محەمەد ساعيدی بۆ هاوڵاتی: پێكهێنانی حكومەتی هەرێم دوادەكەوێت

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەممووزی 2024، کەجەکە لەسەر تۆمەتبارکردنى پەکەکە بە سوتاندنى بازاڕەکانی هەولێر هاتە دەنگ و رایگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ئێمە پێشتر بەرگریمان لەو شارانە كردووە و شەهیدمان لە پێناویدا داوە، ئەم تۆمەتانە بۆ ویژدانی گەلی كورد و عێراق جێدەهێڵین، كە بە چاوی خۆیان شاهیدی بەرخۆدانی ئێمە بوون. دەشڵێت، ئێمە هەموو ئەو تۆمەتە بێ بنەمایانە رەتدەکەینەوە، كە هەمووان دەزانن ئەم هێرشە لە لایەن دەزگای هەواڵگری توركیا (میت) و رێكخراوی هەواڵگریی پارتی دیموكراتی كوردستان (پاراستن)وە ئەنجام دراون. دەقی راگەیەندراوەکەی کەجەکە: بۆ سەرجەم میدیاكان و ڕای گشتی لە ڕێگەی میدیاكانەوە زانیمان كە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) تۆمەتباركراوە بەوەی، كە هەندێك ئاگریان لە شارەكانی هەولێر و كەركووك و دهۆك كردووەتەوە، ئێمە ئەم تۆمەتە بێ بنەمایانە ڕەتدەكەینەوە، كە هەمووان دەزانن ئەم هێرشە لە لایەن دەزگای هەواڵگری توركیا (میت) و ڕێكخراوی هەواڵگریی پارتی دیموكراتی كوردستان (پاراستن)وە ئەنجام دراون. پەكەكە بە خۆڕاگری و هەڵوێستە پرەنسیپی و یەكگرتووەكانی بە تێپەڕبوونی كات سەلماندی، كە هێزێكە جێگەی متمانە و گەلانی كوردستان و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە،لە هەر شوێنێك گەل بەر هەڕەشە و نادادپەروەری بكەوێت، پەكەكە هەڵوێستێكی درووست وەردەگرێت و پشتیوانی گەل دەكات، ئەمڕۆش شەڕێكی توند و بێوچان لە دژی كۆلۆنیالیزمی توركیا ئەنجام دەدات، كە هەنگاو بە هەنگاو عێراق و هەرێمی كوردستان داگیر دەكات. سوپای داگیركەری تورك بە پشتیوانی و ئاسانكاریی ئیدارەی پەدەكە لە زاخۆ و دهۆك و هەولێر بێڕێزی خۆی بۆ گەلەكەمان نیشان دەدات و بە ئاشكرا بەردەوامە لە جێبەجێكردنی داگیركارییە نهێنییەكەی. سوپای داگیركەری تورك بە ئاشكرا ڕێگاكانی ناو خاكی عێراق دادەخات و خەڵك ناچار دەكات بە گەڕان و پشكنین و دڵنیابوون لە ناسنامەكانیان، گوندنشینانیش دەستگیر دەكات و بۆردوومانیان دەكات ئاوارەیان دەكات، ڕۆژانە تاوانەكانی سوپای داگیركەری تورك پەرەدەسێنێت، لە كاتێكدا پەدەكە لە ئاستی ناوخۆییدا بەردەوامە لە هاوكاریكردنی لەگەڵیدا و حكومەتەكەی سوودانیش بێدەنگ و بێ وەڵامە. سەرەڕای بەكارهێنانی چەكی قەدەغەكراو و بۆمبی كیمیایی دژی شەڕڤانان و ئەنجامدانی هەموو جۆرە تاوانێكی جەنگ و بەكارهێنانی نوێترین تەكنەلۆجیا بۆ بەرژەوەندی سوپای تورك، بەڵام گەریلای ئازادیخوازانی كوردستان بە سوود وەرگرتن لە هەموو ئەو توانایانەی لەبەردەستیاندایە، بەرەنگاری ئەم داگیركارییە دەبێتەوە، دەوڵەتی فاشیستی تورك تووشی شكستێكی سەخت دەبێتەوە. سوپای