وەزیری ئیتڵاعاتی ئێران: بەمزوانە بەڵگەنامە ئەتۆمیەکانى ئیسرائیل بڵاودەكەینەوە

قەسەدە بڵاوی كردەوە، لە چوارچێوەی مافی ڕەوای خۆمان بۆ وەڵامدانەوەی هێرشی دەوڵەتی داگیركەری تورك و چەتەكانی، دوێنی هێزەكانمان چەند ئۆپەراسیۆنێكیان ئەنجامدا، هەروەها لە نزیك پردی قەرەقۆزاك و چەند ناوچەیەكی دیكە توانیان چەند چەتەیەكی سەر بە دەوڵەتی تورك بكوژن و بریندار بكەن. هێزەكانی سووریای دیموكرات (قەسەدە) سەبارەت بە ئەنجامی ئۆپەراسیۆنەكانی دوێنیان و هێرشەكانی دەوڵەتی داگیركەری تورك و چەتەكانی بۆ سەر هاوڵاتیان و شەڕڤانان، ڕاگەیاندراوێكیان بڵاوكردەوە. لە ڕاگەیاندراوەكەدا هاتووە، لە چوارچێوەی مافی ڕەوای خۆمان بۆ وەڵامدانەوەی هێرشی دەوڵەتی داگیركەری تورك و چەتەكانی، دوێنی هێزەكانمان چەند ئۆپەراسیۆنێكیان ئەنجامدا، كە بنكەكانی سەر بە دەوڵەتی داگیركەری تورك لە دەوروبەری بەنداوی تشرین و پردی قەرەقۆزاك كرایە ئامانج. ئاماژە بەوەشكراوە، دوێنێ دوای ئەوەی شەڕڤانانمان سەرنجی جموجۆڵ و گردبوونەوە و ئامادەكارییەكانی بۆ دەستپێكردنی هێرشی چەتەكان بۆ سەر خاڵەكانی هێزەكەماندا، شەڕڤانان سێ ئۆپەراسیۆنی كاریگەریان ئەنجامدا و خاڵی چەتەكان لە گوندەكانی نزیكیان لە بەنداوی تشرین كردە ئامانج، لە ئەنجامدا كوژران و برینداربوونی لەناو چەتەكان هەبوو، بەڵام ژمارەیان نازانرێت. هاوكات، ئۆپەراسیۆنی دووەم لە دەوروبەری گردی “سریاتیل” ئەنجامدرا، كە لە ئەنجامدا كوژراو و برینداریش لەنێو ڕیزەكانی چەتەكان هەبوون، بەڵام ژمارەیان نازانرێت. هەروەها ئۆپەراسیۆنی سێیەم شەڕڤانانمان خاڵێكی چەتەكانی لە شارۆچكەی ئەبو قەلقالیان كردە ئامانج، لەئەنجامی كوژران و برینداربوون لەنێو ڕیزەكانی چەتەكان هەبووە، بەڵام ژمارەیان دیار نەبوو. ئەمە لە كاتێكدایە كە دەوڵەتی تورك و چەتەكانی بە درێژایی شەوی چوارشەممە لەسەر پێنجشەممە بەردەوام بوون لە بۆردومانی دەوروبەری بەنداوەكە، كە زیانی ماددی لێكەوتەوە. كاتژمێر ٠٧:٥٠ دوێنێ فڕۆكە جەنگییەكانی دەوڵەتی تورك هێرشیان دەستپێكرد و ناوچەیەكی ڕۆژئاوای كێڵگەی ئەحمەد مونیریان لە ڕۆژئاوای كۆبانی كردە ئامانج و زیانی ماددی لێكەوتەوە.

هاوڵاتى نێچيرڤان بارزانى و وه‌زيرى ده‌ره‌وه‌ى قه‌ته‌ر، جەختیان لەوەکردەوەوە مافه‌كانى كورد و ته‌واوى پێكهاته‌كان و به‌شداريى كارايان له‌ بنياتنانى داهاتووى سووريادا پارێزراوبێت. بەپێى ڕاگەیەندراوێکى سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان، له‌ به‌رده‌واميى ديدار و كۆبوونه‌وه‌كانيدا له‌ كۆنفرانسى ئاسايشى ميونشن، پێشنیوه‌ڕۆى ئه‌مڕۆ هه‌ينى 2025/2/14 نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، له‌گه‌ڵ به‌ڕێز د. محه‌مه‌د ئه‌لخلێفى، وه‌زيرى ده‌وڵه‌ت له‌ وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى قه‌ته‌ر، كۆبووه‌وه‌. هەر لەو ڕاگەیەندراوە ڕۆژنامەوانیەدا ئەوەش خراوەتەڕوو له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا باسيان له‌ بره‌ودان به‌ په‌يوه‌ندييه‌كانى قه‌ته‌ر له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان كرد و تيشكيان خسته‌ سه‌ر دۆخى عێراق و هه‌رێمى كوردستان و دوايين پێشهاته‌كانى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و ناوچه‌كه‌ به‌گشتى و سووريا به‌تايبه‌تى. هاوکات دەشڵێن هه‌ردوولا پشتگيرييان بۆ ئارامى و سه‌قامگيرى له‌ سووريا دووپات كرده‌وه‌ و پرسى كورد و پێكهاته‌كانیان له‌ سوورياى تازه‌دا، خستە بەر باس. له‌مباره‌يه‌وه‌  نێچيرڤان بارزانى داكۆكى له‌ پاراستنى مافه‌كانى كورد و ته‌واوى پێكهاته‌كان و به‌شداريى كارايان له‌ بنياتنانى داهاتووى سووريادا كرده‌وه‌. په‌يوه‌ندييه‌كانى عێراق و هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ وڵاتانى دراوسێ و ناوچه‌كه‌ و چه‌ند پرسێكى ديكه‌ى جێى بايه‌خى هاوبه‌ش، ته‌وه‌رێكى ديكه‌ى كۆبوونه‌وه‌كه‌ بوو.

