوەی نەوتی هەرێم نزیکەی 20 تریلیۆن و 910 ملیار دینارە، و لەم بڕە زیاتر لە 11 تریلیۆن و 500 ملیار دینار بۆ مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم تەرخانکراوە. ئاماژەی بەوەشکردووە، پشکی هەرێم و بەتەواوی بەدەرکراوە لە مەرجی خەرجی کرداری(الانفاق الفعلي)، بەوەش دابەشکردنی مانگانەی مووچە لە هەرێم بە تەواوی مسۆگەرکراوە.

هاوڵاتی ئەپیکۆر، ڕێکەوت لەگەڵ هەرێم و بەغدا و ئاماده‌یی ده‌ربڕی له‌ ئه‌گه‌ری رێككه‌وتن له‌ نێوان هه‌رێم و به‌غدا گۆرانکاری لە گرێبەستەکانی نەوتدا بکات. ئەمڕۆ شەممە 1ی حوزەیرانی 2024، کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان، ئەپیکۆر، له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی ئێكس رایگەیاند، ئه‌گه‌ر رێككه‌وتن له‌ نێوان حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان، وه‌زاره‌تی سامانه‌ سروشتییه‌كان و حكومه‌تی عێراق، وه‌زاره‌تی نه‌وت، واژۆ بكرێت و گرێبه‌سته‌كان پێویستییان به‌ گۆڕانكاری هه‌بێت، كۆمپانیاكانی ئه‌ندام له‌ ئه‌پیكۆر ئه‌وه‌ له‌به‌ر چاو ده‌گرن. ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ كه‌ پێشتر مایڵز كاگینز، وته‌بێژی كۆمه‌ڵه‌ی پیشه‌سازی نه‌وتی كوردستان رایگه‌یاند، ئه‌پیكۆر پێشوازی له‌ پێكهێنانی ئه‌و لیژنه‌ هاوبه‌شه‌ی نێوان هه‌ولێر و به‌غدا ده‌كات، كه‌ له‌لایه‌ن وه‌زیری نه‌وتی عێراقه‌وه‌ راگه‌یه‌ندرا. ئاماژەی بەوەشکردبوو، ئەپیکۆر به‌ ئامانجی ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی هه‌نارده‌ی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان له‌ رێگه‌ی بۆری نه‌وتی عێراق و توركیا. ئەوەشی خستبۆوەڕوو، وه‌ك كۆمپانیا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی بواری نه‌وت، چاوه‌ڕێ ده‌كه‌ین به‌ شێوه‌یه‌كی فه‌رمی ئاگادار بكرێینه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی رۆڵی خۆمان له‌و دانووستانانه‌ بگێڕین.  

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە ژمارەیەک پەلاماری تورکیادا بۆ سەر بەڕێوبەرایەتی خۆسەری رۆژئاوای کوردستان چوار شەڕڤان شەهید دەبن و 12 هاونیشتمانیی سڤیلیش بریندار دەبن. رۆژی شەممە 1ی حوزەیرانی 2024، هێزەکانی سووریای دیموکرات، هەسەدە رایگەیاند، لە پەلامارێکی درۆنیی تورکیادا بۆ سەر کانتۆنی جزیری لە بەڕێوبەرایەتی خۆسەری رۆژئاوای کوردستان، چوار شەڕڤان شەهیدبوون و 12 هاونیشتمانیش برینداربوون. بە گوێرەی راگەیێنراوەکەی هەسەدە، هێرشەکە بە درۆن بۆ سەر ئۆتۆمبێلێک کراوە کە چوار شەڕڤانی تێدابوون. هەروەها هێرشکراوەتە سەر ئامبوڵانسێکی مانگی سوور کە هەوڵیداوە بە هانای قوربانییەکانەوە بچێت. ئاژانسی هاوار لە دوای رووداوەکە گوتەی قوربانییەکانی لە نەخۆشخانەکانی بەڕێوبەرایەتی خۆسەر وەرگرتووە و بەم جۆرە باسی رووداوەکەیان کردووە. کاتێک بە ئاگاهاتوون بەشێک لە کێڵگەکانیان لە گوندی تەل حەمیس ئاگریان گرتووە، هەوڵی کوژاندنەوەی ئاگرەکەیان داوە، بەڵام لەو کاتەدا لەلایەن درۆنەکانی تورکیاوە