داگیركەری توركیا لەو خاڵانەی تا ئێستا داگیری كردوون، بە زەحمەت دەجووڵێت و تەنیا بە لەبەركردنی جلی هێزەكانی عێراق و پەدەكە دەتوانێت بجوڵێت، لە كاتێكدا بزوتنەوەكەمان سەركردایەتی بەرخۆدانێكی گەورە لە بەرامبەر ئەم هێرشە كۆلۆنیالیزمانەدا دەكات، بەڵام بە قووڵی ناڕازین لەو بەیاننامەیەی وەزارەتی ناوخۆی عێراق. كاتێك هێرشەكانی داعش لە عێراق دەستی پێكرد، بزووتنەوەكەمان بە هەموو توانای خۆیەوە بۆ پاراستنی خەڵكی عێراق و گەلی كورد بەبێ هیچ بەرژەوەندییەك جووڵەی كرد، بەشێوەیەكی كاریگەر بەشداریمان لە هەڵمەتەكانی ئازادكردنی ناوچەكانی هەولێر، مەخمور، كەركوك، شنگال، موسڵ لەدەست داعش كرد باجێكی قورسمان لەو ئۆپەراسیۆنانەدا دا، تەنانەت سەرۆك وەزیرانی عێراقیش بۆ ئەوە سوپاسی كردین. ئەو تۆمەتانەی كە ئێمە بازاڕ و گوندەكانی كەركوك و هەولێر و دهۆكمان سووتاندووە، هەڵبەستراوی باوەڕپێنەكراوە، ئێمە پێشتر بەرگریمان لەو شارانە كردووە و شەهیدمان لە پێناویدا داوە، ئەم تۆمەتانە بۆ ویژدانی گەلی كورد و عێراق جێدەهێڵین، كە بە چاوی خۆیان شاهیدی بەرخۆدانی ئێمە بوون. ئێمە هیچ دوژمنایەتییەكمان بەرامبەر دەوڵەتی عێراق و خەڵكی عێراقی نییە، بزووتنەوەیەك كە بۆ ئازادیی و خۆشگوزەرانی گەلانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێدەكۆشێت، ئەم تۆمەتانە بوختانن لەلایەن دەزگای هەواڵگری توركیاوە، ئاشكرایە كە وەزارەتی ناوخۆی عێراق لە كاتی دەركردنی ئەم بەیاننامەیەدا لە ژێر كاریگەری ڕێنمایی هەندێك لایەندا بووە. سەرچاوەی ئەو تۆمەتانە ڕێكخراوی هەواڵگری توركیا (میت) و لقەكەی لە هەرێمی كوردستان (پاراستنە)ە، كە ڕێكخراوێكی تاوانكاری نێودەوڵەتییە و هەنگاو بە هەنگاو هەوڵی داگیركردنی عێراق و هەرێمی كوردستان دەدات، ئێمە هیچ پەیوەندییەكمان بە هیچ ڕووداوێك و چالاكیەكەوە نییە، جگە لەوانەی داگیركردنی توركیا دەكەنە ئامانج. ئێمە و هەموو عێراقییەك و كوردێك دەزانین كە دەوڵەتی داگیركەری تورك لایەنێكی سەرەكییە هێرش دەكاتە سەر سەقامگیری و ئاسایشی عێراق، بۆیە بە پێویستی دەزانین ئەم بەیاننامەیە لە وەڵامی ئەو تۆمەتانەدا دەربكەین، كە دوورن لە ڕاستییەوە و ئامانجیان بەلاڕێدابردنی بیروڕای گشتییە. داوا لە دەوڵەتی عێراق و وەزارەتی ناوخۆ دەكەین كە بەرپرسیارانە بەرامبەر ڕێنماییەكانی هەواڵگری توركیا مامەڵە بكەن و جوڵانەوەكەمان بە تۆمەتی بێ بنەما نەبەستنەوە و تاوانبارانی ڕاستەقینە ئاشكرا بكەن. هاوكات داوا لە گەلانی دیموكراسی و خۆڕاگری عێراق دەكەین كە هەڵوێستی پتەوی بەرامبەر ئەو درۆیانە بگرنەبەر، هەروەها هەنگاو بنێن بەرامبەر بەو كردار و قسەیانەی كە هەوڵی شەرعیەتدان بە داگیركاریی توركیا دەدەن. لیژنەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی سیستەمی كۆمەڵگەی كوردستان (كەجەكە)