  وەزارەتی بەرگریی تورکیا، ڕایگەیاند، ئەفسەرێکى باڵایان بە پلەى ڕائید گیانى لەدەستداوە، دواى ئەوەى حەوتى ئەم مانگە لە ڕۆژئاواى کوردستان بەدەستى هێزەکانى هەسەدە بریندراکراوە. بەپێى ڕاگەیەندراوەکەى وەزارەتى بەرگرى، ئەو ئەفسەرە ناوى عوسمان ئۆکتایە پلەکەى لەسوپادا ڕائیدبووەو تەمەنى ٢٢ ساڵەو پێشتر لە هەرێمى کوردستان بووەو دواتر چوەتە لیبیاو چەند مانگێکە گەڕاوەتەوە بۆ ڕۆژئاواى کوردستان شەڕى دژى هێزەکانى سوریاى دیموکرات کردوەو ماوەى هەشت ساڵە لەڕیزەکانى سوپادایە. هەروەها ئەوەش خراوەتە ڕوو ئەو ئەفسەرە ماوەى هەفتەیەکە لەژێر چاوێرى چڕدایە و لەنەخۆشخانەیەکى شاری غازی عەنتاب چارسەرى وەردەگرت، بەهۆى ئەوەى بەفیشەکى هێزەکانى هەسەدە بریندراکراوە، ئەو ئەفسەرە کوژراوە بەنیازبووە لە مانگی ئایارى ئەمساڵدا ئاهەنگی هاوسەرگیری ئەنجام بدات. هەفتەى پێشووش وەزارەتى بەرگریى تورکیا، کوژرانى ئەفسەرێکى باڵاى وڵاتەکەى ڕاگەیاند، کە لەکاتى گەڕان و پشکنێکدا وەک تورکیا ناوى ناوە لەناوچەى ئۆپەراسیۆنی چنگ- قوفڵ  شەڕ دروستبووەو کوژراوە. بەیاننامەکەى وەزارەتى بەرگریى تورکیا دەڵێت: ئەو ئەفسەرە ناوى موراد کەمالەو ئەفسەرێکى باڵا بووە لە سوپاى پیادە لە ڕۆژى پێنجى ئەم مانگە لەکاتى ئۆپرسێۆن و گەڕان و پشکنیندا، بەدەستى پــ.ەکەکە کوژراوە.

  ♦️ترەمپ سوورە لەسەر راگواستنی دانیشتوانی غەززە، میسر و ئوردنیش ئەو داوایە رەتدەکەنەوە. ♦️پێشنیار کراوە ئەزموونی ژاپۆن بۆ ئاوەدانکردنەوەی غەززە بەکاربهێنرێت. ئامادەکردنی: هاوڵاتی دوای راگەیاندنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە، پێشنیارەکەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا تەواوی جیهانی هەژاند، کاتێک رایگەیاند پلانیان هەیە دانیشتوانی غەززە بۆ هەریەک لە میسر و ئوردن بگوازنەوە. ترەمپ کە ماوەی تەنها ٢٦ رۆژە سەرۆکایەتی ئەمریکای وەرگرتووە، تا ئێستا چەندین جار ئەو داوایەی دوپاتکردوەتەوە، دواجاریش لە میانی پێشوازیکردنی لە شا عەبدوڵای دووەم شای ئوردن،  ترەمپ رایگەیاند، ئەمە شتێکی قورس و ئاڵۆز نییە. ئەگەر ئەمریکا کۆنترۆڵی ئەو ناوچەیە بە شێوەیەکی دادپەروەرانە بکات، ئەوا بۆ یەکەمجار سەقامگیری روو لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات. ئەوەش بەو واتایە دێت ترەمپ سەقامگیری رۆژهەڵاتی ناوەراستی بەستوەتەوە بە چۆڵکردنی غەززەوە. لەبەرامبەردا هەر یەک لە عەبدولفەتاح سیسی سەرۆکی میسر و شا عەبدوڵای دووەم شای ئوردن جەختدەکەنەوە لەسەر گرنگی دەستبەجێ دەستکردن بە ئاوەدانکردنەوەی غەززە بە بێ راگواستنی دانیشتوانەکەی. پێشتریش شای ئوردن رایگەیاندبوو، پێویستە ئەمریکا بزانێت کە وڵاتەکەی و وڵاتانی دیکەی عەرەبیش پلان و بەرنامەی خۆیان بۆ داهاتووی کەرتی غەززە هەیە. ئەوەش لە کاتێکدایە بەپێی خەمڵاندنێکی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئاوەدانکردنەوەی غەززە بڕی ٥٣ ملیار دۆلاری پێویستە. نەتەوە یەکگرتووەکان پێشتر چەندین جار رایگەیاندبوو، ئاوەدانکردنەوەی غەززە پێویستی بە هاوئاهەنگی نێودەوڵەتی هەیە و ئاماژەی بەوەش کردبوو، تەنیا پاککردنەوەی داروپەردووی غەززە لانیکەم 15 ساڵی پێویستە. تا ئێستاش چەندین پێشنیار بۆ ئاوەدانکردنەوەی غەززە خراونەتەروو یەکێک لەو پێشنیارانە سوود وەرگرتنە لە ئەزموونی ژاپۆن لە ئاوەدانکردنەوەی وڵاتەکەیان لە دوای جەنگی جیهانی دووەم بە تایبەت هەردوو شاری هێرۆشیما و ناکازاکی کە بەهۆی شەڕەکە و بەکارهێنانی چەکی ئەتۆمی تەواو داروخابوون، ژاپۆنییەکانیش بۆ ئاوەدانکردنەوەیان کۆی داروپەردووی پاشماوەی شەڕەکەیان فرێدایە ناو دەریای چواردەوری وڵاتەکەیان کە ملیۆنان تۆن داروپەردووبوو، لەو رێیەوە رووبەری وشکانیان لە ژاپۆن بە رێژەی %0.5 زیاد کرد، بەناوباگترین ئەو ناوچانەش ژاپۆنییەکان لەم رێگەیەوە دروستیان کردن ناوچەی ئودیبایە لە کەنداوی تۆکیۆ و فرۆکەخانەی کانسای نێودەوڵەتی لە کەنداوی ئۆساکا. بۆ ئاوەدانکردنەوەی کەرتی غەززەش دکتۆر محەمەد سەید عەلی کە ئەندازیارێکی میسرییە و لە ژاپۆن نیشتەجێیە پێشنیاری کردووە داروپەردوی شاری غەززە کە بە هەزاران تۆن مەزەندە دەکرێت فرێبدرێنە کەناراوەکانی ئەو شارە تا لەرێیەوە بتوانرێت سنووری وشکانی پێزیادبکەن و سود لەو ئەزموونەی ژاپۆنییەکان وەرگرن. ئەو پێشنیارەش لە کاتێکدایە ترەمپ سوورە لەسەر پلانەکەی بۆ راگواستنی دانیشتوانی غەززە بۆ میسر و ئوردن، وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیش دژی پێشنیارەی سەرۆکی ئەمریکا وەستاونەتەوە، بۆ تێچووی ئاوەدانکردنەوەشی کە وەک نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت ٥٣ ملیار دۆلاری پێویستە، تا ئێستا کەس خۆی نەکردووە بە ساحێبی و روونیە ئایا کێ دەچێتە ژێرباری هاوکاریکردنی فەلەستینییەکان لە کاتێکدا ئەگەر رێگەیان پێبدرێت ئەو شارە ئاوەدانبکەنەوە.