پەلاماریان دراوە. زۆربەی ئەوانەی برینداربوون ئەندامی یەک خێزانن و تەمەنیان لە 10 بۆ 60 ساڵدایە. لە چەند هەفتەی رابردوودا چەندین جار باس لەوە کراوە، سوپای تورکیا بە ئەنقەست ئاگر لە کێڵگەی هاووڵاتیان لە رۆژئاوای کوردستان بەردەدات. بەڕێوبەرایەتی خۆسەر هەرزوو سەرکۆنەی هێرشەکەی کرد و رایگەیاند، "ئەمە تاوانێکی دیکەی جەنگە لەلایەن دەوڵەتی تورکیا. ئەمە بەردەوامی سیاسەتی جینۆسایدخواز و داگیرکاریی دەوڵەتی تورکیایە". هێرشەکە دوای یەک رۆژ لە گوتارێکی رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا دێت کە بەڕێوبەرایەتی خۆسەری بە "تیرۆرستان" ناوبرد و وەک هەڕەشە بۆ سەر تورکیا باسی کردن. بە گوێرەی ناوەندی زانیاری رۆژاڤا، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تورکیا لانیکەم 103 جار پەلاماری رۆژئاوای کوردستانی داوە و لەو هێرشانەدا 28 هاونیشتمانی کوژراون و 44 کەسی دیکەش برینداربوون.  

هاوڵاتی یەکێتی ئەوروپا بە فەرمی رایگەیاند "وەزیری بەرگری کۆماری ئیسلامی و فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسدارانی بە هۆکاری ناردنی ئەو مووشەک و درۆنانەی کە دژی ئیسرائیل و ئۆکراین، هەروەها لە لایەن حووسییەکانەوە لە دەریای سوور دژی کەشتییەکان بەکار ئەبرێن، کەوتوونەتە لیستی گەمارۆکانەوە". پێشتر لەلایەن دیپلۆماتەکانی یەکێتی ئەوروپاوە راگەیەندرابوو کە محەمەد رەزا ئاشتیانی، وەزیری بەرگری ئێران لە لیستی گەمارۆکاندایە، بەڵام رۆژی هەینی 31ی ئایار راگەیەندرا، ئیسماعیل قائانی، فەماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران لەبەر ئەوەی دەور و نەخشی بووە لە ناردنی مووشەک و درۆن بۆ حزبوڵڵای لوبنان کە دژی ئیسرائیل بە کاری دەبات و هەروەها ناردنی مووشەک بۆ حووسییەکان کە بازرگانی ئازاد لە دەریای سووری خستۆتە مەترسییەوە لە لیستی گەمارۆکاندایە. فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران کە پێشتر قاسم سولەیمانی فەرماندەیی دەکرد، دەورێکی بەرچاوی هەیە لە فێرکردن و پڕچەککردنی هێزە بریکارەکانی سەر بە ئێران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. یەکێتی ئەوروپا هەروەها ناوەندی "خاتم الانبیا"ی سوپای پاسداران و فەرماندەکەی " غولامعەلی رەشید" خستۆتە لیستی گەومارۆکانەوە. ناوەندی "خاتم الانبیا" دیارترین ناوەندی جەنگی کۆماری ئیسلامییە. هێزی دەریایی سوپای پاسدارانیش بە هەمانشێوە کەوتوونەتە لیستی گەمارۆکانی یەکێتی ئەوروپاوە، هەروەها کۆمپانیای "کاوان ئیلکترۆنیک بێهراد" لەگەڵ "مەهدی دێهقانی محەممەد ئابادی" بەڕێوەبەری گشتی ئەم کۆمپانیایەو حسێن هاتفی ئەردەکانی، جێگری بەڕ‌ێوبەری گشتی ئەم کۆمپانیایە لە لیستی گەمارۆکاندان. بە هەمانشێوە ئەفشین خواجە فەرد، بەڕێوبەری گشتی رێکخراوی پیشەسازی ئاسمانی وەزارەتی بەرگری کۆماری ئیسلامی کەوتۆتە لیستی گەمارۆکانەوە. بەپێی ئەم گەمارۆیانە، دارایی ئەم کەسانە و ئەم رێکخراوانە لە یەکیەتی ئەورووپا دەستی بەسەردا دەگیردرێت و مافی ئەوەیان نییە سەفەر بکەن بۆ یەکێتی ئەوروپا.  