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی، زیاتر لە 70 ملیار دینار داهاتى نانەوتى هەرێم خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی عێراق. ئەمڕۆ دووشەممە، 1ی تەممووزی 2024وەزارەتى دارایى و ئابووریى لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، رۆژی یەک شەممە 30ی حوزەیرانی 2024، بڕى 70 ملیار و 131 ملیۆن و 250 هەزار دینار خرایەسەر هەژماری بانکیی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵی، لە لقی هەولێری بانکی ناوەندیی عێراق. دەشڵێت، پارەکە لەلایەن بەڕێوبەرایەتیی گشتیی ژمێرکاریی وەزارەتی دارایی و ئابووری نێردراوە، ئەوەش وەکو پشکی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی ئازاری ساڵی 2024.  

پێش هەڵبژاردنەکانی رۆژئاوای کوردستان چاوەڕواندەکرێت رەجەب تەیب ئەردۆغان و بەشار ئەسەد لە بەغدا کۆببنەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، هەریەکە لە رۆژنامەکانی (وەتەن)ی سووری و (جەریدە)ی کوێتی و شەرقولئەوسەت رایانگەیاند، چاوەڕوان دەکرێت پێش هەڵبژاردنەکەی رۆژئاوای کوردستان، سەرۆکی تورکیا و سووریا بۆ دانووستادن لەسەر چۆنێتی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان لە بەغدا کۆببنەوە. بەپێی زانیارییەکانی رۆژنامەی (وەتەن)ی سووری، کە بە یەکێک لە رۆژنامە نزیکەکانی ناوەندی بڕیار لە دیمەشق دادەنرێت و ئەوەی رایگەیاندووە، کە بەمنزیکانە بەشار ئەسەد، سەرۆکی سووریا و رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا لە بەغدا کۆدەبنەوە. لە لایەکی دیکەشەوە رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لە زاری چەند سەرچاوەیەکەوە رایگەیاندووە، کە سەرباری هەوڵەکانی مۆسکۆ بۆ نزیککردنەوەی دیمەشق و ئەنقەرە، بەڵام هێشتا پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا ئاڵۆزن. هەر لەسەر ئەم کۆبوونەوەیە، رۆژنامەی (جەریدە)ی کوێتی بڵاویکردەوە، کۆبوونەوە چاوەڕوانکراوەکە لەلایەن رووسیا، چین، ئێران و وڵاتانی عەرەبییەوە پشتیوانی دەکرێت. سەرچاوەکانی هەواڵ ئەوەیان خستۆتەڕوو، کە تورکیا دەیەوێت کۆبوونەوەکە دووقۆڵی و دوور لە چاوی میدیا بێت، بۆ ئەوەی لەسەر هەموو وردەکارییەکان لەگەڵ لایەنی سووریا گفتوگۆ بکەن. ئەمەش لە کاتێکدایە، کە پێشتر چەند هەوڵێکی هاوشێوەی رووسی و ئێرانی هەبوون، بەڵام سەرجەمیان شکستیان هێنا، بۆیە ئەمجارە مۆسکۆ نایەوێت هەوڵەکەی بەغداش هەمان چارەنووسی ئەوانەی پێش خۆی هەبێت. جێگای ئاماژەیە، خۆبەڕێوەبەریی باکوور و رۆژهەڵاتی سووریا ئامادەکاری بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی شارەوانییەکان دەکات کە تورکیا بە توندی دژی ئەنجامدانی وەستاوەتەوە و ناوبەناویش هەڕەشەی هێرشی سەربازی دەکات بۆ رێگرتن لە هەڵبژاردنەکە.