هاوڵاتى مەسعود پزشکیان سەرۆک کۆماری ئێران ڕایگەیاند، ڕەنگە دوژمنانی تاران بتوانن هێرش بکەنە سەر ناوەندە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکە، بەڵام ئەوان ناتوانن ئێران لە توانای بنیاتنانی ناوەندی ئەتۆمی نوئ بێبەش بکەن." ئەم لێدوانانەی پزشکیان دوای ئەوە دێت کە رۆژنامەی واشنتن پۆست بە پشتبەستن بە چەند سەرچاوەیەک لە هەواڵگری ئەمەریکا لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردەوە کە ئیسرائیل پێدەچێت تا ناوەڕاستی ئەمساڵ هێرشی پێشوەختە بۆ سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران دەستپێبکات. لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا مەسعود پزشکیان، وتی: ئەوان هەڕەشەمان لێدەکەن کە لە دامەزراوە ئەتۆمییەکان دەدەن. ئەگەر ئێوە لە سەد لەوانە بدەن، ئێمە هەزاری دیکە دروست دەکەین. دەتوانن باڵەخانەکان و شوێنەکان بکەنە ئامانج، بەڵام ناتوانن لەئەوانەی دروستی دەکەن، بکەنە ئامانج". دۆناڵد ترامپ سەرۆکی ئەمەریکا ڕۆژی دووشەممە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوز، ئەگەری لێدانی ئیسرائیلی لە ئێران هێنایە ئاراوە و ڕایگەیاند کە لەبری هێرش بۆ سەر دامەزراوە ناوکییەکانی ئێران، پێی باشترە ڕێککەوتنیان لەگەڵ بکات. ترامپ وتی: هەمووان پێیان وایە ئیسرائیل بە هاوکاری ئێمە یان ڕەزامەندی ئێمە لێیان دەدات و بۆردومانیان دەکات، من پێم باشە ئەوە ڕوونەدات." بەڵام عەلی خامنەیی، ڕێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران دوای قسەکانی سەرۆکی ئەمەریکا دانوستانەکانی لەگەڵ بەڕێوبەرایەتی سەرۆک ترامپ ڕەتکردەوە و وتی نە "ژیرانە" و نە "زیرەکانە"یە ئەگەر دانوستاندن بکەین و دوابەدوای ئەویش بەرپرسانی دیکەی کۆماری ئیسلامیش دژی دانوستان لەگەڵ ئەمەریکا هاتنە دەنگ. ئیسرائیل لەم دواییانەدا دوو هێرشی تۆڵەسەندنەوەی بۆ سەر ئێران دەستپێکرد و بەرپرسانی ئیسرائیل و شارەزایانی سەربازی باسیان لەوە کردووە کە هێرشی دووەم زیانی وێرانکەری بە بەرگرییە ئاسمانییەکانی ئێران گەیاندووە. کاربەدەستانی کۆماری ئیسلامی ئەمە ڕەتدەکەنەوە.