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ جۆ بایدن رایگەیاند، ئیسرائیل پێشنیازێکی بۆ ئاگربەست لە جەنگەکەی دژی حەماس بەرامبەر رادەستکردنەوەی بارمتەکانی ئیسرائیل راگەیاندووە؛ هەروەها داوا لە حەماس دەکات پێشنیازەکە قبوڵبکەن. رۆژی هەینی 31-5-2024، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بە رۆژنامەڤانانی گوت، "کاتی ئەوە هاتووە ئەم جەنگە کۆتایی بێت و رۆژی دوای ئەو دەستپێبکات". راگەیێنراوەکەی جۆ بایدن لەکاتێکدایە، هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا نزیکە و بایدن لە ژێر گوشارێکی زۆری نێودەوڵەتیدایە بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە. گفتووگۆکانی ئاگربەستی غەززە بە نێوەندگیری ئەمریکا، قەتەر و میسر تاوەکو ئێستا بێ ئەنجام ماونەتەوە. هەریەک لە حەماس و ئیسرائیلیش یەکدی بە دانانی مەرجی قورس و هەنگاونەنان بۆ ئاگربەست تۆمەتباردەکەن. تاوەکو ئێستا حەماس و ئیسرائیل هیچ لێدوانێکیان لەسەر قسەکانی جۆ بایدن نەداوە. بایدن رایگەیاندووە، لە قۆناخی یەکەمی ئاگربەستەکەدا حەماس بارمتەکان رادەستدەکاتەوە و ئیسرائیلیش بەندکراوە فەڵەستینییەکان ئازاد دەکات. خەڵکی غەززە دەگەڕێنەوە فەڵەستین و ئیسرائیل لە غەززە دەکشێتەوە، هەروەک رۆژانە 600 بارهەڵگری خۆراک و هاریکاریی مرۆیی دیکە دەگەیێنرێنە دەست خەڵکی غەززە. بایدن دەڵێت، لە قۆناخی دووەمی ئاگربەستەکەدا حەماس و ئیسرائیل دەچنە سەر مێزی گفتووگۆ و لەسەر چەند خاڵێک رێککەوتن دەکەن تاوەکو چیدی توندوتیژی روونەدات. ئەوەشی بە روونی گوت، "لەو ماوەیەدا کە گفتووگۆ دەکرێت، ئاگربەستەکە بەردەوامی دەبێت". ئەوەشی گوت، قۆناخی سێیەم بریتی دەبێت لە داڕشتنەوەی پلانێک بۆ بنیاتنانەوەی غەززە. هەروەها بایدن داوای لەو بەرپرسانەی ئیسرائیل کرد کە وەک خۆی دەڵێت، هەوڵی دروستکردنی جەنگێکی "تاهەتایی" دەدەن، بیروڕای خۆیان بگۆڕن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ هەینی 31ی ئایاری 2024، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بۆ ماوەی 19 مانگ رۆڵی یۆنامی لە عێراق درێژکردەوە، واتە ئەرکەکانی یۆنامی لە عێراق تاوەکو کۆتایی ساڵی 2025 بەردەوام دەبێت. نێردەى نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق (یۆنامى) لە ساڵى 2003ـوە لە عێراق کاردەکات. سەرۆکى نێردەکە، نوێنەرى سکرتێرى گشتیى نەتەوە یەکگرتووەکانە.  پێشتر، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە 8ی نیسانى 2024 لە نامەیەکی کە بۆ سکرتێرى گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانی ناردووە، داوا دەکات تاوەکو کۆتایی 2025، کۆتایی بە ئەرکى یونامى بهێندرێت لە عێراق، تاوەکو ئەو کاتەش تەنیا کارەکانى لە چەند بوارێک تەواو بکات و رێوشوێنەکانى داخستنى ئەو نێردەیە بگرێتەبەر.    