هاوڵاتی دادگەی فیدراڵی لەبارەی کردنی ھەڵەبجە بە پارێزگای 19 ھەمینی عێراق و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بە پارێزگاکە کۆدەبێتەوە. ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، دادگەی باڵای فیدراڵی عێراق کۆدەبێتەوە و سکاڵایەکی تایبەت بە پارێزگابوونی ھەڵەبجە و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بەو پارێزگایە تاوتوێ دەکات. ئەمڕۆ دانیشتنی یەکەم لەسەر سکاڵایەک بەڕێوەدەچێت کە لەلایەن موسەننا ئەمین ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە لەسەر سەرۆک وەزیرانی عێراق و سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران تۆمارکراوە. جێگەی ئاماژەیە، لە سکاڵاکەدا داواکراوە دادگا بڕیارێک دەربکات بۆ پابەندکردنی سکاڵالێکراوان بە کارکردن بە مادەی 141ی دەستور تایبەت بە دانپێدانان بەسەرجەم ئەو بڕیارانەی لەلایەن حکومەت و پەرلەمانی کوردستانەوە دەرکراون. ھەروەھا داواکراوە بڕیاربدرێت لەبارەی کردنی ھەڵەبجە بە پارێزگای 19 ھەمینی عێراق و پێدانی شایستەی دارایی و ئیداریی بە پارێزگاکە. جێگەی ئاماژەیە، لەئەیلولی 2009 پەرلەمانی کوردستان بە بڕیارێک ھەڵەبجەی بە پارێزگا ناساند و ساڵی 2013 بڕیارەکە لەلایەن حکومەتی ھەرێمەوە ئاڕاستەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق کرا. سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ئازاری ساڵی رابردووداو دوای پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای بە پارێزگابوونی ھەڵەبجەی ئاڕاستەی ئەنجومەنی نوێنەران کرد، بەڵا تا ئێستا پڕۆژەکە پەسەندنەکراوە.

هاوڵاتی بەرەبەیانی ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، کاتژمێر 1:27خولەک بە کاتی تاران، بوومەلەرزەیەک بە ریختەری 4.7و لە قووڵایی 7 کیلۆمەتر ، کرماشانی لە رۆژهەڵاتی کوردستان هەژاند. بەڕێوەبەری مانگی سووری پارێزگای کرماشان ئاماژەی بەوە داوە، بوومەلەرزەکە لە سەرپێڵ زەهاو، ئەزگلە و قەسرشیرین و سەلاس باوەجانی هەستی پێکراوە. محەمەد باقر محەمەدی، بەڕێوەبەری مانگی سووری پارێزگای کرماشان ئاماژەی بەوەداوە، بە لەبەرچاو گرتنی ئەوەی قووڵایی بوومەلەرزەکە کەم بووە پەیوەندی بە گوندەکانیشەوە کراوەو هیچ زیانێکی نەبووە.

هاوڵاتی بۆ گفتوگۆکردن لەسەر کێشەكان لەبواری گومرگ و دەروازە سنوریەکان، وەفدێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بەغدایە.  ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، وەزارەتی دارایی و ئابووری حوکمەتی هەرێمی کوردستان رایگەیاند: ئێوارەی رۆژی یەکشەممە 30ی حوزەیرانی 2024، وەفدێكی حکومەتی هەرێمی کوردستان, کە پێکهاتوون لە ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆو ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی و ئابوری و, بەڕێوەبەری گشتی گومرگ و وەفدی یاوەریان گەیشتوونەتە شاری بەغدا. دەشڵێت، ئامانج لە سەردانەکە گفتوگۆکردنە لەسەر کێشەو گرفتەکانی نێوان هەرێم و بەغدا  لەبواری گومرگ و دەروازە سنوریەکان.  