  فەرمانگەى پزیشکی دادوەری لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئەنجامی هاوتاکردنی پاشماوەی 53 شەهید لە دوو گۆڕستانی شنگال و حەمام ئەلعەلیل بڵاوکردەوە، هاوکات لە حەویجە گۆڕێکی بەکۆمەڵیان دۆزیوەتەوە، کە رووفاتی 17 پێشمەرگەی تێدایە. بەڕێوەبەرایەتی گشتیی فەرمانگەی دادپزیشکی عێراق، ئەمڕۆ (پێنجشەممە، 13ـی شوباتی 2025) لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا، ئەنجامی پشکنینی گۆڕە بەکۆمەڵەکان و دۆزینەوەی گۆڕێکی بەکۆمەڵی پێشمەرگەی لە حەویجە راگەیاند. یاسەمین مونزر، بەڕێوەبەری بەشی گۆڕە بەکۆمەڵەکان، رایگەیاند هەڵمەتێکیان دەستپێکرد بۆ کۆکردنەوەی نموونە لە کەسوکاری شەهیدانی پێشمەرگە لە ناوچەی حەویجە، کە لە هەولێر دوو رۆژی خایاند. گوتیشی "هەفتەی داهاتووش هەڵمەتەکە تەواو دەبێت، کە هەموو خێزانەکان لە پارێزگای هەولێر دەگرێتەوە."   سەبارەت بە ژمارەی قوربانییان لە گۆڕەکەی حەویجە، یاسەمین مونزر وتی 17 رووفاتن. جەختیشی کردەوە لەوەی هەڵمەتی دیکە لە داهاتوودا رێکدەخرێن، کاتێک گۆڕی نوێ هەڵدەدرێنەوە، کە رووفاتی شەهیدانی پێشمەرگەیان تێدایە. بەڕێوەبەری گشتیی بەشی پزیشكی دادوەری زەید عەلی لە میانی كۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەدا، ڕایگەیاند: ئەمڕۆ ئەنجامەكانی هاوتەریبكردنی دوو گۆڕستانە ونبووەكانی شەنگال و حەمام عەلیل ڕاگەیەندرا، بەو پێیەی پێشتر ژمارەی تووشبووان لە شنگال 243 حاڵەت بووە، و ئەمڕۆش 32 حاڵەتمان هەیە، بەمەش كۆی گشتی یارییەكان گەیشتە 275 حاڵەت. ناەوبراو ئاماژەی بەوەشكرد: كۆی گشتی گۆڕەبەكۆمەڵەكان 696 حاڵەتە و جگە لە 102 حاڵەت كە لە لایەن ستافی پزیشكی دادی موسڵ هەڵكەنراوەنەتەوە وكۆی ژمارەكەی گەیشتە 798 حاڵەت و ئەمەش ئاماژەی بۆ ئەوەیە رەنگە ڕێژەی هاوتاكردن كەمتربێت لەوەی چاوەڕوان دەكرا،هۆكاری سەرەكیش بۆ ئەوەیە كەتا بنكە زانیارییەكی پێویست و بەرفراوان زیاتر هەبێت، ڕێژەی هاوتاكردن زیاتر بێت.

ڕوانگەی سوری رایگەیاند، هاوپەیمانان پشتیوانی زیاتری سەربازییان رەوانەی رۆژاڤای کوردستان کرد، لە عێراقەوە فڕۆکەیەکی بارهەڵگر، کە چەک و تەقەمەنی و پێداویستی سەربازی و پزیشکی هەڵگرتبوو لە بنکەی سەربازی خەراب جیری دەوروبەری رومێلانی باکوری حەسەکە نیشتوەتەوە. ڕۆژی 4ـی ئەم مانگەش فڕۆکەیەکی دیکەی بارهەڵگر، کە چەک و تەقەمەنی پێشکەوتوو، سیستمی رادار و ژمارەیەک سەربازی پێبوو لە بنکەی سەربازی خەربا جیری حەسەکە نیشتەوە. هاوکات لەماوەی ئەم هەفتەیەشدا ئەمریکا و هاوپەیمانان لە هەرێمی کوردستانەوە 42 بارهەڵگریان گەیاندووەتە بنکە سەربازییەکانیان لە حەسەکە، کە تانک و زرێپۆست و چەک و تەقەمەنیان پێبوە. لەباکوور و رۆژهەڵاتى سووریا 11 بنکەى سەرەکى و چەند بنکەیەکى لاوەکیى ئەمریکا جێگیرکراون. هاوپەیمانان لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا بە 72 فڕۆکە، 233 ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر، چەک و کەرەستەی سەربازییان گواستووەتەوە بۆ رۆژئاوای کوردستان. لە پاش کۆتاییهێنان بە دەسەڵاتى ڕژێمی پێشووى سووریا لە مانگى کانوونى یەکەمى ساڵی ڕابردوو، ئەمریکا و هاوپەیمانان، بەردەوام کەرەستە و کەلوپەلى سەربازیى زیاتر ڕەوانەى بنکە سەربازییەکانیان دکەن. 

  حکومەتی عێراق بڕیاریداوە رێکاری نوێ بەرامبەر کۆمپانیای کۆڕەک تیلیکۆم بگرێتەبەر، سودانی فەرمانیکردووە لە ماوەی 24 کاتژمێردا ئینتەرنێتی کۆمپانیاکە ببڕێت. سەرچاوەیەکی ئاگادار ڕایگەیاند: لیژنەی نەزاهەی پەرلەمان داوای لە حکومەت کردووە رێکار بەرامبەر کۆڕەک بگرێتەبەر و سودانیش فەرمانیکردووە ئینتەرنێتی کۆمپانیای کۆڕەک ببڕدرێت. بەمەش ئەگەر بڕیارەکە جێبەجێبکرێت بەشداربووانی کۆڕەک تیلیکۆم لە ئینتەرنێت بێبەشدەبن. بۆ ڕێگری لەم کێشە تازەیەی بەرۆکی گرتووە، کۆمپانیای کۆڕەک تیمی ناردووەتە دەستەی پەیوەندییەکانی عێراق و داوای رێککەوتنی کردووە، بەڵام رێکنەکەوتوون و بڕیارداوە لە ماوەی 24 کاتژمێردا بڕیارەکە جێبەجێبکرێت. هەروەها، حکومەتى بەغدا بەم هەنگاوەوە ناوەستێت، پلانی هەیە هەڵوەشاندنەوەی مۆڵەتی کۆمپانیاکە وەکو هەنگاوی دواتر تاوتوێ بکات. ئەم رێکارانەی حکومەتی عێراق بەهۆی کێشەی باجەوەیە، بەغداد دەڵێت، باجی سەر کۆمپانیاکە گەیشتووەتە ملیارێک دۆلار، بەڵام کۆڕەک رێکارەکانی حکومەتی عێراق بە فشاری سیاسی دەزانێت.