هاوڵاتی سەرۆک کۆماری عێراق ئیمزای لەسەر لەسێدارەدانی 8 کەسکردووە كه‌ تاوانی تیرۆیان به‌سه‌ردا ساغبووه‌ته‌وه ‌و سه‌ربه‌ رێكخراوی داعش بوون. ئەمڕۆ هەینی 31ی ئایاری 2024، ئاژانسی هه‌واڵی فرانس پرێس، له‌ زاری چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كی ئه‌منیی و ته‌ندروستی عێراقه‌وه‌ رایگەیاند سزای له‌سێداره‌دانه‌كانی دوێنێ پێنج شه‌ممه 30 ی ئایاری 2024، ‌ به‌سه‌رپه‌ره‌شتی تیمی وه‌زاره‌تی داد له‌ گرتوخانه‌ی حوت له‌ شاری ناسریه‌ی پارێزگای زیقاری باشوری عێراق، جێبه‌جێ كراون. سه‌رچاوه‌یه‌كی پزیشكی به‌ ئاژانسه‌كه‌ی راگەیاندووە، ته‌رمی له‌سێداره‌دراوه‌كان راده‌ستکراوەنەوە. به‌گوێره‌ی یاسای عێراق، تاوانه‌كانی تیرۆر و كوشتن، سزاكه‌یان له‌سێداره‌دانه‌، به‌ڵام بۆ جێبه‌جێكردنی سزای له‌سێداره‌دان ده‌بێت سه‌ره‌تا سه‌رۆك كۆمار ئیمزای له‌سه‌ر بكات و ئه‌و 8 كه‌سه‌ی، كه‌ سزای له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا جێبه‌جێ كراوه‌، به‌گوێره‌ی مادده‌ی 4ی یاسای روبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی تیرۆر حوكمدراون. ئەمەش لە کاتێکدایە له‌ مانگی رابردووه‌وه‌، ئه‌مه‌ سێیهەمین گروپی تاوانباری تیرۆرن، كه‌ له‌ عێراق سزای له‌سێداره‌دانیان به‌سه‌ردا جێبه‌جێ بكرێت، له‌ 22 نیسانی رابردوودا ده‌سه‌ڵاتدارانی عێراق سزای له‌سێداره‌دانی 11 كه‌س له 6ی ئایاریشدا سزای له‌سێداره‌دانی 11 كه‌سی تر جێبه‌جێ كرد. جێگای ئاماژەیە، کە دادگاكانی عێراق له‌م ساڵانه‌ی دوایدا سه‌دان حوكمی له‌سێداره‌دان و زیندانی هه‌تاهه‌تاییان بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ ده‌ركردووه‌ كه‌ سه‌ربه‌ گروپه‌ تیرۆرستییه‌كان بوون، ئه‌مه‌ش تۆمه‌تێكه‌ كه‌ سزاكه‌ی ده‌گاته‌ ئاستی له‌سێداره‌دان ئه‌گه‌ر هاتوو تۆمه‌تباری بكوژ له‌ ریزی ئه‌و گروپانه‌دا بێت. له‌ماوه‌ی رابردووداشدا ، عێراق له‌لایه‌ن رێكخراوه‌كانی مافی مرۆڤه‌وه‌ روبه‌ڕووی ره‌خنه‌ بووه‌وه‌، تۆمه‌تبار كرا به‌وه‌ی پرۆسه‌ی دادگایكردنه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی خێرا به‌ڕێوه‌ده‌بات و له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌داندا، دانپێدانان له‌ ده‌ستگیركراوان وه‌رده‌گرێت.  