هاوڵاتی ئەمڕۆ دووشەممە 1ی تەمووزی 2024، رۆژنامەی (العربي الجدید) رایگەیاند، بڵاوبونەوەی هێزەكانی توركیا لە پارێزگای دهۆك بەرفراوانتربووە, لە پێشهاتێكدا كە رەنگە دەستپێكی پرۆسەیەكی سەربازی بێت, كە ناوچەكە لە رۆژان و هەفتەكانی داهاتوودا بەخۆیەوە ببینێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، سوپای توركیا خاڵی پشكنینی سەربازی لەو ناوچانە داناوە و رێگەی لە ئۆتۆمبیلی كۆمپانیا گەشتیارییەكان گرتووە كە عێراقیەكان لەڕێیەوە سەردانی هەندێك لە هاوینەهەوارە دەكەن لە رۆژە گەرمەكانی هاویندا, لەنمونەی هاوینەهەواری (گەلی شێرانە). رۆژنامەی (العربي الجدید) دەشڵێت، لە كاتژمێرەكانی رابردوودا پێشهاتی ئەمنی نوێ تۆماركراوە, هێزەكانی توركیا لە ناوچەكە, بڵاوكراوەیان بەسەر هاوڵاتیانی گوندو شارۆچكە سنوریەكانی پارێزگای دهۆكدا دابەشكردووە, داوایان لێكردون لەو ناوچانە دوربكەونەوە كە چەكدارانی پارتی كرێكارانی كوردستانی لێیە. لەم بارەیەوە رۆژنامەکە ئەوەی خستۆتەڕوو، شایەتحاڵەكان لە ناوچەكە جەختیان كردووە, هێزێكی زۆر بە چەكی قورسەوە گەیشتونەتە گوندەكانی باكوری شاری دهۆك, لەگەڵ بڵاوبونەوەی ئۆتۆمبێلی سەربازی و هێزی پیادە. باسیش لەوەکراوە، تەواوی ئەو پێشهاتانە بەگوێرەی رێككەوتنی ئەمنیی بەڕێوەدەچێت كە لەنێوان بەغدادو ئەنكەرەو هەولێردا كراوە, بێدەنگی هەولێر و بەغداش ئاماژەیەكی روونە بۆ ئەوە.

هاوڵاتی هاوڵاتییان سەردانی بنکەکانی تۆماری دەنگدەران بکەن بۆ ئەوەی لە پرۆسەی هەڵبژاردن بێبەش نەبن و جارێکی تر پەنجەمۆریان تاقی بکەنەوە. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی حوزەیرانی 2024، جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگه‌یاند، کۆمسیۆن بڕیاریداوە ئەوانەی پێشتر پەنجەمۆریان نەخوێندراوەتەوە لە 1ی‌ 7 تا 10ی 7 بتوانن سەردانی بنکەکانی تۆماری دەنگدەران بکەن. دەشڵێت، ئەمانج لەم بڕیارەی کۆمیسیۆن کە داوێتی بۆ ئەوەیە ئەو هاوڵاتییانەی پێشتر پەنجەمۆریان نەخوێندراوەتەوە جارێکی دیکە پەنجەمۆریان تاقی بکەنەوەو بخوێندرێتەوە بۆ ئەوەی لەپرۆسەی دەنگدانی پەرلەمانی کوردستان بێبەش نەبن.

هاوڵاتی ئەمڕۆ یەکشەممە، 30ی حوزەیرانی 2024، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکى هەرێمى کوردستان لە نووسینێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، پاڵپشتى لە دادوەر فایەق زێدان، سەرۆکى ئەنجوومەنى باڵاى دادوەریى عێراق دەکەن. دەشڵێت، هەوڵە گەورەکانى و خزمەتە دڵسۆزانەکانى بۆ دادگە و وڵات بەرز دەنرخێنین.     ئەوەشی خستۆتەڕوو، هەر بەئامانجگرتنێک یان تانە و لێدوانێک رەتدەکەینەوە کە زیان بە ناو و ناوبانگى فایەق زێدان بگەیێنێت یان لە پێگەى کەم بکاتەوە.   جێگای ئاماژەیە، نێچیرڤان بارزانی بۆ سەرۆکى ئەنجوومەنى باڵاى دادوەریى عێراق، لە دواى ئەوە بوو کە مایک وۆڵتز، ئەندامی کۆمارییەکان لە ئەنجوومەنی نوێنەرانى ئەمریکا پڕۆژە یاسایەکى پێشکێشکرد بۆ سەرکۆنەکردنى فایەق زێدان بە تۆمەتى هاوکاریکردنى ئێران.    فایەق زێدان لە ساڵى 2017ەوە سەرۆکى ئەنجوومەنى باڵاى دادوەریی عێراقە، کە باڵاترین دەسەڵاتى دادوەرییە.