هاوڵاتى هەپەگە ئاماری چالاکییەکانی گەریلای بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، یەکینەکانی شەهید دۆغان زنار دووجار لیوای یەکی پاسەوانی سنووری دەوڵەتی تورک، جارێک شوێنی نیشتنەوەی هێلیکۆپەتەر لە شارۆچکەی ڕووبارۆک و هەروەها خاڵێکی ماوان بە فڕۆکەی کامیزاکی لەهەمان ناوچە کراون بە ئامانج و دەشڵێت: ئەم چالاکییانە وەک وەڵامێک بۆ هێرشەکەی ڕانیەی دەوڵەتی تورک، کە لە ئەنجامدا هەڤاڵمان عەزیز کۆیلوئۆغڵو و هاوڵاتییانی دیکە شەهیدبوون. ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەکان پاراستنی گەل-هەپەگە، ئاماری چالاکییەکانی گەریلاکانی ئازادیی دژی سوپای داگیرکەری تورک و هێرشەکانی ئەو دەوڵەتە داگیرکەرە ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەی هەپەگەدا هاتووە، کاتژمێر ١١:٠٠ـی شەوی ١١ـی شووبات، یەکەینەکانی شەهید دۆغان زناری سەربە هێزەکانی پاراستنی ئاسمانی شەهید دەلال چوار چالاکی ئەنجامدا، دووجار بۆسەر لیوای یەکی پاسەوانی سنووری دەوڵەتی تورک لە شارۆچکەی ڕووبارۆکی ناوچەی شەمزینانی جۆلەمێرگ، جارێک بۆسەر شوێنی نیشتنەوەی هێلیکۆپەتر لە هەمان ناوچە و هەروەها خاڵێکی ماوان بە فڕۆکەی کامیزاک لەهەمان ناوچە کروان بە ئامانج. ئاماژەی بەوەشداوەم ئەم چالاکییانە، وەک وەڵامێک بۆ هێرشەکەی دەوڵەتی تورک کە ڕۆژی ٢٧ـی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ لە سنووری شارۆچکەی ڕانیە کرد و لە ئەنجامدا هەڤاڵمان عەزیز کۆیلوئۆغلو و سێ کەسی دیکەی مەدەنیمان شەهیدبوون. هەر لە راگەیاندراوەکەدا باس لەوەشکراوە، لە ١٠ و ١١ـی شووبات، لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهار لە هەرێمی شەهید دەلیلی ڕۆژئاوای زاپ دوو چالاکی و  گۆڕەپانی بەرخۆدانی سنین لە گردی شەهید هێمن لە هەرێمی خواکورک چالاکییەک لە دژی داگیرکەران ئەنجامدراوە. ئەوەش خراوەتەڕوو، لە ١١ـی شووبات تونێلەکانی گەریلا لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئامێدی لە هەرێمی شەهید دەلیل لە ڕۆژئاوای زاپ، جارێک بە تەقەمەنی قەدەغەکراو بۆردوومان کرا. هەپەگە سەبارەت بە هێرشە ئاسمانییەکانی دەوڵەتی تورک ڕایگەیاندووە، لە نێوان ٨ بۆ ١٢ـی شووباتدا، دەوڵەتی داگیرکەری تورک بە گشتیی ٢٥ جار بە فڕۆکەی جەنگی بۆردوومانی هەرێمەکانی بەرخۆدانی خواکورک، قەندیل، گارە و زاپ کردووە.