هاوڵاتی کەشناسی هەرێم، سبەی شەممە پلەکانی گەرما نزمدەبێتەوە و ئاسمانیش ساماڵ دەبێت. ئه‌مڕۆ هه‌ینی 31ی ئایاری 2024، كه‌شناسی هه‌رێم رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ ئاسمان ساماڵ ده‌بێت له‌گه‌ڵ بوونی تۆزێكی سووك، سبەی شەممەش پله‌كانی گه‌رما نزیك ده‌بنه‌وه‌ و ئاسمان ساماڵ ده‌بێت له‌گه‌ڵ به‌رزبوونه‌وه‌ی تۆز و خۆڵ، له‌ تۆماركراوه‌كانی دوێنێ. دەشڵێت‌، رۆژی شه‌ممه‌ 1ی حوزه‌یرانی 2024، ئاسمان ساماڵ دەبێت، پلەکانی گەرما نزمتر دەبێتەوە بە رێژەى چوار بۆ پێنج پله‌ لە تۆمارکراوەکانى ئەمڕۆ. دەستەى گشتى کەشناسیى عێراقیش لای خۆیەوە رایگەیاند، "ئەمڕۆ هەینى پلەکانى گەرما بەراورد بە رۆژانى پێشتر لەناوچەکانى باشوور و ناوەڕاستى عێراق نزمدەبنەوە، بەڵام لەهەرێمى کوردستان هاوشێوەى رۆژانى پێشتردەبێت، بۆ رۆژی شەممەو یەکشەمەش دەڵێت، رۆژى شەممە، پلەکانى گەرما لەتەواوى وڵات نزمدەبنەوە، خێرایی با زیاد دەکات و تۆز و خۆڵ لەهەوادا دەبێت و رۆژى یەکشەممە پلەکانى گەرما کەمێک بەرزدەبنەوە". بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی لە هەرێمی کوردستان، هەولێر: 35 سلێمانى: 35 دهۆک: 33 زاخۆ: 34 هەڵەبجە: 37 کەرکوک: 37 سۆران: 33 حاجی ئۆمەران: 24 گەرمیان: 39.

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی عێراق، تێچووی رۆژانەی جگەرەکێشان لە عێراق 6 ملیار دینارە، له‌سه‌دا 20%ئه‌و کەسانەشی جگەرەکێشن له ‌سه‌رووی ته‌مه‌نی 18 ساڵیه‌وه‌یە. ئەمڕۆ هەینی31ی ئایاری 2024، وه‌سیم گه‌یلان یاریده‌ده‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری به‌رنامه‌ی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی جگه‌ره‌ كێشان له‌ وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی عێراق رایگه‌یاند، "تێچووی رۆژانەی جگەرەکێشان لە عێراق 6 ملیار دینارە، به‌ رێژه‌ی له‌سه‌دا 40% بۆ 50% عێراقییه‌كان به‌هۆی كاریگه‌رییه‌كانی جگه‌ره‌كێش و دوكه‌ڵی جگه‌ره‌وه‌ زیانی زۆریان به‌رده‌كه‌وێت". ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو، "پیاوان زۆرینه‌ی هه‌ره‌ زۆری جگه‌ره‌ كێشانن له‌ عێراق، تێچووی رۆژانه‌ی جگه‌ره‌كێشان له‌ عێراق شه‌ش ملیار دیناره‌ و پێشبینی ده‌كرێت له‌ هه‌ر 10 خوله‌كێك كه‌سێك له‌ عێراق به‌هۆی كاریگه‌رییه‌كانی جگه‌ره‌ كێشانه‌وه‌ ده‌مرێت".