هاوڵاتی محەمەد شیاع سودانی، پێداچوونەوە و دەستکاریکردنى مووچەى مووچەخۆران، پێویستی بە هەموارکردنەوەى زیاتر لە 34 یاسا و بڕیار هەیە. ئەمڕۆ یەکشەممە، 30ی حوزەیرانی 2024، نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆکوەزیرانى عێراق، لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق پێشوازیی لە شاندێکی نوێنەری هەماهەنگی دەستکاریکردنی مووچەی فەرمانبەران کردووە و وتوویەتی، پشتگیریی لە هەوڵ و داواکارییەکانى گروپى هەماهەنگى دەکات. ئاماژەی بەوەشکردووە، دەستکاریکردن و پێداچوونەوە بە پێوەرەکانی مووچەی فەرمانبەران و کرێکارانی کەرتی گشتی، پێویستی بە هەموارکردنەوەى 34 یاسا و بڕیار هەیە، هەروەها حکومەت هەنگاوی گرنگی جێبەجێکردووە بۆ زیادکردنى مووچەی خانەنشینان. محمەد شیاع سودانى باسی لەوەشکردووە، دادپەروەریی کۆمەڵایەتی تەنیا لە بەرزکردنەوەی ئاستی مووچەدا قەتیس نەبووە، بەڵکو دابینکردنی سەبەتەی خۆراک و پاراستنی کۆمەڵایەتی بۆ شایستە و دابەشکردنی یارمەتییەکان لە کارى لەپێشینەى حکومەتدا بووە. جێگای ئاماژەیە، گروپى هەماهەنگى گروپێکى عێراقیین و نوێنەرى سەرجەم چین و توێژەکانى تێدایە و کار بۆ ئەوە دەکەن مووچەى مووچەخۆران زیاد بکرێت و دادى کۆمەڵایەتى تێدا بەرجەستە بکرێت. 

هاوڵاتی لە ساڵی 2023، رووداوەکانی هاتوچۆی لە عێراق بەرزبووەتەوە، بە رێژەی 28.2%، کە بەهۆیەوە زیاتر لە سێ هەزار کەس مردوون. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی حوزەیرانی 2024، عەبدولزەهرە هینداوی گوتەبێژی فەرمی وەزارەتی پلاندانانی عێراق، لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، ئەو رووداوانەی کە بەهۆی هاتووچۆوە لە ساڵی 2023دا تۆمارکراون گەیشتووەتە، 11 هەزار و 552 ووداو، تیایاندا سێ هەزار و 262، کەس گیانیان سپاردووە، هەروەها هەشت هەزار و 290 کەسیش بریندار بوونە. ئەوەشی ئاشکرا کرد، بە ڕێژەی 71.8%، بۆ سەرجەم پارێزگاکان جگە لە هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە. دەشڵێت، رووداوەکان لە ساڵی 2022، 11 هەزار و 523 رووداو بوونە، کە بە ڕێژەی  لە 0.3% زیادیان کردووە. گوتەبێژی پلاندانان ئاماژەی بەوەشدا، رووداوەکانی پێکدادان زۆرترین ڕێژەی تۆمارکردووە لە ماوەی ساڵی 2023دا، گەیشتووەتە شەش هەزار و 519 رووداو، هەروەها 926 رووداوی وەرگەڕان هەبووە. ئەوەشی خستۆتەڕوو، سێ هەزار و 19 کەس گیانیان لە دەستداوە و هەروەها دوو هەزار و 472 کەسیش بوونەتە  قوربانی. ئاماژەی بەوەشداوە، لە 81.9%، ئەوانەی مردوون لە رەگەزی نێرن، هەروەها 547 کەسیش لە رەگەزی مێ، مردوون، کە دەکاتە 18.1%ی کۆی ژمارەی مردووان. دەشڵێت،لە ساڵی 2023، 12 هەزار و 314 کەس برینداربووە بە بەراورد بە ساڵی 2022 کەمبووتەوە بەڕێژەی 2.9%، چونکە بریندارانی ووداوەکانی هاتوچۆ بۆ ساڵی 2022، 12 هەزار و 677 کەس بووە.  هینداوی گوتیشی، لەمانگی ئەیلوولدا هەزار و 165 رووداوی هاتوچۆ تۆمارکراوە، کە بەرزترین رێژەی رووداوەکانە بەڕێژەی سەدا 10.1، لەدوای ئەویش مانگی تشرینی یەکەم هەزار و39 ڕووداو هەبووە، دواتر لە مانگی تشرینی دووەم هەزار و34 ڕووداوی هاتوچۆ رووی داوە، کۆی گشتی رووداوەکان لە ماوەی ساڵی 2023دا 11 هەزار و 552 ڕووداو بووە.  