ئەمڕۆ چوارشەممە ئەسعەد شەیبانی، وەزیری دەرەوەی سوریا ڕایگەیاند، سەرەتای مانگی داهاتوو حکومەتێکی نوێ لەو وڵاتە پێکدەهێنرێت، هاوکات ئاشکرای کرد، بەمزووانە سەردانی بەغدا دەکات و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئەو وڵاتە کۆدەبێتەوە و چەندین پرسی هاوبەش تاوتوێ دەکەن. لە کۆڕبەندێکدا لە چوارچێوەی کۆبوونەوەی لوتکەی حکومەتی جیهانی لە دوبەی، ئەلشەیبانی ڕایگەیاند، “ئەو حکومەتەی لە سەرەتاى مانگی ئازاری داهاتوودا ڕادەگەیەنرێت، تا بتوانرێت نوێنەری گەلی سوریا دەبێت و ڕەچاوی فرەچەشنییان دەکات، هەروەها دەمانەوێت گەلی سوریا هەست بە متمانە بکات بۆ حکومەتەکە. دوای دوو ڕۆژ لە ڕووخانی بەشار ئەسەد لە 8ی کانونی یەکەم، ئیدارەی نوێی دیمەشق، محەمەد بەشیر کە ئەوکات سەرکردایەتی حکومەتێکی لە ئیدلب لە باکووری ڕۆژئاوای سوریا دەکرد، تا 1ی ​​ئادار سەرۆکایەتی حکومەتێکی چاودێرانی ڕاسپاردبوو. ئەلشەیبانی جەختی لەوە کردەوە کە گەلی سوریا “هاوبەشی گۆڕانکارییە”، ئاماژەی بەوەشکرد، “هەموو ئەو گۆڕانکاری و هەموارکردنانەی لە ماوەی دوو مانگی ڕابردوودا سەبارەت بە نەخشەڕێگای سیاسی کردوومانە، دەرئەنجام و ئیلهام وەرگرتن لە ڕاوێژکردن لەگەڵ پێکهاتەکان کە لە دەرەوەی وڵاتەوە هاتوون و هەروەها لە کۆمەڵگەی مەدەنی لە ناوخۆشەوە هاتوون”. شەیبانی لەبارەی عێراقەوە وتییشى "لە پەیوەندییە دەرەکییەکانماندا لەگەڵ هەر وڵاتێک رێز لە سەروەرییان دەگرین. لە دەرگاوە دەچینە نێو ماڵەکانەوە. پەیوەندی فەرمیمان لەگەڵ حکومەتی عێراقی هەیە، جگە لە رێز و خۆشەویستی هیچی دیکەمان نییە." هەروەها ئەوەشى خستەڕوو ناکەوینە داوی هەندێک، کە هانی تێکدانی ئەو پەیوەندییە دەدەن لەنێوان حکومەتی نوێی سووریا و عێراق. وتیشى: پەیوەندییەکان لەسەر بنەمای هەڵوێستی فەرمی و دیپلۆماسی بنیات نراوە. پەیوەندییەکی نایابمان هەیە، بانگهێشتنامەیەکی فەرمیم پێگەیشتووە بۆئەوەی سەردانی بەغدا بکەم، شەرەفمەندم و بەمنزیکانە سەردانیان دەکەم.   دوای ئەوەی لە ٢٩ى مانگى ڕابردوودا وەک سەرۆک کۆمار ڕاگەیەندرا، ئەحمەد ئەلشەرع بەڵێنیدا "بەیاننامەیەکی دەستووری" بۆ قۆناغی ئینتقالی دەربکات دوای پێکهێنانی "لیژنەیەکی ئامادەکاری بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی یاسادانانی بچووک" و هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی گەل. ئەلشەرا ئاماژەی بەوەشکرد، وڵاتەکەی پێویستی بە چوار بۆ پێنج ساڵ دەبێت بۆ ڕێکخستنی هەڵبژاردن. دوای گەیشتنی بە دیمەشق، ئیدارەی نوێ بڕیاری بەرفراوانی دا، لەوانە هەڵوەشاندنەوەی هەموو گروپە چەکدارەکان، جگە لەو سوپا و خزمەتگوزارییە ئەمنییانەی کە لە سەردەمی پێشوودا هەبوون، هەڵوەشاندنەوەی دەستوور و هەڵوەشاندنەوەی مەجلیسی گەل و پارتی بەعس کە بۆ دەیان ساڵ حوکمڕانی وڵاتەکەیان کردبوو.

  دادگای فیدراڵی عێراق، ئەو سکاڵایەی لەلایەن د.لەتیف رەشید، سەرۆککۆماری عێراق لەسەر هەریەكە لە محەممەد شیاع سودانی و تەیف سامی تۆماریکردبوو بۆ 18ـی ئەم مانگە دواخست. پێشتر هاوڕێ تۆفیق، بەڕێوەبەری گشتی پەیوەندیەكان لە سەرۆكایەتی كۆمار ڕایگەیاندبوو لەبارەی پرسی موچەی فەرامبەران و موچەخۆرانی هەرێمی كوردستانەوە سكاڵایان لەسەر محەمەد شیاع سوادنی، سەرۆك وەزیرانی عێراق و تەیف سامی وەزیری دارایی تۆماركردوە و بڕیارە ڕۆژی 12 ئەم مانگە دادگای فیدراڵی عێراق رێکارەکانی دەستپێبکات. بڕیار بوو ئەمڕۆ دادگای فیدڕاڵی سکاڵایەکی لەتیف ڕەشید، سەرۆککۆماری عێراق تاوتوێ بکات کە دژی سەرۆکوەزیران محەممەد شیاع سوودانی و تەیف سامی، وەزیری دارایی تۆماری کردووە، تێیدا داوا دەکات فەرمانێکی سالاری بەپەلە دەربکرێت و وەزارەتی دارایی پابەند بکرێت بە خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی کوردستان بۆ هەموو مانگەکانی پێشوو و داهاتوو. هاتنە سەر هێڵی لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق لەکاتێکدایە، یەکێک لەو ڕەخنانەی بەردەوام لەلایەن شەقامی هەرێمی کوردستانەوە دەگیرێت، بێ دەنگی بەرپرسانی کوردە لەبەغدا لە مەڕ کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا. تەیف سامی، وەزیری دارایی عێراق، ڕایگەیاند، "توشی سەرسوڕمان بووین بە بڕیارەکەی سەرۆک کۆمار بۆ تۆمارکردنی سکاڵا، چونکە ئێمە مووچەمان خەرج کردووەو هیچ لای ئێمە نەماوە." پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق پشکی کور دو بەرکەوتەی یەکێتی نیشتمانی کوردستانە، بەڵام تا ئێستا بەرپرسانی ئەو حزبە هەڵوێستی فەرمییان لەبارەی سکاڵاکەی سەرۆککۆمار نەخستووەتەڕوو. سکاڵاکەی سەرۆککۆماری عێراق لەسەر سەرۆکوەزیران و وەزیری دارایی عێراق لەکاتێکدایە، حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان یەکتری بە پابەندنەبوون بە ڕێککەوتنەکانی نێوانیان تۆمەتبار دەکەن، ئەمەش وایکردووە کێشەی بەردەوام بۆ ناردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێم دروست ببێت.

مزگەوتی گەورەی نوری موسڵ دوای پێنج ساڵ کارکردن تێیدا دواى ئەوەى  لەلایەن دەوڵەتی ئیسلامیەوە وێران کرا ئاوەدانکرایەوە. ڕیکخراوى یونسکۆ سەرکردایەتی ئاوەدانکردنەوەی کردوە ئەو پارەیەى بۆ نۆژەنکردنەوەکەى خەرجکرا لەلایەن حکومەتى ئیماراتەوە دابینکرایوو بۆ نۆژەنکردنەوەی شوێنە مێژووییەکان، دانیشتوانی ناوچەکە دڵخۆشن و شانازی دەکەن بەوەى جارێکى دیکە منارەو مزگەوتەکە نۆژەنکراوەتەوە. مزگەوتی گەورەی نوری موسڵ کە بە منارە مەیلەکەی ناسراوە کە ماوەی هەشت سەدەیە و لە ساڵی 2017 لەلایەن چەکدارانی دەوڵەتی ئیسلامیەوە وێرانکرا، نۆژەنکرایەوە، ئەمەش وەک پەرەپێدانێک بۆ دووەم شاری عێراق، لەکاتێکدا دوای چەندین ساڵ لە شەڕ ئاوەدان دەکرێتەوە. لە مینبەری ئەم مزگەوتەی سەدەی ناوەڕاستەوە لە ٤ی تەمموزی ٢٠١٤، ئەبوبەکر بەغدادی سەرۆکی دەوڵەتی ئیسلامی، خۆی بە ‘خەلافەت‌ ڕاگەیاند کە بەشێک لە سوریا و عێراق دەگرێتەوە. دوای سێ ساڵ، گروپی توندڕەوی توندڕەو لە هەفتەکانی کۆتایی هەڵمەتێکی عێراقی کە لەلایەن ئەمریکاوە پاڵپشتی دەکرا، مزگەوتەکەیان ڕووخاند و جیهادییەکانی لە موسڵ دەرکرد کە پایتەختی دیفاکتۆیان لە عێراقدا بوو. شەڕی درێژخایەن و توندی شارەکان تا ڕادەیەکی زۆر شوێنەوارە مێژووییەکانی شاری دووەمی عێراقی بۆ داروپەردوو بچووک کردەوە. مەحمود تانۆن تەمەن 70 ساڵ، بەرگدروو و لە نزیک مزگەوتەکە دەژی و دوکانێکی بەرگدروو بەڕێوەدەبات کە ڕووی لە منارەی مزگەوتەکە کردووە، بە ئاژانسى ڕۆیتەرزى وت: دوو کوڕەکەم پێش ڕووخاندنی منارەی ئەلحەدبا کوژراون. ئاماژەی بەوەشکردووە، "کاتێک بینیم داڕما، هەستم بە خەمناکتر کرد لەوەی کە کوڕەکانم لەدەستدا". "سەیرکردنی دووبارە بەرزبوونەوەی منارەی حەدبە ڕۆژێکی خۆشە. هەست دەکەم شانازیمان بە هەمان شێوە بەرز دەبێتەوە." مزگەوتەکە بەناوی نورەدین زەنکیەوە ناونراوە کە فەرمانی بنیاتنانی دا لە ساڵی 1172 دوای یەکخستنی سوریا و چەند بەشێكی باکوری عێراق. منارە لولەییەكه‌ی، کە پێكهاتبوو له‌ چەندین چین خشتی به‌ زه‌خره‌فه‌ نه‌خشێنراو، قوببەیەکی بچوکی سپیی لەسەربوو، چەند سه‌ده‌یه‌ك بوو بنیاتنرابوو. مناره‌كه‌ لەسەر پارەی 10,000 دیناریی عێراقی چاپكراوه‌ و چەندین چێشتخانە و کۆمپانیا و تەنانەت یانەی وەرزشی بەناوەوە نراوە.

  دوای بڕینی بڕی 100 هەزار دینار لە حانەنشینان سۆران عومەر، ئەندانی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند، لە عێراق بە دووجۆر 100 هەزار دیناریی دەدرێت بەخانەنشینان، یەكەمیان بۆ ئەوانەیە موچەکانیان کەمترە لە 500 هەزار و دوەمیان بۆ ئەوانەیە موچەکانیان کەمترە لە یەک ملیۆن دینار. ئەو پەرلەمانتارە دەڵێت: داوای كردوە هەردوو جۆرەکە خانەنشینانی هەرێمیش بگرێتەوە، کە  پێشتر هەرێم خۆی ئەمەی جێبەجێکردوە و داویەتی بە خانەنشینان، لەئێستادا عێراق دەڵێت ئەو 100 هەزارە نادەن. لەوبارەیەوە سۆران عومەر، ئەمڕۆ چوارشەممە لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، "داوای 100 هەزاری باشکردنی بژێوی ئاراستەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کرد، تاکو ئەو بڕیارە خانەنشینانی هەرێمی کوردستانیش بگرێتەوە ئاماژەی بەوەشكرد، لە عێراق بە دوو جۆر 100 هەزار دیناریی دەدرێت بەخانەنشینان، یەکەمیان لەیاسای خانەنشینی یەکگرتوی عێراق هەیە بۆ ئەوانەی موچەکانیان کەمترە لە 500 هەزار، ئەمە جێبەجێکراوەو بەردەوامە.  باسی لەوەشدەکات کە دوەمیان بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقە بۆ ئەوانەی موچەکانیان کەمترە لە یەک ملیۆن دینار، ئەم 100 هەزارەیان لەئێستەدا تەنها خانەنشینانی عێراق وەریدەگرن بەبڕیاری ئەنجومەنی وەزیران. داوامکردووە ئەو 100 هەزارە خانەنشینانی هەرێمیش بگرێتەوە.