  هەوراز حوسێن هاوڵاتی، سلێمانی میدیای قەتەری بڵاویکردووەتەوە، بڕیارە ئەردۆغان و ئەسەد بە نێوەندگیری عێراق لە بەغدا کۆببنەوە. ئامانج لە کۆبوونەوەکە بڕیاردانە لەسەر کێشەکانی سنوور و پەناخوازانی سووریا لە تورکیا. کورد و بەڕێوبەرایەتی خۆسەریش بەشێک دەبێت لە گفتووگۆکان، ئەردۆغان ئامانجی وایە ئەسەد بە گوشارخستنە سەر رۆژاوا قایلبکات. رۆژنامەی وەتەنی قەتەری بڵاویکردووەتەوە، بەشار ئەسەد، سەرۆکی سووریا و رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا بڕیارە لە بەغدا بۆ گفتووگۆکردن لەسەر کێشەی پەناخوازان و سنوور کۆببنەوە. کۆبوونەوەکە دوای ئەوە دێت لە ساڵی 2012ـەوە پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتە پچڕاوە. داواکاریی تورکیا بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ سووریا کە گوایە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان ئەو دوو وڵاتەیە، لە سەرووبەندی هەڵبژاردنی پارێزگاکانی بەڕێوبەرایەتی خۆسەر، رۆژئاوای کوردستانە کە ئێستا لەلایەن هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە بە سەرۆکایەتی جەنەراڵ مەزڵوم عەبدی بەڕێوەدەبرێت. تورکیا هەڵبژاردنی دیموکراسی و بەهێزبوونی پێگەی کورد و رۆژئاوای کوردستان بە هەڕەشە و مەترسی بۆ سەر خۆی دەزانێت. ئەردۆغان لە پەیامێکیدا بۆ ئەسەد دەڵێت، "رێگە بە پەکەکە مەدە دەوڵەت لەسەر خاکەکەت دابمەزرێنن". بەڕێوبەرایەتی خۆسەر کە لەلایەن هاوپەیمانان و ئەمریکاوە پاڵپشتییەکی بەهێز دەکرێت، رژدە لەسەر ئەوەی هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکان لە رۆژئاوای کوردستان بکات. بڕیاربوو هەڵبژاردنەکە 10ی حوزەیرانی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت، بەڵام 6ی ئەم مانگە بڕیار درا بۆ لانیکەم دوای مانگی ئاب دوابخرێت. بە گوێرەی بەرپرسانی رۆژئاوای کوردستان، هەڵبژاردنەکە بە هۆکاری ناوخۆیی دواخراوە و پێویستیان بە ئامادەکاریی زیاترە. هەڵبژاردنەکە لە 7 پارێزگای بەڕێوبەرایەتی خۆسەر بەڕێوەدەچێت و ئامانج لێی باشتر رێکخستنەوەی سیستمی حکومڕانیی رۆژئاوایە و باشترکردنی خزمەتگوزارییەکانی هاووڵاتیانە.

هاوڵاتی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتیی عێراق ئاشکرایکردووە، لە سەرەتاى مانگی تەمووزەوە دەستدەکرێت بە زیادکردنی مووچەی خانەنشینی کرێکاران لە عێراق. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی حوزەیرانی 2024، نەجم ئەلعقابی، وتەبێژی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتیی عێراق بە رۆژنامەی فەرمی سەباحی راگەیاندووە، "لە سەرەتاى مانگی تەمووزەوە دەستدەکرێت بە زیادکردنی مووچەی خانەنشینی کرێکاران لە عێراق و بە گوێرەی خشتەیەکی دیاریکراو دەکەوێتە بواری جێبەجیکردنەوە". وەک ئاماژەی پێداوە، زیادکردنەکە بەبڕی 150 هەزار دینار دەبێت و ئەو خانەنشینە کرێکارانە دەگرێتەوە کە مووچەکەیان نزیکەى 350 هەزار دینارە.    وتەبێژی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتیی عێراق روونیکردووەتەوە، بەپێی یاسا کەمترین مووچە 500 هەزار دینار دەبێت و زیاترین مووچەی دیاریکراویش بۆ کرێکارانى خانەنشین، 700 هەزار دینار دەبێت.