شا عەبدوڵڵا شای ئوردن دیدارەکەی لەگەڵ دۆناڵد ترامپ بە کۆبوونەوەیەکی "بنیاتنەر" ناوبردوە، هاوکات ترەمپ پێداگری دەکات کە ئەمریکا غەززە دەگرێتە دەست لەکاتێکدا چاوی بە شا عەبدوڵڵا کەوت. لە پۆستێکدا لە تۆڕى کۆمەڵایەتى (ئێکس) شای ئوردن، نوسیویەتى: سوپاسگوزارە بۆ بەخێرهاتنی گەرمی لەلایەن ترەمپەوە، هاوکات دەشڵێت، ئەوان لەکۆبونەوەکەیاندا  باسیان لە هاوبەشی نێوان هەردوو وڵات کردووە. شا عەبدوڵا دەشڵێت: هەڵوێستی چەسپاوی ئوردنم لە دژی ئاوارەبوونی فەلەستینییەکان لە غەززە و کەناری ڕۆژئاوا بۆ ترەمپ دووپاتکردەوە، ئەو وتیشى "ئەمە هەڵوێستی یەکگرتووی عەرەبە، ئاوەدانکردنەوەی غەززە بەبێ ئاوارەکردنی فەلەستینییەکان و چارەسەرکردنی دۆخی ترسناکی مرۆیی دەبێت لە پێشینەی کارەکانی هەمووان بێت". پاشاى ئوردن پابەندبوونی خۆی بە چارەسەری دوو دەوڵەتی وەک ڕێگەیەک "بۆ دەستەبەرکردنی سەقامگیری ناوچەکە" دووپات دەکاتەوە. ئەوە یەکەم کۆبوونەوەیان بوو لە دوای ئەوەی ترەمپ پێشنیاری خۆی بۆ دەستبەسەرداگرتنی ئەو ناوچەیە و گواستنەوەی دانیشتوانی دوو ملیۆن فەلەستینی بۆ وڵاتانی دیکەی ناوچەکە لە نێویاندا ئوردن ڕاگەیاند. سەرەتای ئەم هەفتەیە، ترەمپ پێشنیاری کردبوو کە دەتوانێت یارمەتییەکانی ئوردن و میسر ڕابگرێت، مەگەر ئەوان ڕازی نەبن بە وەرگرتنی ئەو غەززییانە. ئوردن کە هاوپەیمانێکی سەرەکی ئەمریکایە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە ئێستاوە شوێنی نیشتەجێبوونی ملیۆنان فەلەستینییە و ئەو پێشنیازەی ڕەتکردووەتەوە. بەڵام لە قسەکانیدا بۆ ڕۆژنامەنووسان لە ئۆفیسی ئۆڤاڵ، کە شا عەبدوڵڵا لە لای ڕاستی دانیشتووە، ترەمپ ئاماژەی بەوەدا کە گۆڕانکاری لەسەر بیرۆکەکەی ناکات کە بووە هۆی ئیدانەکردنی جیهانی کاتێک هەفتەی ڕابردوو پەردەی لەسەر لادا. سەبارەت بە غەززە وتی: "ئێمە دەیبەین. ئێمە دەیگرین. ​​ئێمە بە نرخی دەزانین". ترەمپ بانگەشەی ئەوەی کرد کە "هەلی کارێکی زۆر" لە سەرانسەری ناوچەکەدا دروست دەبێت ئەگەر دەستبەسەرداگرتنی ئەو خاکە وێرانبووە لەلایەن ئەمریکاوە ڕووبدات. ترەمپ زیادی کرد: پێموایە لە ئوردن و میسر پارچە زەوییەک دەبێت کە فەلەستینیەکان تێیدا بژین. ئاماژەی بەوەشکرد، باوەڕی بەوە نییە حەماس ڕۆژی شەممە وەک دوا وادە بۆ ئازادکردنی بارمتەکان دیاری بکات. ترەمپ درێژەی بە قسەکانی دا و وتی: ئێمە زۆر بە باشی غەززە بەڕێوە دەبەین و نایکڕین فەلەستینییەکان لە شوێنێکی تر جگە لە غەززە بە سەلامەتی دەژین و دەزانم دەتوانین بگەینە چارەسەرێک.

سەرۆکی کاتی سوریا ئەحمەد شەرع لە لێدوانێکدا وتی باوەڕی وایە پلانەکەی سەرۆکی ئەمەریکا دۆناڵد ترامپ بۆ گواستنەوەی فەلەستینییەکان لە کەرتی غەززە و خاوەندارێتیکردنی کەرتەکە " تاوانێکی مەترسیدارە و لە کۆتاییدا شکست دەهێنێت." ترامپ پێشنیاری ئەوەی کردووە ئەمەریکا کەرتی غەززە بگرێت بە مەبەستی ئاوەدانکردنەوەی و گەشەپێدانی لە ڕووی ئابوورییەوە، ئەوەش دوای ئەوەی فەلەستینییەکان لە کەرتی غەززە دەگوازرێنەوە. شەرع لە پۆدکاستێکی The Rest Is Politics ی بەڕیتانیاییدا وتی پێشنیارەکەی سەرۆکى ئەمریکا دۆناڵد ترامپ سەرکەوتوو نابێت. ئەو وتیشى: باوەڕم وایە هیچ هێزێک ناتوانێت خەڵک لە خاکی خۆیان دەربکات. زۆرێک لە وڵاتان هەوڵی ئەوەیان داوە و هەموویان شکستییان هێناوە، بە تایبەتی لە ماوەی جەنگەکەی ئەمدواییانەدا لە غەززە." سەرۆکى کاتى سوریا دەشڵێت: لە ماوەی 80 ساڵی ئەم ململانێیەدا، سەرجەم هەوڵەکان بۆ ئاوارەکردنییان شکستییان هێناوە، ئەوانەی کە ماونەتەوە لە بڕیارەکەیان پەشیمان بوونەتەوە. وانەی فەلەستینییەکان کە هەموو نەوەکان فێری بوون گرنگیی دەستگرتنە بە خاکی خۆیانەوە. هەریەک لە وڵاتانی میسڕ و ئوردن و وڵاتانی دیکەی عەرەبی بە توندی دژایەتی هەر هەوڵێکییان کردووە بۆ پاڵنان بە فەلەستینییەکانەوە بۆ ناو وڵاتانییان.