هاوڵاتی لەبەر چەند هۆکارێکی سیاسی و هونەری تاوەکو ئێستا کێشەی مووچەی هێزە ئەمنییەکان چارەسەر نەکراوە. ئەمڕۆ شەممە 29ی حوزەیرانی 2024، سەرچاوەیەکی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان بە کەناڵ8ی راگەیاند "تاوەکو ئێستا لیستی مووچەی هێزە ئەمنییەکان لە وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێریی داراییە و وردبینیکردن تیایاندا بەردەوامە و پێیان رانەگەیاندووین هۆکارى نەناردنی مووچەی هێزە ئەمنییەکان چییە و چ تێبینییەکیان لەسەر لیستەکە هەیە". ئاماژەی بەوەشکردوە، "وردبینی لیستی مووچە لە وەزارەتی دارایی و دیوانی چاودێریی دارایی لە بنەڕەتدا سێ بۆ چوار رۆژی پێدەچێت، بەڵام زیاتر لە 10 رۆژە لیستی هێزە ئەمنییەکانیان بەدەست گەیشتووە، بەڵام وردبینی تیایدا تەواو نەبووە". لەبارەى هۆکارى دواکەوتنی مووچەی هێزە ئەمنییەکان، ئەو سەرچاوەیە ئەوەشی راگەیندووە، هۆکارەکان سیاسی و هونەرییە، هۆکارە سیاسییەکان بەهۆى پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر و بەغدادەوە و هۆکارى هونەرییەکانیش بەهۆی ئەو لیستەوەیە کە نێردراوە کە پێدەچێت جیاوازیی هەبێت لەگەڵ لیستەکانی پێشوودا". ئەوەشی خستۆتەڕوو، "ئەگەر وردبینی لیستی هێزە ئەمنییەکان بۆ مانگی ئایار تەواوبێت، پێناچێت بۆ مانگەکانی داهاتوو ئەم کێشەیە دووبارەبێتەوە و بۆ مانگەکانی دیکە مووچەی هێزە ئەمنییەکان لە کاتی خۆیدا دەنێردرێت".  

هاوڵاتی بە پێی هەواڵی ماڵپەڕە فەرمییەکانی ئێران، کاتژمێر 9:45 ی پێش نیوەڕۆی رۆژی شەممە 29ی حوزەیران، 19 میلیۆن و 69 هەزار و 713 کەس بەشداری هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری ئێرانیان کردووە. دوای 45 خولەک و کاتژمێر 10:30 بە کاتی ئێران لە لایەن وەزارەتی ناوخۆی ئێرانەوە ژمارەی دەنگەکان زۆر زیاتر راگەیەندرا. بە پێی دوایین راگەیاندنی وەزارەتی ناوخۆی ئێران 24 میلیۆن و 535 هەزار و 185 کەس بەشداری هەڵبژاردن بوون. لە هەواڵەکانی کاتژمیر 9:45خولەکدا راگەیەندرا 8 میلیۆن و 302 هەزار و 577 دەنگی هێناوەو سەعید جەلیلی 7 میلیۆن و 189 هەزار و 756 دەنگی هێناوە. بەڵام دواتر راگەیەندرا مەسعوود پزیشکیان 10 میلیۆن و 415 هەزار و 191 دەنگی هێناوەو سەعید جەلیلی 9 میلیۆن و 473 هەزار و 298 دەنگی هێناوە. بە پێی ئامارەکانی کاتژمێر 9:45خولەک بە کاتی ئێران نزیک بە 31% خەڵک بەشداری هەڵبژاردن بوون، بەڵام لە دوایین ئاماردا کە 45 خولەک دواتر راگەیەندرا 40% خەڵک بەشدار بوون.